Ponowna recenzja rozprawy doktorskiej pt.: "Mechanizm odbicia z miejsca w skokach akrobatycznych

Transkrypt

1 dr hab. Bogdan Bacik, prof. nadzw. AWF Zakład Biomechaniki Katedra Motoryczności Człowieka Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach Katowice, rok Ponowna recenzja rozprawy doktorskiej pt.: "Mechanizm odbicia z miejsca w skokach akrobatycznych Autor: mgr Małgorzata Klyszcz-Morciniec Promotor: dr hab. Henryk Król, prof. AWF Katowice Podstawą ponownej recenzji jest poprawiona wersja rozprawy doktorskiej, stąd w przedstawianej drugiej recenzji nie będą powtarzane zawarte w poprzedniej mocne strony pracy, uwagi krytyczne czy rozważania teoretyczne. Recenzja skoncentrowana zostanie na analizie, czy praca została poprawiona tak aby spełniała warunki i wymagania dla pracy naukowej. Ocena strony formalnej pracy. Odwołując się do zdania ze strony 44, istnieje zatem potrzeba dogłębnego określenia sposobu realizacji zadań ruchowych, w tym przypadku skoków akrobatycznych treść dysertacji odpowiada tytułowi. Układ dysertacji, zgodny z zasadami pracy naukowej, jest typowy dla prac badawczych w naukach o kulturze fizycznej. Dysertacja zawarta jest na 138 stronach wydruku komputerowego oznacza to, że poprawiona wersja powiekszona została o 4 strony. Tekst uzupełnia 18 rycin i 15 tabel w części głównej oraz jedna rycina i 10 tabel w aneksie. Mimo wspomnienia w pierwszej recenzji o nietypowym nazewnictwie Doktorantka pozostawiła określenie dodatek zamiast powszechnej nazwy aneks. Także po poprawieniu rozprawę cechuje niezwykła staranność, czytelność i estetyka prezentacji wyników. Podobnie jak w poprzedniej wersji dysertacji recenzent nie znalazł błędów literowych, ortograficznych czy językowych. W każdej części pracy cechą dominującą jest uporządkowanie. Dotyczy to zarówno reżimu terminologicznego, czytelności jak i konsekwencji graficznej i treściowej. Wypada wspomnieć, że Doktorantka uwzględniła sugestię, iż wielokrotne używanie w pracy zarówno skrótowców jak i pełnych nazw zarówno w języku polskim jak i angielskim jest zbędne, i usunęła to nadmiarowe nazewnictwo. Autorka cytuje poprawnie 219 pozycji piśmiennictwa. Warto dodać, że poprawiając pracę Doktorantka uzupełniła bogate piśmiennictwo o dwie kolejne pozycje. Większość to prace oryginalne z ostatniej dekady, niektóre są pracami starszymi lecz fundamentalnymi dla podejmowanego tematu. Poprzednia recenzja zawierała ocenę, że pod względem formalnym praca zasługuje na wyróżnienie. Po poprawieniu dysertacja zyskała dodatkowo na stronie formalnej, dlatego wypada powtórzyć wcześniejszą konkluzję. str. 1

2 Ocena strony merytorycznej pracy. Oryginalność, znaczenie naukowe i aplikacyjne podejmowanego tematu. Warto powtórzyć fragment poprzedniej recenzji, gdyż podkreśla wagę i najcenniejsze elementy prezentowanej pracy: Najnowsze wymagania stawiane wobec nauki, w społeczeństwie wiedzy, wyznaczają aplikacyjny kierunek rozwoju badań naukowych. Podjęty przez Autorkę dysertacji temat można zaliczyć do tego nurtu. Obiektywna, pogłębiona analiza czynności ruchowych stoi w wyraźnej opozycji do stosowanej w praktyce intuicyjnej procedury treningowej opartej na zmysłowym poznaniu empirycznym. Obecnie proponowane są coraz liczniejsze metody i