Rachunkowość finansowa (2)

Transkrypt

1 Uniwersytet Warszawski Wydział Zarządzania Rachunkowość finansowa (2) Część II: rachunkowość aktywów bieżących i zobowiązań prof. zw. dr hab. Jan Turyna Warszawa 2016

2 AKTYWA PIENIĘŻNE I POZOSTAŁE INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE

3 Aktywa obrotowe netto Aktywa trwałe Aktywa obrotowe netto (kapitał pracujący ) Kapitały stałe Aktywa płynne Zobowiązania bieżące Służą do spłaty zobowiązań bieżących

4 Obrót aktywami bieżącymi (cykl operacyjny) Aktywa pieniężne Inkaso należności gotówka

5 Zasady zarządzania aktywami obrotowymi Wielkość aktywów obrotowych zależy od szybkości ich obrotu w cyklu operacyjnym tj. im szybsza cyrkulacja aktywów, tym możliwa jest ich większa ich wartość. Wielkość aktywów zależy też od synchronizacji w czasie ich przepływu przez poszczególne segmenty spółki np. metoda just-in-time. Im większy udział aktywów obrotowych w całości zasobów gospodarczych spółki, tym realniejsza jej rentowność (zysk) i płynność finansowa (nadwyżka pieniężna). W strukturze aktywów obrotowych - ważne zachowanie odpowiednich proporcji między zapasami i aktywami płynnymi, zaś poziom tych ostatnich dostosowany do wielkości krótkoterminowego zadłużenia spółki (jak 1 : 1).

6 Poziom płynności aktywów obrotowych Trzy stopnie płynności aktywów: Wysoka płynność: gotówka kasowa i na rachunkach bieżących, lokaty terminowe do 3 m-cy, waluty obce, instrumenty finansowe w obrocie publicznym, ekwiwalenty środków pieniężnych => aktywa płynne. Średnia płynność: należności gwarantowane, płatne w terminie 3 miesiące, instrumenty finansowe nie notowane w obrocie publicznym (trudniej zbywalne), część zapasów => kapitał pracujący. Niska płynność: pozostałe należności, pozostałe zapasy => kapitał pracujący.

7 Zasady wyceny aktywów obrotowych Podstawa wyceny: zapasy => cena nabycia lub koszt wytworzenia; na dzień bilansowy => nie wyższe od ich cen sprzedaży netto, należności i udzielone pożyczki => kwota nominalna; na dzień bilansowy => kwota wymaganej zapłaty, inwestycje krótkoterminowe => niższa z dwóch: cena nabycia lub wartość (cena) rynkowa, bądź też wartość godziwa, gdy nie istnieje rynek. Cena nabycia = cena zakupu bezzwrotne podatki (VAT, akcyza) + koszty zakupu + obciążenia publicznoprawne (import), w tym: cena zakupu - wartość zafakturowana, dotycząca przedmiotu transakcji, koszty zakupu - ponoszone w związku z transakcją np. transport, ubezpieczenie, opłaty maklerskie itp.

8 Zasady wyceny aktywów obrotowych Wartość godziwa (wg MSSF 13) to cena, jaką otrzymałby sprzedający składnik aktywów lub zapłaciłby przekazujący zobowiązanie w zwykłej transakcji pomiędzy uczestnikami rynku dokonanej w dniu wyceny. W przypadku długotrwałego przygotowania towaru lub produktu do sprzedaży, w cenie nabycia można uwzględnić koszty obsługi zadłużenia na ten cel tj. cena nabycia = koszt wytworzenia + koszt obsługi zobowiązań. Jednostki mogą wyceniać: materiały i towary => w cenach zakupu, zaś produkty w toku produkcji => w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia, materiałów bezpośrednich bądź ich nie wyceniać. Wycena taka jest możliwa, jeżeli (1) nie zniekształca stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki, (2) nie dotyczy produkcji o czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie jednostki.

9 Inwestycje Inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie: odsetek, dywidend, lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowych, w tym: aktywa finansowe, nieruchomości, wartości niematerialne i prawne (uor). Nieruchomość inwestycyjna to nieruchomość, którą właściciel lub korzystający w leasingu finansowym traktuje jako źródło przychodów z czynszów lub utrzymuje w posiadaniu ze względu na przyrost jej wartości, przy czym nie jest ona wykorzystywana do: produkcji, dostaw dóbr, usług, administracji ani też przeznaczona na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki (MSR 40).

10 Inwestycje Aktywa finansowe to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych oraz prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (uor). Instrumenty finansowe to kontrakty, które powodują powstanie aktywów finansowych po jednej stronie i instrumentu kapitałowego lub zobowiązania po drugiej stronie pod warunkiem, że z kontraktów wynikają skutki gospodarcze np. rezerwy/ aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, umowy o gwarancje finansowe, umowy o przeniesienie praw do papierów wartościowych itd. (uor)

11 Inwestycje Instrumenty kapitałowe to kontrakty, z których wynika prawo do majątku jednostki po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, zwłaszcza: udziały, opcje na akcje własne i warranty (uor). Zobowiązania finansowe to zobowiązania jednostki do wydania aktywów finansowych lub wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką na niekorzystnych warunkach (uor).

12 Inwestycje a aktywa pieniężne Inwestycje niefinansowe (długoterminowe) finansowe nieruchomości wartości środki instrumenty prawo do inwestycyjne niematerialne pieniężne kapitałowe otrzymania i prawne aktywów pieniężnych lub wymiany instrumentów finansowych w kasie na rachunkach ekwiwalenty (instrumenty bankowych środków dłużne) pieniężnych

13 Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych Aktywa (środki) pieniężne to: aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz i inne aktywa finansowe m.in. naliczone odsetki od aktywów finansowych (uor, art.3, pkt 25), gotówka w kasie, depozyty na żądanie oraz ekwiwalenty środków pieniężnych tj. krótkoterminowe inwestycje o dużej płynności, łatwo wymienialne na gotówkę, narażone na nieznaczne ryzyko utraty wartości (MSR 7), gotówka w posiadaniu jednostki, rachunki bankowe gdzie klient może ulokować i wybrać środki bez uprzedniego wypowiedzenia i opłat karnych oraz ekwiwalenty pieniędzy (secondary cash resources) (SFAS 95).

14 Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych Środki pieniężne obejmują zatem gotówkę, depozyty płatne na żądanie i środki pieniężne w drodze. Ekwiwalenty środków pieniężnych (pieniężne instrumenty finansowe), o dużej płynności (do 3 miesięcy), łatwo wymienialne na gotówkę i nieznacznie narażone na ryzyko zmiany wartości, jak: czeki obce, weksle obce, bony handlowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, bony oszczędnościowe, lokaty terminowe (do 3 miesięcy), bony skarbowe, bony pieniężne NBP itd. Aktywa te => krajowe środki płatnicze, są wyceniane w księgach rachunkowych według wartości nominalnych, w jakich zostały wyemitowane.

15 Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych Zagraniczne środki płatnicze => waluty obce i dewizy. Waluty obce to znaki pieniężne będące poza Polską prawnym środkiem płatniczym oraz wymienialne, rozrachunkowe jednostki pieniężne Międzynarodowego Funduszu Walutowego, stosowane w rozliczeniach międzynarodowych (Special Drawing Rates, SDR). Dewizy to papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące rolę środka płatniczego (ekwiwalenty środków pieniężnych) np. czeki, w tym czeki podróżne, weksle, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy itp. wystawiane w walutach obcych.

