Inwestycje na rynku dzieł sztuki

Transkrypt

1 Inwestycje na rynku dzieł sztuki Dr hab. prof. SGH Krzysztof Borowski, Katedra Bankowości Inwestycje na rynku dzieł sztuki wchodzą w skład bardziej złożonego pojęcia, jakim są inwestycje alternatywne. Z kolei inwestycje alternatywne można utożsamiać z szerokim spektrum produktów finansowych, które nie są zaliczane do tradycyjnych form inwestowania. I tutaj pojawia się pierwsze pytanie, co to kryje się pod pojęciem tradycyjnych form inwestowania? Otóż dla pewnej grupy inwestorów tradycyjnym formami inwestowania będą akcje, obligacje oraz jednostki otwartych funduszy inwestycyjnych. Dla innej grupy uczestników rynku, tradycyjnymi formami inwestowania będą również instrumenty pochodne lub produkty strukturyzowane. Jeszcze inne grono inwestorów zaliczy do tradycyjnych form inwestowania także inwestycje na rynku nieruchomości (a więc inwestycje w nieruchomości, inwestycje w papiery wartościowe rynku nieruchomości i inwestycje w certyfikaty inwestycyjne funduszy nieruchomości), inwestycje na rynku złota lub srebra (ogólnie metali szlachetnych) oraz w fundusze typu hedge lub konta zarządzane. Jednym z najbardziej popularnych kierunków inwestycyjnych jest także rynek dzieł sztuki. Warto podkreślić fakt, że granicy między inwestycjami klasycznymi a alternatywnymi nie można określić w sposób jednoznaczny. 1. Elementy charakterystyczne rynku dzieł sztuki Rynek sztuki charakteryzuje się wieloma cechami, wyraźnie oddzielającym go od rynku akcji czy obligacji. Jak wynika z badań Delloitte, większość osób, tj. 97% dokonuje zakupu dzieł sztuki z powodów estetyczno-emocjonalnych, a ok. 45% kupujących w celach inwestycyjnych. składników portfela aktywów należą: Do podstawowych wyróżników rynku dzieł sztuki na tle tradycyjnych niska płynność wiele spośród dzieł sztuki charakteryzuje ograniczona płynność. Dziełami sztuki nie handluje się na giełdzie tak jak ma to miejsce w przypadku akcji lub obligacji. Miejscem obrotu dziełami są głównie aukcje i licytacje organizowane przez takie domy aukcyjne jak Christies, Sotheby s a w Polsce przez Rempex czy Polswiss Art. W wielu przypadkach nie dochodzi do zawarcia transakcji cena wywoławcza jest zbyt wysoka. W innych zawierane są transakcje pomiędzy dwoma stronami w drodze umów cywilno-prawnych. Wycena dzieł sztuki w ogromnej liczbie przypadków odbywa się sporadycznie, w trakcie trwania aukcji lub też licytacji, a nie codziennie lub wiele razy w ciągu dnia, jak to ma miejsce na rynkach finansowych. O 1

2 rynku kolekcjonerskim mówi się, że jest to rynek 3D. Określenie pochodzi od pierwszych liter angielskich słów opisujących sytuację, gdy przedmiot pojawia się na aukcji: o Death śmierć kolekcjonera. Spadkobiercy dokonują sprzedaży odziedziczonych aktywów. o Debts długi. Kolekcjoner w obliczu bankructwa decyduje się na sprzedaż dzieła. o Divorce rozwód. Przedmiot kolekcjonerski pojawia się na aukcji w momencie przeprowadzania przez parę rozwodu i podziału majątku. trudność określenia wartości rynkowej inwestycji - czasami, kiedy konieczne staje się określenie ceny, należy dokonać jej oszacowania. Jeśli w trakcie aukcji lub licytacji, cena przedmiotu nie osiągnęła nawet wartości wywoławczej, nadal nie jest znana rynkowa wartość przedmiotu. dłuższy horyzont inwestycyjny inwestycje na tym rynku charakteryzują się długim horyzontem inwestycyjnym w przypadku wielu klas inwestycji alternatywnych, często wieloletnim. Na pewno nie jest to rynek przeznaczony dla spekulantów, którzy w ciągu kilku godzin czy dni, chcieliby uzyskać bardzo wysoką stopę zwrotu. Utrzymywanie inwestycji przez wiele lat oraz niska płynność, są rekompensowane przez wyższe stopy zwrotu realizowane w dłuższych horyzontach czasowych. nieregularność przepływów pieniężnych generowanych przez dzieła sztuki z uwagi na fakt, iż jest to mało płynny rynek, również przychody finansowe z tytułu sprzedaży tych aktywów nie mogą być z góry zaplanowane. rynek wymagający dużej wiedzy to cecha jest doskonale widoczna na rynku kolekcjonerskim (pasji). Kolekcjonerzy muszą opanować ogromny zasób wiedzy w wąskiej dziedzinie zanim staną się w niej ekspertami. Zanim potrafią odróżnić falsyfikat od prawdziwego przedmiotu, a także zanim będą dobrze orientować się we wszystkich detalach i szczegółach zbieranych przedmiotów. Po latach żmudnych studiów będą umieli też określić ich przybliżoną wartość rynkową. ograniczenia w dostępie do informacji pewna grupa inwestorów zawsze będzie znajdowała się w pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych (asymetria informacji). Fakt ten jest główną przyczyną występowania nieefektywności rynków inwestycji alternatywnych (a zwłaszcza kolekcjonerskiego). Jednakże w ostatnich latach obserwuje się coraz szerszy dostęp do informacji, głównie za sprawą Internetu. 2

