RAPORT Z REALIZACJI BADANIA POGŁĘBIONEGO

Transkrypt

1 Strona1 RAPORT Z REALIZACJI BADANIA POGŁĘBIONEGO Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia student absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia w ramach projektu innowacyjnego Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideagora- absolwenci kapitałem uczelni Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Warszawa, 2013 r.

2 Strona2 Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia student absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideagora- absolwenci kapitałem uczelni prowadzonego przez Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytet IV. Szkolnictwo Wyższe i Nauka, Działanie 4.1 Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, Poddziałanie Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Okres realizacji projektu: Beneficjent projektu: Partner projektu: Okres realizacji badania ewaluacyjnego: Wykonawca badania: Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła Wyższa Capful Ltd Enhorabuena s.c

3 Strona3 Spis treści I. WPROWADZENIE KONTEKST BADAWCZY CELE BADAWCZE 6 II. OPIS WYNIKÓW PROWADZONYCH BADAŃ REALIZACJA BADANIA TECHNIKĄ FGI REALIZACJA ANONIMOWEGO BADANIA INTERNETOWEGO -CAWI REALIZACJA BADANIA TECHNIKĄ INDYWIDUALNYCH WYWIADÓW POGŁĘBIONYCH IDI III. PODSUMOWANIE IV. ZAŁĄCZNIKI: NARZĘDZIA BADAWCZE WYKAZ SKRÓTÓW EFS PO KL CAWI IDI FGI EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI (COMPUTER ASSISTED WEB INTERVIEWING CAWI) ANONIMOWY WYWIAD INTERNETOWY (INDYWIDUAL IN-DEPTH INTERVIEW IDI) INDYWIDUALNY WYWIAD POGŁĘBIONY (Focus Group Interview FGI) Zogniskowany Wywiad Grupowy

4 Strona4 I. WPROWADZENIE 1.1.KONTEKST BADAWCZY Zmiany, które mają miejsce w polskim systemie szkolnictwa wyższego, są odpowiedzią na europejskie wyzwania (Deklaracja Bolońska 99), które postawiła przed uczelniami Komisja Europejska, a także na potrzeby krajowe, określone w strategiach rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce (Strategia 2009 i 2010). Wyzwania te to m.in. poprawa efektywności działalności edukacyjnej uczelni w zakresie kształcenia ustawicznego, a szczególnie poprawa jakości prowadzonej dydaktyki ukierunkowana na ściślejsze powiązanie oferty kształcenia ustawicznego uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Dużym problemem w kraju jest bardzo niski udział w kształceniu ustawicznym dorosłych Polaków. Jedynie 13% brało udział w kursach, szkoleniach i innych formach dokształcania, a 81% nie dokształcało się w 2010 r. w żaden sposób, nawet przez samokształcenie. Jedynie 6% dokształcało się stale. Nowoczesny pracownik niezależnie od profilu kształcenia musi dysponować zestawem umiejętności miękkich. Eksperci rynku pracy podkreślają, że pracę otrzymuje się w 70% dzięki wiedzy fachowej i w 30% dzięki kompetencjom społecznym, traci się zaś w 70% z powodu braku kompetencji społecznych i w 30% z braku kwalifikacji merytorycznych. Pracownik nowoczesnej gospodarki to wszechstronnie przygotowany absolwent, który kilka razy w życiu zmienia zawód i potrafi się elastycznie dostosować do potrzeb rynku pracy. O jego pozycji zawodowej decyduje zdolność uczenia się przez całe życie. Uczelnie są motorem rozwoju gospodarczego, depozytariuszem i kreatorem wiedzy oraz platformą gromadzenia i przekazywania doświadczenia kulturowego i naukowego. Zadaniem uczelni jest dokształcanie zainteresowanych na najwyższym poziomie, ale także poszukiwanie i wdrażanie innowacyjnych, efektywnych metod edukacyjnych. Obecne relacje polskich uczelni z ich otoczeniem są płytkie i przeważnie ograniczają się do form deklaratywnych. Główną barierą uniemożliwiającą zaistnienie wartościowych relacji uczelnia absolwent jest brak wypracowanego modelu współpracy w tym zakresie. Do przyczyn należy tu zaliczyć: tradycyjną pionową kulturę organizacyjną uczelni; pomijanie roli absolwenta w życiu uczelni; kształcenie studentów z pominięciem rozbudzania potrzeby nauki przez całe życie. Wpływ absolwentów na kształt oferty edukacyjnej uczelni jest znikomy, chociaż stanowią oni reprezentatywną grupę otoczenia gospodarczego uczelni. Niewykorzystanie potencjału

5 Strona5 absolwenta, jego wiedzy w zakresie bieżących potrzeb rynku pracy, stanowi niepowetowaną stratę społeczną. Powstaje luka między wiedzą reprezentowaną przez uczelnię (wiedza teoretyczna kadry naukowo-dydaktycznej) a wiedzą absolwentów (wiedza aktualna i praktyczna). Równocześnie brak relacji absolwent uczelnia przyczynia się także do słabego wykorzystania potencjału uczelni w zakresie kształcenia ustawicznego, ponieważ absolwenci poszukują źródeł wiedzy poza swoimi alma mater. Uczelnia traci okazję pozyskania aktualnej informacji zwrotnej o potrzebach rynku pracy i przez to jej oferta jest słabo dostosowana do potrzeb gospodarki korzystającej z wiedzy. Zainicjowanie procesu budowania trwałej, dwustronnej relacji uczelnia - absolwent rokuje na następujące korzyści: zapewni uczelni aktualną wiedzę o potrzebach rynku pracy; pozwoli dynamicznie reagować na zmiany i wprowadzać je do procesu kształcenia; umożliwi absolwentom kształcenie ustawiczne poprzez zapewnienie im dostępu do zasobów edukacyjnych zgromadzonych na uczelni i kursy specjalistyczne; pozwoli też na uruchomienie zasobów kapitału społecznego, potencjału absolwentów, wynikającego z ich wiedzy, doświadczenia i skłonności do aktywności dla macierzystej uczelni, lokalnego patriotyzmu oraz przyjaźni z okresu studiów. Kształtowanie postaw absolwentów po opuszczeniu uczelni jest trudne i kosztowne. Szansą, aby to radykalnie zmienić, jest model budowania tych relacji na przyszłość w trakcie pracy dydaktycznej ze studentami (kształtowanie postawy przyszłego absolwenta). Uczelnie nie dysponują zasobami pozwalającymi oferować materialne wartości swoim absolwentom. W tej sytuacji celowe jest skupienie się na kreowaniu wartości poprzez społeczną platformę kształcenia ustawicznego z wykorzystaniem kapitału społecznego. Wówczas uczelnia stałaby się dla swoich absolwentów miejscem, moderatorem i koordynatorem inicjatyw społecznych, skierowanych na ich potrzeby. Należy zaznaczyć, że absolwenci reprezentują znacznie szersze grono interesariuszy, poczynając od rodzin i znajomych, a na przedsiębiorstwach i instytucjach kończąc. W efekcie uruchomienie aktywności społecznej w gronie absolwentów ma wpływ na znaczącą część społeczności. W celu weryfikacji założeń wstępnych dokonanych przez Uczelnię Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą o potrzebie budowania innowacyjnego narzędzia modelu ideagora, ułatwiającego budowanie trwałych relacji uczelni ze studentami i jej absolwentami przeprowadzono badania pogłębione, których wyniki dostępne są w niniejszej publikacji.

