ROLA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH W ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

Transkrypt

1 ROLA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH W ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Eugeniusz Laszkiewicz Prezes Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych Materiał przygotowany na konferencję pt. Reforma WPR oraz rola sektora banków spółdzielczych w przemianach zachodzących na polskiej wsi 8 kwietnia 2008r. w Warszawie

2 1. Stan wsi i rolnictwa po akcesji i udział sektora BS w jego utrzymaniu Polska jest członkiem UE już prawie 4 lata. W tym okresie uruchomiono w naszym kraju programy operacyjne UE, których zadaniem było częściowe refinansowanie inwestycji ze środków wspólnotowych. Wymagało to podjęcia ze strony Rządu RP rozlicznych działań, mających na celu przystosowanie polskiego rolnictwa do sprostania wymaganiom stawianym przez UE. Konieczna była, m.in. modyfikacja zasad przyznawania pomocy publicznej dla rolników, reorganizacja interwencjonizmu państwowego w sektorze rolnym oraz nowelizacja ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych. Dzięki tym staraniom możliwy był znaczący wzrost eksportu polskiej żywności, jak również widoczny rozwój cywilizacyjny obszarów wiejskich. Istotny udział w tym procesie miały banki spółdzielcze, które odpowiadając na potrzeby swoich członków - klientów, włożyły dużo wysiłku we wdrożenie nowych rozwiązań organizacyjnych i operacyjnych umożliwiających korzystanie ze środków UE. Dzięki temu, ponad 80% rachunków bankowych do obsługi tych dopłat zostało założonych właśnie w tych bankach. Do końca 2006 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dokonała należnych płatności na rzecz beneficjentów Programu SAPARD. Łącznie z Rocznych Umów Finansowych (RUF ), odsetek i środków Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata wypłacono beneficjentom prawie 1,068 mld (około 4,512 mld złotych), co stanowi prawie 113% środków pierwotnej alokacji przeznaczonych na Program SAPARD z RUF Dofinansowanie sektora rolno-spożywczego realizowano także w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich na lata Nie sprawdziły się obawy, że Polska nie wykorzysta przyznanych środków. W odniesieniu do zakończonego w sierpniu 2004 roku programu przedakcesyjnego SAPARD należy podkreślić pełne wykorzystanie jego środków finansowych, a banki spółdzielcze mogą z dumą podkreślić, że znacząca liczba ich klientów znalazła się w gronie beneficjentów tego programu. Mając na uwadze zwiększenie dostępności swoich usług dla klientów, banki przeprowadziły daleko idące zmiany, które dotyczyły: (1) modernizacji infrastruktury operacyjnej, (2) skorygowania zasad obsługi rozliczeniowej, (3) zwiększenia zakresu oferty handlowej, (4) uruchomienia Punktów Doradztwa Unijnego (PDU) w swoich placówkach bankowych. 2

3 W okresie , banki spółdzielcze stworzyły w swoich placówkach 1683 Punkty Doradztwa Unijnego na terenie całej Polski, głównie na obszarach wiejskich. 7 Punkty Doradztwa Unijnego rozpoczęły aktywną działalność od 2004 roku. W pierwszym okresie polegała ona na wsparciu rolników podczas wypełniania wniosków o wpis do ewidencji producentów i dopłaty bezpośrednie. Sukces tej akcji był wynikiem wspólnych działań podjętych przez banki i Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). W 2003 roku na podstawie porozumienia podpisanego z ARiMR i bankami zrzeszającymi odbył się cykl szkoleń pracowników banków spółdzielczych w zakresie wypełniania wniosków o dopłaty wraz z pracownikami ODR-ów i ARiMR. Tak przygotowani przekazywali swoją wiedzę w tym zakresie rolnikom (łącznie kilka tysięcy spotkań) oraz pomagali wypełniać im wnioski w Punktach Doradztwa Unijnego. Przeszkolonych zostało blisko 7000 osób, pracowników PDU oraz komórek kredytowych. Ich kompetencje są nieustannie poszerzane i uaktualniane poprzez dalsze szkolenia, jak również specjalne numerowane komunikaty, które banki zrzeszające przesyłają do banków spółdzielczych i swoich jednostek. We wszystkich bankach zrzeszających powstały wyspecjalizowane komórki zajmujące się funduszami pomocowymi dla potrzeb wszystkich zrzeszonych banków, które są kanałem komunikacji pomiędzy bankami spółdzielczymi a instytucjami odpowiedzialnymi za absorpcję środków unijnych. Usługi doradcze świadczone przez banki z pewnością spowodują wzrost absorpcji środków unijnych. Wszelkie badania dowodzą, iż rolnicy i mieszkańcy wsi należą do najsłabiej poinformowanych grup społeczeństwa i każdy dodatkowy punkt informacyjny na terenach wiejskich jest wysoce pożądany. Biorąc 3

