Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 195
|
|
- Danuta Łukasik
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 195 Grzegorz Gołębiowski Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie Piotr Russel Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 1. Wprowadzenie Po kryzysie finansowym pojęcie bezpieczeństwa finansowego wpisało się do języka potocznego. Pomimo jego powszechności nie jest ono jednoznacznie zdefiniowane i budzi wiele kontrowersji 1. Zgodnie z definicją słownikową, termin bezpieczeństwo oznacza stan niezagrożenia, spokoju 2. Może dotyczyć wielu problemów ludzkiej działalności, zjawisk przyrodniczych, zdrowia, sytuacji politycznych, społecznych czy ekonomicznych 3. Może być rozpatrywane w kontekście państwa, przedsiębiorstwa czy poszczególnych osób. W tym ostatnim przypadku można je zdefiniować jako działania, które sprzyjają stabilności finansowej, lub stan, który daje poczucie pewności istnienia i pozwala przetrwać 4. Bezpieczeństwo finansowe rozumiane jest również jako stan pośredni w budowaniu niezależności finansowej. W tym przypadku jest to stan, w którym zasoby finansowe (zaplecze finansowe) nie tylko zapewniają bieżące finansowanie potrzeb, ale dają szansę na coś więcej 5. W tym aspekcie zbliżony jest on do pojęcia występującego w teorii finansów osobistych. W teorii tej bezpieczeństwo finansowe rozumie się jako dysponowanie zasobami finansowymi, które pozwalają przeżyć w normalny sposób 6 12 miesięcy bez bieżących dochodów 6. Jeszcze innym podejściem jest 1 L. Karbownik, Pojęcie i obszary kreowania oraz zapewniania bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa, Folia Oeconomica 2012, nr 267, s Bezpieczeństwo (hasło), w: Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa L. Karbownik, op.cit. 4 Bezpieczeństwo finansowe rodziny, bezpieczenstwo finansowe rodziny [dostęp ]. 5 L. Karbownik, op.cit. 6 G. Zwierzchoń, Bezpieczeństwo finansowe, inwestowania/ pojecia/bezpieczenstwo finansowe [dostęp ].
2 196 Grzegorz Gołębiowski, Piotr Russel definiowanie bezpieczeństwa finansowego jako zdolności do pozyskania środków pieniężnych w sytuacji, kiedy zachodzi taka potrzeba 7. W systemie zabezpieczenia społecznego (emerytalnego) przyjmuje się założenie, że po zakończeniu aktywności zawodowej jest to swoistego rodzaju ubezpieczenie od ryzyka niemożności pracy na starość były pracownik ma mieć zapewnione dalsze utrzymanie na godnym poziomie. Hojność w tym względzie bywa różna, niemniej jednak można ją odnieść do ratyfikowanej przez Polskę konwencji nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 28 czerwca 1952 r., w której przyjęto, iż emerytalna stopa zastąpienia dla mężczyzny (pracownika fizycznego) powinna być nie niższa niż 40 % 8. Biorąc pod uwagę cele ubezpieczeń społecznych oraz źródła ich finansowania, na zdolność tego typu ubezpieczeń do zapewnienia bezpieczeństwa obywateli należy spojrzeć z dwóch perspektyw 9 : z perspektywy indywidualnej (obywateli) uwzględniającej to, jakie transfery uzyskiwane z systemu zabezpieczenia społecznego zapewniają dochód oraz w jakim stopniu chronią obywateli przed ubóstwem (przez zapewnienie indywidualnego poziomu bezpieczeństwa finansowego szczególnie w okresie poprodukcyjnym), z perspektywy makroekonomicznej uwzględniającej to, czy system ubezpieczeń społecznych jest zbilansowany, tj. czy uzyskiwane wpływy ze składek pozwalają na sfinansowanie wypłacanych świadczeń, a jeżeli nie, to jakiej skali dofinansowania system wymaga (wpływając tym samym na bezpieczeństwo ekonomiczne państwa). W niniejszym artykule zasadnicza uwaga zostanie skoncentrowana na perspektywie indywidualnej, tj. próbie odpowiedzi na pytanie o to, na ile zaprojektowany pod koniec lat 90. ubiegłego stulecia system emerytalny w Polsce, a także dokonane zmiany w jego kapitałowym filarze zapewniają bezpieczeństwo finansowe przyszłych emerytów. 7 M. Neill, Financial Future, Personal Excellence 2010, vol. 15, no Według Europejskiego kodeksu zabezpieczenia społecznego z 1964 r., stopa ta wynosi niemal 50 % (49,72 %). 9 A. Chłoń Domińczak, Ubezpieczenia społeczne jako podstawowy instrument bezpieczeństwa socjalnego obywateli, w: Bezpieczeństwo ekonomiczne. Wyzwania dla zarządzania państwem, red. K. Raczkowski, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012, s. 402.
3 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków Stopa zastąpienia w zreformowanym systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe przyszłych emerytów Zaprojektowany kilkanaście lat temu nowy system emerytalny w dużej mierze przeniósł ryzyko wysokości przyszłego świadczenia na samego emeryta 10. System ten został oparty na zasadzie zdefiniowanej składki, zgodnie z którą obowiązuje całkowita ekwiwalentność składek i świadczeń 11. Jest to więc zupełnie inna konstrukcja niż ta, która obowiązuje w starym systemie emerytalnym, opartym na zasadzie zdefiniowanego świadczenia. Stary system jest bowiem systemem silnie redystrybucyjnym, w którym nie jest przestrzegana zasada ekwiwalentności składek i świadczeń. W systemie tym formuła, według której obliczana jest wysokość emerytury, składa się z dwóch zasadniczych elementów: części socjalnej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych, spłaszczającej zróżnicowanie świadczeń, oraz części obliczanej na podstawie indywidualnego przebiegu ubezpieczenia, uwzględniającej liczbę lat opłacania składek, okresy nieskładkowe, wysokość wynagrodzeń, od których opłacane były składki 12. Ponadto, w starym systemie przy obliczaniu wysokości emerytury ubezpieczony może wskazać okresy najkorzystniejsze dla niego, tj. te, w których osiągał on najwyższe zarobki 13. W nowym systemie, opartym na zasadzie zdefiniowanej składki, wysokość emerytury jest uzależniona od wysokości wnoszonych składek oraz poziomu ich waloryzacji (system repartycyjny) i stopy zwrotu z zainwestowanych składek (system kapitałowy). Nowy system jest więc znacznie bezpieczniejszy z perspektywy makroekonomicznej, ale czy zapewnia on bezpieczeństwo finansowe z perspektywy każdego obywatela? Próbując odpowiedzieć na tak postawione pytanie, należy zastanowić się nad odpowiednią miarą poziomu bezpieczeństwa. W naszej ocenie dobrym miernikiem jest dotychczas realizowana i prognozowana stopa zastąpienia, która pokazuje stosunek wysokości emerytury (uzyskiwanej łącznie z I i II filaru) do wysokości ostatniego wynagrodzenia. Obecnie przeciętna stopa zastąpienia wynagrodzenia emeryturą, zapewniana stale jeszcze przez stary system zabezpieczenia emerytalnego, wynosi ok. 60 % (relacja wysokości przeciętnej emerytury brutto do przeciętnego wynagrodzenia 10 Bezpieczeństwo dzięki emeryturze, Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi, Warszawa 2002, s P. Russel, Zmiany w systemie zabezpieczenia emerytalnego a deficyt i dług publiczny w Polsce, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH, nr 114, Oficyna wydawnicza SGH, Warszawa B. Kłos, Wysokość emerytur w nowym systemie emerytalnym, Studia BAS 2008, nr 11, s Ibidem.
