WZMACNIANIE ŚCIAN ZEWNĘTRZNYCH W BUDYNKACH WIELKOPŁYTOWYCH

Transkrypt

1 WZMCNINIE ŚCIN ZEWNĘTRZNYCH W BUDYNKCH WIELKOPŁYTOWYCH Dariusz TOMSZEWICZ Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Politechnika Białostocka, ul. Wiejska 5, Białystok Wydział Techniczny, Wyższa Szkoła grobiznesu, ul. Studencka 19, 18-0 Łomża Streszczenie: Celem artykułu jest analiza wybranej metody wzmocnień ścian warstwowych istniejących budynków wielkopłytowych. Przedstawiono kilku sposobów wzmocnień ścian warstwowych stosowanych w praktyce budowlanej, a w szczególności system, który jest używany do wzmacniania ścian w budynkach wielkopłytowych w mieście Łomży. Jest to system COPY-ECO, dla którego przeprowadzono obliczenia statyczne kotew. Słowa kluczowe: system OWT, wzmacnianie ścian zewnętrznych, warstwa fakturowa, wieszak, kotwa chemiczna. 1. Wprowadzenie Potrzebą chwili jest wzmacnianie ścian warstwowych budynków wielkopłytowych. Ekspertyzy przeprowadzane w kraju, obrazują w mniejszym lub w większym stopniu zużycie techniczne elementów ścian warstwowych (Orłowski i in., 011). Dotyczy to w głównej mierze tak zwanych wieszaków, które łączą ze sobą warstwy ściany, którymi są: warstwa fakturowa i warstwa konstrukcyjna oraz wypełnienie pomiędzy nimi w postaci izolacji termicznej, przeważnie styropianu. W Łomży wzmacniane są budynki wielkopłytowe wzniesione w zmodernizowanym systemie OWT-67/N, w którym ściany podłużne konstrukcyjne mają najmniejszą grubość spośród wszystkich systemów budownictwa wielkopłytowego. Wynosi ona tylko mm. W związku z powyższym, zakotwienia muszą być zaprojektowane w dostosowaniu do takiej grubości ścian. Ekspertyza techniczna miała na celu ocenę stanu technicznego wieszaków i prawidłowości ich rozmieszczenia, grubości otuliny zbrojenia oraz zasięgu karbonatyzacji betonu w grupie sześciu budynków w mieście Łomży (Orłowski i in., 011). Uchybienia głównie dotyczyły zbyt cienkiej otuliny oraz niewłaściwego rozmieszczenia wieszaków w płytach. Zdecydowano się na wzmocnienie ścian warstwowych systemem dwukotwowym COPY-ECO. W warstwowych ścianach podłużnych budynku zmieniono kąt nachylenia kotwy ukośnej z 0 do 5. System dwukotwowy, składający się z kotwy poziomej i ukośnej, odwzorowuje kształt i pracę wieszaka.. Przegląd metod wzmacniania ścian zewnętrznych w budynkach wielkopłytowych Wzmacnianie ścian zewnętrznych budynków wielkopłytowych, scharakteryzowanych szczegółowo w normie BN-79/ Konstrukcje budynków wielkopłytowych. Projektowanie i obliczenia statycznowytrzymałościowe polega na osadzeniu kotew w otworze wykonanym w betonowej konstrukcji ściany. Są one łącznikami warstwy fakturowej z warstwą konstrukcyjną (Instrukcja ITB nr, 1999). Przegląd metod wzmacniania ścian zewnętrznych budynków wielkopłytowych ograniczony tu został tylko do wzmocnień systemu OWT. Wymiary charakteryzujące przegrody pionowe w systemach OWT zostały zawarte w tablicy 1. Zakotwienia w systemie Wk-70 zostały omówione w pracy Krentowskiego i Tribiłły (008). Niektóre typy zakotwień są stosowane tylko do zamocowań punktowych (rys. 1). Jest to najbardziej popularne rozwiązanie, stosowane przez większość firm budowlanych. Rys. 1. Kotwa chemiczna HWB-H Ø 190 mm do wzmacniania ścian zewnętrznych w budynkach wielkopłytowych ( utor odpowiedzialny za korespondencję. d.tomaszewicz@doktoranci.pb.edu.pl 15