4 pod uwagę rozległą sieć placówek banków spółdzielczych (ponad 3800 punktów), profesjonalizm instytucji bankowych i kompleksowość oferowanych usług, beneficjenci będą fachowo poinformowani. Efektem tych działań będzie wzrost jakości składanych dokumentacji. Wraz z przystąpieniem Polski do Unii zmienił się sposób interwencji na rynkach rolnych. Agencja Rynku Rolnego realizuje obecnie zadania WPR, zgodnie z zasadami unijnymi. W 2004 roku, po raz pierwszy, ARR nie prowadziła interwencji rynkowej podczas żniw. Polska stając się członkiem Unii została m.in. objęta wspólną taryfą celną, co oznacza nieskrępowany obrót towarami w ramach UE. Widocznym efektem tych zmian był ok. 40% wzrost eksportu towarów rolno-spożywczych do Unii w pierwszych latach po akcesji. Kontynuowanie tego pozytywnego trendu jest możliwe poprzez działania MRiRW oraz partnerów wskazanych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , służące poprawie warunków i jakości życia na wsi. Z tej perspektywy, banki spółdzielcze pozytywnie przyjęły uchwalenie we wrześniu 2000 roku ustawy o grupach producentów rolnych oraz nowe podejście do Programu LEADER w ramach nowego budżetu UE na lata Wsparciem merytorycznym i finansowym w ramach tego Programu mają być objęte Lokalne Grupy Działania (LGD). Z tej perspektywy, należy podkreślić aktywną współpracę banków spółdzielczych ze wspomnianymi podmiotami. Prognozując dalszy rozwój sektora rolnego, należy zwrócić uwagę na duży potencjał i możliwości konkurowania polskiego rolnictwa na jednolitym rynku unijnym. Dlatego też, celowe jest zwiększanie konkurencyjności rolnictwa, poprzez poprawę efektywności i dochodowości gospodarstw rolnych, podjęcie dalszych działań wspierających koncentrację podaży, zwiększanie zaangażowania rolników w budowie rynków hurtowych oraz współdziałanie dla rozwoju instytucji ważnych z punktu widzenia aktywności gospodarczej rolników. W tym przypadku dotyczy to banków spółdzielczych, jako lokalnych instytucji finansowych. 2. Propozycje uwzględniające zadania zreformowanego Programu wspólnej Polityki Rolnej przez sektor banków spółdzielczych Procedura wdrażania środków unijnych powinna być przejrzysta dla wszystkich zaangażowanych podmiotów, w szczególności beneficjentów oraz zapewnić celowość i poprawność wydatkowania środków. Bankowcy oceniają, iż system ubiegłego okresu był przeregulowany, w wielu fragmentach oderwany od rzeczywistości gospodarczo-finansowej kraju, w tym potrzeb i możliwości beneficjentów, trudny do monitorowania i kontroli w wyniku braku wydolnych narzędzi informatycznych. Głębsze zaangażowanie banków w tworzenie procedur wdrażania środków unijnych, wykorzystanie sprawdzonych w bankach rozwiązań niewątpliwie przyczyni się do poprawienia tej sytuacji w nowym okresie