środki treningowe nie poparte wiarygodnymi przesłankami ich stosowania. Przedstawiona do oceny praca dotyczy podstawowych skoków akrobatycznych, które występują także w innych dyscyplinach sportu. Podjęty przez Doktorantkę temat jest niezwykle interesujący ze względu poznawczego. Porównanie parametrów dynamicznych i kinematycznych w ruchach sportowych o bardzo podobnej strukturze geometrycznej może pozwolić na zidentyfikowanie prawidłowości, nie dostrzegalnych gołym okiem. Niezwykle cenną cechą przeprowadzonych badań jest kompleksowość. Liczba narzędzi pomiarowych jest naprawdę imponująca a ich dobór precyzyjny. Poszczególne metody pomiarowe uzupełniają się wzajemnie pod względem rodzaju dostarczanych informacji. Trzeba dodać, że wszystkie metody są zaawansowane technologicznie i będące światowym najwyższym standardem. W nauce o kulturze fizycznej czy sporcie, nie tylko w Polsce, taki tor pomiarowy wykorzystywany jest bardzo rzadko. Rejestracja równocześnie sił reakcji podłoża, geometrii ruchu z aktywnością bioelektryczną mięśni pozwala na wszechstronną analizę i wnioskowanie. Bardzo cenne osiągniecie pracy to przekonywanie trenerów i zawodników do wprowadzania wyrafinowanych narzędzi badawczych w trening sportowy. Wprowadzenie i przegląd literatury. Wprowadzenie zostało poprawione. Autorka we wprowadzeniu wskazuje znaczenie i zasadność podjętej problematyki badawczej. Występujące w poprzedniej wersji dysertacji nadinterpretacje w przeglądzie literatury zostały zmienione w sposób świadczący o dojrzałości naukowej Kandydatki. Nie usunięto kontrowersyjnych fragmentów (co byłoby najprostszym zabiegiem) lecz dokonano ponownej interpretacji faktów literaturowych i doprecyzowano opis. Cel pracy. Cel pracy, zgodnie z uwagami, został zmieniony i mimo subtelnej korekty wydaje się realizowalny i adekwatny do przyjętej metodologii badawczej. str. 2

3 Rozdział 2 Problematyka badawcza. Elementem, który dyskwalifikował poprzednią wersję rozprawy doktorskiej był właśnie ten rozdział. Od strony formalnej zmniejszono liczbę pytań (z 8 do 5) i zwiększono liczbę hipotez roboczych (z 4 do 5). Ta zmiana liczb nie miałaby większego znaczenia, gdyby nie fundamentalne przeformułowanie pytań i hipotez badawczych. Jest to prawdziwa metamorfoza. Wydaje się to najodpowiedniejsze określenie na przeistoczenie rozdziału drugiego. Metamorfoza bowiem to przejście od jednego stadium rozwoju do następnego a reorientacja pytań spowodowała, w ocenie recenzenta, iż z niepoprawnej rozprawa doktorska stała się dojrzałym opracowaniem naukowym. Pytania jednoznaczne, poprawne pod względem logicznym. Ich układ konsekwentny. A hipotezy są: jednoznaczne, zintegrowane z problemem i pytaniami badawczymi, testowalne (sprawdzalne wybranymi narzędziami pomiarowymi i statystycznymi), falsyfikowalne i nie są tautologią ani banałem. Rodzi się jednak ważne pytanie (na które mam nadzieję padnie odpowiedź podczas publicznej obrony): dlaczego tak precyzyjnych i poprawnych pytań i hipotez nie zawierała pierwsza wersja rozprawy doktorskiej? Rozdział Materiał i metody badawcze. Rozdział ten co do formy jest poprawny. Dokonano zmian (między innymi w opisie ryc. 3 dotyczącej pozycji podczas testu MVC). Pozostało jeszcze kilka niewyjaśnionych