16 Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych Zagraniczne środki płatnicze podlegają przeliczeniu na walutę polską (art. 9 i art. 45 uor). Przeliczeniu podlegają nie tylko aktywa pieniężne, ale również: aktywa finansowe, wycenione w walutach obcych, należności i zobowiązania, których płatności także będą dokonane w walutach obcych. Wycena taka może być prowadzona na bieżąco lub okresowo.

17 Wycena aktywów i pasywów w walutach obcych Pozycje wyceniane Stosowany kurs Wycena bieżąca, na dzień operacji (uor, art. 30, ust. 1,2) - sprzedaż lub kupno walut - spłata rozrachunków - spłata rozrachunków, gdy nie jest zasadne stosowanie kursu faktycznego, - pozostałe operacje - nie rzadziej niż na dzień bilansowy składniki aktywów (poza wycenianymi metodą praw własności) i pasywów Nie rzadziej niż na dzień bilansowy gotówka w jednostkach prowadzących kupno/sprzedaż walut obcych Kurs faktycznie zastosowany w dniu operacji, wynikający z charakteru operacji Kurs średni ogłoszony dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego zastosowanie średni kurs NBP obowiązujący na ten dzień dla danej waluty Kurs po którym nastąpił jej zakup, jednak nie wyższym od średniego kursu NBP na dzień wyceny.

18 Środki pieniężne w kasie Obrót gotówkowy (kasowy) jest dokonywany w drodze operacji kasowych (w Polsce transakcje o jednorazowej wartości nie większej niż równowartość ). Pogotowie kasowe : niezbędna kwota środków w kasie. Dokumenty: źródłowe (faktury, dowody wpłat własnych do banku, listy płac itp. oraz zastępcze (asygnaty kasowe => KP, KW). Raport kasowy - podstawa do zbiorczych księgowań obrotów kasowych. Inwentaryzacja => z częstotliwością ustaloną przez kierownika, a obligatoryjnie na koniec roku obrotowego Wycena - według wartości nominalnych. Różnice kursowe => przychody lub koszty finansowe.

19 Środki pieniężne w kasie Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Przepływ gotówki Kasa Rachunek bieżący Kasa Rachunek bieżący Rachunek bieżący Kasa Wpływ należności od kontrahentów Kasa Rozrachunki z odbiorcami Środki pieniężne w drodze Kasa Śr. pien. w drodze Śr. pien. w drodze Kasa Sprzedaż gotówkowa Kasa Sprzedaż, VAT należny Dodatnie/ujemne różnice kursowe Wypłata wynagrodzeń Kasa Koszty finansowe Rozrachunki z pracownikami Przychody finansowe Kasa Kasa Zakupy za gotówkę (materiałów, usług) Rozliczenie zakupu Kasa Spłata zobowiązań kontrahentom Rozrachunki z dostawcami Kasa Niedobór gotówki w kasie Rozliczenie niedoboru Kasa

20 Środki pieniężne w banku Obrót bezgotówkowy obejmuje zdarzenia realizowane za pośrednictwem rachunków bankowych. Są to m.in. Rachunki bieżące - służą do prowadzenia rozliczeń pieniężnych krajowych przez posiadacza, Rachunki lokat terminowych - służą do przechowywania środków pieniężnych na czas określony w umowie z bankiem, Rachunki walutowe - prowadzone w określonych walutach obcych, służą do rejestracji operacji związanych z obrotami zagranicznymi, Rachunki środków wyodrębnionych itd.

21 Środki pieniężne w banku Formy rozliczeń bezgotówkowych: polecenie przelewu/polecenie zapłaty czek rozrachunkowy inkaso akredytywa okresowe rozliczanie saldami itd.

22 Środki pieniężne w banku Polecenie przelewu: dyspozycja, udzielona bankowi przez dłużnika, obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania ją rachunku wierzyciela. Polecenie zapłaty: dyspozycja, udzielona bankowi przez wierzyciela, obciążenia rachunku dłużnika określoną kwotą i uznania ją rachunku wierzyciela. Czek rozrachunkowy: dyspozycja wystawcy czeku udzielona bankowi do obciążenia rachunku wystawcy kwotą czeku i uznania ją rachunku posiadacza czeku. Od 1 stycznia 1993 r zmieniono tzw. zastępcze honorowanie czeków rozrachunkowych tj. natychmiastowe uznawanie rachunku remitenta => zapobieganie tzw. oscylatorowi

23 Środki pieniężne w banku Inkaso - polega na pobraniu (zainkasowaniu) przez bank należności klienta lub zabezpieczeniu jego przyszłej zapłaty w zamian za wydanie dokumentów uprzednio powierzonych przez niego bankowi. Inkaso stosowane w obrotach zagranicznych chroni eksportera przed wydaniem towaru importerowi, zanim ten nie dokona zapłaty. Akredytywa - forma rozliczeń polegająca na wyodrębnieniu na rachunku dłużnika (i na jego wniosek) określonej kwoty; akredytywa oznacza zatem zarezerwowanie określonej kwoty przez bank z rachunku dłużnika na rzecz jego wierzyciela, jako formę zabezpieczenia przyszłej zapłaty => stosowana zazwyczaj razem z inkasem (patrz - następny slajd).

24 Środki pieniężne w banku 1 Dłużnik Wierzyciel Bank dłużnika 3 7 Bank wierzyciela 1. wniosek dłużnika o otwarcie akredytywy 2. zawiadomienie o otwarciu akredytywy 3. przekazanie środków do banku wierzyciela 4. zawiadomienie wierzyciela o otwarciu akredytywy 5. przekazanie przez wierzyciela dokumentów transakcji 6. zawiadomienie wierzyciela o uznaniu jego rachunku 7. zawiadomienie o dokonaniu płatności 8. zawiadomienie dłużnika o obciążeniu jego rachunku.

25 Środki pieniężne w banku Okresowe rozliczanie saldami ma miejsce gdy kontrahenci świadczą sobie wzajemnie dostawy i usługi i z tego tytułu występują równocześnie, jako dostawcy i odbiorcy. Stosowanie rozliczania saldami ma sens wówczas, gdy wzajemne obroty pomiędzy kontrahentami sa porównywalne. Mogą wtedy wystąpić rozliczenia kompensacyjne, dokonywane na podstawie umowy zawartej pomiędzy kontrahentami i zaakceptowanej przez banki.