5 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW) realizuje cele, priorytety oraz zasady, na podstawie których będą wspierane prace na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich w latach Zasady wsparcia rozwoju obszarów wiejskich określono w Rozporządzeniu Rady (WE) 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Krajowy Plan Strategiczny przedstawia priorytety i kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w odniesieniu do priorytetów wspólnotowych, które były materiałem wyjściowym do przygotowania PROW. Łączna kwota środków na PROW to ok. 17,2 mld, z czego ponad 13,2 mld będzie pochodzić z budżetu UE (EFRROW), a ok. 4 mld to krajowe środki publiczne. W ramach priorytetowych kierunków wsparcia obszarów wiejskich UE, zdefiniowano cztery osie: 1. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego; 2. Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich; 3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej; 4. LEADER. Działania Osi 1: 1. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie; 2. Ułatwianie startu młodym rolnikom; 3. Renty strukturalne; 4. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów; 5. Modernizacja gospodarstw rolnych; 6. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej; 7. Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa; 8. Uczestnictwo rolników w systemie jakości żywności; 9. Działania informacyjne i promocyjne; 10. Grupy producentów rolnych. Działania Osi 2: 1. Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); 2. Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe); 3. Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne; 4. Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych. 5

6 Działania Osi 3: 1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej; 2. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw; 3. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej; 4. Odnowa i rozwój wsi. Działania Osi 4: 1. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju; 2. Wdrażanie projektów współpracy; 3. Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja. Przygotowanie mechanizmów WPR i następujących po nich działań jest realizowane zgodnie z przyjętym przez MRiRW harmonogramem. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich i dopłaty bezpośrednie mogą spełniać swoje zadanie tylko wtedy, gdy będą realizowane jednocześnie i pozostaną względem siebie komplementarne, aby zapewnić harmonijny rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego oraz infrastruktury obszarów wiejskich. Krytycznym aspektem dla pozytywnego rozwoju takiego scenariusza jest budowa kanałów informacyjnych administracji państwowej z końcowymi odbiorcami pomocy UE. Uważamy za jedno z kluczowych rozwiązań dla optymalizacji tego systemu, włączenie sektora BS do systemu rolniczej informacji obejmujące m.in. Krajową Sieć Obszarów Wiejskich. Banki spółdzielcze, na podstawie wewnętrznej kontroli, wysoko oceniają przygotowanie logistyczne posiadanych sieci oddziałów bankowych oraz potrzeby swoich klientów. Dlatego też Krajowy Związek Banków Spółdzielczych apeluje o stworzenie grupy roboczej z udziałem przedstawicieli instytucji zarządzających i wdrażających oraz banków zrzeszających do bieżącej współpracy w zakresie procedur wdrażania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rola i funkcja ARR, jako instytucji wypełniającej częściowo funkcję agencji płatniczej i prowadzącej działania z zakresu interwencjonizmu rynkowego w sektorze rolnym, jest znacząca dla klientów BS. Dlatego też banki spółdzielcze pragną kontynuować współpracę związaną z udostępnianiem przez Agencję Rynku Rolnego informacji dotyczących jej działalności. Bezpośrednimi beneficjentami ARR (jako agencji płatniczej) są przede wszystkim przedsiębiorcy, rzadziej rolnicy. Oznacza to także, że zakres, skala oraz formy oddziaływania ARR na rynek rolny uległy znacznemu rozszerzeniu po 2004 roku. Jej działania interwencyjne docelowo obejmują ponad 20 grup towarowych regulowanych około 50 mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej. ARR odpowiedzialna jest za: interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów, stosowanie systemu dopłat do prywatnego przechowywania produktów, wdrażanie regulacji handlowych, w tym systemu licencji importowych i eksportowych oraz refundacji i opłat eksportowych, administrowanie systemami kwotowania produkcji wybranych produktów, takich jak, mleko, cukier, skrobia ziemniaczana, 6