3 występowanie inwestorów niemaksymalizujących zysku są to inwestorzy gotowi zapłacić wysoką cenę, aby tylko wejść w posiadanie upragnionego przedmiotu - np. zapaleni kolekcjonerzy lub muzea. Ci pierwsi są gotowi wywindować notowania do niebotycznych poziomów, aby nabyć obiekt swoich pożądań, na który czekali wiele lat zanim pojawił się na aukcji. Muzea posiadają dużą siłę nabywczą - często inwestorzy prywatni nie mogą konkurować z nimi w trakcie licytacji. Oprócz ww. grup inwestorów należy wspomnieć jeszcze o korporacjach nabywających dzieła sztuki celem wystroju wnętrz. W ostatnich latach na rynku inwestycji alternatywnych działa coraz więcej wyspecjalizowanych funduszy inwestycyjnych, którzy gromadząc środki od wielu inwestorów starają się skutecznie rywalizować z nabywcami indywidualnymi i muzeami, w trakcie licytacji. Innym ciekawym zjawiskiem jest wskazanie inwestorom indywidualnym konkretnych obiektów, którymi interesują się muzea, a następnie zakup tych dzieł sztuki przez inwestorów indywidualnych na aukcjach. W ten sposób inwestorzy indywidualni posiadają gwarancję, że zakupione przez nich dzieło sztuki trafi od razu na stałą ekspozycję w muzeum. Często w celu dokonania zakupu na rynku dzieł sztuki inwestorzy indywidualni tworzą konsorcja nabywcze, które działają na zasadzie zbliżonej do Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (po zebraniu kapitału od inwestorów spółka nabywa dzieła, po czym wraz ze wzrostem ich wartości rośnie wartość jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych). występowanie mód w określonych interwałach czasowym większym zainteresowaniem cieszą się pewne klasy lub podklasy aktywów. Ta cecha jest doskonale widoczna na rynku dzieł sztuki. W Polsce od początku XXI wieku ceny obrazów Jacka Malczewskiego oraz Wojciecha Kossaka osiągają niższe ceny niż pod koniec XX wieku. Popyt inwestorów koncentruje się na sztuce nowoczesnej z lat 60. XX wieku. Innym ciekawym przypadkiem jest to co zdarzyło się na rynku dzieł sztuki pod koniec lat 80. XX wieku. Inwestorzy japońscy nabywali wtedy głównie obrazy impresjonistów i postimpresjonistów, doprowadzając w ten sposób do silnego przewartościowania tego segmentu dzieł sztuki. problem z przechowywaniem w przypadku inwestycji na rynku kolekcjonerskim problemem staje się przechowywanie dużych, prywatnych kolekcji w domach kolekcjonerów. Wiąże się to z wysokimi kosztami ubezpieczenia, zapewnienia odpowiednich warunków przechowywania (np. w przypadku obrazów odpowiednia temperatura, wilgotność powietrza). Dlatego też wielu kolekcjonerów oddaje swoje 3