26 Środki pieniężne w banku Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Przepływ gotówki Kasa Rachunek bieżący Kasa Rachunek bieżący Rachunek bieżący Kasa Wpływ należności od kontrahentów Rachunek bieżący Rozrachunki z odbiorcami Środki pieniężne w drodze Wpływ/spłata środków z tytułu kredytu Dodatnie/ujemne różnice kursowe Wypłata wynagrodzeń Rachunek bieżący Śr. pien. w drodze Rachunek bieżący Kredyty bankowe Rachunek walutowy Koszty finansowe Rozrachunki z pracownikami Śr. pien. w drodze Rachunek bieżący Kredyty bankowe Rachunek bieżący Przychody finansowe Rachunek walutowy Rachunek bieżący Spłata odsetek z tytułu kredytu Koszty finansowe Rachunek bieżacy Spłata zobowiązań kontrahentom Rozrachunki z dostawcami Rachunek bieżący Otrzymane odsetki, dywidendy itp. Rachunek bieżący Przychody finansowe

27 Ekwiwalenty środków pieniężnych: czeki Czek to pisemne polecenie wystawcy czeku wypłacenia przez bank określonej kwoty pieniędzy z jego rachunku okazicielowi lub określonej osobie (remitentowi). Typy czeków: gotówkowe tj. realizowane w gotówce (wyeliminowane) rozrachunkowe (omówione uprzednio), realizowane wyłącznie w formie przelewu bezgotówkowego potwierdzone przez bank, który rezerwuje środki na rachunku wystawcy na wykupienie czeku (10 dni) gwarantowane przez bank, który przy braku środków na rachunku wystawcy gwarantuje jego wykupienie (kredyt)

28 Ekwiwalenty środków pieniężnych: czeki bankierskie wystawiane przez bank, który poleca innemu bankowi (trasatowi) wypłacenie określonej kwoty pieniędzy remitentowi (osobie wymienionej w czeku), odmianą czeków bankierskich są czeki podróżne, skupowane bezpośrednio przez banki, ale też biura podróży, hotele itp., które z kolei odsprzedają je bankom. zakreślone - zabezpieczają posiadaczy rachunków w przypadku zagubienia czeku, poprzez wpisanie na przedniej stronie nazwy oddziału banku prowadzącego rachunek - realizacja czeku jest wówczas możliwa jedynie w tym oddziale skarbowe - trasatem jest Skarb Państwa.

29 Ekwiwalenty środków pieniężnych: czeki Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Realizacja czeku gotówkowego przez wystawcę/ potwierdzenie przez bank Wydanie czeku rozrachunkowego kontrahentowi Realizacja czeku rozrachunkowego Otrzymanie czeku od kontrahenta Realizacja czeku obcego w banku (gotówkowego) Realizacja czeku obcego w banku (rozrachunkowego) Indos czeku obcego Kasa Środ. pien. w drodze Rozrachunki z dostawcami Zobowiązania czekowe Inne środki pieniężne Kasa Rachunek bieżący Rozrachunki z dostawcami Środ. pien. w drodze Rachunek bieżący Zobowiązania czekowe Rachunek bieżący Rozrachunki z odbiorcami Inne środki pieniężne Inne środki pieniężne Inne środki pieniężne

30 Środki pieniężne: przykład Salda wybranych kont na są następujące: rachunek bieżący 10,000,-; kasa 1000,-; rozrachunki z dostawcami 3.500,-; rozrachunki z odbiorcami 1.500,-. Należy zaksięgować zdarzenia bieżącego okresu: 1. Pobrano czekiem gotówkę z banku do kasy 800,-. 2. Spłacono dostawcy zobowiązanie czekiem rozrachunkowym 3.500,-. 3. Otrzymano wyciąg bankowy zawiadamiający o realizacji czeku rozrachunkowego oraz potwierdzający realizację czeku gotówkowego. 4. Odbiorca uregulował należność czekiem rozrachunkowym 1.500,-. 5. Zrealizowano czek odbiorcy w banku: a) złożono czek w banku, b) otrzymano wyciąg potwierdzający wpływ pieniędzy na rachunek. 6. Zaciągnięto kredyt krótkoterminowy na kwotę 8.000,-. Bank potrącił tytułem prowizji 2% kwoty kredytu, a na rachunek wpłynęło. 7. Otrzymano wyciąg bankowy potwierdzający: a) spłatę raty kredytu 600,-, b) zapłatę odsetek od kredytu 150,-, c) dopisanie przez bank odsetek od sum na rachunku 450,-.

31 Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle Weksel - papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie, w którym wystawca lub osoba przez niego wskazana jest bezwarunkowo zobowiązana do zapłaty określonej osobie, w określonym czasie i miejscu sumy zapisanej w wekslu. Weksel jest dokumentem kredytu krótkoterminowego. Weksle własne (sola) - bezwarunkowe zobowiązanie się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy, w określonym terminie i miejscu, remitentowi; wystawiany i wykupywany przez tę samą osobę od remitenta

32 Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle weksel trasowany to polecenie wystawcy (trasanta) bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty innej osobie (trasatowi) na rzecz osoby trzeciej (remitenta) tj. Trasant Trasat Remitent przekazanie weksla do akceptacji trasata (akceptanta), 2 - zwrot zaakceptowanego weksla przez trasata, 3 - przekazanie weksla przez wystawcę wierzycielowi (remitentowi), 4 - przedłożenie weksla do zapłaty w terminie płatności, 5 - zapłata weksla.

33 Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle Indos weksla - przeniesienie uprawnień na inną osobę, niż wymieniona w wekslu (zawarcie oświadczenia o jego odstąpieniu na odwrocie weksla). Dyskonto weksla - naliczone z góry oprocentowanie. Suma wekslowa i odsetki SW 1 F d t 365 O SW d 365 t gdzie: SW = suma wekslowa F = należność finansowa D = stopa odsetek (np. 15% = 0,15) T = czas od wystawienia weksla do jego wykupu (obejmuje dzień pierwszy wystawienia, a nie obejmuje ostatniego dnia)

34 Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle Rygor wekslowy zapewnia egzekwowanie zapłaty, gdy dłużnik nie chce się z niej wywiązać. Nie wykupiony w terminie weksel podlega oprotestowaniu przez notariusza, na żądanie remitenta. Po oprotestowaniu dłużnik musi zapłacić dodatkowo koszty protestu oraz odsetki za zwłokę. Prawo regresu dochodzenie pretensji wobec poprzedników wekslowych (wystawcy, akceptanta, indosantów)

35 Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Koszty emisji weksli Koszty finansowe Rachunek bieżący/kasa Wystawienie weksla kontrahentowi Rozrachunki z dostawcami Koszty finansowe (dyskonto) Zobowiązania wekslowe Wykup weksla przez wystawcę Zobowiązania wekslowe Rachunek bieżący Przedawnienie własnego weksla Zobowiązania wekslowe Pozostałe przychody operacyjne Otrzymanie weksla od odbiorcy Inne środki pieniężne Rozrachunki z odb. Przychody finansowe Wykupienie weksla przez dłużnika Rachunek bieżący/kasa Inne środki pieniężne Odprzedaż weksla bankowi Rachunek bieżący Koszty finansowe Inne środki pieniężne Indos weksla Rozrachunki z dostawcami Inne środki pieniężne Przedawnienie weksla obcego Pozostałe koszty operacyjne Inne środki pienieżne

36 Weksle: przykład 1 Na w spółce X salda wybranych kont były następujące: rozrachunki z odbiorcą A 3.000,-; rozrachunki z odbiorcą B 1.800,-; rachunek bieżący ,-; kasa 500,-. Oto zdarzenia okresu sprawozdawczego: 1. Odbiorca A uregulował należność wystawiając weksel na kwotę 3.300,-. 2. Odbiorca B uregulował należność wystawiając weksel na kwotę 2.200,-. 3. Odbiorca B wykupił swój weksel wpłacając pieniądze do kasy. 4. Otrzymano fakturę z zakupione towary i przyjęto je do magazynu za 3,150,-. 5. Zapłacono za materiały wekslem od odbiorcy A. 6. Zakupiono i przyjęto materiały płacąc dostawcy wekslem własnym: a. wartość materiałów 1,900,-. b. Oprocentowanie sumy wekslowej 120,-. 7. Wykupiono własny weksel przelewem z rachunku bieżącego.

