Poradnia Psychoterapii i Profilaktyki

Transkrypt

1 ul. Kompanii Jerzyków 2/1 Latchorzew Regon NIP Warszawa, dn Sprawozdanie merytoryczne z realizacji Programu Profilaktyki Magiczne Kryształy w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych Nr 4 przy ul. Krasińskiego 1 w Warszawie Poradnia Psychoterapii i Profilaktyki ul. Kompanii Jerzyków 2/1 Latchorzew Regon NIP ; g.paz@wp.pl

2 Informacje ogólne Od września do października 2014 roku odbyły się realizacje programu Magiczne Kryształy dla 12 klas szkoły podstawowej (205 uczniów, 57 rodziców i 17 nauczycieli). Projektem zostały objęte klasy od pierwszej do szóstej w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych Nr 4 przy ul. Krasińskiego 1 w Warszawie. Opis programu Cele i metodyka Projekt Profilaktyki Zintegrowanej Magiczne Kryształy jest programem profilaktycznym opartym na modelu profilaktyki zintegrowanej 1. Zgodnie z założeniami profilaktyki zintegrowanej cele programu obejmują bardzo szerokie spektrum. Cele dla dzieci: zapoznanie dzieci z podstawowymi informacjami zgodnie z etapem rozwojowym na temat zagrożeń związanych z Internetem, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo w kontaktach z innymi, nauka radzenia sobie w sytuacjach trudnych i problemowych oraz w sytuacji przeżywania trudnych emocji, budowanie postawy otwartości, obniżenie lęku przed mówieniem o sobie, przeciwdziałanie naśladowaniu zachowań agresywnych proponowanych przez TV i gry komputerowe, diagnoza form spędzania czasu wolnego przez uczniów w kontekście ich pragnień i potrzeb W trakcie każdej części programu prowadzone są ćwiczenia aktywizujące w formie dialogu z całą grupą lub pojedynczymi osobami, fantazji sterowanej, scenek odgrywanych 1 Szczegółowy opis modelu dostępny w: Grzelak Sz. Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży. Aktualny stan badań na świecie i w Polsce. Rubikon 2009, wydanie II rozszerzone. 2

3 przez kilku lub kilkunastu aktorów-ochotników, zadań angażujących zarówno ochotników, jak i pozostałą młodzież. W prowadzeniu ćwiczeń trenerzy bazują na pozytywnym potencjale, który posiada młodzież. Celem prowadzących jest wydobycie go z każdej młodej osoby, która zaangażowała się w proponowane ćwiczenia. Jeśli występuje konieczność jasnego postawienia granic lub udzielenia przestrogi, dzieje się to z zachowaniem zasad dobrej komunikacji i szacunku dla tej osoby. Treści Zajęcia Magiczne Kryształy mają przede wszystkim na celu: przeciwdziałanie naśladowaniu zachowań agresywnych, proponowanych przez TV i gry komputerowe, diagnoza form spędzania czasu wolnego przez uczniów w kontekście ich pragnień i potrzeb, wzrost motywacji i kreatywności w zakresie sposobów spędzania czasu wolnego. Zajęcia są oparte o fabułę bajki Magiczne Kryształy autorstwa Agnieszki Grzelak. Dzieci poprzez wysłuchanie historii bohaterów mogły się z nimi utożsamić, przez co ich problemy stały się im bliższe, a także łatwiej było im rozmawiać o podobnych sytuacjach pojawiających się w ich otoczeniu. Dzieci bardzo szybko odkryły, iż tytułowe magiczne kryształy to symbol telewizji bądź komputera, a także różnego rodzaju gier telewizyjnych. Z przeprowadzonego z dziećmi wywiadu okazało się, że część z nich traktuje telewizję czy też gry komputerowe, jako sposób na tzw. zabicie nudy. Niestety dzieci oglądają wiele filmów i różnych programów nieodpowiednich dla ich wieku. Zapytane czy rzeczywiście oglądają dane filmy, potrafią bardzo szczegółowo opisać fabułę i bohaterów, co potwierdza, że mówią prawdę. Podjęcie takiej rozmowy z uczestnikami jest istotnym elementem zajęć, ponieważ dzięki temu uzyskujemy informację, z czego dzieci czerpią wzory i co jest dla nich atrakcyjne. Jak wiadomo telewizja to coraz więcej różnych kanałów i programów wpływających na odbiorców. Dzieci, jako osoby kształtujące się bardzo szybko wyłapują przedstawiane w filmach czy też bajkach różne wzory, które nie zawsze są godne naśladowania. Dlatego też w trakcie rozmowy pokazane są symbole telewizyjne i komputerowe, których zadaniem jest chronić młode osoby przed treściami niewskazanymi do ich wieku. Bardzo często uczestnicy mówią o tym, ze znają te znaki jednak ich nie przestrzegają. W trakcie zajęć dostają oni wiedzę dlaczego warto na co dzień zwracać na nie uwagę. Symbole telewizyjne bardzo szybko przyrównują do świateł pojawiających się na drodze, dzięki czemu łatwo odnieść się do sytuacji zagrażających w 3