4 kolekcje do muzeów, gdzie mogą być podziwiane przez szerszy krąg odbiorców. Z kolei muzea, partycypują w kosztach ubezpieczenia i konserwacji oraz dbają o odpowiednie zabezpieczenia eksponatów. Część tych kosztów, muzea rekompensują sobie przychodami z tytułu sprzedaży biletów dla zwiedzających. przedmiot podziwu - w przypadku dzieł sztuki warto pamiętać, że inwestycje są pieczołowicie przechowywane przez inwestorów, konserwowane i oczywiście podziwiane. A obcowanie ze sztuką uszlachetnia. 2. Dlaczego warto umieszczać dzieła sztuki w portfelu inwestycyjnym? Wspólną cechą rynku dzieł sztuki jest relatywnie mała zależność cen aktywów tej grupy od sytuacji na rynkach finansowych. Ceny na rynku dzieł sztuki często nie podążają za trendami obserwowanymi na rynku, a inwestycje na tym rynku stają się coraz bardziej popularne w przypadku dekoniunktury giełdowej. Ceny prezentują inne charakterystyki cenowe niż tradycyjne klasy aktywów. Przynoszą one stopy zwrotu słabo skorelowane ze stopami zwrotu tradycyjnych aktywów akcji i papierów wartościowych o stałej stopie procentowej. Właściwie dobrane dzieła sztuki mogą doprowadzić do wzrostu całkowitej stopy zwrotu z portfela inwestycyjnego i to bez ponoszenia dodatkowego ryzyka. W tym miejscu warto zauważyć, że w przypadku dzieł sztuki, podobnie jak na rynku akcji, kolekcjonerzy powinni dążyć do dywersyfikacji posiadanego portfela dzieł sztuki. Tak więc z ekonomicznego punktu widzenia mniej ryzykownym jest posiadanie kilku obrazów o niższej cenie niż jednego bardzo drogiego obrazu. Ciekawym rozwiązaniem jest proponowanie inwestorom korzystającym z usług private bankingu podziału portfela inwestycyjnego na dwie części: główną i poboczne (satelickie). W części głównej portfela umieszczane są przede wszystkim akcje i obligacje, a w części satelickiej aktywa alternatywne (w tym portfel dzieł sztuki). W procesie budowy portfela inwestycyjnego przyjmuje się, że aktywa alternatywne stanowią od 10 do 20 proc. jego wartości. 3. Inwestycje na rynku dzieł sztuki (art investing) Dynamiczny rozwój rynku dzieł sztuki rozpoczął się w latach 80. XX wieku. W jednym z dwu najbardziej znanych domów aukcyjnych na świecie Sotheby s, w 1983 roku doszło do zmiany kierownictwa, a tym samym polityki sprzedaży dzieł sztuki. Potencjalnym klientom rozsyłano kolorowe biuletyny firmowe, urządzano wytworne przyjęcia przed 4

5 większymi aukcjami. Sotheby s zapewniał kupującym pożyczki, a sprzedającym gwarantował ceny. Poza tym dom aukcyjny sam kupował dzieła sztuki do własnych zbiorów oraz starał się zwrócić uwagę na potencjał inwestycyjny dzieł sztuki. Publikował wskaźnik rynku dzieł sztuki, odzwierciedlający zmiany cen w różnych dziedzinach kolekcjonerstwa. Od tego czasu rynek dzieł sztuki zaczął przyciągać coraz więcej kolekcjonerów i inwestorów. Jakie były przyczyny wzrostu zainteresowania dziełami sztuki na przestrzeni ostatnich kilku lat? Odpowiadając na to pytanie można wyróżnić kilka elementów: kryzys finansowy na rynku sub prime, który rozpoczął się w 2007 roku. Warto podkreślić, że w czasie załamań cen na rynku akcji, rośnie zainteresowanie inwestycjami alternatywnymi. Tę zależność zaobserwowano już w czasie wcześniejszych kryzysów na rynkach papierów wartościowych, działalność promocyjna i edukacyjna podmiotów operujących na rynku dzieł sztuki wzrost zamożności i świadomości społeczeństwa doprowadził do wzmożonego zainteresowania rynkiem dzieł sztuki. Generalnie obowiązuje zasada, że wraz z wiekiem, wzrostem poziomu zamożności oraz poziomu wykształcenia inwestora, rośnie jego zainteresowane rynkiem inwestycji alternatywnych, w tym dzieł sztuki, coraz powszechniejszy dostęp do narzędzi inwestycyjnych, w tym także do rynku dzieł sztuki. Na świecie oraz w Polsce powstaje coraz więcej liczących się galerii, rozwija się prasa specjalistyczna. Galerie i domy aukcyjne przeprowadzają aukcje również w Internecie, wcześniej rozsyłając zainteresowanym katalogi w formie elektronicznej, zwolnienie z podatku dochodowego przy sprzedaży dzieła w przypadku sprzedaży działa po upływie 6 miesięcy od daty zakupu, w Polsce klienci zwolnieni są od zapłaty podatku dochodowego. Na świecie stosuje się różne rozwiązania prawne opodatkowania zysków z inwestycji na rynku dzieł sztuki, rozwój rynku funduszy inwestycyjnych operujących na rynku dzieł sztuki. Liczba funduszy tego typu jest nie dokładnie znana. Działają one jako fundusze zamknięte. Szacuje się, że na pewno działa 25, a 15 nowych rozwija się. Wartość aktywów funduszy dzieł sztuki to od 800 mln do 1 mld USD. Np. średnia roczna stopa zwrotu funduszu The Fine Art. Fund I (Fine Art Group) w latach wyniosła 33,35 proc.w Polsce działa już pierwszy fundusz zamknięty operujący na rynku dzieł sztuki - Abbey House. Jego akcje notowane są na NewConnect. Fundusz specjalizuje się w dziełach polskich artystów i malarzy, 5