4 198 Grzegorz Gołębiowski, Piotr Russel pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenie społeczne płaconą przez ubezpieczonego) lub ok. 52 % (relacja wysokości przeciętnej emerytury brutto do przeciętnego wynagrodzenia zawierającego obligatoryjną składkę na ubezpieczenie społeczne płaconą przez ubezpieczonego) 14. Mimo iż w społecznym odczuciu emerytury są niskie, to i tak jak wskazują różnego rodzaju prognozy przyszli emeryci (np. obecnie wchodzący na rynek pracy) będą mogli liczyć na dużo niższe świadczenia niż obecni świadczeniobiorcy. Tabela 1. szacunkowe porównanie stóp zastąpienia wynagrodzenia emeryturą w starym i nowym systemie emerytalnym (2011 r.) płeć Cechy osoby przechodzącej na emeryturę* wiek procent wynagrodzenia średniego Stopy zastąpienia wynagrodzenia emeryturą (w %) stary system nowy system Kobieta Kobieta Kobieta Kobieta Kobieta Kobieta Mężczyzna Mężczyzna Mężczyzna * założenia: w starym systemie każda kobieta przepracowała 25 lat i uzyskała uprawnienia do 5 lat tzw. nieskładkowych, a każdy mężczyzna przepracował 30 lat i uzyskał uprawnienia do 5 lat tzw. nieskładkowych, w nowym systemie każda z osób przepracowała 30 lat (jeżeli przeszła na emeryturę w wieku 60 lat) albo 35 lat (jeśli przeszła na emeryturę w wieku 65 lat), w nowym systemie emerytalnym weryfikacja i uśrednienie na podstawie kalkulatorów emerytalnych KNF i Fundacji FOR, przy realnej rocznej stopie zwrotu w II filarze 4,5 5,0 %. Źródło: T. Szumlicz, Uzasadnienie dla nieopodatkowywania dodatkowych oszczędności emerytalnych, opinia wykonana dla Biura Analiz Sejmowych, Warszawa Z powyższych szacunków wynika, iż bardzo dużego spadku stopy zastąpienia można oczekiwać w przypadku kobiet, a w szczególności zarabiających poniżej średniej krajowej. Przedstawione w tabeli 1 szacunki zostały wykonane przy założeniu obowiązującego w 2011 r. ustawowego wieku emerytalnego dla kobiet 60 lat, zaś dla mężczyzn 65 lat. Tylko w niewielkim stopniu sytuację przyszłych emerytów poprawi reforma zakładająca wydłużenie wieku emerytalnego docelowo do 67 roku życia. Badanie 14 T. Szumlicz, Uzasadnienie dla nieopodatkowywania dodatkowych oszczędności emerytalnych, opinia wykonana dla Biura Analiz Sejmowych, Warszawa 2012.
5 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 199 przeprowadzone w 2012 r. na podstawie długookresowej (do 2060 r.) projekcji AWG (Ageing Working Group) pokazuje, iż 23 letnia osoba, zarabiająca przeciętne wynagrodzenie, nawet jeśli będzie pracowała do 67 roku życia (i nie będzie miała żadnych przerw w zatrudnieniu), będzie mogła liczyć na emeryturę w wysokości zaledwie 36,8 % swojego ostatniego wynagrodzenia, na blisko zaś 46 procentową stopę zastąpienia jeśli przedłuży aktywność zawodową do 71 roku życia 15. wiek ,8 36,8 34,9 33,1 31, ,5 27,2 25,9 43,4 45, Rysunek 1. szacowana stopa zastąpienia dla przeciętnego emeryta w zależności od faktycznego wieku przejścia na emeryturę Źródło: P. Żuk, Stopa zwrotu, dywersyfikacja ryzyka i wysokość emerytury w systemie emerytalnym w Polsce, opracowanie przygotowane w ramach działalności statutowej Kolegium Zarządzania i Finansów SGH w 2012 r. (badania naukowe służące rozwojowi młodych naukowców i uczestników studiów doktoranckich), nr badania 04/BMN/18/12, Warszawa 2012, s. 34, content/uploads/2013/06/piotr-%c5 %BBuk_stopy zwrotu.pdf. Powyższa symulacja wyraźnie pokazuje, iż jest mało prawdopodobne to, aby stopa zastąpienia brutto (łączne świadczenie z I i II filaru) osiągnęła poziom 50 %, co było jednym z założeń polskiej reformy emerytalnej. 15 P. Żuk, Stopa zwrotu, dywersyfikacja ryzyka i wysokość emerytury w systemie emerytalnym w Polsce, opracowanie przygotowane w ramach działalności statutowej Kolegium Zarządzania i Finansów SGH w 2012 r. (badania naukowe służące rozwojowi młodych naukowców i uczestników studiów doktoranckich), nr badania 04/BMN/18/12, Warszawa 2012, s. 34, content/uploads/2013/06/ Piotr-%C5 %BBuk_stopy zwrotu.pdf.
6 200 Grzegorz Gołębiowski, Piotr Russel 3. Zmiany w powszechnym systemie emerytalnym w kontekście bezpieczeństwa finansowego przyszłych emerytów Od momentu wprowadzenia reformy emerytalnej w Polsce przez ponad 12 lat wysokość składek przekazywanych do otwartych funduszy emerytalnych wynosiła 7,3 % podstawy jej wymiaru (12,22 % trafiało do ZUS). Jednym z celów reformy emerytalnej z 1999 r. było bowiem zdywersyfikowanie źródeł, z których wypłacane będą świadczenia w nowym systemie emerytalnym. Radykalne zmniejszenie składki z 7,3 % podstawy wymiaru do 2,3 % (docelowo od 2017 r. 3,5 %), które nastąpiło w 2011 r., istotnie zmniejsza dywersyfikację i powoduje, że zasadnicza część świadczenia będzie wypłacana w przyszłości z FUS (środki zgromadzone w I filarze oraz na specjalnym subkoncie w ZUS). Zdaniem autorów, zmiana ta była niekorzystna w kontekście bezpieczeństwa finansowego przyszłych emerytów, co najmniej z dwóch powodów: 1) funkcjonowanie dwóch filarów systemu emerytalnego w sposób istotny dywersyfikuje ryzyko, albowiem zmienność łącznej stopy zwrotu z obu filarów (mierzona odchyleniem standardowym) jest znacznie niższa aniżeli każdego z nich z osobna (por. tabela 2); 2) w długim horyzoncie czasowym stopy zwrotu osiągane przez OFE powinny być wyższe niż indeksacja składek w ZUS; nawet mimo wysokich prowizji pobieranych, zwłaszcza w pierwszych latach funkcjonowania OFE. Kolejne, o wiele bardziej radykalne zmiany w systemie emerytalnym zostały uchwalone pod koniec 2013 r. Zgodnie z nowymi przepisami, 3 lutego 2014 r. nastąpił transfer do ZUS ponad połowy środków (51,5 %), które otwarte fundusze emerytalne zainwestowały głównie w obligacje skarbowe. Tym samym z konta każdego przyszłego emeryta w OFE zniknęło ponad 50 % zgromadzonych środków, które zostaną dopisane do subkonta prowadzonego przez ZUS. W OFE pozostaną natomiast środki, które zostały zainwestowane w akcje lub obligacje przedsiębiorstw. Ponadto zgodnie z nowymi regulacjami, OFE nie będą mogły nabywać skarbowych papierów wartościowych, co spowoduje duże uzależnienie tego rynku od inwestorów zagranicznych i może przyczynić się do wyższych kosztów obsługi długu publicznego. Zmianie uległa również wysokość składki przekazywanej do OFE wyniesie ona 2,92 % podstawy wymiaru, tj. będzie niższa nawet w porównaniu do wysokości zredukowanej w 2011 r. (zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w 2011 r., składka w 2014 r. powinna wzrosnąć do 3,1%, w latach ,3 %, zaś od 2017 r. 3,5 %). Z punktu widzenia przyszłych emerytów korzystną zmianą jest dalsza obniżka prowizji pobieranej od składki z dotychczasowego poziomu 3,5 % do 1,75 %.