6 Strona6 2. CELE BADAWCZE CELEM GŁÓWNYM przeprowadzonego badania było dokonanie diagnozy potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji studenta i absolwenta z uczelnią, które służyć będą nabyciu i wymianie wzajemnej wiedzy o aktualnej sytuacji na rynku pracy i potrzebach obu stron wynikających z konieczności dostosowywania się do zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych. Określono następujące CELE SZCZEGÓŁOWE badania: 1. ocena stanu wzajemnej relacji absolwent uczelnia; 2. ocena oczekiwań, potrzeb studentów i absolwentów w zakresie budowania wzajemnych relacji z uczelnią w dalszym procesie kształcenia i funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy oraz dostępu do zgromadzonej wiedzy na uczelni; 3. diagnoza gotowości uczelni i absolwentów do budowania trwałej relacji, której efektem będzie wzajemny transfer wiedzy w zakresie nauki i praktyki; 4. ocena możliwych perspektyw rozwoju uczelni oraz jej absolwentów w wyniku nowego podejścia do relacji absolwent uczelnia; W celu zgromadzenia informacji niezbędnych do sformułowania wniosków i rekomendacji w ramach wymienionych zagadnień zostały przeprowadzone trzy komplementarne moduły badawcze: pogłębiony wywiad grupowy (FGI) - badanie jakościowe, służące rozszerzeniu kontekstu badawczego o opinie i poglądy wszystkich interesariuszy projektu oraz weryfikacji założeń badawczych (6 osób, dobór celowy); pogłębione wywiady indywidualne (IDI) - badanie jakościowe z przedstawicielami kadry naukowo-dydaktycznej oraz ekspertami Life Long Learning, osobami dysponującymi wiedzą na temat funkcjonowania polskiego systemu edukacji wyższej (10 wywiadów, dobór celowy); kwestionariusze elektroniczne CAWI - badanie ilościowe z udziałem studentów i absolwentów szkół wyższych o zasięgu ogólnokrajowym (dobór losowy). Koncepcja metodologiczna badania, uwzględniła kluczową dla zapewnienia trafności i rzetelności prowadzonych działań badawczych zasadę triangulacji, rozumianą jako triangulację metod i technik badawczych. Badanie zostało przeprowadzone w okresie luty maj 2013 r.

7 Strona7 II. OPIS WYNIKÓW PROWADZONYCH BADAŃ 2.1 REALIZACJA ZOGNISKOWANEGO WYWIADU GRUPOWEGO FGI W ramach przedmiotowego badania w dniu 9 lutego 2013 roku przeprowadzono zogniskowany wywiad grupowy. Celem przeprowadzenia badania było dokonanie diagnozy potrzeb uczelni oraz studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji, które służyć będą nabyciu i wymianie wzajemnej wiedzy o aktualnej sytuacji na rynku pracy i potrzebach obu stron, wynikających z konieczności dostosowywania się do zmieniających się warunków społecznogospodarczych. Badanie zostało przeprowadzone celem rozszerzenia kontekstu badawczego o opinie i poglądy wszystkich interesariuszy projektu oraz weryfikacji założeń wstępnych dokonanych przez Uczelnię Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą o potrzebie budowania innowacyjnego narzędzia modelu ideagora, ułatwiającego budowanie trwałych relacji uczelni ze studentami i jej absolwentami. Charakterystyka grupy badawczej FGI Zaproszenie do udziału w badaniu zostało skierowanie do przedstawicieli kadry uczelni wyższej- Collegium Mazovia w Siedlcach (dydaktycznych i administracyjnych), jej obecnych studentów, absolwentów oraz przedstawicieli lokalnego biznesu. W przedmiotowym badaniu udział wzięło 7 respondentów, w tym 5 kobiet i 2 mężczyzn. Uczestnicy reprezentowali strony zainteresowane podniesieniem jakości relacji uczelnia - student, uczelnia - absolwent, a co za tym idzie - usprawnieniem funkcjonowania absolwentów na rynku pracy i dostosowania ich kompetencji do jego zmieniających się wymogów. Dobór respondentów był celowy, ze względu na specyfikę podejmowanej problematyki. Wśród respondentów byli: pracownik Biura Karier Collegium Mazovia; pracownik Działu Promocji Collegium Mazovia, absolwent tej uczelni; studentka Collegium Mazovia, absolwentka SGH; studentka Collegium Mazovia; nauczyciel akademicki w Collegium Mazovia; doradca zawodowy w Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Siedlcach.

8 Strona8 Badanie FGI zostało przeprowadzone zgodnie z planem zaprezentowanym na poniższym schemacie. Przebieg realizacji Zogniskowanego Wywiadu Grupowego 1 ARANŻACJA WYWIADU Nawiązanie kontaktu telefonicznego lub owego z respondentami, w celu uzyskania zgody na udział w badaniu. Przedstawienie celu badania i zakresu poszukiwanych informacji, sposobu realizacji. 2 USTALENIE TERMINU BADANIA Ustalenie konkretnego terminu, realizacji FGI. Potwierdzenia udziału poszczególnych zaproszonych uczestników wywiadu. 3 REALIZACJA BADANIA Realizacja wywiadu przez doświadczonego moderatora posiadającego wiedzę w zakresie: a) metod i technik badań jakościowych; b) przedmiotu i celów badania. Przeprowadzenie badania przez Moderatora zgodnie z dyspozycjami i scenariuszem wywiadu. 4 UTRWALENIE INFORMACJI POZYSKANYCH W TRAKCIE WYWIADU Wywiad za zgodą respondentów rejestrowany na elektronicznym nośniku danych. 5 ANALIZA JAKOŚCIOWA WYWIADU Materiał źródłowy został poddany analizie jakościowej ukierunkowanej na poszukiwanie prawidłowości w informacjach uzyskanych w trakcie badania. 6 FORMUŁOWANIE WNIOSÓW I REKOMENDACJI Na podstawie analizy jakościowej sformułowano wnioski i rekomendacje.

9 Strona9 Przebieg spotkania Spotkanie zorganizowane zostało w formie wywiadu grupowego moderowanego. Moderator przedstawił cele spotkania i poinformował o rejestrowaniu przebiegu spotkania. Uczestnicy chętnie brali udział w dyskusji, dzieląc się swoimi doświadczeniami w przedmiotowym zakresie, spostrzeżeniami, uwagami i przewidywaniami. Spotkanie było rejestrowane przy pomocy nośników elektronicznych- kamery oraz dyktafonu. Spotkanie ogniskowało się wokół 5 następujących obszarów badawczych, powiązanych z celami szczegółowymi badania: 1) Diagnoza relacji absolwent uczelnia cel szczegółowy nr 1; 2) Ocena oczekiwań i potrzeb studentów oraz absolwentów w zakresie budowania wzajemnych relacji z uczelnią w dalszym procesie kształcenia i funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy oraz dostępu do zgromadzonej wiedzy na uczelni cel szczegółowy nr 2; 3) Ocena gotowości uczelni i absolwentów do budowania trwałej relacji, której efektem będzie wzajemny transfer wiedzy w zakresie nauki i praktyki - cel szczegółowy nr 3; 4) Ocena możliwych perspektyw rozwoju uczelni oraz jej absolwentów w wyniku nowego podejścia do relacji absolwent uczelnia cel szczegółowy nr 4; 5) studia w przyszłości absolwent przyszłości cel szczegółowy nr 4. DIAGNOZA RELACJI STUDENT -UCZELNIA Wszyscy uczestnicy potwierdzili brak relacji z uczelnią, na której zdobyli wykształcenie. Relacja jeśli zachodzi - ma charakter jednostronny i wychodzi od absolwenta, który chce poszerzać swoje kwalifikacje (studia doktoranckie, studia podyplomowe). Jeśli jakieś informacje są wysyłane do absolwenta jedyny przykład, który się pojawił to SGH dotyczy oferowanych studiów podyplomowych. Oferta jednak nie jest spersonalizowana, tylko ma