6 wzrost obrotów na rynku dzieł sztuki, który wyniósł w 2012 roku. 42 proc. na świecie i 25 proc. w Polsce. Na rynku sztuki współczesnej wzrost obrotów wyniósł 45 proc. w tym samym roku. Szacuje się, że wartość aukcyjnego rynku dzieł sztuki na świecie wyniosła 13,8 mld USD w 2011 roku i była o 20 proc. większa niż rok wcześniej. wprowadzenie usług art bankingu do private bankingu i wealth managment. Coraz więcej banków oferuje dla zamożnych klientów usługi inwestowania na rynku dzieł sztuki. W tym celu bank korzysta z pomocy rzeczoznawców, którzy albo razem z klientem albo w imieniu klienta dokonują zakupu określonych przedmiotów w trakcie licytacji. W porozumieniu z klientem bank tworzy portfel inwestycyjny dzieł sztuki klienta. Portfel ten ma realizować określony cel inwestycyjny. 4. Indeks Mei Moses Najbardziej popularnym indeksem na rynku dzieł sztuki jest Mei Moses Fine Art Index. J. Mei i M. Moses, zanalizowali dane o obrazach, które w przeszłości zostały wylicytowane na aukcjach, a które od 1950 roku sprzedawały domy aukcyjne Christie's i Sotheby's i na tej podstawie stworzyli indeks dzieł sztuki. W skład indeksu wchodziły początkowo ceny ok. 9 tys. dzieł znanych artystów. Co pół roku skład indeksu jest poszerzany o ok dzieł. Indeks Mei Moses jest wykorzystywany do porównywania stóp zwrotu na rynku dzieł sztuki ze stopami zwrotu w innych segmentach rynku inwestycji alternatywnych oraz ze stopami zwrotu na rynku inwestycji klasycznych. Przykład takiego porównania został przedstawiony na rysunku 1. Rysunek 1. Porównanie indeksów Mei Moses, S&P 500 i FTSE w okresie

