ISSN Nr 2 (63) czerwiec 2011 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

Transkrypt

1 ISSN Nr 2 (63) czerwiec 2011 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

2 Redaguje zespół: Andrzej Plata redaktor naczelny Mirosław Bagiński z-ca redaktora naczelnego Barbara Kochan z-ca redaktora naczelnego Jacek Dubiel sekretarz redakcji Katarzyna Myślińska Katarzyna Kajdasz-Szpotko Małgorzata Jankowska Adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A Bytom ul. Chorzowska 25 tel. (32) lub (32) fax. (32) Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d BYTOM tel. (32) osrgbytom@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska JAWORZNO tel. (32) fax. (32) osrgjaworzno@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka WODZISŁAW ŚL. tel. (32) osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa ZABRZE tel. (32) osrgzabrze@csrg.bytom.pl Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. SPIS TREŚCI Krótko Nowy wiceprezes CSRG S.A IV Memoriał Przypominamy o konkursie Nagrodzono i wyróżniono Moje życie po wypadku Delegacja z Kazachstanu Górnictwo kolumbijskie Rozmowa z mgr.inż. Zenonem Jerzykiem, kierownikiem specjalistycznych pogotowi CSRG S.A. Chęć niesienia pomocy innym Jacek Dopierała Akcja pożarowa w KWK Bielszowice Jacek Polniak Działalność Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w 2010 roku Piotr Lubczyński, Jan Syty, Marcin Ziętek Dynamika pożaru podziemnego Zdzisław Dybaś Działalność Ratowniczej Stacji Górnictwa Otworowego w Krakowie w 2010 roku Andrzej Plata Ćwiczenia dyspozytorów ruchu zakładów górniczych Leszek Kwiska System inspekcyjny Gerard Libera Regeneracyjny schładzacz powietrza Elżbieta Wicher, Jacek Wicher Niezwykła akcja ratownicza w Chile Krzysztof Fabiszak Sprzęt na wyposażeniu specjalistycznego pogotowia przeciwpożarowego CSRG S.A Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Oficyna Drukarska, Warszawa, ul. Sokołowska 12a, tel./fax (22) Nakład: 500 egz. Zdjęcie na okładce: Budynek CSRG S.A. w Bytomiu. Fot: archiwum CSRG S.A.

3 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 KRÓTKO NOWY WICEPREZES CSRG S.A. Mirosław Bagiński został powołany na stanowisko członka Zarządu Wiceprezesa ds. technicznych zastępcę kierownika jednostki ratownictwa górniczego Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. Funkcję zaczął sprawować 15 kwietnia br. Mirosław Bagiński w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego pracuje od 1991 roku. Przez ostatnie cztery lata pełnił funkcję dyrektora ds. technicznych. Z górnictwem związany jest od 22 lat. Jest absolwentem Politechniki Wrocławskiej Wydział Górniczy. Skończył również studia podyplomowe na Politechnice Śląskiej z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem oraz studia z aerologii i ratownictwa górniczego. Zapalony nurek. Prywatnie żonaty i ojciec 21 letniej studentki filologii angielskiej i chińskiej. Moje plany i działania zawodowe ściśle związane są z rozwojem ratownictwa górniczego na arenie krajowej i międzynarodowej mówi M. Bagiński. Wcześniej członkiem Zarządu i Wiceprezesem ds. technicznych CSRG S.A. był Jan Syty. Ze stanowiska został odwołany 3 marca br. Obecnie pracuje w Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śląskim. Postępowanie kwalifikacyjne na stanowisko członka Zarządu Wiceprezesa ds. technicznych przeprowadziła Rada Nadzorcza CSRG S.A. w Bytomiu. Do konkursu zgłosiło się 3 kandydatów, którzy musieli wykazać się między innymi wiedzą z zakresu działalności spółki, znajomością zasad funkcjonowania ratownictwa górniczego oraz zasad prowadzenia akcji ratowniczych w podziemnych zakładach górniczych. IV