10 Strona10 charakter ogólny. Od 2012 r. uczelnie mają obowiązek ustawowy badania losów absolwentów, lecz nie ma wiedzy i pomysłu, jak to robić, a przygotowywane na uczelniach ankiety często pozostają bez odpowiedzi. Sytuacji panującej na polskim rynku akademickim przeciwstawiono zupełnie inny obraz relacji uczelnia- student funkcjonujący w zagranicznych ośrodkach akademickich, gdzie ma miejsce bardzo dobry i stały kontakt pomiędzy uczelnią a studentem oraz kładzie się duży nacisk na informacje zwrotne od studentów i absolwentów. Dużą rolę na uczelniach zagranicznych odgrywa także systematyczna ocena wykładowców dokonywana przez studentów. Jeden z uczestników wskazał, że uczelnia musi zadbać o studenta i absolwenta, bo każdy z nich to uczelni wizytówka : absolwent powinien być ambasadorem [ uczelni] porozrzucanym po całym kraju i te relacje z nim powinny być na tyle bliskie, aby w rozmowach w środowiskach biznesowym, rodzinnym, zawodowym pamiętał o uczelni. To jest zysk uczelni. Aby był tym dobrym ambasadoremzależy to, jak na studiach zostanie obsłużony. Dbanie o dobry kontakt z absolwentem powinno być dla uczelni swego rodzaju działaniem marketingowym przynoszącym jej wymierne korzyści w przyszłości. REKOMENDACJE: dbanie o dobry kontakt z absolwentem, połączenie dobrych kontaktów z absolwentami z działaniami marketingowymi (zadowolony absolwent jest idealnym ambasadorem macierzystej uczelni), przesyłanie absolwentom spersonalizowanych ofert dotyczących studiów podyplomowych, respektowanie informacji zwrotnych od studentów dotyczący jakości kształcenia; OCENA OCZEKIWAŃ I POTRZEB STUDENTÓW ORAZ ABSOLWENTÓW W ZAKRESIE BUDOWANIA WZAJEMNYCH RELACJI Z UCZELNIĄ W DALSZYM PROCESIE KSZTAŁCENIA I FUNKCJONOWANIA NA ZMIENIAJĄCYM SIĘ RYNKU PRACY ORAZ DOSTĘPU DO ZGROMADZONEJ WIEDZY NA UCZELNI W opinii respondentów studenci rozpoczynający studia nie mają sprecyzowanych celów zawodowych, które chcieliby osiągnąć. Wybór uczelni, jak i kierunku studiów często jest przypadkowy. Zdarza się, że o wyborze ścieżki edukacyjnej decyduje charyzma wykładowcy, z którym studenci mają zajęcia.

11 Strona11 Podczas badania pojawił się wątek wskazujący na potrzebę przygotowywania licealistów, a nawet uczniów gimnazjów, do wyboru ścieżki edukacyjnej. Działania w tym kierunku ułatwiłyby przyszłym studentom podejmowanie bardziej świadomych, przemyślanych decyzji co do wyboru kierunku dalszego kształcenia. Wśród oczekiwań studentów odnotowano potrzebę praktycznego przygotowania do wejścia na rynek pracy. Studenci chcą zdobywać konkretne umiejętności zawodowe oraz efektywnie przygotowywać się do procesu zdobywania pracy (trening umiejętności społecznych, autoprezentacji, szkolenia w zakresie tworzenia dokumentów aplikacyjnych i przygotowywania się do rozmowy kwalifikacyjnej). Przedstawiono propozycję, aby te (niedoceniane najczęściej) umiejętności studenci mogli zdobywać na zajęciach fakultatywnych. Przywołano tu w pozytywnym kontekście przykład SGH oraz Uczelni Łazarskiego. Bardzo często studenci, którzy wzięli udział w takich zajęciach, szukają potem kontaktu indywidualnego z doradcą zawodowym celem wsparcia przy ustalaniu indywidualnej ścieżki dalszej edukacji i kariery. Cennym uzupełnieniem tych działań nakierowanych na studentów powinien stać się także udział w targach i giełdach pracy oraz zachęcanie studentów oraz absolwentów do regularnego uczestnictwa w takich inicjatywach. Rekomendowano współpracę uczelni z Powiatowym Urzędem Pracy. Przedstawicielka tejże instytucji, sama mająca doświadczenia dydaktyczne w pracy ze studentami, zauważyła, iż: jest potrzeba udziału w targach pracy, giełdach pracy, aby uczelnia wspierała, współpracowała z UP. Studenci cenią sobie zajęcia, jakie prowadzęz metod aktywnego poszukiwania pracy, z ogólnego obycia na rynku pracy. Ci studenci, którzy przeszli przez takie zajęcia, potem bardzo chętnie korzystają ze spotkań indywidualnych z doradcą zawodowym. Często mówią, że nie wiedzieli, że ktoś taki jest. Skarżą się na niedoinformowanie. Problemem wielu studentów jest bowiem nie tylko brak umiejętności napisania poprawnego CV czy listu motywacyjnego, ale także nieznajomość zasad przygotowywania się do rozmowy kwalifikacyjnej oraz zachowania w jej trakcie. Również umiejętność aktywnego poszukiwania pracy, kontaktowania się z potencjalnymi pracodawcami pozostawia wiele do życzenia. Należy także uświadamiać studentów i absolwentów, że w procesie poszukiwania pracy ważne jest uwypuklanie wszelkiej ich aktywności zawodowej - w szczególności staży, praktyk, wolontariatu. Bardzo często młodzi ludzie nie mają świadomości, iż stanowi to ich atut na rynku pracy. Ogromnym problemem jest brak umiejętności autopromocji. Studenci nie dostrzegają też wagi osobistego kontaktu z pracodawcą, osobistego prezentowania mu własnych atutów - osiągnięć, umiejętności, doświadczeń. Obecna na spotkaniu przedstawicielka pracodawców dodała, iż: studenci boją się rozmowy, kontaktu. Przecież oni się sprzedają. Jeśli mam być pracownikiem, to muszę sprzedać swoje >ja<. Bardzo dobrą

12 Strona12 rzeczą jest taka aktywizacja. Rozmówczyni dodała jednak po chwili, że po każdych targach pracy UP jest coraz lepsze przygotowanie merytoryczne tych ludzi. Skonstatowała dalej: Działania zatem polegające na uświadamianiu ludzi, że trzeba sporządzić dokument po to, aby się pokazać, aby podczas rozmowy pokazać, co się sobą reprezentuje, poparte siłą wewnętrzną, powodują, że łatwiej jest na rynek wejść. Wskazano także na problem, który często jest wynikiem wychowania młodych ludzi- brak otwartości, niskie poczucie własnej wartości. Te kwestie znacząco utrudniają studentom i absolwentom efektywne uczestnictwo w rynku pracy jako jego podmioty. W tym kontekście uczelnia powinna w swej codzienności dydaktycznej stawiać bardziej na wypowiedzi i prezentacje ustne, mniej zaś na tradycyjne testy i inne formy wypowiedzi jedynie pisemne. W kontekście działań związanych z rynkiem pracy pojawiły się sugestie lepszej dostępności do Biur Karier na uczelniach, ich większej otwartości na potrzeby studentów. W toku dyskusji wskazano na pewną trudność, jaką rodzi dostępność do Biur Karier na kierunkach zaocznychpowodem jest brak czasu studentów, fakt, że na co dzień pracują zawodowo, a także sama specyfika studiowania podczas weekendów. Collegium Mazovia jest uczelnią kształcącą jedynie na kierunkach zaocznych. Od dwóch lat nie ma już w swej ofercie kierunków dziennych, na których dużo łatwiej było np. organizować spotkania z doradcami zawodowymi dla chętnych studentów. Dodatkowo absolwenci oczekują, że studia nie będą opierać się tylko i wyłącznie na wiedzy teoretycznej, ale w dużej mierze na zajęciach praktycznych. Ich zdaniem uczelnia powinna oferować kursy specjalistyczne, certyfikowane, podnoszące kompetencje zawodowe. I co ważne w cenie niższej niż ogólnie dostępne na rynku. Jak to ujął jeden z uczestników dyskusji: dodatkowe kursy, uprawnienia, certyfikaty ważne na rynku pracy (języki, programy komputerowe). Jest sprzęt, sale. I oni [studenci] to zapamiętają, że było to za free czy za połowę ceny. Wskazano także na cenną i przydatną inicjatywę funkcjonującą na uczelni - cykliczne spotkania z udziałem pracodawców, na których studenci ostatniego roku informatyki mają okazję prezentować swoje prace dyplomowe - konkretne programy komputerowe - potencjalnym pracodawcom. Zasadne byłoby rozszerzenie tej inicjatywy również na studentów ostatnich lat innych kierunków. Konferencje, połączone z prezentacjami prac dyplomowych stanowią bowiem świetną okazję dla studentów do autoprezentacji i promocji, dla pracodawców zaś - szansę na pozyskanie przydatnych i kompetentnych pracowników. Na spotkaniu dużo uwagi poświęcono aspektom związanym z komunikacją na uczelni. Uczestnicy wskazali na silny rozdźwięk w komunikacji pomiędzy profesorem a studentem. Kontakt jest bardzo trudny. Studenci boją się pytać, często zachowują postawę bierną. Ich