7 tytoń, stosowanie subwencji wspierających popyt wewnętrzny, w tym subwencji do przetwórstwa oraz sprzedaży po obniżonych cenach produktów organizacjom non-profit, wprowadzanie wymaganego systemu kontroli jakości produktów objętych działaniami interwencyjnymi. Bankowość Spółdzielcza pragnie przede wszystkim wesprzeć działalność aktywizującą grupy producenckie, federacje handlowe, krajowe organizacje branżowe i zawodowe do korzystania w pełni z programu interwencyjnego zakupu i sprzedaży zbóż przez ARR, które skierowano na rynek wewnętrzny Unii Europejskiej w ramach mechanizmu Wspólnej Polityki Rolnej. Sektor Banków Spółdzielczych aktywnie uczestniczy w przemianach dokonujących się na polskiej wsi. Szczególnie widoczne jest to w ramach procesu finansowania rolnictwa i przetwórstwa rolnego. Banki Spółdzielcze są dominującą grupą podmiotów obsługujących kredyty preferencyjne dla rolnictwa. Wspierały też producentów żywności i rolników w pozyskiwaniu środków przedakcesyjnych w ramach programu SAPARD, a następnie SPO Rolnego oraz PROW Wdrażanie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) w okresie stanowi podstawę planowania poszczególnych dziedzin interwencji, jak również wieloletnich programów operacyjnych o charakterze horyzontalnym i regionalnym, wyznacza także kierunki rozwoju obszarów wiejskich. Dla sektora BS jest to szczególny dokument, określający możliwe scenariusze przyszłości zarówno dla samych banków spółdzielczych, jak i obsługiwanych klientów. Krajowy Związek Banków Spółdzielczych postuluje o stworzenie priorytetów dla instytucji finansowych obsługujących środowiska lokalne, co skutkować winno większym niż dotychczas zaangażowaniem w rozwój tych społeczności. Zdaniem KZBS konieczne jest wprowadzenie w regulacjach prawnych dotyczących działań inwestycyjnych PROW na lata (przynajmniej tych skierowanych do rolników) możliwości przenoszenia własności (przewłaszczenia) środków trwałych nabytych z udziałem dotacji na zabezpieczenie kredytów bankowych (współ)finansujących zakup. W poprzednim okresie programowania nie było takiej możliwości i zarówno banki, jak i klienci, mieli problem z zabezpieczaniem kredytów np. na zakup maszyn rolniczych. Przewłaszczenie jest najprostszą, najszybszą i najtańszą dla klienta formą zabezpieczenia w takich wypadkach, można je zastąpić jedynie zastawem rejestrowym, który jest bardziej skomplikowany, wymaga czasu i jest odpłatny. W ocenie sektora banków spółdzielczych konieczne są zmiany legislacyjne, które pozwolą bankom na przyjmowanie jako zabezpieczenia kredytu cesję z dopłat bezpośrednich. Tym samym umożliwi to bankom oferowanie swoim klientom rolnikom korzystnych kredytów krótkoterminowych na zakup środków do produkcji rolnej (takie rozwiązanie stosowane jest np. na Węgrzech). Przedkładamy pod rozwagę MRiRW podjęcie inicjatywy związanej z systemowym rozwiązaniem jednolitej praktyki w zakresie dopuszczalnych przez instytucje publiczne zabezpieczeń stosowanych w ramach finansowania zewnętrznych projektów beneficjentów. Instytucje publiczne nie powinny blokować możliwości stosowania przez banki wszystkich dopuszczalnych prawnie form zabezpieczeń kredytu, zwłaszcza tych, 7