MEMORIAŁ Już po raz czwarty (luty 2011) odbył się Memoriał imienia podkomisarza Tadeusza Bartosika w Piłce Siatkowej. Wśród startujących znalazła się także drużyna z Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., która zajęła trzecie miejsce. Zawody odbywały się w hali sportowej Oddziału Prewencji Policji w Katowicach. Rywalizowało w nich osiem drużyn. Zwycięzcą została drużyna Honorowych Dawców Krwi PCK z Katowic. Miejsce drugie przypadło drużynie z katowickiego oddziału prewencji. Organizatorem zawodów był Dowódca Oddziału Prewencji Policji w Katowicach, Śląska Grupa Wojewódzka IPA, Zarząd Terenowy Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów OPP w Katowicach oraz Wydział Kadr i Szkolenia KWP w Katowicach. W zawodach wzięło udział osiem drużyn reprezentujących: Wydział Kadr i Szkolenia KWP Katowice, Oddział Prewencji Policji w Katowicach, Śląskich Prawników, Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe, Honorowych Dawców Krwi PCK w Katowicach, Centralną Stację Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, Izbę Celną w Katowicach, Wojewódzki Sztab Wojskowy w Katowicach. Podkomisarz Tadeusz Bartosik był funkcjonariuszem katowickich oddziałów prewencji policji. 28 stycznia 2006 roku pełnił służbę na terenie MTK w Chorzowie. Był odpowiedzialny za bezpieczeństwo uczestników międzynarodowej wystawy gołębi. Próbował w chwili zagrożenia z hali wyprowadzić jak najwięcej ludzi. Niestety zginął przygnieciony elementami konstrukcji dachu. PRZYPOMINAMY O KONKURSIE Związek Zawodowy Ratowników Górniczych w Polsce rozpisał konkurs na pomysł racjonalizatorski. Celem jest wprowadzenie do techniki ratowniczej nowatorskich rozwiązań, jak i udoskonalenie dotychczas obowiązujących, które pracę ułatwią lub uczynią ją bezpieczniejszą mówi Konstanty Wolny ze Związku Zawodowego Ratowników Górniczych w Polsce. Pomysł ma dotyczyć ratownictwa górniczego. Forma dowolna rysunek lub opis. Patronat honorowy nad konkursem objęła Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Prace należy nadesłać do 30 czerwca br. na adres: Sekretariat ZZRG w Polsce, Bytom ul. Chorzowska 25. NAGRODZONO I WYRÓŻNIONO Jak co roku podczas Biesiady Piwnej nagrodzono i wyróżniono. W uznaniu za zasługi wniesione w udoskonalenie i rozwój ratownictwa górniczego Złoty Krzyż Maltański nadany przez Zarząd CSRG S.A. odebrał Jerzy Kaczmarek. Dyplom honorowy i znaczek Krzyża Maltańskiego symbol ratownictwa górniczego otrzymali: Jerzy Korczyński, Przemysław Adamski i Grzegorz Rozkosz. W dowód uznania za ratowanie życia i zdrowia górnikom i ratownikom Srebrny Medal przyznano Markowi Kaweckiemu. Honorowe Sztylety Ratownictwa otrzymali: Zdzisław Jankowski (lekarz), Jan Kozicki, Jan Jafernik i Leszek Nocoń ratownicy górniczy i mechanicy sprzętu. MOJE ŻYCIE PO WYPADKU 24 marca br. w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego rozstrzygnięto konkurs literacki Moje życie po wypadku. Był on adresowany do wdów i dzieci górników, którzy zginęli podczas pracy w kopalniach. Łącznie wpłynęło 56 prac. Spotkanie rozpoczęło się od złożenia kwiatów pod tablicą upamiętniającą ratowników górniczych, którzy polegli podczas akcji. Zapalono także symboliczne znicze. W spotkaniu zorganizowanym w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu udział wzięli uczestnicy konkursu wraz z rodzinami oraz wicewojewoda śląski Stanisław Dąbrowa, reprezentanci partnerów projektu: prof. Józef Dubiński dyrektor naczelny Głównego Instytutu Górnictwa, Piotr Luberta przewodniczący ZZ Ratowników Górniczych w Polsce oraz Bogdan Ćwięk prezes Fundacji Rodzin Górniczych, a także przedstawiciele spółek węglowych. W gronie laureatów konkursu znalazło się dziesięć osób: Lucyna Bekier, Małgorzata Brokos, Zdzisława Holona, Dawid Kubiak, Anna Niczyporuk, Krzysztof Niemczyk, Patrycja Partyka, Teresa Sewina, Przemysław Wardęga i Adrian Włodarczyk. Wszyscy otrzymali nagrody i pamiątkowe dyplomy. Prace, które wpłynęły na konkurs opublikowane zostaną w formie książki. Konkurs zorganizowany był w ramach projektu Bezpieczna praca bezpieczna rodzina. Promocja Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw w aspekcie bezpieczeństwa i higieny pracy. Projekt