13 Strona13 zdaniem profesor jest niedostępny, jego opinie są bezdyskusyjne, nie stwarzają możliwości do szerszej polemiki. Konieczna jest zmiana tej relacji. Przywoływano przykłady nauczycieli akademickich otwartych na inicjatywę studentów, wykorzystujących nowoczesne (np. internetowe) techniki komunikacyjne. Otwartość zawsze owocowała dobrą relacją i współpracą, nawet poza murami uczelni. Pozytywnie oceniono znaczący odsetek wykładowców na Collegium Mazovia w kontekście stosowania nowoczesnych narzędzi komunikacji ze studentami. Drugim obszarem komunikacji, który został omówiony, jest student i jego relacja z uczelnią jako instytucją. Mówiono o dostępności dziekanatu, rektora itd. Tu również wskazano na potrzebę zmian, w szczególności na uczelniach publicznych. Jak zauważyła jedna z osób: To kwestia przyjaznego dziekanatu, że ktoś może porozmawiać indywidualnie z osobą obsługującą dział spraw studenckich. To jest też kwestia podejścia do rozwiązywania spraw spornych, płatności ( ). Aby student był obsłużony tak, jakby tego oczekiwał, a przede wszystkim w sposób indywidualny, a nie masowy. Zdecydowanie bliższe ideału w tym obszarze są uczelnie niepubliczne, które poprzez przyjazną atmosferę budują pozytywny wizerunek uczelni w świadomości przyszłych studentów. Bardzo pozytywnie oceniono poziom współpracy na linii dziekanat - student w Collegium Mazovia, a także możliwość wpływu studentów na życie tej uczelni (np. poprzez udział w Parlamencie Studenckim). Kolejny element, który pojawił się w wypowiedziach uczestników, to możliwość dokonywania indywidualnego wyboru przedmiotów. Studenci chcą zdobywać wiedzę zgodnie z własnymi zainteresowaniami, w sposób zapewniający odpowiedni poziom wykształcenia na danym kierunku. Jako dobrą praktykę przywołano metody realizacji programów kształcenia na SGH. REKOMENDACJE: przygotowywanie uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych do wyboru ścieżki edukacyjnej, praktyczne przygotowywanie studentów do wejścia na rynek pracy, poprzez zajęcia dotyczące pisania dokumentów aplikacyjnych, rozmów z pracodawcami oraz poprzez ich uczestnictwo w targach pracy, współpraca uczelni z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie organizacji targów pracy, spotkań studentów z doradcą zawodowym, uświadamianie studentom wartości odbywania praktyk zawodowych i wszelkiej innej aktywności zawodowej na rynku pracy, większy nacisk uczelni na budowanie umiejętności autopromocji przez studentów,

14 Strona14 łatwiejszy dostęp studentów do Biur Karier i ich większa otwartość na potrzeby studentów, prowadzenie zajęć opartych w większej niż obecnie mierze na kwestiach praktycznych (spotkania i zajęcia z praktykami, nie tylko teoretykami), oferowanie studentom przez uczelnie po niższych niż rynkowe cenach certyfikowanych kursów specjalistycznych podnoszących kompetencje zawodowe, organizowanie cyklicznych spotkań studentów z pracodawcami połączonych z możliwością prezentowania przez młodzież swoich prac dyplomowych i potencjału, ułatwienie komunikacji między studentem a wykładowcą i zmiana tych relacji na bardziej partnerskie i demokratyczne, szersze niż dotąd wykorzystywanie przez wykładowców nowoczesnych środków komunikacji (głównie internetowych), większa dostępność dziekanatu dla studentów, umożliwienie studentom dokonywania indywidualnego wyboru przedmiotów. OCENA GOTOWOŚCI UCZELNI I ABSOLWENTÓW DO BUDOWANIA TRWAŁEJ RELACJI, KTÓREJ EFEKTEM BĘDZIE WZAJEMNY TRANSFER WIEDZY W ZAKRESIE NAUKI I PRAKTYKI W ocenie uczestników badania fokusowego na uczelni istnieje wiele obszarów, które wymagają zmian. Gotowość uczelni do ich wprowadzenia wymaga przełamania kilku barier, m.in.: ograniczeń organizacyjnych, które wiążą się z utartymi od lat schematami w relacjach student (petent) uczelnia, słabych relacji pomiędzy uczelnią a środowiskiem gospodarczym, ograniczeń prawnych związanych np. z brakiem możliwości zatrudniania na uczelni większej liczby praktyków (minima kadrowe), obowiązujące od lat programy kształcenia. Brak możliwości zatrudniania na uczelni większej liczby praktyków podnosili uczestnicy kilkukrotnie. Minima kadrowe wprowadzone przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, nakładające na uczelnie obowiązek zatrudniania określonej liczby osób z tytułami naukowymi stanowią w ocenie dyskutantów niejako kaganiec, ograniczający działania szkół wyższych w tym zakresie. Jedna z osób przypomniała: mamy ustawę o szkolnictwie

15 Strona15 wyższym, która tak naprawdę blokuje uczelnię. Blokuje, każąc zatrudnić iluś profesorów, doktorów, aby mieć minimum kadrowe na danym kierunku. ( ) studenci oczekują, aby z tym pracodawcą być, spotkać się na zajęciach, aby ten ktoś wyłowił sobie perełkę. Gdyby uczelnia mogła kogoś takiego zatrudnić. Oni mogą zatrudnić, zatrudniają przy ćwiczeniach i wykładach, ale oprócz tego są zobligowani do tego, aby tym minimum kadrowym to wypełnić - profesorami, którzy są starsi, są teoretykami, którzy zatrzymali się w jakimś miejscu. Gdybyśmy dali możliwość przedsiębiorcom [np. do prowadzenia zajęć ze studentami.]. W świetle nowych wskaźników sytuacja być może się poprawi, gdyż - jak zauważył jeden z rozmówców: Są lepsze przeliczniki - 3 profesorów, 6 doktorów, aby dany kierunek mógł być. Podjęto też dyskusję nad sposobem oceniania studentów. W opinii uczestników badania, sprawdzanie wiedzy studentów przy pomocy testów (najczęściej i najchętniej wykorzystywana na uczelniach forma egzaminowania) nie rozwija w nich umiejętności komunikacyjnych (prezentacji wiedzy i własnych opinii, umiejętności przekonywania, argumentowania). Testy bardzo rzadko zawierają zadania wymagające twórczego myślenia, umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów. Proponowano powrót do systemu egzaminów i prezentacji ustnych. Zdaniem osób biorących udział w badaniu fokusowym, uczelnie nie nadążają za zmieniającym się otoczeniem. Nie rozumieją też sposobu postrzegania rzeczywistości przez młode pokolenie (określone jako 3F - Fun, Friends, Feedback ). Jak podsumował tę postawę jeden z uczestników dyskusji, celowo używając kolokwializmów- Oni chcą się bawić. Muszą mieć fun, najlepiej iść ze swoimi friends, żeby było fajnie i muszą mieć feedback- automatycznie wchodzą i dostają, pytają- odpowiedź. Znamienne stają się w tym kontekście dalsze słowa uczestnika spotkania, osoby mającej na co dzień kontakt ze studentami: Powinniśmy dać maksymalną możliwość wyboru tego, czego potrzebuje student i w przyszłości absolwent. Bo on niedługo nie zechce płacić za całość (przyp. studiów), bo tam z jego punktu widzenia jest 70% mu niepotrzebne na teraz. On powinien móc sobie dobierać to, co jest mu w danym momencie potrzebne, gdy kształtuje się jego sylwetka absolwenta. On musi brać to, co mu potrzebne, a nie to, co mu dają, bo te czasy się już skończyły. Niebagatelną kwestią, z jaką musi się zmierzyć uczelnia, jest także malkontenctwo wielu studentów, pokutujące przekonanie, że fakt pochodzenia z Polski np. B utrudnia znalezienie zatrudnienia i zrobienie kariery.