2 Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inżynieria Środowiska 5 (01) Tab. 1. Grubości warstw ścian zewnętrznych w systemach OWT (Dzierżewicz i Starosolski, 010) Grubość warstw [mm] Lp. w wersji podstawowej Wyszczególnienie OWT-67 OWT-75 w wersji zmodernizowanej OWT-67/N SBP ściany szczytowe typ Wz 1 warstwa fakturowa izolacja termiczna warstwa wewnętrzna (konstrukcyjna) całkowita grubość ściany ściany podłużne typ Z warstwa fakturowa izolacja termiczna warstwa wewnętrzna (konstrukcyjna) całkowita grubość ściany filarki międzyokienne (lekkie ścianki osłonowe jako płyty szkieletowe) okładzina zewnętrzna i wewnętrzna = = = = 18 izolacja termiczna razem Kotwa HWB do zamocowań poziomych jest dopuszczona do stosowania we wszystkich systemach płyt trójwarstwowych, na pprzykład: W-70; Wk-70; OWT-67/N; WUF-T czy też System Szczeciński. Należy montować ją w podłożu betonowym o klasie nie niższej niż B 15 (C 1/15) ( Kotwy chemiczne HWB posiadają probatę Techniczną ITB T-15617/010. System COPY-ECO składa się z dwóch kotew: poziomej i ukośnej. Odwzorowują one pracę wieszaka, a ich konstrukcja pozwala na montaż w ścianach, których warstwa konstrukcyjna posiada ma zaledwie 70 mm grubości. Rozwiązanie COPY-ECO możne być stosowane między innymi w budynkach wykonanych w systemach w W-70 i OWT. System wzmacniania ścian warstwowych budynków wielkopłytowych COPY-ECO posiada probatę Techniczną ITB T /009. Widok kotew COPY-ECO do wzmacniania płyt balkonowych oraz ścian osłonowych i szczytowych jest przedstawiony na rysunkach i. Innym rodzajem wzmocnień ścian zewnętrznych są kotwy EJOT WSS ( Kotwy EJOT WSS (rys. ) wykonane są z wysokogatunkowej stali nierdzewnej, która gwarantuje niezmienność swoich parametrów przez minimum lat. Stosować je należy w podłożu betonowym (zarówno zarysowanym jak i niezarysowanym) o klasie betonu nie niższej niż B15 (C1/15). Kotwy EJOT WSS mają probatę Techniczną ITB T-15-86/011 oraz Europejską probatę Techniczną ET-99/0007. Rys.. Widok kotwy wzmacniającej M0 0 mm COPY-ECO stosowanej przy wzmacnianiu płyt balkonowych a) b) Rys.. Widok systemu kotew COPY-ECO wzmacniających zewnętrzne płyty ścienne budynków wielkopłytowych: a) kotew pozioma M1 190 mm, b) kotew ukośna M1 0 mm Rys.. Widok ogólny kotew EJOT WSS do wzmacniania ścian trójwarstwowych ( 16

3 Dariusz TOMSZEWICZ Stosowany jest także system wzmacniania zewnętrznych ścian warstwowych budynków wielkopłytowych za pomocą kotew K (rys. 5) ( mocowanych w podłożu z betonu C1/15. Kotwa K posiada probatę Techniczną ITB T /009. Rys. 5. Widok kotwy K do wzmacniania ścian trójwarstwowych ( Na rysunkach 6 i 7 pokazane zostało zastosowanie stalowych łączników rozporowych (kotew) z gwintowanym cięgnem M1. Zadaniem cięgna ukośnego jest przenoszenie do warstwy konstrukcyjnej obciążeń rozciągających, pochodzących od ciężaru własnego warstwy fakturowej. Natomiast cięgno poziome może przenosić te obciążenia rozciągające, które wystąpiłyby w przypadku odspojenia warstwy fakturowej (Instrukcja ITB nr, 1999; Instrukcja ITB nr 7, 00). Rys. 7. Schemat połączeń stalowymi cięgnami: a) rozwiązania dla ścian klatek schodowych, b) rozwiązania dla płyt ścian szczytowych. Obliczenie elementów zbrojonych na docisk Ściany budynków wielkopłytowych w systemie OWT-67/N wykonywano z betonu o średniej wytrzymałości 15 MPa. Jego odpowiednikiem zgodnie z normą PN-88/B-06 Beton zwykły był beton klasy B 17,5. Obecnie jest to beton klasy B 15 odpowiadający klasie betonu C 1/15 według norm PN-B-06:00 Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone. Obliczenia statyczne i projektowanie i PN-EN 06-1:00 Beton. Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność. W analizowanych płytach ściennych wieszaki o średnicy pręta Ø1 mm ze stali St0 kotwiono prętami Ø8 mm ze stali St0S. Płyty ścienne systemu OWT były wykonywane z betonu B 0 (C16/0) (Orłowski i in., 011). Poniżej pokazano tok obliczeń sprawdzających dla kotew chemicznych systemu COPY-ECO. Przy projektowaniu zamocowań należy wykazać, że wartość obliczeniowa obciążenia nie przekracza wartości nośności obliczeniowej połączenia zgodnie ze wzorem ()..1. Sprawdzenie wytrzymałości betonu na docisk w płytach OWT dwukotwowego łącznika wklejanego COPY-ECO Wyznaczenie długości docisku betonowego podłoża przez łącznik stalowy a d = a 0, h ef (1) a d = 1mm = 6mm 0, 110mm = mm Rys. 6. Schemat rozmieszczenia kotew COPY-ECO gdzie: d jest to zewnętrzna średnica trzpienia stalowego łącznika w mm, a h ef jest długością, na jakiej jest osadzony trzpień stalowego łącznika w warstwie nośnej ściany w mm. Obliczenie pola powierzchni rozdziału (,6cm +,cm ) + (,6cm +,cm) cm c 1 = = 17

4 Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inżynieria Środowiska 5 (01) Obliczenie pola powierzchni docisku c 0 = 6mm 76mm = 158mm = 15, 8cm Sprawdzenie stanu granicznego nośności przekroju poddanego działaniu obciążeń miejscowych według PN-B-006:00: N Sd NRd = α u fcud c0 () gdzie: N Sd jest siłą działającą prostopadle na powierzchnię docisku c0, wyznaczoną dla miarodajnej kombinacji obciążeń obliczeniowych w kn, N Rd jest nośnością obliczeniową z uwagi na siłę podłużną w kn, f cud jest wytrzymałością betonu na docisk w MPa, zaś współczynnik α u zależy od rozkładu obciążenia na powierzchni docisku i wyznaczany jest według wzoru: 1 σ u,min α = + u () σ u,max α u 1 5,1MPa = + = 0,886 7,91MPa gdzie: σ u,min są to minimalne naprężenia docisku w kpa, σ u,max są to maksymalne naprężenia docisku w kpa. Zgodnie z probatą Techniczną T /009 przyjęto nośność obliczeniową kotwy M1 równą N = 1,5kN i obliczono: N 1,kN σ u, min = = = 5, MPa c 0,00m 1 1 N 1,kN σ u, max = = = 7, MPa c 0,00158m 91 0 Wytrzymałość betonu na docisk obliczono według wzoru: fcud = vcu fcd () gdzie: f cd jest wytrzymałością charakterystyczną betonu klasy C1/15 na ściskanie równą f cd = 8,0MPa, ν cu jest współczynnikiem korekcyjnym do wytrzymałości obliczeniowej betonu w przypadku działania obciążeń miejscowych, obliczonym według wzoru σ ν = cum cu ωu ( ωu 1) (5) fcd Wyznaczenie naprężenia średniego na powierzchni rozdziału Zatem wytrzymałość betonu na docisk wynosi: f cud = 1,1 15,0MPa = 16, 95MPa NSd = 1,6kN N Rd = 0,886 16,95 N mm 158mm =,78kN Warunek SGN przekroju poddanego obciążeniom miejscowym został spełniony. Wyznaczenie ugięcia stalowego łącznika ( 1,1 l ) M l V y Sd t Sd = = o mm (7) EJ Wel l o = h + 5 i 0, h f [mm] (8) l o = mm + 0,5 mm = 75mm gdzie: V Sd jest to wartość obliczeniowa zewnętrznej siły ścinającej od ciężaru własnego warstwy fakturowej i wewnętrznej izolacji termicznej w kn, W el jest wskaźnikiem wytrzymałości przekroju kotwy M1, przyjętym według Katalogu technicznego firmy Koelner (01) i równym W el = 109,0mm, l o jest długością wspornika stalowego łącznika w mm, h i jest grubością wewnętrznej warstwy izolacji termicznej i wynosi h i = mm, h f jest grubością warstwy fakturowej ściany i wynosi h i = mm. Wyznaczenie niezbędnej liczby dodatkowych łączników G n = d,1 + G N d, gdzie: G d,1 jest wartością obliczeniową obciążenia ciężarem własnym warstwy fakturowej i ciężarem wewnętrznej warstwy termoizolacyjnej oraz dodatkowej warstwy termoizolacyjnej przy termorenowacji ścian w kn, G d, jest wartością obliczeniową obciążenia ciężarem własnym dodatkowej warstwy termoizolacyjnej w kn, N jest nośnością obliczeniową połączenia, wyznaczoną z warunku wytrzymałości betonowego podłoża lub ugięcia stalowego łącznika w kn. Następnie sporządzono zestawienie obciążeń stałych od ścian zewnętrznych systemu OWT-67/N przykładowego budynku wielkopłytowego zlokalizowanego w Łomży (tab. ). (9) N σ cum u,min + σ u.max σ = = = 6, MPa ad b 56 (6) d Określenie wartości współczynnika korekcyjnego: ν cu 6,56MPa = 1,1 = 8,0MPa ( 1,1 1) 1, 1 18