8 które ułatwiają bankom bez ryzyka dla środków publicznych, sięganie do środków zewnętrznych (np. cesji wierzytelności, przewłaszczenia na zabezpieczenie). Jak nadmienialiśmy wcześniej, istotnym elementem procedur wdrażania środków unijnych jest przejrzystość. Dla realizacji tej zasady chcielibyśmy zaproponować: wprowadzenie obowiązku posiadania wyodrębnionego rachunku bankowego dla wszystkich beneficjentów środków unijnych (rozwiązanie, które z powodzeniem funkcjonowało w Programie SAPARD). Koszty otwarcia i prowadzenia takiego rachunku (-ów) oraz opłaty pobierane w związku z przeprowadzaniem operacji na tym rachunku (-ów), których dokonanie jest związane z realizacją projektu powinny być kosztami kwalifikowanymi; Dla właściwej efektywności systemu wdrażania, banki powinny mieć dostęp do wykazu dłużników - beneficjentów oraz bieżącego monitoringu przebiegu realizacji projektu finansowanego z funduszy unijnych; Wskazanym byłoby również umożliwienie bankom sprawdzania w bazach ARiMR, jakie formy pomocy publicznej unijnej i krajowej związane są z daną nieruchomością (działką rolną). Służyłoby to badaniu wiarygodności klienta i projektu i ułatwiło wykrywanie, czy też zapobieganie, nadużyciom (podwójnego finansowania ze środków publicznych). Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w art. 68 przewiduje, iż Każde Państwo Członkowskie tworzy sieć obszarów wiejskich, która skupia wszystkie organizacje i struktury administracyjne zaangażowane w rozwój obszarów wiejskich. Na utworzenie i funkcjonowanie sieci rezerwowana jest część środków pomocy technicznej. Sieć tworzona jest w celu przenoszenia dobrych praktyk oraz przekazywania informacji na ich temat, organizacji wymiany doświadczeń i know-how, przygotowania programów szkoleniowych dla lokalnych grup działania w procesie tworzenia i pomocy technicznej dla współpracy międzyterytorialnej i transnarodowej. Banki spółdzielcze ze swoimi dotychczasowymi doświadczeniami w zakresie działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich oraz podejmowanymi inicjatywami (np. w zakresie programu LEADER czy doradztwa) doskonale wpisują się w te zamierzenia. Kontakty Krajowego Związku Banków Spółdzielczych, jako reprezentanta sektora BS oraz Banków Zrzeszających z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Agencją Rynku Rolnego były z powyższych powodów bardzo aktywne. Dzięki wspólnym zabiegom, banki spółdzielcze uzyskały m.in. status Partnera Ośrodków Doradztwa Rolniczego w znowelizowanej ustawie o działalności ODR. 8

9 Współpraca sektora bankowości spółdzielczej z ARiMR rozwija się pomyślnie, co jest konsekwencją doświadczenia lat ubiegłych. Środowisko nasze bierze czynny udział w pracach powołanego przez Agencję Zespołu do spraw dostosowania zasad udzielania kredytów inwestycyjnych i klęskowych oraz poręczeń kredytów do przepisów unijnych. W znowelizowanym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 kwietnia 2007 roku w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji uwzględniono wiele rozwiązań prawnych zgłoszonych z inicjatywy KZBS. Tym niemniej uznajemy za celowe podejmowanie dalszych prac i rozwiązań. A. Obsługa płatności Dokończenie budowy zaplecza logistycznego w bankach spółdzielczych dla obsługi rent strukturalnych UE (podpisanie umów na ich obsługę); Pogłębienie współpracy z KRUS zwiększające jakość obsługi emerytów i rencistów; Podjęcie współpracy z ARR pełniącej funkcję agencji płatniczej w obszarze administrowania mechanizmami WPR w zakresie interwencji na rynkach rolnych, realizowania płatności dla uczestników rynku rolnego, prowadzenia rachunków bankowych oraz nadzoru i kontroli wydatkowanych środków finansowych zgodnie z wymogami Europejskiego Funduszu Gwarancji Rolnej; Współpraca z ARiMR, jako Agencją Płatniczą odpowiedzialną za dystrybucję funduszy z tytułu różnych płatności Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), w tym związanych z dopłatami do powierzchni obsianych roślinami energetycznymi, produktów uznawanych za paliwa biologiczne, energii elektrycznej i termalnej produkowanej z biomasy itp. B. Wszelkie beneficja 1. Znowelizowania wymaga Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007r. w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań ARiMR oraz sposobów ich realizacji, m.in. w zakresie: a. zmiany zapisu określającego wysokość maksymalnej stawki prowizji pobieranej przez bank przy udzielaniu kredytów preferencyjnych, przekładająca się dalej na umowy współpracy z bankami, b. wprowadzenia procedur dopuszczających możliwość przekwalifikowania w 2008r. kredytów udzielanych w IV kwartale 2007r. z uwagi na brak bieżącego limitu akcji kredytowej na warunkach komercyjnych na kredyty preferencyjne, Z uwagi na brak limitów akcji kredytowej Banki nie mogą udzielać kredytów z dopłatą Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do oprocentowania na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej oraz przetwórstwie produktów rolnych, w szczególności na 9