4 przypadku ich braku. Dzięki temu porównaniu uczestnicy uświadamiają sobie ich potrzebę w telewizji. Dalsza część programu ukazuje jak zmieniała się bajkowa dolina i jej mieszkańcy pod wpływem kryształów. Uczestnicy dostrzegają, iż w obrazach emitowanych w kryształach jest coraz więcej agresji i przemocy, zaś bohaterzy coraz mniej czasu spędzają ze sobą. Ta część programu uświadomiła młodym uczestnikom, iż telewizja zabiera czas, który można spożytkować w bardziej pożyteczny sposób. Poprzez liczne aktywne formy pracy dzieci zastanawiały się nad poprawą i zmianą mieszkańców Cichej Doliny. Dzięki temu sami zdali sobie sprawę jak wiele istnieje możliwości spędzania wolnego czasu bez telewizji i komputera a także jak ważne jest bycie w grupie czy też z własną rodziną, a konsumpcja nie przynosi spodziewanego szczęścia. Uleganie reklamie i trendom mody niesie niebezpieczeństwo zastępowania potrzeb egzystencjalnych i społecznych potrzebami wyłącznie materialnymi wyolbrzymionymi nienaturalnie i sztucznie. Wejście w spiralę niekończącego się ścigania o posiadanie najnowszych gadżetów niesie niebezpieczeństwo uzależnienia, izolacji, ciągłego niepokoju, niezdrowej rywalizacji, samotności i zachowań dysfunkcyjnych. Dzieci doskonale identyfikowały ten problem jeśli chodzi o telefony, tablety, gry, konsole, inne rzeczy, które wydają się atrakcyjne. Identyfikowały konsekwencje w postaci zobojętnienia, nie przestrzegania zasad, zachowań agresywnych w postaci werbalnej i fizycznej. Praca z dziećmi została pogłębiona o treści związane z bezpieczeństwem w Internecie. Uczestnicy bardzo wyraźnie mówili o częstym korzystaniu z sieci poprzez różne aplikacje, gry czy też portale społeczne. Dla dzieci i młodzieży bycie w sieci jest naturalne. Niestety nie dostrzegają oni zagrożeń z tego wynikających. Dlatego tez praca była skoncentrowana wokół zagadnień takich jak: cyberprzemoc, bezpieczeństwa w kontaktach z obcymi osobami, wzmocnieniu granic wiązanych z udostępnianiem treści na swój temat. W trakcie zajęć uczniowie dzielili się swoim doświadczeniem i spostrzeżeniami. Niejednokrotnie wprost mówili o sytuacjach, w których byli świadkiem czy tez sami zostali obrażeni na forum. Dzięki tej otwartości można było zobaczyć, jak silne ma to oddziaływanie i że człowiek doznaje krzywdy w rzeczywistości a nie tylko na monitorze komputera czy innego urządzenia. Drogą do zrealizowania treści programu i jego celów służy również bajka Agnieszki Grzelak i opowiadania kontynuujące przygody bohaterów z cichej doliny, prawdziwe historie 4