16 Strona16 Zauważono także, że w budowaniu relacji z absolwentami nie można ignorować mediów społecznościowych, które stały się głównym narzędziem komunikacyjnym młodego pokolenia. Pojawił się także pomysł zaangażowania w pracę dydaktyczną psychologów, którzy poprzez współpracę z wykładowcami i samym studentami wzbudziliby w tych drugich zaangażowanie, motywację do zdobywania konkretnej, proponowanej przez uczelnie, wiedzy. Coraz częstszym bowiem problemem staje się brak chęci studentów, odpowiedzialności za swe działania oraz ich niska motywacja do uczestniczenia w zajęciach, które oni sami- subiektywnie- uważają za mało przydatne dla ich rozwoju. Według jednej z uczestniczek dyskusji: Kiedy student jest zaangażowany w dany projekt osobiście i on przejmuje odpowiedzialność za tę rzecz, to dla niego kompletnie nie liczy się czas, nie liczą się pieniądze. Liczy się to, że on przejmuje odpowiedzialność i że on chce być najlepszy. Wielokrotnie podczas dyskusji wskazywano na konieczność praktycznego kształcenia studentów. Wiedza i umiejętności praktyczne są bowiem przez pracodawców cenione bardziej od wysokich not w indeksie. Absolwent na rynku pracy powinien przede wszystkim umieć szukać i znajdować rozwiązania praktyczne. Teoria stanowi jedynie uzupełnienie praktyki. Jako taka zatem nie zapewni młodemu człowiekowi sukcesu na niełatwym rynku pracy, który cechuje bardzo wysoka konkurencyjność. Bardzo przydatnym rozwiązaniem stałoby się zapraszanie na poszczególne zajęcia praktyków w danej dziedzinie, np. udział księgowego w zajęciach wiążących się z ekonomią. Osoba taka pokazałaby studentom problemy i ich rozwiązanie od strony praktycznej. Przedstawicielka pracodawców dowodziła, że Trzeba wymagać, aby studenci mieli praktykę. Oni do mnie przychodzą i nie mają wiedzy praktycznej. Nie wystarczy, że mają osobowość. Musi być jeszcze konkretna wiedza. Ja nie chcę tego człowieka uczyć podstaw. Chcę go zatrudniać jako człowieka wykształconego. To, że on jest miły, ekstrawertyczny i stwarza miła atmosferę, to za mało. Ja chcę, aby był rzetelnym pracownikiem, żeby on potrafił zrobić konkretne rzeczy, że powie, że to umie i że ja wiem, że on to potrafi. I takiej rzetelnej wiedzy studentom potrzeba, mimo że na 1 roku nie mają na to ochoty. Bardzo ważne w ocenie uczestników dyskusji jest także proponowanie studentom zajęć z przedsiębiorczości - jest to bowiem cenna alternatywa dla wielu młodych ludzi wkraczających na rynek pracy. Ten obszar kształcenia jest najczęściej niedoceniany przez uczelnie. Wspomniano o inicjatywie, jaką podjęto w Collegium Mazovia- polegającej na możliwości udostępnienia pomieszczeń uczelni za symboliczną opłatą studentom pragnącym prowadzić własny biznes. Jeden z rozmówców, entuzjasta takich działań, zauważył, iż: uczelnia powinna być inkubatorem przedsiębiorczości. I tutaj [ warto rozmawiać] o pomysłach rodzących się na uczelni, czyli rozwijanie biznesu na uczelni i prowadzenie go

17 Strona17 w kooperacji z uczelnią. Być może tylko do momentu, aż ten biznes stanie się na tyle dojrzały, aby się uwolnić od uczelni. Stanowi to praktyczne wsparcie dla przedsiębiorczych. W dobie zaś Internetu, portali społecznościowych lokalizacja uczelni staje się kwestią drugorzędną, skoro biznes w coraz większym stopniu opiera się o media elektroniczne. REKOMENDACJE: zmiana sposobu postrzegania studenta przez uczelnię na podmiotowy, zwiększenie powiązań uczelni ze środowiskiem biznesowym, zwłaszcza lokalnym, zatrudnianie większej ilości praktyków do pracy dydaktycznej ze studentami (modyfikacja minimów kadrowych), powrót do systemu egzaminów ustnych, prezentacji, jako bardziej rozwijających umiejętności komunikacyjne studentów, odejście od systemu testowego, nadążanie przez uczelnie za zmieniającymi się postawami społeczeństwa, jego wysoko rozwiniętą cyfryzacją i celami życiowymi młodzieży, angażowanie przez uczelnie psychologów do pracy dydaktycznej celem wzbudzenia większego zaangażowania oraz motywacji studentów większy nacisk na praktyczne kształcenie studentów, większy nacisk uczelni na kształcenie przedsiębiorczych postaw studentów, praktyczne wspieranie przedsiębiorczości studentów i absolwentów (inkubatory przedsiębiorczości). OCENA MOŻLIWYCH PERSPEKTYW ROZWOJU UCZELNI ORAZ JEJ ABSOLWENTÓW W WYNIKU NOWEGO PODEJŚCIA DO RELACJI ABSOLWENT UCZELNIA Wskazano na konieczność dbania o studenta już od chwili, gdy jest on kandydatem na studia. Jak stwierdziła jedna z osób uczestniczących w spotkaniu: O absolwenta trzeba dbać od momentu, kiedy on jest kandydatem. Cały proces od momentu przyjęcia na studia, poprzez to, jak jest traktowany na studiach, czego się dowiaduje, jaki wychodzi ukształtowany z tych studiów i dopiero wtedy będzie [on] miał świadomość, że na uczelnię będzie miał po co wrócić.