7 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 201 Tabela 2. stopa zwrotu OFE*, waloryzacja indywidualnego konta emerytalnego w ZUS oraz łączna stopa zwrotu w systemie emerytalnym (w %) waloryzacja na indywidualnym koncie emerytalnym w ZUS średnia stopa zwrotu OFE* łączna stopa zwrotu w systemie emerytalnym (ZUS 63 % składki, OFE 37 %) , , ,7 5,7 6, ,9 15,3 6, ,9 5, ,6 14,2 7, ,6 15 9, ,9 16,4 10, ,9 6,2 10, ,3 14,2 4, ,2 13,7 9, ,2 6, ,2 4,2 1,5 odchylenie standardowe 4,4 8,9 2,9 * z uwzględnieniem opłaty za zarządzanie, bez uwzględnienia prowizji od pobieranej składki. Źródło: P. Żuk, Stopa zwrotu, dywersyfikacja ryzyka i wysokość emerytury w systemie emerytalnym w Polsce, opracowanie przygotowane w ramach działalności statutowej Kolegium Zarządzania i Finansów SGH w 2012 r. (badania naukowe służące rozwojowi młodych naukowców i uczestników studiów doktoranckich), nr badania 04/BMN/18/12, Warszawa 2012, s. 48, content/uploads/2013/06/piotr-%c5 %BBuk_stopy zwrotu.pdf. Tabela 3. Porównanie efektywności inwestowania OFE oraz indeksacji składek w ZUS w latach ZUS Miary efektywności inwestowania OFE 6,81% Średnioroczna stopa zwrotu (średnia geometryczna) 8,78 % brutto 7,99 % netto 5,79 % Wewnętrzna stopa zwrotu (dla OFE po odliczeniu opłaty dystrybucyjnej) 6,11% Źródło: Obywatelski kontrraport. Krytyczna analiza rządowego przeglądu systemu emerytalnego, Komitet Obywatelski do spraw Bezpieczeństwa Emerytalnego, Warszawa 2013, s. 19. Wydaje się jednak, iż jedną z kluczowych zmian jest wprowadzenie zasady dobrowolności, tj. wszyscy dotychczasowi członkowie OFE będą mieli 4 miesiące (od 1 kwietnia 2014 r. do 31 lipca 2014 r.) na określenie tego, czy dalej będą chcieli przekazywać część swojej składki emerytalnej do OFE brak decyzji będzie oznaczał skierowanie całej składki w wysokości 19,52 % do ZUS. Warto w tym miejscu rozważań przytoczyć badania opinii publicznej pokazującej to, jak polskie społeczeństwo ocenia zmiany dokonywane w systemie emerytalnym.
8 202 Grzegorz Gołębiowski, Piotr Russel Trudno powiedzieć 33% Zdecydowanie źle 21% Raczej dobrze 14% Bardzo dobrze 3% Raczej źle 28% Rysunek 2. jak ocenia Pan/Pani propozycję zmian w systemie emerytalnym zaproponowaną przez rząd? Źródło: A. Stankiewicz, Polacy nie chcą zmian w OFE, Rzeczpospolita, Z badania przeprowadzonego przez Instytut Homo Homini na początku września 2013 r. wynika, iż blisko połowa ankietowanych źle ocenia dokonane w 2013 r. zmiany w systemie emerytalnym, pozytywne zdanie miało zaś zaledwie 17,3 % Polaków. Niepokojący jest również fakt, iż co trzeci badany nie potrafił określić, czy proponowane zmiany są korzystne, czy też nie (z dużym prawdopodobieństwem można określić, iż większość osób należących do tej ostatniej grupy nie podejmie żadnej decyzji i automatycznie ich składka w całości będzie przekazywana do ZUS). Podobnych wyników dostarcza badanie przeprowadzone w grudniu 2013 r. przez CBOS. Wynika z niego, iż 53 % ankietowanych krytycznie ocenia projektowane zmiany w systemie emerytalnym, zaledwie 13 % zaś uważa, iż przyszli emeryci zyskają w wyniku ich przeprowadzenia. Jednocześnie mniej niż połowa ankietowanych (48 %) deklaruje, iż pozostanie członkiem OFE 16. Społeczną opinię na temat zmian w systemie emerytalnym można też odczytać jako wyrażenie żalu dotyczącego braku konsekwencji elit politycznych rządzących w Polsce od 1999 r. Ambitny, jak twierdzi W. Orłowski, projekt nie mógł odnieść sukcesu, gdyż praktycznie żadne z założeń systemu nie zostało zrealizowane 17. Podejmowane przez te lata działania zniszczyły w istocie wdrożoną w 1999 r. reformę. 16 Opinie o projektowanych zmianach w funkcjonowaniu OFE, CBOS, grudzień C. Szymanek, Wywiad z prof. Witoldem Orłowskim, Bloomberg Businessweek 2014, nr 2 (79).
9 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków III filar (PPE, IKE, IKZE) stan obecny oraz potrzeba wzmocnienia Zmiany przepisów prawnych, zwłaszcza te uchwalone w 2013 r. i wdrażane w życie w 2014 r., przyczyniają się do radykalnego zmniejszenia roli otwartych funduszy emerytalnych, a tym samym przenoszą zasadniczy ciężar finansowania przyszłych emerytur na repartycyjny filar systemu emerytalnego. W sytuacji szybko pogarszającej się sytuacji demograficznej kraju można oczekiwać, iż kolejnymi zmianami, które zostaną wprowadzone, będą np. zmiany zasad waloryzacji zarówno w odniesieniu do kapitału zapisanego na indywidualnym koncie i subkoncie w ZUS, jak i w zakresie zasad waloryzacji już wypłacanych emerytur. Reforma wdrażana w latach 90. ubiegłego stulecia miała opierać się na 3 filarach oprócz dwóch obowiązkowych (ZUS i OFE) został wprowadzony trzeci, dobrowolny filar, którego zadaniem jest podniesienie stopy zastąpienia dla osób, które nie chcą, aby ich poziom życia uległ istotnemu obniżeniu po przejściu na emeryturę. Dobrowolne oszczędności emerytalne mogą być gromadzone w trzech zasadniczych formach: pracowniczych programach emerytalnych (PPE), indywidualnych kontach emerytalnych (IKE), indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (IKZE). W kontekście bezpieczeństwa finansowego emerytów istotne jest to, czy oszczędności gromadzone w trzecim filarze będą w stanie podnieść niską stopę zastąpienia. Z faktem jej wystąpienia muszą się liczyć osoby, których przyszłe świadczenie będzie wypłacane wyłącznie na bazie środków z obowiązkowej części systemu emerytalnego (I bądź I i okrojonego II filaru). Pierwszą, najdłużej funkcjonującą na rynku formą dobrowolnego oszczędzania na emeryturę są pracownicze programy emerytalne. Mimo że funkcjonują na rynku od 1999 r., to według stanu na koniec 2012 r. należało do nich 358,1 tys. uczestników, co stanowiło 2,29 % ogółu pracujących (tabela 4).