10 zakup ziemi i zakup stada podstawowego (na zakup, którego kredyty mogą być udzielane do końca 2007r.) W związku z powyższym oraz ze względu na terminy płatności związane z realizacją przedmiotowych inwestycji Banki udzielają kredytów komercyjnych, niemniej proponujemy rozważenie możliwości przekwalifikowania w 2008r. tych kredytów na kredyty preferencyjne, przy założeniu, że na moment udzielania kredytu były spełnione wszystkie wymogi określone w Warunkach i zasadach udzielania kredytów z dopłatą ARiMR do oprocentowania. c. ujednolicenia zasad udzielania kredytów inwestycyjnych z dopłatą ARiMR do oprocentowania według starej formy pomocy tj. udzielanych do 30 kwietnia 2007r. do Warunków i zasad udzielania kredytów z dopłatą ARiMR do oprocentowania według nowej formy pomocy tj. udzielanych od 1 maja 2007r., w szczególności w zakresie korzystnych rozwiązań dla kredytobiorcy. 2. Znowelizowania ustawy z dnia r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie: a) zdefiniowania pojęcia rolnik i gospodarstwo rolne, jako, że w żadnych przepisach nie ma określenia jak należy traktować osobę prowadzącą działalność rolniczą, czy precyzyjnej definicji gospodarstwa rolnego. Jest to ważne zwłaszcza dla banków udzielających kredytów inwestycyjnych i klęskowych z dopłatami ARiMR do oprocentowania; b) umożliwienia dokonywania umorzeń środków publicznych (dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych i klęskowych) w sytuacji, gdy bank nie może ich odzyskać od kredytobiorcy. Obecnie nie ma podstawy prawnej do dokonania takiej czynności. 3. Włączenia banków spółdzielczych w Krajową Sieć Obszarów Wiejskich wraz z prawem korzystania z przywilejów tego statusu (np. szkoleń finansowanych z pomocy technicznej). 4. Uproszczenie systemu absorpcji środków UE w ramach PROW poprzez włączenie banków do systemu oceny formalnej, finansowej i ekonomicznej wniosków o dofinansowanie unijne. 5. Włączenie w szerszym zakresie banków do procesu absorpcji środków UE poprzez: a) wprowadzenie obowiązku posiadania wyodrębnionego rachunku bankowego dla wszystkich beneficjentów środków unijnych, b) wspólne propagowanie obrotu bezgotówkowego przy wykorzystaniu środków UE, c) włączenie sieci bs-ów do dystrybucji materiałów informacyjnych dot. PROW. 8. Realizacja cyklicznych spotkań roboczych z przedstawicielami Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Rynku Rolnego, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, KRUS. 9. Pogłębianie współpracy z ARiMR w obszarze szkoleń i obsługi dofinansowania ze środków UE dla beneficjentów końcowych. 10