5 ich rówieśników, wspomnienia i przeżycia prowadzących oraz przeżycia postaci z serii filmików Sheeplive. Przeżywanie przygód bohaterów i innych osób wprowadza uczniów w świat wartości moralnych, rozpoznawania i nazywania emocji oraz kształtowania właściwych postaw i zachowań. Dyskusje na trudne tematy podejmowane są na podstawie sytuacji, która porusza omawiane treści w formie bezpiecznej dla dziecka. Uczniowie identyfikują swoje problemy z problemami bohaterów. Dzięki temu można omówić sytuację konfliktową, w jakiej często znajdują się uczniowie, nie mówiąc o tym wprost. Konstruktywne rozwiązywanie wspólnych trudności buduje jedność i poczucie bezpieczeństwa w grupie. We wszystkich zajęciach przedstawiono dzieciom wagę okazywania sobie nawzajem szacunku, szczególnie w kontekście budowania relacji z innymi rówieśnikami. Taki dobór treści programów wynika z modelu profilaktyki zintegrowanej, który zakłada, że treści programu profilaktycznego powinny dawać młodym ludziom pomoc na aktualnym etapie ich rozwoju. Do zadań rozwojowych okresu wczesnoszkolnego i wsępu do dojrzewania należą (wg klasyfikacji E. Eriksona 2 ): akceptacja siebie i innych; szukanie własnej tożsamości; nauka kierowania swoimi zachowaniami i odpowiedzialności za nie; przejście od zależności w poglądach i decyzjach od grupy rówieśniczej do samodzielnej i niezależnej oceny wartości, wyborów i zachowań. Podczas całego programu trenerzy dbali o dobrą komunikację z uczestnikami oraz modelowali postawę wzajemnego szacunku do każdej osoby niezależnie od wyrażanych przez nią opinii i podejmowanych zachowań. Wyniki ewaluacji bezpośredniej Na zakończenie zajęć uczestnicy wypełnili ankietę dotyczącą możliwości korzystania przez nich telewizji i komputera, oceniali realizację zajęć i wyrażali swoje zdanie. Dzieci oceniły program bardzo wysoko, w klasach 1-3 była to średnia 6.0 w klasach 4-6 ok Dzieci wyrażały swoje zadowolenie rysunkami, w ankietach mówiły o tym, że zajęcia były dla nich ciekawe, ważne a jednocześnie zrozumiałe. Klasa IIIb spontanicznie wykonała niespodziankęksiążeczkę podziękowań, z laurkami, własnymi wypowiedziami, rysunkami i wierszykami. 2 Erikson E., Dzieciństwo i społeczeństwo. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań

6 6

7 7

8 Powyższe wyniki wskazują na to że, ponad 61% dzieci mówi o wszystkich grach i, aczkolwiek warto przypominać dorosłym, że to oni powinni być filtrem zabezpieczającym dzieci, przed niewłaściwym informacjami i obrazami płynącymi z mediów. Warto podkreślić, że dzieci były bardzo świadome zagrożeń wynikających z oglądania telewizji. Bardzo otwarcie mówiły o swoich doświadczeniach i przemyśleniach. Uczestnicy podczas spotkania mogli zastanowić się, jakie wady i zalety wynikają z oglądania telewizji i korzystania z Internetu. Dzieci dzięki temu uświadomiły sobie jak może być niebezpieczne spędzanie całego czasu przed współczesnymi mediami. Również dzieci uświadomiły sobie jak istotny jest zakaz oglądania programów, czy grania w gry dla dorosłych. To co było wyraźne i potwierdziły wyniki, to też kwestia dostępu do i zasad związanych z używaniem mediów. Zazwyczaj zasady wyraźne są przy telewizji, jednak jeżeli chodzi o komputer dzieci bardzo często mają niejasność w tych granicach. Wyniki pokazują, że częściej zdarza się dzieciom grać dłużej niż oglądać TV. Te wyniki mogą to potwierdzać. Z wielu badań wiadomo iż wpływ grupy jest tym większy, im bardziej młodemu człowiekowi na niej zależy. Jeżeli w grupie rówieśniczej funkcjonują niekorzystne normy, istnieje klimat przyzwolenia do zachowań dysfunkcyjnych, aspołecznych tj.: jak palenie, picie lub agresja, może to skłaniać niektórych członków-szczególnie tych, którzy nie maja silnej więzi z rodzicami do podejmowania zachowań ryzykownych. Dla podjęcia takich zachowań nie jest tak ważne, jaka ta grupa jest w rzeczywistości, lecz jak ją spostrzega subiektywnie dany człowiek, jakie ma przekonania związane z zachowaniami rówieśników. Często przekonania normatywne związane z piciem są bezpośrednim impulsem do inicjacji alkoholowej, choć najczęściej są to błędne przekonania. Stąd tak ważna jest silna więź dziecka z rodzicami. Uczestnicy wykazali się dużą kreatywnością w tym zakresie, ponieważ podczas zajęć wymyślali liczne zabawy i propozycje spędzania wolnego czasu z rodziną. Wielokrotnie dzieci podkreślały, iż chciałyby w taki sposób spędzać czas oraz włączać w to mamę i tatę. Wyniki ankiety ewaluacyjnej wychowawców Poniższy wykres pokazuje, że w skali od 1 do 6 zespół realizujący program profilaktyki zintegrowanej otrzymał od wychowawców oceny celujące na wszystkich poziomach mających wpływ na odbiór programu przez uczniów. Ocena szkoły jest bardzo ważna, gdyż program ma za zdanie umocnienie działań profilaktycznych i wychowawczych 8