5 Dariusz TOMSZEWICZ Tab.. Zestawienie obciążeń stałych od ścian zewnętrznych systemu OWT-67/N Lp. 1 Obciążenie Warstwa fakturowa grubości 5 cm: 0,05 m 5 kn/m Warstwa docieplenia ze styropianu grubości 6 cm: 0,06 m 0,5 kn/m Zaprawa klejąca z wtopioną siatką zbrojącą z włókna szklanego i wykończeniowa cienkowarstwowa wyprawa zewnętrzna klejowo tynkarska: 0,005 m kn/m Wartość charakterystyczna Współczynnik obciążenia γ Wartość obliczeniowa 1,5 kn/m 1,1 1,75 kn/m 0,07 kn/m 1, 0,0 kn/m 0,11 kn/m 1, 0,1 kn/m Razem: qd = 1,55 kn/m Obliczono ciężar całkowity płyty ściennej szczytowej o wymiarach,97,76 m = G = V =,97m,76m 1,55 kn m 1, 6kN Określono obliczeniowe obciążenie poziome w o od ssania wiatru według zależności w β χ o = 1, C q k w (10) w o ( 0,7) 0,5kN m 1,8 0,8 = 0,76 kn = 1, m gdzie: C jest współczynnikiem aerodynamicznym według PN-77/B-0011 Obciążenia w obliczeniach statycznych. Obciążenie wiatrem, przyjęto C = -0,7, q k jest charakterystycznym ciśnieniem prędkości wiatru dla I strefy obciążenia, przyjęto q k = 0,5kN/m, β jest współczynnikiem działania porywów wiatru, przyjęto β = 1,8, χ w jest współczynnikiem przeliczeniowym zmiany nierównomiernego rozkładu ciśnienia prędkości wiatru na rozkład równomierny, uwzględniającym współczynnik ekspozycji, przyjęto χ w = 0,8. Obliczono obciążenie poziome od ssania dla płyty. w o = 0,76 kn m,97m,76 m =, 9kN Ugięcie kotwy stalowej obliczono według wzoru (7) ( 1,1 75mm) 1670N y = = 7,8mm > mm N mm 0,7mm gdzie: E jest modułem sprężystości podłużnej (Younga) pręta stalowego kotwy M 1 równym E = 10 GPa = N/mm, J jest momentem bezwładności dwóch kotew M1, wynoszącym: ( 1mm) d,1 J = π = = 0,7mm 6 6 Wniosek z obliczeń jest następujący: Warunek dla momentu bezwładności dwóch kotew nie został spełniony. Wobec czego zaprojektowano zastosowanie ośmiu kotew M1. Wyznaczenie ugięcia kotwy stalowej (rys. 8) ( 1,1 75mm) 1670N y = = 1,96mm < mm N mm 818,88mm gdzie J jest momentem bezwładności obliczonym dla ośmiu kotew M1: ( 1mm) d,1 8 J = π = = 818,88mm 6 6 Wniosek z powtórnych obliczeń: Warunek dla momentu bezwładności ośmiu kotew został spełniony 75 y = 1,96 Rys. 8. Schemat ugięcia stalowego wspornika w płycie szczytowej Na koniec ustalono niezbędną liczbę dodatkowych łączników zgodnie ze wzorem (9): n = G N 1,6kN = = 1,70 1,kN Okazało się, że w badanej płycie należy zamontować jeszcze dwie dodatkowe kotwy.. Interpretacja obliczeń na podstawie Eurokodu Obliczenia według PN-EN :008 Projektowanie konstrukcji z betonu. Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków czyli Eurokodu (EC) mają zastosowanie tylko do konstrukcji z betonu o minimalnej klasie C0/5. Płyty OWT z wybranej grupy budynków nie spełniały tych wymagań, zatem obliczenia zostały przedstawione dla betonu klasy C 0/5. 19