kwestii. Ponieważ w nie udzielono w poprawionej wersji dysertacji, pozwolę sobie zapytać ponownie: dlaczego jedynie 2 zawodników? Lub, biorąc pod uwagę wybrane formy skoków, a dokładnie przerzut w tył z lądowaniem jednonóż, po co ta dwuosobowa męska reprezentacja badanych. Projekt uzyskał pozytywną opinię komisji bioetycznej co jest fundamentalnym a spełnionym warunkiem badań biomedycznych. Rozdział skrupulatny i wyczerpujący, choć pozostały wątpliwości: np. Do analizy wybrano najlepsze próby. Skoro każdy z badanych wykonał 3 próby każdego skoku to czy najlepsze próby to po jednej najlepszej próbie każdego zawodnika, czy losowo najlepsze próby spośród wszystkich wykonanych skoków? Recenzent w dysertacji nie znalazł odpowiedzi. Nie znalazł również odpowiedzi, dlaczego jedynie najlepsze. Stosunkowo mała grupa badawcza, drogie i automatyczne narzędzia badawcze, i rezygnacja z 2/3 danych, dlaczego? Wreszcie najprostsze pytanie. Jakimi kryteriami oceny ruchu kierował się ekspert różnicując (wybierając) próby? Dlaczego podczas podziału ruchu na fazy, mimo wskazania kryteriów, nie rozdzielono odbicia i lotu? Pytanie to ma bezpośredni związek z tytułem pracy, rycinami z rozdziału wyniki oraz faktem, że fazy lądowania nie poddano analizie. Dlaczego przyjęto, że lot rozpoczyna się gdy krzywa dynamogramu przecina linię ciężaru ciała? Kończy się wtedy rozpędzanie pionowe OSC ale stopy mają nadal kontakt z podłożem (ryc. 7-9 str. 68). Bardzo zaawansowana metoda pomiarowa tzn. bardzo mocna strona pracy. Jednak pozostało kilka pytań: 1. Czy OSM (ze str. 48) i OSC (ze str. 49) to ten sam punkt? 2. Czy 0,4mm to błąd pomiarowy wyznaczony podczas kalibrowania, czy szacowana niepewność pomiarowa dla schematu markerów w badanych skokach? str. 3

4 3. Jaką metodą wyznaczano OSM i OSC? 4. Czy wskaźniki masowe i długościowe były odmienne dla kobiet i mężczyzn? 5. Prędkość liniowa ciała oznacza prędkość którego punktu? 6. Dlaczego dla TS, PS i H analizowano jedną płaszczyznę a dla CMJ trzy (ta liczba to założenie recenzenta)? Podrozdział dotyczący badań elektromiograficznych jest w zasadzie poprawny. Autorka właściwie (zgodnie z zaleceniami SENIAM) umieściła elektrody i normalizowała sygnał do MVC wcześniej go filtrując. Pytania: 1. Dlaczego przy 16 kanałowym EMG badano 8 mięśni po stronie lewej? Nigdzie nie ma informacji o lateralizacji badanych. Podrozdział 3.3. Zastosowany do analiz test Wilcoxona jest poprawny choć bardziej adekwatna przy wielu zmiennych wydaje się dwukierunkowa analiza wariancji Friedmana. Rozdział Wyniki Rozdział 4. WYNIKI zawiera trzy podrozdziały. Zapisy prądów czynnościowych badanych mięśni, charakterystyki czasowe uzyskane z platformy dynamograficznej i wyliczone z nich parametry, kinematyka określona systemem SMART. Po zmianie pytań badawczych układ wyników jest poprawny. Kompleksowość metod pomiarowych jest niewątpliwie atutem przy tak uporządkowanych pytaniach badawczych. Ponieważ Doktorantka (mimo krytycznych uwag recenzenta) pozostawiła stwierdzenie, różnice wizualne zaangażowania mięśni (str. 54), proszę o wymienienie kryteriów różnicowania sygnałów EMG. Wszystkie ryciny (nie tylko te, które dotyczą EMG) mają identyczny i powtarzający się układ kompozycyjny (zarówno w kolumnach jak i