18 W toku dyskusji wskazano na plany uczelni polegające na zmodyfikowaniu kształcenia praktycznego. W nowym modelu student będzie powracał do miejsca praktyk trzykrotnie. Da to szansę nie tylko na gruntowne zgłębienie specyfiki danego zakładu pracy przez młodego, ale także pokazanie się danemu pracodawcy od jak najlepszej strony. Niejako przywiązanie się pracodawcy do danej osoby. Zaplanowano następujące etapy praktyk w toku całego procesu kształcenia na uczelni: 1. 1 etap- ogólne zapoznanie studenta z firmą i jej działaniem, 2. 2 etap- znalezienie najbardziej adekwatnego dla studenta obszaru działania w firmie i jego zgłębianie, 3. 3 etap- powrót studenta z rozwiązanym problem firmy, pomysłem na usprawnienie jej działania. Te 3 pobyty na praktykach mają to do siebie, że po wyjściu ten pracodawca, szukając pracownika, sięgnie po tę osobę, która 3 razy była u niego na praktykach czy stażu i być może rozwiązała dla niego problem. Pomogła mu coś usprawnić w firmie i sięgnie po tę osobę. Ten schemat być może załatwi kwestię Biura Karier. Sprawi to być może, że po jakimś czasie nie będą mieli absolwentów bezrobotnych, bo oni znajdą pracę, pójdą do tego pracodawcy, u którego 3 razy byli na praktykach. Podkreślono, że nawet poprzez wykonywanie na praktykach czynności z pozoru prostych i niewiążących się z kierunkiem studiów, praktykant jest oceniany przez pracodawcę pod kątem zaangażowania, inicjatywy, umiejętności radzenia sobie z sytuacjami problemowymi, niestandardowymi, jego asertywności, elastyczności czy dyspozycyjności. Wymienione zaś umiejętności miękkie (których szkoły wyższe nie uczą) są wręcz wyżej oceniane od wyuczonych w toku studiów umiejętności twardych. Bardzo często zaś wcześniejsi stażyści czy praktykanci są zatrudniani przez danego pracodawcę jako pełnoprawni pracownicy etatowi. Wskazane jest zatem silniejsze niż dotąd związanie uczelni z biznesem. Powiązane programu kształcenia z rzeczywistymi potrzebami i oczekiwaniami pracodawców, zwłaszcza na lokalnym rynku pracy. Stworzenie szansy praktykantom na gruntowne poznanie specyfiki zakładu pracy, usprawnienie funkcjonowania, a przez to okazanie się atrakcyjnymi dla pracodawców w kontekście ich przyszłego ewentualnego zatrudnienia. Ważny jest wreszcie jeszcze większy niż dotąd nacisk na naukę umiejętności praktycznych, aktualnie poszukiwanych na rynku pracy oraz rozwijanie u studentów umiejętności miękkich. To jest możliwe jedynie w ścisłej współpracy na linii uczelnia- lokalny biznes. Wymagać to będzie od uczelni większej niż dotąd elastyczności, otwartości i szybkiego reagowania na zmiany zachodzące na rynku pracy. Jako przykład dobrych praktyk w kwestii powiązania oferty uczelni z potrzebami biznesu wskazywano na SGH. Strona18

19 Strona19 REKOMENDACJE: dbanie o studenta już od chwili, gdy jest on kandydatem na studia, zmodyfikowanie kształcenia praktycznego, -owiązanie programu kształcenia z rzeczywistymi potrzebami pracodawców, większa niż dotąd elastyczność uczelni w zakresie reagowania na zmiany zachodzące na rynku pracy. STUDIA W PRZYSZŁOŚCI ABSOLWENT PRZYSZŁOŚCI Uczestnicy spotkania nie przewidują upadku obecnego systemu edukacyjnego, w toku dyskusji skupili się raczej na jego twórczej ewolucji. Pojawiły się propozycje wprowadzenia na uczelni rozszerzonego systemu praktyk zawodowych. Wskazano też na potrzebę prowadzenia już od I roku studiów zajęć z autoprezentacji i przedsiębiorczości. Podkreślono konieczność indywidualnego podejścia do studenta, jego potrzeb i oczekiwań. Wskazano w tym kontekście na problem, jaki niesie z sobą fakt, iż kandydaci na studentów są już ukształtowanymi osobowościami i mają niekiedy złe nawyki. Postawy te wynoszą tak z domu, jak i z wcześniejszych etapów kształcenia. Rozwiązaniem może być tutaj takie podejście uczelni, aby- jak podkreśliła jedna z osób-: Na tyle poznać tego kandydata, jego oczekiwania, aby te studia przyszłości sprofilować pod niego. Coraz większy nacisk kładziony być musi na indywidualne podejście do studenta, jego potrzeb i oczekiwań. Nie należy przy tym, rzecz jasna, rezygnować z dyscypliny studiów i wymagania od młodych ludzi obowiązkowości. Program studiów musi być realizowany, student zaś musi zdobyć określoną i specyficzną dla kierunku jego studiów wiedzę i umiejętności. Jak słusznie zauważyła jedna z uczestniczek dyskusji: Jak się po kilku latach okaże, że powstanie ranking uczelni, które nie zapewniają pracy absolwentowi, to się okaże, że ta uczelnia jest niepotrzebna. Pewna dyscyplina, wymagania, egzekwowanie wiedzy są i będą w przyszłości nadal potrzebne. Bez względu na system kształcenia, klasyczny jak również e- learningowy, nadal będzie musiał istnieć nadzór pedagogiczny, sprawdzanie wiedzy, umiejętności, osiągnięć i postępów studentów. Przywołano co prawda w dyskusji przykłady uczelni w Wielkiej Brytanii, gdzie student ma jedynie zdalny kontakt z tutorem, niemniej istnieje ogromne ryzyko, że absolwent takiej formy studiów będzie miał trudności z funkcjonowaniem na realnym rynku pracy. Podczas studiów bowiem zabraknie kontaktu z drugą osobą, również z pracodawcą podczas praktyk. Ten kontakt jednak, kształtowanie relacji interpersonalnych, umiejętności współpracy zespołowej, nabywanie praktyki, nie tylko zaś zgłębianie teorii, są

20 Strona20 bardzo istotne. Te wymienione korzyści daje jedynie klasyczny system studiowania. Postaw tych zresztą i umiejętności powinno się uczyć młodych ludzi już na poziomie gimnazjalnym i wcześniej. Optymalnym rozwiązaniem może stać się w przyszłości połączenie obu metod studiowania- klasycznej z e- learningową. Najważniejsza jednak w zgodnej opinii uczestników dyskusji jest i będzie zawsze chęć młodych ludzi do rzetelnego zgłębiania wiedzy. Aspektem, który będzie w przyszłości coraz bardziej dominował, stanie się niewątpliwie zdalna, choćby poprzez portale społecznościowe, forma komunikowania się studentów czy absolwentów z uczelnią. Studia przyszłości to także, co nie zawsze, zdaniem uczestników dyskusji, jest w pełni dostrzegalne na wielu uczelniach, taka oferta studiów podyplomowych, która w pełni uwzględnia zapotrzebowanie i oczekiwania absolwentów. Oferta konstruowana niejako we współpracy z absolwentami, oferta adekwatna i spersonalizowana. Na tym polu rodzi się możliwość pełniejszej i bardziej niż dotąd efektywnej współpracy uczelni z absolwentami i wykorzystania potencjału obu stron. Studenci i absolwenci są bowiem przecież kapitałem uczelni i to zapotrzebowanie z ich strony powinno stać się motorem działań w tym zakresie, nie tylko zaś fakt posiadania przez uczelnię w swoich zasobach dydaktycznych takich czy innych specjalistów. Jak zauważył jeden z uczestników: Uczelnia ma bogatą ofertę takich studiów [podyplomowych], może nie trafiających w to zapotrzebowanie na rynku. Z tego, co wiem, to uruchamiane są studia podyplomowe z rachunkowości, a wszystkie inne nie. Zatem może tu [jest niezbędna] informacja dla absolwentów, w czym jeszcze oni chcieliby się dokształcić, wyspecjalizować, aby im się to przydało już konkretnie w pracy i te 3 semestry, cztery, aby tę wiedzę zdobyć. I uczelnia organizuje im to poprzez zajęcia, pracownie, komputery, ludzi, którzy by to prowadzili. A może przez tę małą relację ze absolwentami nie ma tych studiów. A tutaj też jest potencjał dla uczelni i możliwości. REKOMENDACJE: wprowadzenie rozszerzonego programu praktyk zawodowych, wprowadzenie zajęć z autoprezentacji i przedsiębiorczości już od I roku studiów, indywidualne podejście uczelni do potrzeb i oczekiwań studenta, większy nacisk na zdalne formy komunikacji ze studentami i absolwentami, zaproponowanie studentom i absolwentom spersonalizowanej oferty studiów podyplomowych z uwzględnieniem ich oczekiwań i zapotrzebowania.