4 NR 2/2011 ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI dofinansowany był przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Całość koordynowała Sylwia Jarosławska Sobór, rzeczniczka GIG. DELEGACJA Z KAZACHSTANU 4 osobowa delegacja z Jednostki Ratownictwa Górniczego z Kazachstanu przebywała od 18 kwietnia z pięciodniową wizytą w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Celem wizyty było m. in. poznanie struktury ratownictwa górniczego w Polsce, jak i organizacji i działalności ratownictwa górniczego. Podczas pierwszego dnia goście przebywali w KD Barbara. Zapoznani zostali m.in. z wynikami eksperymentu podziemnego zgazowania węgla. Uczestniczyli również w prezentacji prowokowanego wybuchu pyłu węglowego. Jest to pierwsza wizyta delegacji z Kazachstanu w CSRG S.A. Podczas kolejnych dni gościom przedłożone zostały zagadnienia związane z uregulowaniami prawnymi dotyczącymi organizacji ratownictwa górniczego w naszym kraju, jak i organizacją akcji ratowniczych (prowadzeniem akcji, rodzajami akcji). Zapoznani zostali także z organizacją i działalnością Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w głównej mierze ze strukturą organizacyjną, zasadami współpracy z zakładami górniczymi, w tym finansowaniem działalności ratowniczej. Obszerniejszy materiał z wizyty w kolejnym numerze kwartalnika. GÓRNICTWO KOLUMBIJSKIE Funkcjonowanie górnictwa kolumbijskiego oraz kwestia bezpieczeństwa pracy w górnictwie, to główne tematy, które omawiano podczas cyklu seminariów zorganizowanych w Kolumbii. Z początkiem kwietnia na zaproszenie departamentu górnictwa i energetyki prowincji Cundinamarca Kolumbia dyrektorzy Okręgowych Stacji Ratownictwa Górniczego Zbigniew chęć niesienia pomocy innym rozmowa z mgr. inż. Zenonem Jerzykiem, kierownikiem specjalistycznych pogotowi csrg S.A. Kubica i Adam Ściuk uczestniczyli w cyklu seminariów z zakresu bezpieczeństwa pracy, środków ochrony osobistej oraz zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych. Uczestnikami seminariów byli właściciele i pracownicy kopalń. Dyrektorzy naszych okręgowych stacji odwiedzili także kopalnie Rinconcito. Według przekazanych informacji kopalnia wydobywa ok ton węgla na miesiąc, przy zatrudnieniu 20 osób. Delegacja uczestniczyła także w konferencji górniczej pod przewodnictwem gubernatora prowincji Cundinamarca przy udziale m.in. ambasadora RP w Kolumbii. Podczas spotkania gubernator podziękował przedstawicielom CSRG S.A. za przeprowadzone seminaria. Padła również deklaracja co do dalszej współpracy w zakresie szkolenia pracowników górnictwa wymienionej wyżej prowincji. Obszerny materiał ukaże się w kolejnym wydaniu kwartalnika. Oprac.: Aleksandra Szatkowska-Mejer rzecznik prasowy CSRG S.A. Jesteście na pierwszej linii w walce z naturą, nieraz o ludzkie życie. Jakie kwalifikacje zawodowe i charakterologiczne powinni mieć ratownicy? To jest bardzo dobre pytanie, gorzej z odpowiedzią. Nie ma takiej szkoły, czy to zawodowej, średniej czy kierunków studiów, które przygotowałyby ratownika o odpowiednich kwalifikacjach, zdolnego do czynnego brania udziału w akcjach. Będąc