7 Źródło: strona internetowa: ( ) 5. Rok 2012 na rynku dzieł sztuki na świecie Rok ubiegły był bardzo dobrym rokiem na rynku dzieł sztuki. I tak w dniu r. nowojorski oddział Sotheby s przeprowadził rekordową aukcję swoich dzieł, na której obrót wyniósł 375 mln USD. Z kolei w Christies rekord padł w listopadzie 412 mln USD. Sprzedaż dzieł współczesnych stanowiła niemal połowę obrotu aukcyjnego. Wśród 100 najdroższych obrazów, jakie trafiły na aukcje w 2012 r., 20 sprzedano za cenę 960 mln USD. Najdroższym dziełem na rynku aukcyjnym był obraz Edvarda Muncha Krzyk wylicytowany za 119,9 mln USD w trakcie majowej aukcji w Sotheby s. W ten sposób pobity został dotychczasowy rekord należący do Pabla Picassa Nude, Grren Leaves and Bust, który osiągnął dwa lata temu cenę 106 mln USD. Do rekordzistów dołączył również Mark Rothko, który zajmuje dwie kolejne pozycje na liście Top10 por. tabela nr. 1. Jego dzieła w ciągu zaledwie 12 miesięcy podrożały o prawie 62 proc. Kolejny rekord pobił rysunek Rafaela, za który zapłacono 47,9 mln USD. To najdroższa na świecie praca na papierze. Pierwszą piątkę zamyka Li Keran w ten sposób sztuka chińska należy co najszybciej drożejącej. Łącznie za 10 najdroższych prac na rynku aukcyjnym zapłacono 594,67 mln USD. Mimo nowych rekordów wciąż najdroższym malarzem pozostaje Pablo Picasso na rynku aukcyjnym kapitalizacja jego 362 prac sięga 3,3 mld USD, a wartość rynkowa jego dzieł w 2012 r. wzrosła o 5,6 proc. Warto dodać, że Polka, Tamara Łępicka, na liście 10 najdroższych malarek świata zajęła w 2012 r. trzecie miejsce, kiedy to jej obrazy sprzedano za łączną kwotę 10 mln USD, a kapitalizacja rynkowa najdroższej polskiej malarki wyniosła na koniec 2012 r. 66,3 mln USD. Z kolei najdroższym obrazem jaki został sprzedany w 2012 r. ale poza rynkiem aukcyjnym (czyli na rynku prywatnym) są Gracze w karty autorstwa Paula Cézanne a, który osiągnął cenę 158,4 mln funtów, tj. ok. 250 mln USD w ten sposób obraz stał się najdroższym dziełem sztuki sprzedanym kiedykolwiek por rys. 2. Rysunek 2. Gracze w karty, Paul Cézanne 7

8 Źródło: strona internetowa: _Les_Joueurs_de_cartes.jpg ( ) Wg amerykańskiego raportu Skate s krąg najchętniej kupowanych artystów się zmniejszył, co oznacza, że mniejsze grono artystów jest uważanych za pewną inwestycję. I tak na rynek aukcyjny powróciły w 2012 r. 122 dzieła, a 108 z nich zostało sprzedanych ze średniorocznym zyskiem wynoszącym 23,2 proc. Najbardziej zyskownym okazał się portret pędzla Lang Shininga (to pseudonim włoskiego artysty Giuseppe Castiglione) zatytułowany An Imperial Portrait of Consort Chunhui, który przez 8 lat zyskiwał średniorocznie o 46 proc. Na drugim miejscy pod względem średniorocznej stopy zwrotu uplasowała się praca Gerharda Richtera pt. Turned sheets, która przyniosła 39,6% proc. rocznie na przestrzeni ostatnich 9 lat. Nie wszystkie inwestycje na rynku dzieł sztuki były w 2012 r. zyskowne. I tak na 14 z nich można było stracić średniorocznie od 1,95 proc. do 25,14 proc. Najgorszą inwestycją okazał się obraz olejny Marca Chagalla z 1967 r. La Musique. W trakcie aukcji w 2012 r. widoczny był wzrost zainteresowania sztuką powojenną. Jej sprzedaż w 2012 r. wyniosła 2,3 mln USD. Tabela 1. Ceny najdroższych prac na świecie na aukcjach w 2012 r. Lp. Autor Tytuł (w wersji Aukcja Miesiąc Cena w mln anlgojęzycznej) USD 1. Edvard Munch The Scream, pastel, 1895 Sotheby s, Maj 119,9 8