11 10. Udział przedstawiciela KZBS w pracach Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Określenie zakresu współpracy z Agencją Nieruchomości Rolnych. 12. Udział przedstawicieli sektora BS w pracy Grupy Roboczej monitorującej prace Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW). C. Grupy Producenckie i Lokalne Grupy Działania Grupy producenckie 1 Ten obszar wspólnego zainteresowania wymaga: 1. Wprowadzenia koniecznych zmian w funkcjonowaniu Funduszu Poręczeń Unijnych; 2. Wsparcia merytorycznego i operacyjnego dla grup producentów rolnych (objętych pomocą w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich) przez PDU działające w oddziałach banków spółdzielczych; 3. Współuczestnictwa bankowości spółdzielczej w targach rolno-spożywczych regionalnych, krajowych i międzynarodowych (UE). Lokalne Grupy Działania 2 Program LEADER reprezentuje nowatorskie podejście do rozwoju obszarów wiejskich, oparte na oddolnym sposobie działania w środowisku wiejskim. W ramach programu tworzy się Lokalna Grupa Działania, w skład której wchodzą przedstawiciele trzech środowisk: samorządowego, prywatnego i organizacji pozarządowych. W okresie Komisja Europejska uznała, iż podejście to jest tak efektywne dla rozwoju obszarów wiejskich, iż zobowiązała kraje członkowskie do wdrożenia go w swoich programach rozwoju obszarów wiejskich w formie osi priorytetowej. Jest to kolejne wyzwanie dla naszego kraju, w którym LEADER jest podwójnie nowatorski, wyzwanie, które będzie wymagało wsparcia również przez podmioty z sektora finansów. Program LEADER skierowany jest na rozwój obszarów wiejskich, czyli teren działalności banków spółdzielczych. Bank o miejscowych korzeniach i tradycji oraz bogatym doświadczeniu w kontaktach z mieszkańcami terenów wiejskich w naturalny sposób pretenduje do roli członka wspierającego partnerstwa lokalne zarówno finansowo, jak i merytorycznie. Tak też odebrała program liczna grupa banków spółdzielczych angażując się bezpośrednio w powstanie Lokalnych Grup Działania na swoim terenie, będąc nawet inicjatorami ich powstania. Podstawowe obszary współpracy banków spółdzielczych z LGD to: 1 grupy producentów rolnych, które powstały po 1 maja 2004 r. i spełniają postanowienia ustawy z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach 2 patrz, 11

12 obsługa finansowa Lokalnej Grupy Działania i realizowanych przez nią projektów; obsługa finansowa innych podmiotów związanych z LGD i jej działalnością (np. członkowie partnerstwa, beneficjenci programu i inni); świadczenie usług o charakterze konsultacyjno-doradczym dla Lokalnej Grupy Działania i związanych z nią podmiotów (doradztwo przy opracowaniu projektów, ocena projektów, pomoc w zarządzaniu posiadanymi środkami finansowymi itp.). Banki spółdzielcze pragną sprostać oczekiwaniom LGD w zakresie finansowania, zmuszone są jednakże przestrzegać wymogów prawa bankowego. Lokalne Grupy Działania są młodymi podmiotami, bez historii, większego kapitału i majątku, którym mogłyby zabezpieczyć kredyt. Łącznie uniemożliwia to bankowi udzielenie kredytu, a biorąc pod uwagę obowiązujące zasady refinansowania wydatków, bez kredytu Grupa praktycznie nic nie zdziała. Dlatego też już w grudniu 2005 r. apelowaliśmy do MRiRW o utworzenie specjalnego funduszu poręczeniowego dla Lokalnych Grup Działania, który będzie poręczał kredyty udzielane tym organizacjom pozwalając bankom wywiązać się z zapisów Prawa Bankowego. Można też dostosować warunki Funduszu Poręczeń Unijnych (lub inne regionalne fundusze poręczeniowe) pod warunkiem obniżenia dla LGD prowizji, gdyż sygnały, jakie otrzymujemy z terenu wskazują, że produkt ten jest zbyt drogi dla nich. W okresie programowania najlepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie systemu zaliczkowego wypłacania środków dla Lokalnych Grup Działania bez stosowania zabezpieczenia w formie gwarancji bankowej. System ten funkcjonuje w większości krajów unijnych i bardzo dobrze się sprawdza. Dzięki niemu LGD nie mają problemów z prefinansowaniem swoich działań i mogą realizować założone cele 3. D. Współpraca z lokalnymi samorządami i udział w rozwoju MSP Atutem sektora bankowości spółdzielczej jest obsługa budżetów znaczącej liczby samorządów lokalnych w Polsce. Z tego też powodu uważamy, że dalsze zaangażowanie powinno się koncentrować m.in. na: Obsłudze finansowej inwestycji samorządów lokalnych, w tym dotowanych ze środków UE; Obsłudze refinansowania zakupu oleju napędowego używanego do produkcji rolnej; Współpracy w zakresie edukacji ekonomicznej społeczności lokalnych. W przypadku inwestycji realizowanych z kredytem bank czuwa nad: prawidłowym, celowym wykorzystaniem środków; 12