37 Weksle: przykład 2 Salda wybranych kont spółki na przedstawiały się następująco: Rachunek bieżący 1.000,- Kasa 3.500,- Należności od odbiorców 1.800,- Należy zaksięgować następujące zdarzenia gospodarcze: 1. Zaciągnięto kredyt krótkoterminowy na kwotę 8.000,-; środki wpłynęły na rachunek bieżący (WB). 2. Otrzymano wyciąg bankowy (WB) stwierdzający: a) pobranie prowizji od zaciągniętego kredytu 150,- b) spłatę raty kredytu 800,- c) zapłatę odsetek od kredytu 100,- d) opłatę za prowadzenie rachunku przez bank 30,-. 3. Otrzymano od odbiorcy weksel na kwotę 2.200,- jako spłatę należności. 4. Weksel oddano do dyskonta w banku. Bank przelał środki pieniężne na rachunek bieżący (WB) potrącając należne mu odsetki w wysokości 300,-.

38 Weksle: przykład 2 c.d. 5. Otrzymano wyciąg bankowy stwierdzający otwarcie akredytywy dla dostawcy X na sumę 5.500,-. 6. Zakupiono blankiet wekslowy łącznie z opłatą skarbową za gotówkę 50,-. 7. Zakupiono towary płacąc dostawcy wekslem własnym: a) wartość towarów 2.500,- b) oprocentowanie sumy wekslowej 400,-. 8. Wykupiono weksel własny za gotówkę z kasy 2.900,-. 9. Otrzymano fakturę od dostawcy X za wykonaną usługę remontową na kwotę 5.200, Otrzymano WB stwierdzający zapłatę dostawcy X z akredytywy oraz rozwiązanie akredytywy.

39 Instrumenty finansowe INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

40 Instrumenty finansowe Przedmiot rynku instrumentów finansowych walory dokumentujące: uprawnienia posiadacza do współwłasności majątkowych (np. akcje) instrumenty kapitałowe, wierzytelności ich posiadacza (np. obligacje, weksle, bony skarbowe itp.) instrumenty dłużne. Z punktu widzenia korzyści instrumenty finansowe przynoszą: stałe dochody (tzw. papiery odsetkowe obligacje, bony skarbowe, skrypty dłużne itp.), zmienne dochody, zależne od efektów finansowych przedsięwzięcia (akcje, świadectwa udziałowe, certyfikaty inwestycyjne itp.).

41 Instrumenty kapitałowe: akcje Są to dokumenty stwierdzające uczestnictwo ich właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniające do udziału w zyskach. Akcja to lokata kapitałowa, a nie pożyczka; nie podlega ona zwrotowi i oprocentowaniu; jest instrumentem o dochodzie zmiennym. Wg dywidendy (ang. dividend) akcje są dzielone na: zwykłe - upoważniające akcjonariusza do statutowych uprawnień (np. jeden głos na zebraniu udziałowców, możliwość uzyskania dywidendy w okresach zysków itp.), uprzywilejowane - zapewniające z góry określoną dywidendę oraz tzw. dywidendę skumulowaną ( za okresy wcześniejsze, gdy nie było zysku); także umożliwiają większy wpływ na decyzje spółki, obsadę władz itp.

42 Instrumenty kapitałowe: akcje Według sposobu obejmowania akcje są dzielone na: gotówkowe - wydawane za gotówkę (min. 25% wkładu) według wartości nominalnej; są one na okaziciela, aportowe - wydawane za aporty tj. aktywa niepieniężne (min. 25% wkładu); są to akcje z reguły imienne, akcje notowane w publicznym obrocie to jedynie akcje na okaziciela. Wycena akcji krótkoterminowych u posiadacza, według: cen nabycia (zakupu) nie wyższych od cen rynkowych => ewentualne obniżenie ich wartości odnosimy w koszty finansowe, ceny rynkowej => ewentualne zmiany ich wartości odnosimy w przychody lub koszty finansowe, skorygowanej ceny nabycia => jeżeli dla akcji został określony termin wymagalności, wartości godziwej gdy dla akcji nie istnieje aktywny rynek.

43 Instrumenty kapitałowe: akcje Zbywanie akcji krótkoterminowych odbywa się według wartości godziwych ustalonych z nabywcą; ewentualne różnice pomiędzy wartością godziwą, a ceną nabycia (zakupu) są zaliczane do przychodów lub kosztów finansowych. Gdy ceny nabycia akcji danej spółki są różne, to ich stan końcowy wyceniany jest zależnie od sposobu ustalenia wartości ich rozchodu, według: średnich cen ważonych akcji (AVCO), cen akcji nabytych najwcześniej (FIFO), cen akcji nabytych najpóźniej (LIFO); metoda dozwolona w Polsce, ale niedozwolona wg MSSF. Ew. różnice kursowe wynikające z zakupu lub sprzedaży akcji są ewidencjonowane, jako przychody lub koszty finansowe.

44 Instrumenty kapitałowe: akcje Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Przekazanie środków pieniężnych w celu nabycia akcji Przekazanie środka trwałego/wnip, jako aportu za akcje Otrzymanie akcji, jako inwestycji krótkoterminowej Zakup akcji, jako inwestycji krótkoterminowej Należna dywidenda Sprzedaż akcji krótkoterminowych: Rozrachunki z tytułu instrumentów finansowych Rozrachunki z tytułu instrumentów finansowych Krótkoterminowe aktywa finansowe Krótkoterminowe aktywa finansowe Rozrachunki/Rachunek bieżący/kasa Rachunek bieżący/kasa Środki trwałe/wartości niematerialne i prawne Rozrachunki z tytułu instrumentów finansowych Rozrachunki/Rachunek bieżący/kasa Przychody finansowe a) przychód ze sprzedaży akcji Rozrachunki/Rachunek bieżący/kasa Przychody finansowe b) wartość akcji wg cen nabycia Koszty finansowe Krótkoterminowe aktywa finansowe

45 Instrumenty dłużne: obligacje Obligacje to instrumenty dłużne, w których emitenci potwierdzają zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki (długu) i zobowiązują się do jej zwrotu (wykup obligacji) właścicielowi w ustalonym terminie i zapłaty odsetek liczonych w stosunku do nominalnej kwoty pożyczki. Obligacje wg rodzaju emitenta: skarbowe (rządowe) w formie: weksli skarbowych, skryptów dłużnych, obligacji zależnych od terminu wykupu itd.; okres ich wykupu wynosi zwykle 1 rok - 10 lat, municypalne (komunalne), emitowane przez władze lokalne dla sfinansowania rozmaitych przedsięwzięć, zabezpieczone podatkami gromadzonymi przez te władze lub przychodami z określonych przedsięwzięć, spółek, emitowane dla potrzeb związanych z rozbudową aktywów trwałych lub kapitału obrotowego; terminy ich wykupu są zróżnicowane.

46 Instrumenty dłużne: obligacje Obligacje wg form zabezpieczeń i zawartości umów: gwarantowane obligacje uprzywilejowane o niskim poziomie ryzyka nie wykupienia oraz z gwarancjami np. obligacje: hipoteczne, o dodatkowym zabezpieczeniu (np. aktywa finansowe, wyposażenie techniczne itd.), skrypty dłużne zawierające obietnice wykupu wraz z odsetkami, jednak bez specyficznych zabezpieczeń; dochodzenie praw w drodze sądowej, obligacje podporządkowane, gdy dochodzenie roszczeń dopiero po spłacie innych wierzycieli itd. obligacje zamienne, z możliwością zamiany na akcje zwykłe emitenta obligacji itd.