wiele lat kierownikiem pogotowia specjalistycznego miałem do czynienia z wieloma ludźmi o różnym wykształceniu, różnych cechach charakteru, o różnych kwalifikacjach i wiem jak trudno jest stworzyć dobry zespół do różnych działań ratowniczych. Niezmiernie trudno dotrzeć do ludzi i wydobyć z nich to co jest najlepsze, a każdy (no, może prawie każdy) kto dobrowolnie decyduje się wstąpić do ratownictwa ma w sobie to coś, co w zestawieniu z cechami innych tworzy dobry zastęp ratowniczy, czy też w szerszym pojęciu zespół ludzki zajmujący się problemem ratownictwa. Rolą osób kierujących jest właśnie odpowiednie dobranie tychże zastępów zespołów. Zgodnie z przepisami górniczymi, ażeby starać się o przyjęcie do drużyny ratowniczej trzeba się wykazać minimum rocznym stażem pracy pod ziemią (oczywiście trzeba spełnić też inne warunki). Według 2 mnie jest to stanowczo za mało, po roku młody człowiek nie jest jeszcze gotowy do pracy w ratownictwie (oczywiście mogą zdarzyć się wyjątki). Staż pracy pod ziemią powinien jak sądzę wynosić minimum trzy, a może i więcej lat. Powinno się dobierać ludzi z większą starannością, więcej o nich wiedzieć, zwracać dużą uwagę na kwalifikacje zawodowe tak, aby w drużynie ratowniczej byli rzeczywiście ludzie o różnych zawodach i umiejętnościach. Moim zdaniem należałoby stworzyć system doboru ratowników. Nie mam na to dobrego pomysłu, ale marzy mi się,,komisja w skład której wchodziliby fachowcy z branży oraz psychologowie znający specyfikę pracy. Ważną cechą, którą należy kierować się w doborze kandydatów na ratowników jest umiejętność pracy w zespole, dostosowanie swojego,,ja dla dobra zespołu, jednak zdecydowanie powinno się mieć swoje zdanie.

5 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 Ratownik winien mieć w sobie chęć niesienia pomocy innym, służyć ludziom w potrzebie, a tego nie da się nigdzie nauczyć. Niektórzy mówią, że potrafią bardzo szybko ocenić, czy z określonego pracownika będzie dobry ratownik. Nie do końca się z tą opinią zgadzam gdyż obserwując zachowanie ludzi w skrajnych przypadkach podczas ciężkich akcji wiem, że może być bardzo różne. A zależy to od naprawdę wielu czynników. Oczywiście podczas różnego rodzaju ćwiczeń można w miarę określić przydatność i umiejętności, ale tak naprawdę swój,,charakter ratownicy muszą wykazać i potwierdzić podczas ciężkich akcji. Osobiście oczekiwałbym ponadto, aby kandydaci na ratowników posiadali dosyć duży zasób wiedzy ogólnotechnicznej, tzw. użytkowej, która jest bardzo pomocna szczególnie jak pracuje się ze sprzętem wysoce specjalistycznym. Często powtarzam, że ćwiczenia i szkolenia są bardzo ważne, ale przede wszystkim podczas akcji od ratowników wymaga się maksimum zaangażowania, uporu i determinacji w walce z żywiołem. I tacy są ratownicy i to obojętne czy pracują w ramach pogotowia Okręgowej Stacji Ratownictwa, pogotowia zawodowego CSRG czy też zastępów kopalnianych. Ludzie przypadkowi w ratownictwie też się zdarzają, ale szybko sami rezygnują albo z nich się rezygnuje. Ratownicy także muszą wykazać się odpowiednim zdrowiem potwierdzonym okresowo specjalistycznymi badaniami lekarskimi. Wyposażenie w najnowszy sprzęt specjalistyczny pogotowi wydaje się oczywistą koniecznością. Jak Pan ocenia obecną sytuację i perspektywy w tej dziedzinie? Oczywiście pogotowia są wyposażone w dobry nowoczesny sprzęt, ale nigdy nie ma tak dobrze, aby nie mogło być lepiej. Trzeba ciągle szukać nowych rozwiązań, nowego sprzętu, bardzo często adaptować go do działań ratowniczych, gdyż rzadko sprzęt jest produkowany li tylko dla ratownictwa górniczego. Zdaję sobie sprawę z tego, że aby spełnić oczekiwania zakładów górniczych jednostka ratownicza musi być wyposażona w taki sprzęt, który będzie pomocny w prowadzeniu akcji ratowniczej, a nie posiadają go zastępy kopalniane. W niedalekiej perspektywie czasowej moim zdaniem w jednostce ratownictwa głównym trzonem będą tylko pogotowia specjalistyczne, które będą miały do dyspozycji wysoce specjalistyczny sprzęt obsługiwany przez bardzo dobrze wyszkolonych specjalistów. 