21 Strona21 Wnioski W toku dyskusji wyłonił się mało optymistyczny obraz kontaktów uczelni z absolwentami. Opinie uczestników spotkania były w tym kontekście jednoznaczne- szkoły wyższe nie dbają o kontakt z absolwentami. Nie doceniają wagi i rangi znaczenia budowania takich relacji ze swymi byłymi studentami. Co najwyżej ograniczają się do wysyłania im niespersonalizowanych ofert studiów podyplomowych - a i to jest rzadkością. Nie bierze się pod uwagę faktu, że dbanie o dobre relacje z nimi jest działaniem marketingowym, mogącym uczelni przynosić wymierne korzyści oraz budować ich dobrą opinię na rynku. Szkoły nie dbają także w należyty sposób o informacje zwrotne od swoich studentów i absolwentów, co mogłoby wpływać na podnoszenie jakości ich kształcenia. Istnieje zatem w zgodnej opinii dyskutantów potrzeba naprawy, a wręcz zbudowania od nowa relacji uczelnia- student/ absolwent. Szkoła musi wyjść do absolwenta, nie może tracić go z pola widzenia po ukończeniu przez niego studiów. Niebagatelną także kwestią, jaką podnieśli uczestnicy spotkania, jest przygotowanie młodych ludzi do studiowania, poziom ich zaangażowania i motywacji. Te kwestie także nierzadko nie napawają optymizmem. Podkreślono, że elementy te muszą znaleźć się w sferze działań dydaktycznych i wychowawczych już na etapie kształcenia gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego. Młodzi ludzie zaś, będąc już studentami, powinni być w dużo większym niż obecnie stopniu zachęcani i motywowani przez uczelnie do aktywnego i jak najwcześniejszego poznawania rynku pracy, kontaktowania się z doradcami zawodowymi, podnoszenia wiedzy na temat tworzenia dokumentów aplikacyjnych i przebiegu procesu poszukiwania zatrudnienia. Respondenci sugerowali konieczność lepszej współpracy uczelni z Powiatowymi Urzędami Pracy. Należy także uświadamiać studentów co do niebagatelnej roli wiedzy i umiejętności praktycznych, jak najwcześniejszej podejmowanej aktywności zawodowej, również na zasadzie wolontariatu. Uczestnicy dyskusji zauważyli także, iż uczelnie powinny angażować do pracy dydaktycznej częściej niż obecnie praktyków, znających dane profesje z autopsji zawodowej. Niestety, istniejące przepisy i zarządzenia ministerialne nie zawsze ułatwiają wprowadzanie tej idei w czyn. Motywację z kolei oraz zaangażowanie studentów pobudzać i kształcić powinni zatrudniani przez uczelnie psychologowie. Ten obszar także w wielu wypadkach wymaga naprawy. Obecni na spotkaniu zgodzili się także, że otwartości i zdolnościom komunikacyjnym sprzyjać będzie również odejście od testowych form egzekwowania wiedzy na rzecz form ustnych, związanych z prezentacjami etc. Uczestnicy dyskusji dostrzegają bowiem, iż wielu studentów ma problem z wystąpieniami na forum, z wypowiadaniem swoich myśli, werbalizowaniem potrzeb - te zaś umiejętności miękkie są cenione przez pracodawców na równi z twardymi.

22 Podniesiono także kwestię konieczności łatwiejszego niż obecnie dostępu studentów i absolwentów do Biur Karier. Niezbędna jest większa niż obecnie otwartość BK, a także dziekanatów na potrzeby młodych ludzi. Komunikacja z dużym odsetkiem wykładowców pozostawia wiele do życzenia. Konieczna jest zmiana mentalności kadry dydaktycznej, wzbudzenie w niej potrzeby częstszego i bardziej partnerskiego kontaktu ze studentami przy szerszym niż obecnie wykorzystaniu nowoczesnych technologii (głównie internetowych). W obecnych czasach student i absolwent muszą i chcą być traktowani bardziej podmiotowo oraz - w dobrym znaczeniu tego słowa- partnersko. Uczelnie, nie zapominając o egzekwowaniu wiedzy i swej misji dydaktyczno- wychowawczej, powinny dostosować się do zmieniającej się mentalności młodych ludzi, mających inne oczekiwania i cele niż wcześniejsze pokolenia. Niezwykle cennym uzupełnieniem tych działań stałaby się oferta uczelni w zakresie dodatkowych (bezpłatnych lub organizowanych po cenach promocyjnych) kursów i szkoleń specjalistycznych, które uzupełniałyby i rozszerzały posiadane przez studentów kompetencje zawodowe. Znajdowanie zatrudnienia przez młodych ludzi ułatwiałoby także częstsze kontaktowanie ich z lokalnymi pracodawcami, np. poprzez organizowanie seminariów i pokazów prac dyplomowych czy magisterskich. Pozwoliłoby to młodym ludziom na zaprezentowanie swego dorobku potencjalnym pracodawcom. Takie zacieśnienie powiązań uczelni z lokalnym biznesem staje się w kontekście obecnych trudności na rynku pracy konieczne. Uczelnie muszą być elastyczne i dostosowywać swoją ofertę do zmieniających się potrzeb rynku. Pozwoli bowiem na łatwiejszy start zawodowy ich absolwentom. W tym kontekście cenną inicjatywą Collegium Mazovia jest zmiana formuły praktyk zawodowych pozwalająca na kilkukrotny powrót studenta do tego samego miejsca praktyk. Ułatwi to w sposób znaczący nawiązanie wzajemnych relacji pomiędzy studentem a pracodawcą. Obecni zgodzili się także z faktem, iż uczelnia powinna czynnie wspierać przedsiębiorczość młodych ludzi - nie tylko poprzez organizowanie stosownych zajęć, ale także poprzez podnajem posiadanych lokali, organizację Inkubatorów Przedsiębiorczości. Samozatrudnienie bowiem, zwłaszcza w dobie obecnych trudności na rynku pracy, może być dla absolwenta idealnym rozwiązaniem, kiedy ten wchodzi w samodzielne życie zawodowe. Studia przyszłości zatem w ocenie uczestników dyskusji powinny charakteryzować się większą otwartością szkoły wyższej na potrzeby studenta, umożliwieniem mu łatwiejszego - również zdalnego - kontaktu z wykładowcą i samą uczelnią. Niezbędne stanie się też powiązanie oferty uczelni z potrzebami rynku pracy, współpraca z biznesem, wspieranie przedsiębiorczości studentów oraz absolwentów. Uczelnie nie mogą także zapominać o wadze kształcenia kompetencji miękkich, takich jak autoprezentacja, motywacja, zaangażowanie. Uzupełnieniem zaś ich oferty musi się stać spersonalizowana propozycja Strona22

23 studiów podyplomowych i szkoleń, z którą szkoła wychodzić będzie aktywnie do każdego z absolwentów. Strona23

24 Strona REALIZACJA ANONIMOWEGO BADANIA INTERNETOWEGO CAWI Celem prowadzonego ogólnopolskiego badania z udziałem studentów i absolwentów uczelni publicznych i niepublicznych było zgromadzenie informacji skupionych wokół następujących celów szczegółowych: 1. Oceny stanu wzajemnej relacji student - uczelnia 2. Oceny ukończonych studiów z perspektywy absolwenta i jego dalszych losów zawodowych; 3. Oczekiwań i potrzeb studentów oraz absolwentów w zakresie budowania wzajemnych relacji z uczelnią w dalszym procesie kształcenia i funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy; 4. Gotowości uczelni i absolwentów do budowania trwałej relacji, której efektem będzie wzajemny transfer wiedzy w zakresie nauki i praktyki; Badanie zostało przeprowadzone w okresie 27 kwietnia 19 maja 2013 r. Analizy dokonano poprzez zgromadzenie opinii studentów i absolwentów uczelni publicznych i niepublicznych w ramach prowadzonego badania o zasięgu ogólnopolskim. Ankieta internetowa (CAWI) zawierała pytania zamknięte, jak i pytania otwarte, które umożliwiały respondentom szersze wypowiedzi w określonym zakresie. Badanie CAWI zostało przeprowadzone zgodnie z planem zaprezentowanym na poniższym schemacie.