10 204 Grzegorz Gołębiowski, Piotr Russel Tabela 4. wybrane dane dotyczące rynku PPE w latach Liczba działających PPE Liczba uczestników PPE (w tys.) Wartość zgromadzonych aktywów na koniec roku (w mln zł) Średnia wartość rachunku PPE na koniec roku na uczestnika (w zł) ,5 129,1 260,3 281,5 312,1 325,0 333,5 342,5 344,6 358,10 527,0 919, , , , , , , , ,9 b.d , , , , , , , , ,8 Źródło: Pracownicze programy emerytalne w 2012 r., KNF, Warszawa, czerwiec 2013, s. 6. Jednocześnie wartość zgromadzonych w pracowniczych programach emerytalnych aktywów na koniec 2012 r. wyniosła 8,35 mld zł, co oznacza, iż przeciętnie na rachunku jednego uczestnika PPE znajdowała się kwota ok. 23,8 tys. zł. Dla porównania aktywa netto otwartych funduszy emerytalnych według stanu na koniec 2012 r. wyniosły 269,6 mld zł, co oznacza, iż na koncie emerytalnym w OFE przeciętnego Kowalskiego znajdowała się kwota ok. 16,9 tys. zł. Kolejną formą dobrowolnego oszczędzania na przyszłą emeryturę są indywidualne konta emerytalne (IKE) wprowadzone w Polsce w 2004 r. Dynamiczny wzrost zakładanych kont, który miał miejsce w latach (na koniec 2007 r. było prowadzonych ponad 915 tys. IKE), pozwalał liczyć na upowszechnienie tej formy oszczędzania. Niestety, wraz z nadejściem kryzysu finansowego zaczęła maleć zarówno liczba otwieranych kont, jak i ich całkowita liczba. Pewną zmianę tego niekorzystnego trendu możemy zaobserwować w latach (tylko w 2011 r. założono blisko 80 tys. nowych kont, tj. prawie tyle, ile łącznie w latach ) tabela 5. Ogólnie jednak trudno uznać IKE za powszechny filar dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę. Wprawdzie należy do niego ponad 2 krotnie więcej osób niż w przypadku PPE, niemniej stanowią one tylko ok. 5 % ogółu pracujących. Dodatkowo osoby posiadające IKE zasilają swoje konta nieregularnie w latach liczba kont, na które dokonano wpłat w ciągu roku, wahała się od ok. 252 tys. do 364 tys. Wymienione powyżej czynniki spowodowały, iż według stanu na koniec 2012 r. łączna wartość środków zgromadzonych na IKE wyniosła 3,53 mld zł, co oznacza, iż przeciętnie na jednym koncie znajdowały się środki w wysokości 4341 zł.
11 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 205 Tabela 5. wybrane dane dotyczące IKE w latach IKE otwarte w okresie sprawozdawczym (w szt.) IKE prowadzone na koniec okresu sprawozdawczego (w szt.) IKE na które dokonano wpłat w okresie sprawozdawczym (w szt.) Średnia wysokość wpłaty na IKE w okresie sprawozdawczym (w zł) Wartość środków zgromadzonych na koniec okresu sprawozdawczego (w tys. zł) Przeciętna wartość środków na 1 rachunku IKE (w zł) b.d. b.d. b.d b.d Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań KNF dotyczących IKE. Trzecią, istniejącą od 2012 r., formą dobrowolnego oszczędzania na emeryturę są indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego. W 2012 r. otwarto ponad 500 tys. takich kont, co mogłoby świadczyć o dużym sukcesie nowego produktu emerytalnego. Jednakże faktycznie środkami zasilono zaledwie kont, przeciętna wpłata zaś wyniosła zaledwie 0,8 tys. zł. Również dane za I półrocze 2013 r. pokazują, iż IKZE nie cieszą się popularnością wśród Polaków. Według stanu na 30 czerwca 2013 r., aktywnych kont, tj. takich, na które dokonano jakichkolwiek wpłat, było ok. 30 tys., wartość środków zgromadzonych przez Polaków w IKZE wynosiła zaś ok. 80 mln zł 18. Główną przyczynę bardzo niewielkiego zainteresowania nowym produktem emerytalnym należy upatrywać w mało korzystnej dla obywateli konstrukcji ulgi podatkowej z tytułu oszczędzania w IKZE obowiązująca do końca 2013 r. zachęta w postaci odroczenia momentu podatkowego była niewystarczająca do podjęcia decyzji o długoterminowym oszczędzaniu na cele związane z zabezpieczeniem środków na starość 19. Pewnego wzrostu zainteresowania oszczędzaniem na emeryturę w ramach IKZE można oczekiwać w 2014 r. Na mocy ustawy z 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz. U. z 2013 r. 18 Sprawozdanie KNF dotyczące IKZE za I półrocze 2013 r. 19 P. Russel, op.cit., s. 126.