6 Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inżynieria Środowiska 5 (01) Określenie nośności na docisk na podstawie EC i normy niemieckiej DIN 105-1: F c1 Rdu = c0 fcd, fcd c0 (11) c0 gdzie f cd jest obliczeniową wytrzymałością na ściskanie betonu klasy C0/5 (B5), obliczoną według wzoru: f fck 0MPa = = = 1, MPa (1) γ 1,5 cd c gdzie: f ck jest wytrzymałością charakterystyczną betonu na ściskanie; ponieważ według wytycznych do Europejskich probat Technicznych minimalną klasą betonu w płytach zewnętrznych powinna być klasa C0/5, przyjęto f ck = 0,0 MPa, γ c jest częściowym współczynnikiem bezpieczeństwa dla betonu według PN-B-06:00, przyjęto γ c = 1,5. Wartość współczynnika ω określająca zwiększenie wytrzymałości betonu na ściskanie została określona w sposób następujący: ω = c 1 =, (1) c0 ω =, jest to wartość przyjmowana jako wiążąca w krajach Unii Europejskiej. Wartość wyznaczona dla systemu dwukotwowego: ω u = c1,0cm = = 1,1 <,5 c0 15,8cm Wartość współczynnika ω wyznaczana jest też zgodnie z wyrażeniami przedstawionymi przez Bauschingera, Gwozdiewa (Kamiński, 1996) oraz według norm: francuskiej 5 c1 ω = + c1 (1) c0 c0 niemieckiej oraz polskiej zgodnie ze wzorem (1). Obliczenie nośności na docisk według EC według wzoru (11) FRdu = c 0 fcd ω = = 0,00158m 1, MN m 1,1 = 5,91kN Sprawdzenie warunku nośności na docisk F Rdu = 5,91kN, 10,67 MN m 0,00158m = 55, 77kN 5. Podsumowanie Spośród szerokiej gamy dostępnych łączników (kotew) do wzmacniania ścian warstwowych budynków wielkopłytowych często używany jest system COPY- ECO. Jest to system dwu kotew: poziomej i ukośnej, mający na celu odwzorowanie układu i pracy tak zwanej wieszaków, czyli prętów zbrojeniowych, łączących warstwę fakturową z warstwą konstrukcyjną. Pozostałe opisane systemy są również wykorzystywane przy wzmocnieniach budynków wielkopłytowych i bez wątpienia mają swoje zalety, jednak poza analizowanym systemem mają one jedynie charakter wzmocnień punktowych. utor artykułu obecnie prowadzi badania, których celem jest określenie nośności łączników COPY-ECO na wyrywanie (metoda niszcząca) na obiekcie w terenie oraz w warunkach laboratoryjnych. Planowane jest też przeprowadzenie próby wyrywania kotwy ukośnej z zastosowaniem specjalnie do tego celu wykonanego stelażu. Literatura Dzierżewicz Z., Starosolski W. (010). Systemy budownictwa wielkopłytowego w Polsce w latach Wolters Kluwer business. Warszawa. Instrukcja ITB nr /99 (1999). Badania i ocena betonowych płyt warstwowych w budynkach mieszkalnych. Warszawa. Instrukcja ITB nr 7/00 (00). Metodyka oceny stanu technicznego wielkopłytowych warstwowych ścian zewnętrznych. Dodatkowe połączenia warstwy fakturowej z warstwą konstrukcyjną wielkopłytowych ścian zewnętrznych. Warszawa. Kamiński M. (red.) (1996). Podstawy projektowania konstrukcji żelbetowych według Eurokodu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Wrocław. Katalog techniczny firmy KOELNER S.. (01). Edycja 7, Krentowski J., Trybiłło R. (008). Usuwanie stanów zagrożenia zewnętrznych ścian warstwowych budynków mieszkalnych. Przegląd Budowlany, /008, -9 Orłowski Z., Orłowski M., Wasilewski., Tomaszewicz D. (011). Ocena stanu technicznego wieszaków mocujących warstwę fakturową w budynkach ŁSM w Łomży. Białystok, wrzesień 011. REINFORCING OF THE EXTERNL WLL IN THE BUILDINGS OF LRGE SLB bstract: The topic of the paper is to analyze the chosen method of reinforcing of the walls in the existing buildings with layered walls. The paper presents several methods of layered wall reinforcements used in construction practice and, in particular, the system, which is used to strengthen of the walls for panel buildings in Lomza. It is the COPY-ECO system, for which the calculations of static anchors were carried out. Wniosek z obliczeń jest następujący: Warunek nośności na docisk został spełniony 10