25 Strona25 Plan realizacji anonimowego badania internetowego CAWI 1 PRZYGOTOWANIE BADANIA Opracowanie elektronicznych wersji kwestionariuszy wywiadów. 2 REALIZACJA BADANIA Określenie okresu realizacji badania (czasu na wypełnianie ankiety przez respondentów). Zamieszczenie ankiet na serwerze. Wysyłka ( owa) zaproszeń do wzięcia udziału w badaniu. 3 ANALIZA STATYSTYCZNA DANYCH Z KWESTIONARIUSZY Przygotowanie danych do analizy ilościowej. Opracowanie zestawień statystycznych wyników badań w postaci wykresów i korelacji. 4 ANALIZA ILOŚCIOWA WYNIKÓW BADANIA Opracowane statystyczne zestawienia wyników badania, które poddane zostało analizie ilościowej, opisującej i interpretującej otrzymane dane, dla wyodrębnienia i sformułowana kluczowych wniosków. Zaproszenie do udziału w badaniu za pośrednictwem macierzystej uczelni zostało skierowanie Zaproszenie do udziału w badaniu za pośrednictwem macierzystej uczelni zostało skierowanie do studentów i absolwentów wszystkich aktywnych uczelni publicznych i niepublicznych zarejestrowanych w systemie POL-on. Łącznie do grupy 516 uczelni (142 uczelni publicznych i 375 uczelni niepublicznych) dwukrotnie przygotowano i rozdystrybuowano spersonalizowaną wysyłkę mailową skierowaną do rektorów uczelni zawierającą zaproszenie do udziału w badaniu oraz dwa indywidualne adresy www ankiet (dla studentów i absolwentów) dedykowane konkretnej uczelni. Takie przyjęte podejście miało na celu zachęcenie uczelni do wzięciu udziału w badaniu i tym samym uzyskaniu indywidualnych wyników badań dla każdej uczelni biorącej udział w badaniu.

26 Strona REALIZACJA ANONIMOWEGO BADANIA INTERNETOWEGO CAWI Z UDZIAŁEM STUDENTÓW Przedmiotowe badanie zostało podzielone na następujące obszary badawcze powiązane ze wskazanymi celami szczegółowymi: 1. Diagnoza relacji student uczelnia - cel szczegółowy nr 1 2. Ocena spełnienia oczekiwań zawodowych - cel szczegółowy nr 3 3. Ocena funkcjonowania Biur Karier - cel szczegółowy nr 3 4. Ocena możliwych relacji z macierzystą uczelnią po ukończeniu studiów - cel szczegółowy nr 4 Zaproszenie do udziału w badaniu za pośrednictwem macierzystej uczelni zostało skierowanie do studentów wszystkich aktywnych uczelni publicznych i niepublicznych zarejestrowanych w systemie POL-on. W przedmiotowym badaniu udział wzięło 630 studentów i studentek z 12 uczelni (6 uczelni publicznych i 7 uczelni niepublicznych), które stanowią losowo dobraną próbę badawczą. Reprezentacja terytorialna uczelni to: województwo mazowieckie województwo łódzkie województwo podlaskie województwo śląskie województwo małopolskie województwo zachodniopomorskie oraz typ uczelni: uniwersytet medyczny uniwersytet ogólny akademia wychowania fizycznego wyższa szkoła o charakterze zawodowym

27 Strona27 Charakterystyka grupy badawczej anonimowego badania Internetowego CAWI Ankietę CAWI wypełniło poprawnie 630 studentów (480K, 150M) w tym 368 (277K, 91M) z uczelni publicznych i 262 (203K, 59M) osób z uczelni niepublicznych, którzy reprezentują 9 uczelni (7 publiczne i 6 niepublicznych). RESPONDENCI BADANIA ZE WZGLĘDU NA RODZAJ UCZELNI I PŁEĆ Respondenci badania to: studenci pracujący, łącznie 354 osób (267K, 87M) studenci niepracujący - łącznie 276 osób (213 K, 63M)

28 Strona28 RESPONDENCI BADANIA - STUDENCI PRACUJĄCY I NIEPRACUJĄCY Zmienna, jaką jest płeć respondenta nie wpływa w sposób znaczący na obraz przedstawianych wyników. RESPONDENCI BADANIA ZE WZGLĘDU NA POZIOM STUDIÓW Studenci, którzy wzięli udział w badaniu to głównie osoby zaczynające swą przygodę z uczelnią. 71% (K i M) respondentów to studenci pierwszego, drugiego lub 3 roku studiów, gdzie wyraźnie widać zmianę zaangażowania, wyrażającą się mniejszym udziałem w badaniu.

29 Strona29 Mediana rozkładu wieku wskazuje, że znakomita ich większość to osoby pomiędzy 23 a 25 rokiem życia. Zmienna, jaką jest płeć respondenta nie wpływa na obraz przedstawianych wyników. Stwierdzono równy rozkład udziału studentów studiów dziennych oraz wieczorowych i zaocznych. Analiza zebranego materiału badawczego Analiza zawartości materiału badawczego została podzielona na 4 zasadnicze obszary, wokół których zorganizowane zostało przedmiotowe badanie: diagnoza relacji student uczelnia - cel szczegółowy nr 1 ocena spełnienia oczekiwań zawodowych - cel szczegółowy nr 3 ocena funkcjonowania Biur Karier - cel szczegółowy nr 3 ocena możliwych relacji z macierzystą uczelnią po ukończeniu studiów - cel szczegółowy nr 4

30 Strona30 DIAGNOZA RELACJI STUDENT -UCZELNIA OCENA RELACJI STUDENT-UCZELNIA Ponad połowa respondentów ocenia dobrze i bardzo dobrze swoje relacje z uczelnią (68 K i M). Niezależnie od typu uczeni (publiczna / niepubliczna), z którą związani są respondenci odpowiedzi są na tym samym poziomie. Wynikiem na który warto zwrócić uwagę jest fakt, że blisko połowa respondentów ocenia swoją relację z uczelnią na poziomie obojętnym (obojętne 25%, brak relacji 17% odpowiedzi). Taki stan rzeczy powinien budzić respekt, w kontekście poprawy relacji, która mogłaby zaowocować lepszym przygotowaniem młodych ludzi do wejścia na rynek pracy. Diagnozując obecną sytuację w relacji student- uczelnia respondenci oceniali swój wpływ na życie uczelni i sposób prowadzenia kształcenia.

31 Strona31 WPŁYW NA ŻYCIE UCZELNI I SPOSÓB PROWADZENIA KSZTAŁCENIA Z odpowiedzi respondentów wynika, że uczelnie tworzą różnego rodzaju narzędzia i procedury dla uporządkowania komunikacji ze studentem, w celu poznania jego potrzeb i oczekiwań. Jednocześnie respondenci stwierdzają, że mimo wypełnianych ankiet nie ma reakcji ze strony uczelni na te potrzeby, informacja zwrotna, którą otrzymuje uczelnia nie jest respektowana w ocenie respondentów. Co więcej, 14% respondentów wskazuje iż samorząd studencki także nie reaguje na potrzeby i oczekiwania studentów, a zgłaszane