12 206 Grzegorz Gołębiowski, Piotr Russel poz. 1717) wprowadzono opodatkowanie wypłat z IKZE oraz wypłat na rzecz osób uprawnionych zryczałtowanym podatkiem dochodowym o stawce 10 %. Dodatkowo dla wszystkich oszczędzających wprowadzono taki sam limit kwotowy rocznych wpłat na IKZE w wysokości 120 % przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (w 2014 r. wynosi on 4495,2 zł). 5. Zakończenie Zaprojektowany kilkanaście lat temu system emerytalny nie zapewnia bezpieczeństwa finansowego przyszłym emerytom (w szczególności tym, którzy za kilkadziesiąt lat będą przechodzić na emeryturę). Z jego konstrukcji wynika bowiem stopniowe obniżanie stopy zastąpienia, jakiej można oczekiwać z obligatoryjnych filarów systemu emerytalnego. W rezultacie różnego rodzaju prognozy wskazują, iż osoby, które obecnie wchodzą na rynek pracy, po ponad 40 latach aktywności zawodowej będą otrzymywać emeryturę w wysokości % swojego ostatniego wynagrodzenia. Biorąc pod uwagę negatywne konsekwencje społeczne takiego stanu rzeczy, należy podejmować wszelkie możliwe działania, aby temu przeciwdziałać. Dokonane w latach 2011 i 2013 zmiany przepisów prawnych dotyczących funkcjonowania otwartych funduszy emerytalnych prowadzą w rzeczywistości do marginalizacji ich znaczenia, a tym samym dodatkowo zmniejszają bezpieczeństwo finansowe przyszłych emerytów. Zmiany te podyktowane trudną sytuacją budżetową paradoksalnie dadzą jedynie krótkotrwały efekt. Oparcie systemu zabezpieczenia emerytalnego, jak dotąd, praktycznie na jednym filarze repartycyjnym jest niebezpieczne. Wynika to z konstrukcji nowego systemu emerytalnego, który może się bilansować na różnym poziomie, tj. przy różnych stopach zastąpienia. Pogarszająca się sytuacja demograficzna będzie powodować obniżanie się stopy zastąpienia, niejednokrotnie poniżej poziomu zapewniającego minimum egzystencji. Zmusi to rządzących w przyszłości do transferowania znacznych środków publicznych na dofinansowanie wypłat przyszłych świadczeń. Konieczne są dalsze działania zmierzające do upowszechnienie wśród Polaków dobrowolnego oszczędzania na przyszłą emeryturę. Oprócz pożądanych działań o charakterze edukacyjnym, potrzebne jest wsparcie państwa dla tych obywateli, którzy podejmują trudną decyzję o dobrowolnym gromadzeniu oszczędności mających na celu poprawę ich bezpieczeństwa finansowego w momencie, gdy osiągną wiek emerytalny. Jako krok w dobrym kierunku należy uznać wprowadzoną w 2014 r. zmianę w zakresie opodatkowania przyszłych wypłat z indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego. W naszej opinii nie można szukać pozornych oszczędności we wsparciu finansowym przyszłych emerytów, gdyż w interesie wszystkich jest to,
13 Zmiany w systemie emerytalnym a bezpieczeństwo finansowe Polaków 207 aby stopa zastąpienia osób, które za kilkadziesiąt lat będą przechodziły na emeryturę, kształtowała się co najmniej na poziomie stopy zastąpienia ich rodziców. Dlatego też należy postulować to, aby ulga podatkowa z tytułu dobrowolnego oszczędzania na przyszłą emeryturę miała postać ulgi realnej, tzn. należy zastanowić nad tym, czy wypłata środków z IKZE w sytuacji, kiedy byłaby rozłożona na okres co najmniej 5 lat nie powinna być całkowicie zwolniona z podatku. Bibliografia Bezpieczeństwo (hasło), w: Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Bezpieczeństwo dzięki emeryturze, Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi, Warszawa Bezpieczeństwo finansowe rodziny, bezpieczenstwo finansowe rodziny [dostęp ]. Chłoń Domińczak A., Ubezpieczenia społeczne jako podstawowy instrument bezpieczeństwa socjalnego obywateli, w: Bezpieczeństwo ekonomiczne. Wyzwania dla zarządzania państwem, red. K. Raczkowski, Wolters Kluwer Polska, Warszawa Karbownik L., Pojęcie i obszary kreowania oraz zapewniania bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa, Folia Oeconomica 2012, nr 267. Kłos B., Wysokość emerytur w nowym systemie emerytalnym, Studia BAS 2008, nr 11. Neill M., Financial Future, Personal Excellence 2010, vol. 15, no. 5. Russel P., Zmiany w systemie zabezpieczenia emerytalnego a deficyt i dług publiczny w Polsce, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH, nr 114, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa Szumlicz T., Uzasadnienie dla nieopodatkowywania dodatkowych oszczędności emerytalnych, opinia wykonana dla Biura Analiz Sejmowych, Warszawa Szymanek C., Wywiad z prof. Witoldem Orłowskim, Bloomberg Businessweek 2014, nr 2 (79). Zwierzchoń G., Bezpieczeństwo finansowe, inwestowania/pojecia/bezpieczenstwo finansowe [ ]. Żuk P., Stopa zwrotu, dywersyfikacja ryzyka i wysokość emerytury w systemie emerytalnym w Polsce, opracowanie przygotowane w ramach działalności statutowej Kolegium Zarządzania i Finansów SGH w 2012 r. (badania naukowe służące rozwojowi młodych naukowców i uczestników studiów doktoranckich), nr badania 04/BMN/18/12, Warszawa 2012.
Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku.
Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. System emerytalny składa się z trzech filarów. Na podstawie podanych niżej kryteriów klasyfikacji nowy system emerytalny
Bardziej szczegółowoJAKĄ EMERYTKĄ / JAKIM EMERYTEM ZOSTANIESZ?
JAKĄ EMERYTKĄ / JAKIM EMERYTEM ZOSTANIESZ? MATERIAŁ INFORMACYJNY DLA STUDENTÓW I MŁODYCH PRACOWNIKÓW OPRACOWANY PRZEZ IZBĘ GOSPODARCZĄ TOWARZYSTW EMERYTALNYCH, WWW.IGTE.PL POLSKA EMERYTURA 2015 1960 1970
Bardziej szczegółowoTabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%.
Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie 3.1.1 w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%. Tekst z pracy dyplomowej [3.1.1 ] Indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta
Bardziej szczegółowoCO ZROBIĆ, ŻEBY SIĘ UDAŁO? Emerytalne Konto Oszczędnościowe sposobem na wyższą emeryturę
CO ZROBIĆ, ŻEBY SIĘ UDAŁO? Emerytalne Konto Oszczędnościowe sposobem na wyższą emeryturę III filar emerytalny ewolucja systemu PRACOWNICZE PROGRAMY EMERYTALNE INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE INDYWIDUALNE
Bardziej szczegółowoPolityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne)
prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne) Zakres przedmiotowy systemu zabezpieczenia społecznego wyznacza katalog ryzyk społecznych: choroby macierzyństwa
Bardziej szczegółowoPracownicze Plany Kapitałowe z perspektywy pracownika i pracodawcy. Założenia, szacowane koszty i korzyści. Kongres Consumer Finance
Pracownicze Plany Kapitałowe z perspektywy pracownika i pracodawcy. Założenia, szacowane koszty i korzyści. Warszawa, 8 grudnia 2017r. Kongres Consumer Finance Obecny system emerytalny formalnie opiera
Bardziej szczegółowoUwagi nad możliwymi zmianami w zakresie PPE
Warszawa, 24 listopada 2016 r. Uwagi nad możliwymi zmianami w zakresie PPE dr Marcin WOJEWÓDKA Członek Zarządu ZUS Centrala ZUS 2 Porównanie liczby uczestniczących w PPE na dzień 31 grudnia 2015 roku,
Bardziej szczegółowoJak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach?
Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach? Jarosław Oczki Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Skutki reformy z 1999 r. Celem
Bardziej szczegółowoEmerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek
Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako
Bardziej szczegółowoREFORMA SYSTEMU EMERYTALNEGO Z ROKU 2013
REFORMA SYSTEMU EMERYTALNEGO Z ROKU 2013 Dnia 14 lutego 2014 weszła w życie ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych
Bardziej szczegółowoFunkcje subkonta ZUS Uwarunkowania prawne
Funkcje subkonta ZUS Uwarunkowania prawne Dr Sebastian Jakubowski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki Gospodarczej Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA
Bardziej szczegółowo21 marca 2013 r. Główne zalety rozwiązania:
21 marca 2013 r. Stanowisko Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych w kwestii wypłat świadczeń z kapitałowego systemu emerytalnego Rozwiązanie wypłat z korzyścią dla gospodarki i klientów Główne zalety
Bardziej szczegółowoPRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE A BEZPIECZEŃSTWO FINANSOWE POLAKÓW
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 358 2018 Grzegorz Gołębiowski Piotr Russel Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie Szkoła Główna Handlowa
Bardziej szczegółowoPropozycja reformy systemu emerytalnego: wprowadzenie PPK i przekształcenie OFE Europejski Kongres Finansowy 7 czerwca 2017 r.