3 Braliście udział w wielu akcjach ratowniczych w kraju oraz za granicą. Które z nich zapamiętał Pan z uwagi na rozmiar działań, bądź szczególnie dramatyczny przebieg? Czy wyciągnięto z nich wnioski na przyszłość? Ja oraz moi koledzy braliśmy udział w wielu akcjach w naszych kopalniach, jak i za granicą. Bardzo mocno podkreślam,,braliśmy dlatego, że w ratownictwie zawsze pracuje się w grupie, w zespole na którym można polegać, do którego można mieć zaufanie. W działaniu indywidualnym nic się nie osiągnie, pomijam tu już kwestię bezpieczeństwa i przepisów. W ratownictwie górniczym podstawową komórką jest zastęp 5 osobowy w ramach którego dzieli się zadania. Miałem to szczęście, że w pierwszej fazie służby w ratownictwie szczególnie ważnej dla mnie także i później, trafiałem na wspaniałych kolegów, od których mogłem się wiele nauczyć. Oprócz różnego rodzaju akcji w polskich kopalniach braliśmy również udział w akcjach ratowniczych w Czechosłowacji (później Czechach) kilkakrotnie, na Ukrainie, w RPA 3 krotnie, w Australii 3 krotnie, w USA 3 krotnie. To były trudne wyjazdy, bardzo ciężka praca, ale też duże doświadczenie, którego nie moglibyśmy zdobyć nigdzie indziej. Jednak kiedy myślę o wszystkich akcjach w których brałem udział w pamięci szczególnie utkwiła mi tragedia w Hali MTK w Katowicach oraz udział w akcji powodziowej w 1997 r., w której współpracowały służby z różnych krajów. Były to szczególne akcje dlatego, że obie prowadzone były w warunkach nietypowych dla ratowników górniczych. Każda akcja z udziałem poszkodowanych ludzi jest dramatyczna, zawsze trwa wyścig z czasem, czy zdąży się z pomocą. Dramatyczna akcja, przynajmniej w moim odczuciu, była w kop. Niwka-Modrzejów, gdzie zginęli ratownicy, a z początku nie było wiadomo dlaczego zginęli było wtedy bardzo nerwowo. Z powodu rozmiarów i ilości poszkodowanych dramatyczna też była akcja w Hali MTK w Katowicach. Już podczas wyjazdu do wypadku mieliśmy informację, że może być bardzo wielu poszkodowanych licząc nawet w setki. To robi wrażenie nawet na nas ratownikach górniczych. Było bardzo dramatycznie, ale na szczęście poszkodowanych było nie aż tylu jak prognozowano. Dla nas, ratowników górniczych, ta akcja miała inny charakter. Była prowadzona na powierzchni w obecności wielu ludzi, telewizji, dziennikarzy. Te czynniki różnie wpływały na działania wielu ratowników, którzy chcieli się mocno wykazać, że w innych warunkach też potrafią skutecznie działać. Zebrano też dużo doświadczeń, co procentuje już w innych pracach. Z każdej akcji wyciąga się określone wnioski i to zarówno po stronie ratowników, jak i służb odpowiedzialnych za stan ratownictwa w zakładach górniczych. Często wydaje się, że akcje ratownicze są do siebie bardzo podobne, że już nic nas nie zaskoczy. Jednak tak nie jest, każda akcja ratownicza jest inna, często może czymś zaskoczyć. Dlatego trzeba się cały czas uczyć i wykazać dużo pokory dla natury. W ratownictwie górniczym, w tym szczególnie w działalności pogotowi niezbędna jest wiedza nabywana podczas różnych szkoleń i doświadczenie przychodzące z latami pracy, udziałem w wielu akcjach ratowniczych oraz nowoczesny sprzęt. Co może jeszcze zwiększyć efektywność działania specjalistycznych pogotowi?