47 Instrumenty dłużne: obligacje Obligacje wg form przychodów posiadacza: klasyczne, gdy wyłącznym dochodem posiadacza jest oprocentowanie, płatne raz lub dwa razy w roku, jest ono kapitalizowane według procentu składanego tj.: gdzie: k - kwota nowa, a - kwota dotychczasowa, i - oprocentowanie za dany okres, n - liczba okresów, bez kuponów odsetkowych, gdy posiadacz nie otrzymuje oprocentowania na bieżąco, lecz jest ono kapitalizowane według formuły procentu składanego, wykup obligacji obejmuje jej wartość nominalną oraz kapitalizowane oprocentowanie, z rabatem (ang. zero coupon bonds) gdy obligacja nie jest oprocentowana, lecz jej posiadacz otrzymuje większą kwotę niż pierwotnie zainwestował i inne.

48 Wartość obligacji: Instrumenty dłużne: obligacje nominalna, określona w dokumencie przez emitenta; może być stała lub zmienna, podlegająca indeksowaniu o inflację, bieżąca (rynkowa), po której można walor kupić lub sprzedać, zdyskontowana, co oznacza przeliczoną na dzisiejszą wartość pieniądza kwotę, jaką posiadacz otrzyma w momencie wykupu np. roczna obligacja 1000 zł, oprocentowana na 12% jest warta dzisiaj około 893 zł (1000 x 100%)/112%. Zasady wyceny obligacji w momencie ich nabycia oraz sprzedaży, a także zasady ewidencji u posiadacza, są analogiczne, jak akcji.

49 Krótkoterminowe aktywa finansowe: przykład Przykład Na 1.01 spółka Z ma m.in. 100 akcji spółki X po 40,-/szt., jako krótkoterminowe. Przy wycenie rozchodu jest stosowana metoda FIFO. Zdarzenia bieżącego okresu: 1. Dokonano przelewu na rachunek w biurze maklerskim na zakup akcji spółki X ,-. 2. Otrzymano informację o zakupie 750 akcji za ,- (aktywa krótkoterminowe) oraz rachunek za prowizję maklera 800,-. 3. Sprzedano za pośrednictwem maklera 300 akcji za ,- prowizja maklera to 2%, a na rachunek bieżący wpłynęło. 4. Otrzymano wyciąg bankowy informujący o wpływie dywidendy od posiadanych akcji 350,-. 5. Na koniec okresu wartość rynkowa posiadanych akcji wyniosła ,-. Należy zaksięgować powyższe zdarzenia gospodarcze.

50 Rozrachunki należności i zobowiązania

51 Rozrachunki - pojęcie Zasady: memoriałowa, kontynuacji działania itp. Odroczenie płatności Należności Zobowiązania Wierzyciel Dłużnik Rozrachunki (całość należności i zobowiązań)

52 Rozrachunki - pojęcie Zobowiązanie to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (uor, art. 3, ust. 1, pkt. 20). Zobowiązanie wierzytelność (u wierzycieli) dług (u dłużnika) Należność to zagwarantowane umową należne świadczenie od dłużnika na rzecz wierzyciela w określonym umownie terminie oraz kwocie. Inaczej; kwoty należne od innych podmiotów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

53 Rozrachunki - pojęcie Roszczenie - gdy należność staje się przedmiotem sporu (kwestionuje ją dłużnik). Należność dochodzona w drodze sądowej (roszczenie sporne): stanowi przedmiot postępowania sądowego w drodze powództwa cywilnego, ujmuje się ją w wysokości określonej w pozwie do sądu lub we wniosku do masy upadłościowej, koszty postępowania sądowego to pozostałe koszty operacyjne, na roszczenie wraz z odsetkami skierowane na drogę sądową są tworzone odpisy aktualizacyjne, do wysokości nie objętej zabezpieczeniem.

54 Rozrachunki - klasyfikacja Rozrachunki w aspekcie podmiotowym: z odbiorcami i dostawcami, z pracownikami, z jednostkami publicznoprawnymi, bankami itp. Rozrachunki w aspekcie przedmiotowym: z tytułu dostaw i usług, z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń, z tytułu wynagrodzeń, z tytułu instrumentów finansowych, z tytułu pożyczek i kredytów, z tytułu dywidendy itp.

55 Rozrachunki - klasyfikacja Rozrachunki w aspekcie terminowym: długoterminowe, bez rozrachunków z tytułu dostaw i usług, krótkoterminowe oraz wszystkie rozrachunki z tytułu dostaw i usług. Rozrachunki wg stopnia ryzyka: warunkowe (objęte różnymi zabezpieczeniami), bezwarunkowe (bez zabezpieczeń). Rozrachunki wg pewności dokonania rozliczeń: pewne, wątpliwe przeterminowane, nieściągalne, umorzone. Rozrachunki wg miejsca powstawania: zewnętrzne, wewnętrzne. Rozrachunki wg obszaru: zagraniczne, krajowe.

56 Rozrachunki - wycena W teorii rachunkowości dwie zasady dotyczące wyceny rozrachunków: zasada nominalizmu (wg kosztu historycznego) => wycena kwoty rozrachunku w momencie jego powstania. zasada waloryzacji (wg kosztu odtworzeniowego) => wycena kwoty rozrachunku w momencie jego płatności. Wg uor pierwotna wycena rozrachunku => po koszcie historycznym tzn. ewidencja wg wartości odpowiedniej do daty zdarzenia (kwota nominalna). Wg uor, nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycena przy uwzględnieniu zasady ostrożności, w kwocie wymaganej zapłaty (z zachowaniem ostrożności), pomniejszonej o odpisy aktualizujące. Rozrachunki przedawnione lub nieściągalne przestają być kategorią bilansową i są odpisywane w pozostałe przychody/koszty operacyjne lub w przychody/koszty finansowe. Odsetki za zwłokę w spłacie zobowiązań obciążają koszty finansowe, zaś odsetki te w spłacie należności są przychodami finansowymi.

57 Rozrachunki - wycena Odpis aktualizujący może być stosowany m.in. w odniesieniu do: należności od dłużników postawionych w stan likwidacji, należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, należności kwestionowanych przez dłużnika, należności z zapłatą których dłużnik zalega, a według oceny jego sytuacji finansowej spłata należności nie jest prawdopodobna, należności przeterminowanych lub nie przeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności. Ogólnie: odpisu aktualizującego należy dokonać, gdy ocena sytuacji czyni prawdopodobnym brak zapłaty.

58 Rozrachunki - wycena Nie rzadziej niż na dzień bilansowy, należności i zobowiązania, wyrażone w walutach obcych są wyceniane po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski, zaś powstające przy rozliczaniu różnice kursowe są zaliczane do kosztów finansowych lub przychodów finansowych. Przykład: sprzedaż w dn za (kurs dnia 4,19,- /1 ). Inkaso należności w dniu (kurs dnia 4,21,-/1 ) Dodatnia różnica ( x 4,21) - ( x 4,19) = 200,- zostanie uznana za przychód finansowy. Przykład: założenia jak wyżej, ale 4.12 kurs wynosi 4,21,-/1, zaś dn kurs spada do poziomu 4,19,-/1. Wówczas ujemna różnica kursowa ( x 4,19) - ( x 4,21) = (-200,-) będzie na dzień bilansowy zaliczona do kosztów finansowych.