Propozycja reformy systemu emerytalnego: wprowadzenie PPK i przekształcenie OFE Europejski Kongres Finansowy 7 czerwca 2017 r. Mateusz Walewski Reforma systemu emerytalnego jest ważnym elementem Programu
Bardziej szczegółowoReforma emerytalna. Co zrobimy? ul. Świętokrzyska 12 00-916 Warszawa. www.mf.gov.pl
Reforma emerytalna Co zrobimy? Grudzień, 2013 Kilka podstawowych pojęć.. ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych to państwowa instytucja ubezpieczeniowa. Gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne obywateli
Bardziej szczegółowoUkryty dług na liczniku długu publicznego. 30 IX 2013 Aleksander Łaszek
Ukryty dług na liczniku długu publicznego Aleksander Łaszek Ukryty dług na liczniku długu publicznego 1. Dlaczego dług ukryty jest ważny? 2. Zakres ukrytego długu, różne metodologie 3. Metodologia ESA
Bardziej szczegółowoTytuł pretytuł prezentacji. Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek. Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę.
Tytuł pretytuł prezentacji Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę. PPK a PPE Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek Prowadzący: Jan Kowalski Prezes zarządu Instytutu Emerytalnego
Bardziej szczegółowoKomunikacja wspierająca decyzje emerytalne w projektowanych pracowniczych planach kapitałowych
Komunikacja wspierająca decyzje emerytalne w projektowanych pracowniczych planach kapitałowych Andrzej Sołdek, CFA Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 28 września
Bardziej szczegółowoDodatkowy, dobrowolny system emerytalny w Polsce
Dodatkowy, dobrowolny system emerytalny w Polsce Raport opracowany przez zespół pod kierunkiem Wiktora Wojciechowskiego w składzie: Barbara Liberda Joanna Rutecka Jan Stefanowicz z zespołem Projekt sfinansowano
Bardziej szczegółowoEmerytury i system ubezpiecze
Emerytury i system ubezpiecze 1 58 EMERYTURA ma zabezpieczy byt na staro osobom, które ze wzgl du na wiek nie mog ju pracowa. 2 59 Zasada umowy mi dzypokoleniowej (solidaryzm) Sk adki obecnie wp acane
Bardziej szczegółowoEmerytury w Polsce i na świecie
Emerytury w Polsce i na świecie 1 60 Emerytura ma zabezpieczyć byt na starość, gdy z powodu wieku nie będziesz już mógł pracować. 2 61 Umowa międzypokoleniowa (solidaryzm) Składki wpłacane teraz przez
Bardziej szczegółowoPolityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar
Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar Literatura I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, LexisNexis, Warszawa, 2007, s.266-275. 2 Składki
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Pojęcie i ewolucja ryzyka starości. Metody zabezpieczenia ryzyka starości w prawie polskim
Wprowadzenie Pojęcie i ewolucja ryzyka starości Metody zabezpieczenia ryzyka starości w prawie polskim Przemiany gospodarczo polityczne, a reformy systemów emerytalnych. Reformy systemów emerytalnych :
Bardziej szczegółowoPropozycja zmian w III filarze obligatoryjne PPE
Warszawa, 20 czerwca 2016 r. Propozycja zmian w III filarze obligatoryjne PPE Czas rozdać wędki, nie ryby dr Marcin WOJEWÓDKA Członek Zarządu ZUS Konferencja Długoterminowe Oszczędzanie SGH Diagnoza Dalszy
Bardziej szczegółowoReformy systemów emerytalnych astabilność finansów publicznych KINGA KACZOR, MAGDALENA SIERADZAN
Reformy systemów emerytalnych astabilność finansów publicznych KINGA KACZOR, MAGDALENA SIERADZAN Słowo wstępu Zabezpieczenie emerytalne obywateli to obowiązek konstytucyjny państwa Bezpieczeństwo systemu
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz stopy procentowe składek na poszczególne
Bardziej szczegółowoFundusze inwestycyjne i emerytalne
Fundusze inwestycyjne i emerytalne WYKŁAD 8 FUNDUSZE EMERYTALNE W SYSTEMIE EMERALNYMY CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1) Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne.
Bardziej szczegółowobrak opodatkowania zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki) osiągniętych przez oszczędzających w związku z oszczędzaniem na IKE,
1. Czy każdy może założyć IKE i IKZE? Prawo do dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę w ramach IKE i IKZE przysługuje każdej osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. W przypadku osób małoletnich,
Bardziej szczegółowoEmerytury i system ubezpieczeń
Emerytury i system ubezpieczeń 1 56 EMERYTURA to świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej.
Bardziej szczegółowoDługoterminowe oszczędzanie emerytalne. 16 maja 2012
Długoterminowe oszczędzanie emerytalne 16 maja 2012 Polski system emerytalny ZUS OFE III FILAR BEZPIECZEŃSTWO dzięki RÓŻNORODNOŚCI Składka kluczowy element systemu Z systemu emerytalnego otrzymamy tyle
Bardziej szczegółowoURZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2014 DNI/A/P/201406/001
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2014 DNI/A/P/201406/001 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE, INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO,
Bardziej szczegółowoKonferencja Fundacji FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju)
Konferencja Fundacji FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju) Warszawa, 15 marca 2011 1 Skumulowane wydatki na OFE oraz wynagrodzenia w sektorze publicznym w latach 2000-2010 1400 1200 1151,9 1000 800 600 400
Bardziej szczegółowoIndywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)
Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) www.nnip.com www.nntfi.pl 1 Co to jest IKZE i IKE? 2 Polski system emerytalny Czy emerytura z ZUS będzie wystarczająca?
Bardziej szczegółowoINWESTUJ W SWOJĄ EMERYTURĘ I SKORZYSTAJ Z ULGI PODATKOWEJ
PKO INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO INWESTUJ W SWOJĄ EMERYTURĘ I SKORZYSTAJ Z ULGI PODATKOWEJ PKO INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO ULGA PODATKOWA ZA INWESTOWANIE PKO Indywidualne
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE ORAZ INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO W I POŁOWIE 2017 ROKU
INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE ORAZ INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO W I POŁOWIE 2017 ROKU URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2017 Departament Nadzoru Inwestycji Emerytalnych Słowa
Bardziej szczegółowoIII filar ubezpieczenia emerytalnego
III filar ubezpieczenia emerytalnego 1 Przesłanki reformy emerytalnej 2 Wskaźniki zgonów i urodzeń w tys. 600 550 Zgony Urodzenia 500 450 400 350 300 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Bardziej szczegółowoPracownicze Plany Kapitałowe
Pracownicze Plany Kapitałowe Agenda System emerytalny w Polsce Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) 2 System Emerytalny w Polsce III filary emerytalne Źródło: http://ing.pinger.pl/
Bardziej szczegółowoSystem emerytalny w Polsce
System emerytalny w Polsce 1 Reformy systemów emerytalnych w wybranych krajach Europy Środkowo- Wschodniej i Ameryki Łacińskiej 20 18 16 Bułgaria Chorwacja Estonia Litwa Dominikana 14 12 10 Kazachstan
Bardziej szczegółowoKonferencja prasowa Forum Obywatelskiego Rozwoju. 28 czerwca 2013 r.