9 2. Mark Rothko Orange, Red, Yellow, olej, 1961 Christie s, 3. Mark Rothko No. 1 (Royal Red and Blue), 4. Raphaël (Raphaël Urbinas Sanzio) olej, 1954 Head of a Young Apostle, rysunek, Li Keran Mountains in Red, akwarela, 1964 Sotheby s, Sotheby s, Londyn Ply International, Pekin 6. Roy Lichtenstein Sleeping Girl, olej, 1964 Sotheby s, 7. Francis Bacon Figure Writing Reflected in Sotheby s, Mirror, olej, Claude Monet Nymphéas, olej, 1905 Christie s, 9. Andy Warhol Statue of Liberty, sitodruk Christie s, 10. Pablo Picasso Nature morte aux tulipes, olej, Sotheby s, 1932 Maj 86,9 Listopad 72,1 Grudzień 47,9 Czerwiec 46 Maj 44,9 Maj 44,9 Listopad 43,8 Listopad 43,77 Listopad 41,5 6. Rok 2012 na rynku dzieł sztuki w Polsce Na polskim rynku dzieł sztuki rekord ustanowiony w 2012 r. należy do Portretu rodziny Sternbachów Stanisława Wyspiańskiego - są to właściwie trzy prace, które na aukcji w Agra-Art zostały wystawione jako jedna oferta por. tabela nr 2. Sprzedano je za 1,85 mln zł. Wcześniej w 2000 r. Rozbitek Henryka Siemiradzkiego osiągnął wyższą cenę 2,13 mln zł. Z kolei Autoportret Eugeniusza Zaka osiągnął cenę 760 tys. zł, a Ucieczka Józefa Brandta 510 tys. zł. W 2012 r. widoczny był wzrost zainteresowania pracami Jana Stanisławskiego, którego obraz Zaczarowany ogród został wylicytowany za 400 tys. zł. Z danych przeprowadzonych przez Desę Unicum wynika w ciągu ostatnich dwu lat średnia cena prac Jerzego Nowosielskiego wzrosła na aukcjach o 148 proc. z 11,7 tys. zł w 2010 do 28,9 tys. zł w W ubiegłym roku jego najdrożej sprzedanym obrazem była Dziewczyna na tle miasta, który osiągnął cenę 264,5 tys. zł jednak w 2010 r. olej z 1976 r. zatytułowany Porwanie Europy został sprzedany za 295 tys. zł. Wartość wszystkich sprzedanych prac tego autora w 2010 r. wynosiła 1 085,7 tys. zł, rok później 1 034,2 tys. zł, a w 2012 r ,2 tys. zł. W 2012 r. nowością na rynku dzieł sztuki były aukcje wyprzedażowe na pierwszej takiej aukcji w Polsce oferowane były dzieła sztuki i wyposażenie prywatnej rezydencji biznesmena Andrzeja Czarneckiego. Uzyskana ze sprzedaży obiektów kwota wyniosła 700 9

10 tys. zł. Odbyły się też dwie aukcje fotografii Miltona Grene a za kolekcji FOZZ, w czasie których zakupionych zostało 380 odbitek za ponad 3,8 mln zł. W 2012 r. miał miejsce wzrost sprzedaży w galeriach oraz tzw. private sales. Tabela 2. Rekordy cenowe na polskim rynku sztuki w 2012 r. Autor Tytuł, podstawowe dane o Cena w tys. Organizator Data aukcji obrazie, data powstania zł aukcji Stanisław Portret rodziny Sternbachów, 1850 Agra-Art Wyspiański pastel Eugeniusz Zak Autoportret, olej, płótno Agra-Art Józef Brandt Ucieczka, olej, płótno, Agra-Art Eugeniusz Zak Marzyciel, ojej, płótno, Polswiss Art Jan Stanisławski Ogród zaczarowany, olej, 400 Agra-Art płótno, Józef Brandt Niebezpieczna przeprawa, ok. 320 Polswiss Art Wilhelm W ciszy wieczornej Zadumana, 280 Agra-Art Kotarbiński olej, płotno, 1900 Mela Muter Kobieta z psem, olej, płótno, 275 Polswiss Art Henryk Siemiradzki U źródła, olej, płótno 275 Agra-Art Edward Okuń Musica Sacra, olej, płótno, 270 Agra-Art Wojciech Fangor SU1, olej, płótno, Polswiss Art Henryk Hayden Rybak, olej, płótno, Warszawa Leon Wyczółkowski Alina, olej, płótno, ok Rempex Jacek Malczewski W pracowni malarza, olej, 250 Agra-Art tektura, Duży potencjał inwestycji na rynku dzieł sztuki Rynek sztuki w Polsce różni się od światowego, na którym mimo kryzysu widoczny jest wzrost zaufania. Na światowym rynku dzieł sztuki inwestorzy uważają rynek dzieł sztuki za bezpieczniejszy od innych. W Polsce rynek sztuki pozostaje wciąż niedowartościowany. Wielkość całego rynku (obrót aukcyjny i galeryjny) szacuje się na ok. 300 mln zł. Natomiast wg. raportu KPMG Rynek dóbr luksusowych w Polsce oraz struktura inwestycji na rynku inwestycji alternatywnych, zaczerpnięta z raportu Capgemini i Merrill Lynch World Wealth 10

11 Report wskazują, że jego potencjał można oszacować na ok. 2 mld PLN. Duże zainteresowanie dziełami sztuki ze strony kolekcjonerów dowodzi, ze polski rynek sztuki systematycznie dojrzewa, a kolekcjonerzy i inwestorzy są gotowi podjąć nowe wyzwania. 11