wierszach). Wszystkie mają precyzyjnie opisane osie zarówno co do wielkości jak i jednostek. Wszystkie mają jednakową podstawę czasu (znormalizowaną do czasu salta). Wszystkie mają jednakowe skale także na osi rzędnych. Tak czytelne wykresy spotkać można bardzo rzadko. Takie przedstawienie danych jest kolejnym powodem by Doktorantkę pochwalić. W poprawionej wersji pozostał obszar, w którym rozpoczyna się faza odbicia dlatego pierwsze pytanie: Kiedy przyjąć początek fazy odbicia? Ponadto pozostały pytania: 1. Na jakiej podstawie można stwierdzić i co oznacza, że mięsień brzuchaty łydki to główny motor napędowy w skokach? (str. 54). 2. Dlaczego na rycinach 7 do 12 nie znormalizowano sił reakcji podłoża do ciężaru zawodnika? 3. Jak wyjaśnić, że w zależności od liczebności próbki w TS popęd poziomy, prędkość pozioma i przemieszczenie mają przeciwne zwroty? (tab. 9 str. 70) 4. Dlaczego w porównaniu TS i CMJ liczebność próby wynosi 9 a statystyka opisowa tych skoków ma n=11? (tab. 9 i 10 str. 69) 5. Co oznacza dodatni popęd poziomy w TS i ujemny w PS (tab. 9 str. 70). str. 4

5 6. Dlaczego w tabelach 11, 13 wykazano parametry kinematyczne dla trzech różnych liczebności próby? (str. 70 i 76) 7. Co oznacza w tabeli 11 brak danych z przyczyn technicznych i gdzie w dysertacji można znaleźć wyjaśnienie? (str. 70) Rozdział Dyskusja Dyskusja to proporcjonalnie obszerny rozdział (20 stron), w którym zawarta jest także analiza indywidualnego przypadku. Interesujący zabieg by w dyskusji przedstawiać wyniki. Dlatego też w ocenie rozdziału najpierw analiza przypadku. Konkretnie zawodniczki W.W. Czytając uważnie ten fragment dysertacji można zauważyć dojrzałą, wnikliwą, opartą na faktach (pomiarowych), prawdziwie ekspercką analizę mechanizmu w tym przypadku płynności ruchu i efektywności cyklu CR-S. Zadziwiająca metamorfoza w porównaniu z poprzednimi rozdziałami. W poprawionej wersji rozprawy (w opinii recenzenta dzięki zmianie pytań badawczych) dyskusja mimo niewielkich zmian stanowi poprawny element rozważań naukowych. Rozdział Wnioski Rozdział ten także uległ zmianie. Oprócz poprawnych, zgodnych z faktami i przeprowadzonym procesem badawczym pięciu wniosków, są dwa wnioski aplikacyjne (wskazówki dla praktyki sportowej). Taki układ wniosków jest poprawny pod względem metodologii badań naukowych dlatego w odróżnieniu do wcześniejszej dysertacji zasługuje na pochwałę. Podsumowanie, konkluzja końcowa Poprawiona dysertacja jest interesującym podejściem do oceny ruchu w teorii i praktyce sportowej. Zakres zawartych w rozprawie badań jest bardzo obszerny i kompleksowy. Analiza uzyskanych danych wydaje się być perspektywiczna w identyfikacji zjawisk biomechanicznych w skokach akrobatycznych. Rozprawa po gruntownych poprawkach i uzupełnieniach pozwala na rozwiązanie stawianych przez Doktorantkę problemów badawczych. Dlatego w opinii recenzenta przedstawiona do oceny poprawiona rozprawa doktorska Pani mgr Małgorzata Klyszcz-Morciniec pt. "Mechanizm odbicia z miejsca w skokach akrobatycznych spełnia ustawowe wymagania stawiane do uzyskania pierwszego stopnia naukowego. Dlatego wnioskuję do Szacownej Rady Wydziału Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach o dopuszczenie rozprawy do publicznej obrony. str. 5