Konferencja prasowa Forum Obywatelskiego Rozwoju 28 czerwca 2013 r. Polska na tle regionu Spośród krajów regionu, które rozpoczęły budowę II filara, tylko Węgry zdecydowały się na de facto nacjonalizację
Bardziej szczegółowoNo10 wrzesień kurier emerytalny. newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych. Szanowni Państwo,
No10 wrzesień 2017 kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo, oddajemy w Wasze ręce dziesiąty numer Kuriera Emerytalnego newslettera członków Funduszy Emerytalnych.
Bardziej szczegółowoURZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2015 DNI/A/P/201506/001
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2015 DNI/A/P/201506/001 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE, INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO,
Bardziej szczegółowoURZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2014 DNI/A/P/201312/001
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2014 DNI/A/P/201312/001 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE, INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO,
Bardziej szczegółowoEmerytury i system ubezpieczeń
Emerytury i system ubezpieczeń 1 1 EMERYTURA świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej.
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2014 ISSN 2353-5822 NR 90/2014 CZY WARTO POZOSTAĆ W OFE?
Warszawa, czerwiec 2014 ISSN 2353-5822 NR 90/2014 CZY WARTO POZOSTAĆ W OFE? Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoZmiany w zasadach gromadzenia środków emerytalnych
Zmiany w zasadach gromadzenia środków emerytalnych Z dniem 1 maja 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych
Bardziej szczegółowoMariusz Denisiuk starszy specjalista w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych. Zasady gromadzenia oszczędności na IKZE
Mariusz Denisiuk starszy specjalista w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych Zasady gromadzenia oszczędności na IKZE Jednym z dostępnych sposobów gromadzenia dodatkowych oszczędności na cele emerytalne jest
Bardziej szczegółowoEmerytury: } Część I: Finansowanie. } Część II: Świadczenia
Część I finasowanie Emerytury: } Część I: Finansowanie } Część II: Świadczenia I. Wprowadzenie. Fundusz społeczny- pojęcie funduszu społecznego, udział w tworzeniu funduszu i prawie do świadczeń z niego
Bardziej szczegółowoUkryty dług na liczniku długu publicznego. 30 IX 2013 Aleksander Łaszek
Ukryty dług na liczniku długu publicznego Aleksander Łaszek Ukryty dług na liczniku długu publicznego 1. Dlaczego dług ukryty jest ważny? 2. Zakres ukrytego długu, różne metodologie 3. Metodologia ESA
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO (IKZE)
INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO (IKZE) P R E Z E N T A C J A W Y N I K Ó W Z B A D A N I A T Y P U O M N I B U S D L A K O M I T E T U O B Y W AT E L S K I E J I N I C J AT Y W Y U S TA
Bardziej szczegółowoDr Ewa Cichowicz. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych, Warszawa r.
Dr Ewa Cichowicz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych, Warszawa 14.05.2018 r. Zmiany demograficzne: wydłużenie średniej długości życia oraz spadek
Bardziej szczegółowoKoncepcja społecznej gospodarki rynkowej i kapitałowe programy zabezpieczeń emerytalnych. Anna Ząbkowicz
Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej i kapitałowe programy zabezpieczeń emerytalnych Anna Ząbkowicz Koncepcja SGR zasada wolności gospodarczej zasada solidarności: pomocniczość (subsydiarność) państwa
Bardziej szczegółowoOPZZ-Z2/WT/2013/AS 19 grudnia 2013 r.
WICEPRZEWODNICZĄCA OGÓLNOPOLSKIEGO POROZUMIENIA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH WIESŁAWA TARANOWSKA OPZZ-Z2/WT/2013/AS 19 grudnia 2013 r. Koleżanki i Koledzy W załączeniu przekazuję dokumenty zawierające: - najistotniejsze
Bardziej szczegółowoURZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2015 DNI/A/P/201412/001
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2015 DNI/A/P/201412/001 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE, INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO,
Bardziej szczegółowoUstawa o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeo społecznych
Ustawa o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeo społecznych Michał Boni, Minister-członek Rady Ministrów Warszawa, 24 stycznia 2011 r. Zmieniane akty prawne ustawa z
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe
Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel. 22 557 44 44, e-mail: bok@aviva.pl, www.aviva.pl Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE
PYTANIA I ODPOWIEDZI INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE BPS TOWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH S.A. Czerwiec 2017 Strona 1 z 6 Spis treści INFORMACJE PODSTAWOWE... 3 Jakie są korzyści z oszczędzania na IKE?...
Bardziej szczegółowoMINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
MINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Warszawa, dnia 10 września 2015 r. DUS-0700.245.2015.AS dot. K7INT34097 Pani Małgorzata Kidawa-Błońska Marszałek Sejmu RP Szanowna Pani Marszałek, W odpowiedzi na przekazaną
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowotylko fakty! Marek Biskup, Michał Kaczmarczyk
tylko fakty! Marek Biskup, Michał Kaczmarczyk 9.05.2014 O co gramy? Procent składany lata zysk 1% 3% 5% 8% 10% 20% 0 100 100 100 100 100 100 10 110 134 163 216 259 619 20 122 181 265 466 673 3834 30 135
Bardziej szczegółowogcsgw Pracodawcy RP Rok założenia 1989 Warszawa, 30 sierpnia 2013 r. Pan Władysław Kosiniak-Kamysz Minister Pracy i Polityki Społecznej
Pracodawcy RP Rok założenia 1989 Warszawa, 30 sierpnia 2013 r. gcsgw Pan Władysław Kosiniak-Kamysz Minister Pracy i Polityki Społecznej 1 W odpowiedzi na pismo z 18 lipca 2013 r., nr DUS-5070-3-JK/EW/13,
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 11 stycznia 2011 r. MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ PODSEKRETARZ STANU Marek Bucior DUS MJ/10
MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ PODSEKRETARZ STANU Marek Bucior DUS-0210-8-MJ/10 Warszawa, dnia 11 stycznia 2011 r. Pani Irena Wójcicka Podsekretarz Stanu Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowo2015-12-16. Wyliczanie emerytury na zasadach zbliżonych do tych panujących przed 1.01.1999 r. Emerytura. Do kiedy stare emerytury?
Emerytura Zasady wyliczania wysokości emerytury to suma pieniędzy, którą będzie comiesięcznie otrzymywał ubezpieczony z ZUS w momencie, gdy nabędzie status emeryta. Wyliczanie emerytury na zasadach zbliżonych
Bardziej szczegółowoSYSTEM EMERYTALNY W POLSCE
SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE 1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od tego momentu w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne: stary system emerytalny dla osób urodzonych
Bardziej szczegółowoURZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2016 DNI/A/R/201512/001
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2016 DNI/A/R/201512/001 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE, INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO,
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe
Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel. 22 557 44 44, e-mail: bok@aviva.pl, www.aviva.pl Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe
Bardziej szczegółowoPropozycje dodatkowych form oszczędzania na emeryturę
Propozycje dodatkowych form oszczędzania na emeryturę Zabezpieczenie emerytalne Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 3-4 listopad 2016 r. Agnieszka Pobłocka Uniwersytet Gdański a.poblocka@ug.edu.pl Celem prezentacji
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNE EMERYTALNE
INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE DLACZEGO WARTO MIEĆ IKE? Rok Źródło Wysokość emertury stopa zastąpienia 1997 Bezpieczeństwo dzięki różnorodności opracowanie Pełnomocnika Rządu ds. Reformy Zabezpieczenia
Bardziej szczegółowoPRACOWNICZY PROGRAM EMERYTALNY
PRACOWNICZY PROGRAM EMERYTALNY Pracowniczy Program Emerytalny Jest to system oszczędzania dla osób, które chcą powiększyć swoją emeryturę oraz stworzyć sobie możliwość uzyskania satysfakcjonującego poziomu
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe
Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel. 22 557 44 44, e-mail: bok@aviva.pl, www.aviva.pl Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe
Bardziej szczegółowoPYTANIA I ODPOWIEDZI BPS TOWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH S.A.