9 realizowanych na gruncie rodziny i szkoły. Bardzo wysoka ocena wskazuje na to, że realizacja programu, cechowała się dobrym dopasowaniem formy i treści do potrzeb dzieci biorących udział w zajęciach, a cele, jakie stawiał sobie program, zostały osiągnięte. Ankieta zawierała 4 pytania, a odpowiedzi należało zaznaczyć w skali szkolnej(1-6) Pytanie 1- Jak ocenia Pan/Pani dynamikę programu? Pytanie 2- Jak ocenia Pan/Pani przygotowanie merytoryczne realizatorów? Pytanie 3- Jak ocenia Pan/Pani sposób przekazywania treści przez realizatorów programu? Pytanie 4- Jak ocenia Pan/ Pani współpracę między uczniami, a prowadzącymi program? Pyt. 1 Pyt.2 Pyt. 3 Pyt W opinii szkoły zawartej w ankietach, program był w szkole potrzebny, ponieważ jegoh treści mają wpływ na rozwój emocjonalny ucznia, a tematyka związana z zagrożeniami jest dość trudna do poruszania w środowisku szkolnym. Zdaniem szkoły program był wsparciem dla rodziców i nauczycieli w zadaniach wychowawczych. Podsumowanie Nowe rozumienie procesu profilaktyki jest kwestią działań systemowych z zaangażowaniem nauczycieli, wychowawców, pedagogów oraz rodziców. Tego typu spotkanie z interwencją otwiera temat w grupie i umożliwia jego kontynuację w środowisku szkoły i domu rodzinnego. Dlatego należy podkreślić wartość i potrzebę kontynuacji procesu działań profilaktycznych. Tematy poruszane w trakcie realizacji programu mogą być w sposób określony kontynuowane przez nauczycieli konkretnych przedmiotów. W ten sposób przekazywane treści mogą być wzmacniane. Kontynuacja może mieć charakter dyskusji na lekcjach wychowawczych, prac pisemnych na języku polskim czy różnego rodzaju konkursów twórczości. Tego typu zadania pogłębiające powodują, iż istniejące programy są 9

10 zintegrowane ze Szkolnym Program Profilaktyki. Ważne jest jednak, aby zachować prawidła poprawnej profilaktyki, a w szczególności kształtowania prawidłowych przekonań normatywnych. Na podstawie opisanych wyżej wyników i ocen można przyjąć, że realizacje programów w Państwa szkołach przyniosły pozytywne efekty, które zostały wykazane w ogólnopolskich badaniach ewaluacyjnych nad programem profilaktycznym. Z poważaniem: Grzegorz Paź - dyrektor zespołu 10