59 Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Są one najbardziej powszechną formą rozrachunków i powstają z tytułu transakcji kupna/sprzedaży towarów, materiałów, wyrobów gotowych lub półproduktów usług, inwestycji itp. Na koncie rozrachunków są ewidencjonowane należności i zobowiązania z tytułu: przyjętych i zrealizowanych dostaw, udzielonych i otrzymanych bonifikat, uznanych reklamacji z tytułu błędów w fakturach, różnic w dostawach itd. różnic kursowych w przypadku rozrachunków z kontrahentami zagranicznymi, odpisanych, przedawnionych i nieściągalnych należności lub umorzonych zobowiązań, odszkodowań, odsetek za zwłokę i kar związanych z dostawami, otrzymanych lub udzielonych zaliczek na poczet dostaw, robót i usług, wystawionych i wykupionych weksli własnych.

60 Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Podstawą ewidencji rozrachunków z tytułu dostaw i usług jest: faktura VAT, faktura korygująca lub rachunek od jednostek nie będących płatnikami VAT. Moment dokonania sprzedaży w obrocie wewnętrznym jest to wydanie dostawy lub postawienie do dyspozycji odbiorcy + zafakturowanie. W obrocie międzynarodowym jest to moment przekroczenia granicy państwa. W Polsce, w większości przypadków obowiązuje 7-dniowy okres od wydania towaru lub wykonania usługi a wystawienia faktury.

61 Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Kwota należności obejmuje cenę sprzedaży brutto tj. wartość przedmiotu dostawy wg wyceny netto, należny VAT (jeżeli dostawca jest jego płatnikiem) oraz inne elementy np. koszty transportu ubezpieczenie itp.; odbiorca wykonuje zobowiązanie w tej samej wysokości, na podstawie otrzymanej faktury. Cena sprzedaży netto to możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cenę sprzedaży, bez podatku VAT i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należne dotacje przedmiotowe. Jest podstawą do ustalania wyniku finansowego jednostki.

62 Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Faktura własna + VAT Faktura obca + VAT Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Rozliczenie zakupu Rozrachunki z tyt. VAT Sprzedaż Rozrachunki z tyt. VAT Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Wpływ należności do kasy/banku Kasa/Rachunek bieżący Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Spłata zobowiązania z kasy/banku Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Kasa/Rachunek bieżący Spłata należności wekslem obcym Inne środki pieniężne Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Spłata zobowiązania wekslem własnym Przedawnienie należności Przedawnienie zobowiązań Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Pozostałe koszty operacyjne Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Rozrachunki wekslowe Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Pozostałe przychody operacyjne

63 Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Przykład: Spółka X wśród należności ma należność od spółki A w kwocie 9000,-, której pomimo wielokrotnych wezwań do zapłaty nie odzyskano. Odsetki za zwłokę w zapłacie, naliczone dotychczas, wynoszą 1800,-. Spółka X wystąpiła na drogę sądową dla wyegzekwowania należności wraz z odsetkami. Zaksięgować poniższe: 1.Złożono pozew do sądu o zapłatę należności wraz z odsetkami. 2.Dokonano odpisu aktualizującego wartość należności i odsetek. 3.Zapłacono z rachunku bież. koszty postępowania sądowego 700,-. 4.Otrzymano wyrok sądu zasądzający od pozwanego należność wraz z odsetkami oraz zwrot kosztów postępowania sądowego. 5.Otrzymano na rachunek bieżący zasądzone kwoty. Alternatywnie (do zdarzenia 4): 4. Otrzymano wyrok oddalający roszczenia spółki X.

64 Rozrachunki publicznoprawne Są to należności i zobowiązania od i wobec instytucji publicznoprawnych, jak: urzędy skarbowe, ZUS, urzędy celne itd. Obejmują one rozrachunki m.in. z tytułu: podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, podatku od towarów i usług (VAT), ceł i akcyzy, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, podatków i opłat obciążających koszty bieżące np. podatki lokalne od nieruchomości, od środków transportu, opłaty urzędowe itd. Są wyceniane w kwocie nominalnej z uwzględnieniem karnych odsetek i innych obciążeń związanych z nieterminowym lub nieprawidłowym uregulowaniem zobowiązań budżetowych (zgodnie z prawem podatkowym).

65 Rozrachunki publicznoprawne Obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego: podatek dochodowy od: osób fizycznych i od osób prawnych => Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego ; po stronie Ma ujmujemy zarachowany podatek w kwocie określonej w PIT lub CIT za dany okres, a po stronie Wn wpłaty na poczet podatku do urzędu skarbowego. Wpłaty z zysku (po opodatkowaniu) do budżetu z przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu państwa => Rozrachunki z tytułu wpłat z zysku. Rozrachunki z tytułu VAT są ustalane zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług. Opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terenie kraju, eksport/import towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów oraz dostawa towarów.

66 Rozrachunki publicznoprawne Dostawa towarów to przeniesienie prawa do rozporządzania towarami, jak właściciel oraz przekazanie przez podatnika towarów należących do niego na cele inne niż związane z jego przedsiębiorstwem, zaś świadczenie usług to każde świadczenie na rzecz innej osoby niż dostawa towarów. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów dot. dostawy z terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo rozpoczęcia wysyłki. Konta rozliczeniowe VAT naliczony i VAT należny => na pierwszym księgujemy podatek naliczony przy zakupie dóbr, udokumentowany fakturami i dowodami odprawy celnej, a na drugim księgujemy podatek ustalony od przychodów ze sprzedaży, darowizn, środków na cele reprezentacyjne itd. Obroty z obu kont są księgowane na Rozrachunki z tytułu VAT.

67 Rozrachunki publicznoprawne Podatek naliczony którego nie można rozliczyć z należnym podlega księgowaniu w ciężar kont środków trwałych lub wartości niematerialnych lub w koszty rodzajowe (usługi obce) gdy dotyczy zakupionych dostaw lub usług. Gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od podatku należnego wtedy podatnik może obniżyć o tę różnicę kwoty podatku za następne okresy lub do zwrotu różnicy. Obowiązek podatkowy powstaje generalnie z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, natomiast m.in. przy wysyłce towaru z chwilą wydania towaru, przy wydaniu towaru - z chwilą otrzymania zapłaty za towar, przy sprzedaży zafakturowanej z chwilą wystawienia faktury, w eksporcie towarów w momencie potwierdzenia przez urząd celny wywozu towaru poza terytorium EOG, w imporcie towarów z chwilą powstania długu celnego itp.

68 Rozrachunki publicznoprawne Rozrachunki z urzędami celnymi powstają z tytułu naliczonego przy imporcie: cła, podatku akcyzowego, podatku VAT, opłat manipulacyjnych itp. Wartość celna to cena zapłacona lub należna wraz z kosztami faktycznie poniesionymi przez kupującego, jak spedycja, ubezpieczenie, prowizje itd. (ustawa prawo celne). Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest wartość celna towaru, powiększona o należne cło. Podobna zasada dotyczy naliczania podatku akcyzowego; dotyczy on sprzedaży, importu lub darowizny niektórych produktów. Podatek ten obciąża koszty działalności (podatki i opłaty), zaś przy zakupie lub imporcie zwiększa wartość zakupionych aktywów.