13 terminową realizacją, zgodnie z harmonogramem; odpowiednim udokumentowaniem wydatków; kontroluje także kondycję finansową wnioskodawcy i zmiany w jego majątku. Jest to bez wątpienia wartość dodana dla instytucji wdrażającej. W związku z udostępnieniem Polsce środków unijnych, banki spółdzielcze zaoferowały swoim klientom specjalne produkty kredytowe (kredyty pomostowe) oraz depozytowe, opracowane pod kątem wsparcia w osiągnięciu celu horyzontalnego, jakim jest pozyskanie tych środków. Jednocześnie jednak napotykają na utrudnienia związane z procedurami zewnętrznymi, które przekładają się dalej na ofertę dla klienta. Sektor banków spółdzielczych deklaruje swoją aktywność w następujących obszarach: Udostępniania produktów kredytowych w zakresie finansowania inwestycji i działalności bieżącej dla klientów z sektora MSP; Prowadzenia doradztwa ekonomicznego dotyczącego finansowania działalności gospodarczej; Funkcjonowania Punktów Doradztwa UE w placówkach bankowych (także dla innych podmiotów, rolnicy itp.); Współpracy z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego w zakresie przygotowania inwestycji dotowanych ze środków UE. 3. Podsumowanie Proponowane działania i formy współpracy z MRiRW oraz agendami rządowymi obsługującymi sektor rolno spożywczy stanowią wyraz pełnego zaangażowania dla rozwoju wszystkich regionów Polski, w których funkcjonują banki spółdzielcze, a w szczególności obszarów wiejskich. Historie rozwoju gospodarek poszczególnych krajów w ramach obserwowanego procesu globalizacji dowodnie potwierdzają, że największe szanse na dynamiczny rozwój mają przede wszystkim te kraje, w których administracja państwowa pozytywnie wykorzystuje inicjatywy społeczne wspierające takie przemiany gospodarcze. Dla osiągnięcia pełnej skali korzyści wynikającej z takiej współpracy, sektor banków spółdzielczych będzie występował do swoich klientów o inicjowanie wspólnych projektów finansowanych w ramach środków UE oferowanych dla partnerstwa prywatno publicznego. Banki Spółdzielcze na przestrzeni 150 lat swojej działalności potwierdziły status lokalnych instytucji finansowych tworzących warunki umożliwiające wykorzystanie aktywności społeczności lokalnych. 3 patrz par.15 ust 1 Rozp. MRiRW w sprawie działania LGD 13

14 Wpływały one pozytywnie na procesy integracji, zwalczały mechanizmy wykluczenia społecznego i zwiększały aktywizację społeczną i ekonomiczną osób czynnych zawodowo. Wprowadzana obecnie, w ramach UE, korekta polityki gospodarczej, pozwoli na zmodyfikowanie zasad gospodarowania w krajach członkowskich w kierunku Ekonomii Społecznej. Pragniemy w tym względzie być jeszcze bardziej aktywnymi, zważywszy na dotychczas pełnioną misję w środowisku. 14