PYTANIA I ODPOWIEDZI P R AC OWNICZY PROGR AM E MERYTAL N Y BPS TOWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH S.A. Warszawa, maj 2017 r. ODPOWIEDZI NA PYTANIA - PRACOWNICZY PROGRAM EMERYTALNY Strona 1 z 7 Spis treści
Bardziej szczegółowokurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo
N o 14 październik 2018 kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo oddajemy Państwu czternasty numer Kuriera Emerytalnego newslettera członków funduszy emerytalnych.
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowokurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo
N o 13 lipiec 2018 kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo oddajemy Państwu trzynasty numer Kuriera Emerytalnego newslettera członków Funduszy Emerytalnych.
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia. 2018r. EMERYTURA BEZ PODATKU oraz o zmianie niektórych innych ustaw
Projekt Ustawa z dnia. 2018r. EMERYTURA BEZ PODATKU oraz o zmianie niektórych innych ustaw W poczuciu sprawiedliwości społecznej, mając na celu poprawę sytuacji finansowej emerytów i rencistów za konieczne
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA ODPOWIEDZIALNEGO ROZWOJU Pracownicze Plany Kapitałowe
STRATEGIA ODPOWIEDZIALNEGO ROZWOJU Pracownicze Plany Kapitałowe Pracownicze Plany Kapitałowe Źródło: Rachunki finansowe w ujęciu rocznym i kwartalnym, NBP (dane za III kw. 2017) http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoNazwa UFK: Data sporządzenia dokumentu: Fundusz Akcji r.
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Umowa dodatkowa na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK) zawierana z umową ubezpieczenia Twoje
Bardziej szczegółowoOCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO
OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO Poprawna diagnoza błędne wnioskowanie Centrum im. Adama Smitha 27 czerwca 2013 roku 1 Centrum wobec OFE Nie jesteśmy przeciwnikami OFE Jesteśmy zwolennikami
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ GOTOWOŚĆ UCZESTNICTWA W III FILARZE SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO BS/81/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoIKZE jako element systemu III filara. Czy są skazane na porażkę?
Elementem zaproponowanych przez rząd zmian systemu emerytalnego, wśród których kluczowe i najszerzej komentowane zagadnienie stanowi zmniejszenie wysokości składek przekazywanych do OFE, jest wprowadzenie
Bardziej szczegółowoIndywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. Twoja emerytura. Wyższa emerytura. Niższe podatki!
Twoja emerytura Wyższa emerytura Niższe podatki! Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego to wyjątkowy program oszczędnościowy w formie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi,
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia. 2018r. EMERYTURA BEZ PODATKU oraz o zmianie niektórych innych ustaw
Ustawa z dnia. 2018r. EMERYTURA BEZ PODATKU oraz o zmianie niektórych innych ustaw Projekt W poczuciu sprawiedliwości społecznej, mając na celu poprawę sytuacji finansowej emerytów i rencistów za konieczne
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych w
Bardziej szczegółowoGrupowe (od 1999) Pracownicze programy emerytalne. Indywidualne konto emerytalne. Indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego PPE IKE IKZE
Rodzaje kwalifikowanych programów emerytalnych PPE Grupowe (od 1999) Pracownicze programy emerytalne IKE Indywidualne (od II poł 2004) Indywidualne konto emerytalne IKZE Indywidulane (od stycznia 2012)
Bardziej szczegółowoobniżenie wieku emerytalnego
obniżenie wieku emerytalnego Foto: Shutterstock Model przedstawiający możliwe skutki obniżenia wieku emerytalnego zaprezentowali ekonomiści z Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Handlowej, związani
Bardziej szczegółowokurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo
N o 9 lipiec 2017 kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo oddajemy w Wasze ręce dziewiąte wydanie Kuriera Emerytalnego newslettera członków Funduszy Emerytalnych.
Bardziej szczegółowoUdział funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach gospodarstw domowych w latach oraz perspektywy rozwoju funduszy w III filarze emerytalnym
Udział funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach gospodarstw domowych w latach 2006-2016 oraz perspektywy rozwoju funduszy w III filarze emerytalnym Tomasz Orlik, czerwiec 2016 Page 1 I For broker/dealer
Bardziej szczegółowoWydział Prawa, Administracji i Ekonomii EMERYTURY Z FUS
EMERYTURY Z FUS CO TO JEST EMERYTURA? Art. 67 ust. 1. Konstytucji RP. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych w
Bardziej szczegółowoProdukty szczególnie polecane
Produkty szczególnie polecane 9 luty 2011 r. Szczegółowe informacje na temat funduszy zarządzanych przez Legg Mason TFI S.A. ( fundusze") zawarte są w prospekcie informacyjnym oraz skrócie prospektu informacyjnego,
Bardziej szczegółowoPRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE. Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami.
PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami. PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Co PPK oznacza dla pracodawcy?
Bardziej szczegółowoSYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE. dr Elżbieta Malinowska-Misiąg, Instytut Finansów
SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE dr Elżbieta Malinowska-Misiąg, Instytut Finansów CEL FUNKCJONOWANIA SYSTEMÓW UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Zapewnienie środków do życia osobom, które ze względu na:
Bardziej szczegółowoPrzegląd badań dotyczących wiedzy i postaw Polaków wobec ubezpieczeń społecznych
Kraków, 7 marca 2018 Przegląd badań dotyczących wiedzy i postaw Polaków wobec ubezpieczeń społecznych Robert Marczak Świadomość ryzyka emerytalnego DOTYCHCZASOWE BADANIA Diagnoza społeczna badania z okresu
Bardziej szczegółowoURZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2013 DNI/A/P/201212/001
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA 2013 DNI/A/P/201212/001 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE, INDYWIDUALNE KONTA ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO,
Bardziej szczegółowozwanym dalej osobami uprawnionymi, jeżeli wysokość tych świadczeń nie przekracza, na dzień 30 czerwca 2017 r., kwoty 2000,00 zł miesięcznie.
Projekt USTAWA z dnia.. 2017 r. o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo
Bardziej szczegółowoNazwa UFK: Data sporządzenia dokumentu: Fundusz Akcji r.
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Umowa dodatkowa na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK) zawierana z umową ubezpieczenia Twoje
Bardziej szczegółowoRynek PPE w formach inwestycyjnej i ubezpieczeniowej
Rynek PPE w formach inwestycyjnej i ubezpieczeniowej stan obecny, bariery rozwojowe, oczekiwania. Agnieszka Łukawska, Legg Mason TFI S.A. Dyrektor ds. sprzedaży Warszawa, 4 czerwca 2012 Aktywa PPE* Łącznie:
Bardziej szczegółowo