69 Rozrachunki publicznoprawne Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Naliczony podatek dochodowy od osób fizycznych Naliczony podatek dochodowy od osób prawnych VAT należny (faktura własna) VAT naliczony (faktura obca) Naliczone podatki: lokalne, akcyzowy, opłaty celne itp. Spłata zobowiązań publicznoprawnych z kasy/banku Przeksięgowanie obrotów konta VAT naliczony Przeksięgowanie obrotów konta VAT należny Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń Podatek dochodowy Rozrachunki z tytułu dostaw i usług Rozrachunki publicznoprawne Podatki i opłaty (koszty rodzajowe) Rozrachunki publicznoprawne Rozrachunki publicznoprawne VAT należny Rozrachunki publicznoprawne Rozrachunki publicznoprawne Rozrachunki publicznoprawne Rozliczenie zakupu Rozrachunki publicznoprawne Kasa/Rachunek bieżący VAT naliczony Rozrachunki publicznoprawne

70 Rozrachunki publicznoprawne Przykład: zaksięguj poniższe zdarzenia gospodarcze: 1. Otrzymano fakturę VAT (FV) od dostawcy X za zakupione towary handlowe: a) wartość netto 6200,- b) podatek VAT 23% 1426,- c) suma FV 7626,-. 2. Wystawiono odbiorcy Y fakturę VAT za sprzedane towary na kwotę 6300,-. Wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia 6000,-. 3. Otrzymano wyciąg bankowy potwierdzający zapłatę zobowiązania wobec dostawcy X oraz wpływ należności od dostawcy Y. 4. Dokonano rozliczenia podatku VAT za bieżący miesiąc

71 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Obejmują należności i zobowiązania z tytułu wynagrodzeń za pracę, w formie pieniężnej (w tym świadczeń urlopowych) lub w formie niepieniężnej i zmniejszeń: składek ZUS, płaconych przez pracowników, składek zdrowotnych, podatku dochodowego itd. Wynagrodzenia za prace obejmują wszystkie wypłaty pieniężne oraz świadczenia w naturze wynikające z umowy: o pracę, zlecenia, o dzieło, agencyjnej itd. Wypłacone wynagrodzenia są podstawą do naliczenia m.in. podatku dochodowego od osób fizycznych, składek na: ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

72 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Obciążenia pracodawcy z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w roku 2014 obejmowały (% od kwoty brutto płacy): ubezpieczenia emerytalne - 9,76%, ubezpieczenia rentowe 6,50%, ubezpieczenia wypadkowe od 0,67%do 3,60%, Fundusz Pracy 2,45%, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 0,10%. ZFŚS 37,5% od kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Z kolei obciążenia pracownika z tego tytułu w roku 2013 obejmowały: ubezpieczenia emerytalne 9,76% ubezpieczenia rentowe 1,50%, ubezpieczenia chorobowe 2,45% ubezpieczenie zdrowotne 9,00%; to ostatnie liczone od kwoty: płaca brutto ubezpieczenia społeczne.

73 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Na koncie Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń ujmuje się wszelkie wynagrodzenia, niezależnie od rodzaju, formy wypłaty lub źródeł finansowania. Powstałe zobowiązanie z tytułu naliczonego wynagrodzenia jest w kwocie brutto; w takiej też kwocie obciąża koszty jednostki (o ile jest ono kosztem) lub inne fundusze np. zysk do podziału, kapitał rezerwowy itd. Potrącenia z kwoty brutto (po stronie Wn konta rozrachunków): obowiązkowe (podatek, składki ubezpieczeń) lub dobrowolne np. (np. spłata zadłużenia pracownika, składki związkowe itp.)

74 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Lista płac brutto => wynagrodzenie jest kosztem działalności firmy Lista płac brutto => wynagrodzenie nie jest kosztem Zaliczka na podatek dochodowy Składki pracowników na ubezpieczenia społeczne Składki pracodawcy na ubezpieczenia społeczne Inne (dobrowolne) potrącenia wynagrodzeń Wynagrodzenia (koszty rodzajowe) Kapitał rezerwowy/zysk do podziału itp. Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń Ubezpieczenia społeczne (koszty rodzajowe) Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń Rozrachunki z urzędem skarbowym Rozrachunki z ZUS Rozrachunki z ZUS Pozostałe rozrachunki

75 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Przykład: Salda wybranych kont spółki usługowej na były następujące: Kasa 8.000,- Rachunek bieżący ,- Zaksięguj poniższe zdarzenia gospodarcze: 1. Sporządzono i zaksięgowano listę płac pracowników: a) wynagrodzenie brutto ,- b) potrącenie na ZUS 2.400,- c) potrącona zaliczka na podatek dochodowy 1.824,- d) potrącenie na rzecz kasy pożyczkowej 300,- e) wynagrodzenie netto 7.476,- 2. Wystawiono PK składek ZUS od pracodawcy 2.400,- 3. Opłacono gotówką z kasy okresowe badania lekarskie pracowników 600,- 4. Naliczono i wypłacono pracownikom zasiłki chorobowe 300,- 5. Wypłacono pracownikom wynagrodzenia przelewem z rachunku bieżącego.

76 Pozostałe rozrachunki Na pozostałe rozrachunki składają się należności i zobowiązania, które nie były dotychczas rozważane m.in. z jednostkami ubezpieczeniowymi z tytułu składek na ubezpieczenia i roszczeń o odszkodowania, z tytułu błędów w wyciągach bankowych ich sprostowań i sum do wyjaśnienia, z tytułu wynagrodzeń ze środków obcych (np. PFRON, Fundusz Pracy), z tytułu udziałów wniesionych przez uczestników wspólnych inwestycji, wadium przetargowych, kaucji itp. z tytułu roszczeń z tytułu niedoborów i szkód, z właścicielami (należne dywidendy, dopłaty z ich strony dot. kapitałów), obrotu aktywami niefinansowymi.

77 Rozliczenie niedoborów i nadwyżek Niedobory lub nadwyżki są to ujawnione w procesie inwentaryzacji różnice ilościowe pomiędzy stanem księgowym i rzeczywistym, zaś szkody to ujawnione różnice jakościowe Niedobory i szkody można klasyfikować np. wg przyczyn powstania: niedobory lub szkody zawinione (przywłaszczenie mienia, spowodowane przez osobę materialnie odpowiedzialną), niedobory lub szkody niezawinione, nie obciążające osób odpowiedzialnych tj. pozorne błędy pomiaru, dokumentacji, ewidencji, ubytki naturalne np. wskutek warunków atmosferycznych, losowe np. wskutek powodzi, pożaru, itp., kompensowane z nadwyżkami wskutek błędów przy wydawaniu, ujawnione w ramach tej samej inwentaryzacji, dotyczące składników majątku o zbliżonych cechach. Nadwyżki: pozorne, kompensowane z niedoborami lub rzeczywiste.

78 Rozliczenie niedoborów i nadwyżek Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Niedobór środków pieniężnych w kasie Niedobór zapasów w magazynie Niedobór środków trwałych Niedobory niezawinione, odpisane w koszty Niedobory zawinione, obciążające pracowników Niedobory wskutek zdarzeń losowych Rozliczenia niedoborów, szkód i nadwyżek Rozliczenia niedoborów, szkód i nadwyżek Rozliczenia niedoborów, szkód i nadwyżek Pozostałe koszty operacyjne Rozrachunki z pracownikami Straty nadzwyczajne Kasa Konto: materiałów, towarów itp. Środki trwałe Rozliczenia niedoborów, szkód i nadwyżek Rozliczenia niedoborów, szkód i nadwyżek Rozliczenia niedoborów, szkód i nadwyżek

79 Rozrachunki - przykład W spółce salda wybranych kont na dzień były następujące: Rachunek bieżący 5.000,- Rozrachunki z odbiorcami 3.200,- Rozrachunki z dostawcami 2.000,- Materiały 3.300,- Zaksięguj poniższe zdarzenia: 1.Dokonano odpisu aktualizującego wartość należności od odbiorcy postawionego w stan likwidacji, na kwotę 1.200,- 2.W wyniku postepowania likwidacyjnego odzyskano kwotę 600,- (wyciąg bankowy); pozostała kwota okazała się nieściągalna. 3.W wyniku inwentaryzacji stwierdzono niedobór materiałów na kwotę 800,-; magazynier wyraził pisemną zgodę na jego pokrycie. 4.Otrzymano zapłatę od innego odbiorcy czekiem rozrachunkowym 2.000,- 5.Zapłacono zobowiązanie wobec dostawcy posiadanym czekiem rozrachunkowym na kwotę 2.000,-.

80 Rzeczowe aktywa obrotowe (zapasy) Są to aktywa przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy (uor, art. 3,ust. 1 pkt 18a). Zapasy obejmują: materiały, towary, produkty gotowe i produkty niezakończone. Materiały są to rzeczowe aktywa obrotowe, zakupione w innych przedsiębiorstwach dla działalności operacyjnej, zużywane całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym. Wyjątkowo mogą być wytworzone przez jednostkę, jeżeli są zbliżone rodzajem do artykułów nabywanych. Materiały obejmują: materiały podstawowe i pomocnicze, paliwo i smary, części zapasowe, opakowania, odpadki, inne (np. biurowe).

81 Rzeczowe aktywa obrotowe (zapasy) Towary są to rzeczowe aktywa obrotowe, nabywane w innych jednostkach, przeznaczone do dalszej sprzedaży w stanie nie przetworzonym. Do nich są także zaliczane m.in. artykuły spożywcze przeznaczone do przetworzenia na posiłki w stołówkach lub bufetach, produkty rolne, skupowane i odprzedawane, a także towary w magazynach własnych, jak i obcych. Produkty gotowe (wyroby i usługi) wytworzone są we własnym zakresie przez firmę, przeznaczone do sprzedaży innym jednostkom. Cechuje je finalna postać fizyczna, powstają w pełnym (zakończonym) cyklu wytwarzania. Produkcja niezakończona (półprodukty, produkty w toku produkcji) powstaje w nie zakończonym cyklu wytwórczym; półprodukty, z uwagi na walory użytkowe, mogą być przedmiotem odrębnego obrotu handlowego, zaś produkcja w toku nie może.

82 Wycena zapasów Materiały, towary: w chwili zakupu => wg ceny nabycia. Cena nabycia to cena zakupu aktywu, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku: VAT oraz akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, itp. zmniejszenia i odzyski (uor, art. 28, ust. 2). Zgodnie z uor możliwa wycena wg: ceny zakupu, o ile nie zniekształca to stanu aktywów i wyniku finansowego lub stałych cen ewidencyjnych, o ile w księgach zostają ujęte odchylenia pomiędzy nimi a cenami rzeczywistymi (uor, art. 34, ust. 2).

83 Wycena zapasów Produkty gotowe, produkty niezakończone: wycena w momencie pozyskania => wg kosztów wytworzenia. Wycena uproszczona dotycząca produkcji w toku, przeznaczonej do sprzedaży o przewidywanym czasie wykończenia krótszym niż 3 miesiące lub przeznaczonej na rzecz środków trwałych w budowie => możliwa wycena wg bezpośrednich kosztów wytwarzania, kosztów materiałów bezpośrednich lub w ogóle jej brak (uor, art. 34, ust. 1). Wycena zapasów na dzień bilansowy - rzeczowe składniki aktywów obrotowych muszą być wycenione na poziomie cen nabycia oraz kosztów wytwarzania, nie wyższych od ich cen sprzedaży netto (zasada ostrożnej wyceny) (uor, art. 28, ust. 1 pkt. 6). Różnice zmniejszają dotychczasową wartość księgową i stanowią pozostałe koszty operacyjne (uor, art. 34, ust. 5).

84 Rozliczenie zakupu materiałów/towarów Procedury zarządzania zapasami : Określenie optymalnego poziomu zapasów Porównanie jego z poziomem aktualnym Nie Czy poziom aktualny < poziomu optymalnego? Tak Złożenie zamówienia u dostawcy Realizacja dostaw Zużycie materiałów, sprzedaż towarów

85 Rozliczenie zakupu materiałów/towarów Procedury zarządzania zapasami: 1. Określanie optymalnego poziomu zapasów: wielkość poziomu zapasu musi być zgodna z zapotrzebowaniem produkcji i planowanymi dostawami => (magazyn materiałów). 2. Zlecenie zakupu zapasów: wydział produkcyjny => zapotrzebowanie na materiał (magazynier) => opracowanie zamówienia (dział zaopatrzenia) => przesłanie dokumentu do dostawcy oraz kopii do działu realizacji dostaw (w celu kontroli). 3. Realizacja dostawy zapasów: dział realizacji dostaw=> kontrola specyfikacji dostawy z zamówieniem=> dokument Pz (magazyn) => dział rachunkowości (do porównania z fakturą). 4. Wydanie materiału do produkcji: dokument Rw (magazyn) => dział rachunkowości => wycena zużycia zapasu (FIFO, LIFO, AVCO), obciążenie kosztami produktu lub procesu. 5. Sprzedaż towaru: dokument Wz (magazyn) => dział rachunkowości, wycena zużycia zapasu (FIFO, LIFO, AVCO), obciążenie kosztami wyniku.

86 Realizacja dostaw materiałów/towarów Umowa z kontrahentem (warunki ogólne współpracy) Złożone zamówienia (określenie: ilości, gatunku, inne parametry techniczne, terminy dostawy) ewentualna korekta dostawy dostawa zasobu (faktura od dostawcy) kontrola ilościowa i jakościowa (zgodność z zamówieniem) Zwrot dostawcy całości dostawy Przyjęcie do magazynu (dowód PZ)

87 Rozliczenie zakupu materiałów/towarów W księgach rachunkowych faktura obca prowadzi do powstania zobowiązania, zaś dowód PZ (magazynowy) powoduje ewidencję na kontach zasobowych bilansowych. Brak równoczesnego posiadania faktury i PZ prowadzi do powstania na koniec okresu dwóch kategorii: materiały/towary w drodze (brak dostawy i dowodu PZ), dostawy nie fakturowane (brak faktury). Kontrola dostawy => ustalenia różnic: ilości zafakturowanych i otrzymanych, niezgodności cen z zamówienia i faktury itp. to podstawa do domagania się od dostawcy faktury korygującej. Faktura obca prowadzi od rozksięgowania VAT naliczonego na konto: VAT naliczony lub Rozrachunki z tytułu VAT.

88 Rozliczenie zakupu materiałów/towarów Koszty zakupu mogą podlegać odrębnemu rozliczaniu tzn. jednostka ma prawo dokonać wyceny materiału lub towaru według cen zakupu. Obejmują one m.in. prowizje pośredników, koszty opakowań bezużytecznych dla odbiorcy, usługi spedycyjne, ubezpieczenia majątkowe przewożonych dóbr, koszty skupu itd. Mogą być rozliczane na bieżąco, gdy kształtują się podobnie z okresu na okres lub rozliczane w czasie, w przypadku wahań ich poziomu. Rozliczanie w czasie polega na ustaleniu procentowego wskaźnika narzutu kosztów, według wzoru: Następnie rozchód materiału jest mnożony przez Wkz (%) dając kwotę kosztów zakupu obciążającą koszty bieżącej działalności.