6 NR 2/2011 Wiedza nabywana podczas różnorodnych szkoleń, doświadczenia przychodzące z latami pracy, udział w akcjach, nowoczesny sprzęt na pewno mają duży wpływ na efektywność działań w ratownictwie górniczym, w specjalistycznych pogotowiach, ale czy tylko? Nigdy nie ma za dużo szkoleń i ćwiczeń praktycznych, rutyna potrafi być zgubna. Ratownicy obsługujący specjalistyczny sprzęt, który jest przeważnie bardzo drogi, pewne zachowania oraz czynności powinni mieć wyuczone do perfekcji, co nie zwalnia nikogo od logicznego myślenia. Należy szukać nowych rozwiązań problemów technicznych, nowych urządzeń, które na pierwszy rzut oka wydają się nie być użyteczne, a po modyfikacji, często drobnej przeróbce, są bardzo przydatne w ratownictwie. Jak Pan trafił do ratownictwa górniczego i co jest najważniejsze w tym trudnym zawodzie? Zanim trafiłem do ratownictwa górniczego kilka lat pracowałem w kop. Dymitrow, późniejszej Centrum. Tak naprawdę do górnictwa trafiłem całkiem przez przypadek. Choć faktem ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI jest, że w górnictwie ponad trzydzieści parę lat pracował mój ojciec, a w samym ratownictwie ponad 20 lat, nie miało to dla mnie większego znaczenia przy podejmowaniu decyzji. Jeszcze w szkole chciałem pracować służyć w służbach mundurowych. Wszystkie decyzje podejmowałem w tym kierunku. Najpierw Wojskowa Akademia Techniczna, później szkoła oficerska milicji. Jednakże z powodu trudnej sytuacji politycznogospodarczej w Polsce w początkach lat 80. ostatecznie nie zrealizowałem tych planów. Aby odpracować wojsko podjąłem pracę w kopalni, trochę na przekór ojcu, który twierdził, że nie wytrzymam tygodnia. Pamiętam nawet, że o to zrobiliśmy zakład. No i tak zostałem do dzisiaj, chociaż z początku cały czas twierdziłem, że w górnictwie jestem tylko chwilowo. Pracując w kopalni, w oddziale elektrycznym, miałem podczas akcji ratowniczych kontakt z ratownikami i ich praca zaczęła mi się podobać. Podczas jednej z akcji mogłem obserwować pracę ratowników z CSRG, którzy mieli uruchamiać gazowy agregat gaśniczy do zwalczania zagrożeń pożarowych. Zaimponował mi ich sprzęt, umiejętności i sposób działania. Po zakończeniu akcji zaproponowano mi pracę w CSRG. Dosyć długo się wahałem, była to praca ciekawa jednakże nie chciałem się wiązać z górnictwem, wciąż byłem przekonany, że jestem tu na chwilę. Po pewnym czasie zdecydowałem się jednak na zatrudnienie w CSRG. Przeszedłem wszystkie szczeble w ratownictwie górniczym aż do kierownika specjalistycznych pogotowi ratowniczych CSRG zastępcy dyrektora OSRG w Bytomiu. Po drodze były studia na Politechnice Śląskiej w Gliwicach na Wydziale Górnictwa i Geologii. Wszyscy zadają pytanie co jest najważniejsze w tym zawodzie. Często się nad tym zastanawiam i tak naprawdę do końca nie umiem odpowiedzieć. Na pewno trzeba mieć odpowiednie cechy psychofizyczne, cechować się uporem i zaciętością w pracy, chęcią poznawania ciągle nowych rzeczy (urządzeń), ale przede wszystkim mieć w sobie chęć niesienia pomocy innym, bo tego się nie da ani nauczyć ani wyćwiczyć. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał: JACEK DUBIEL W KWK Bielszowice Akcja pożarowa 16 lutego 2011 r. około godziny w rejonie chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg w KWK Bielszowice pojawiły się sygnały świadczące o wzroście zagrożenia pożarowego w postaci stężeń tlenku węgla na poziomie 6 ppm. Pokład 504 został zaliczony do IV kategorii zagrożenia metanowego, III stopnia zagrożenia tąpaniami, klasy B niebezpieczeństwa wybuchu pyłu węglowego, II grupy samozapalności węgla. Pożar zaistniał w wyniku samozagrzania węgla pokładu 504wg w upadowej IVz badawczej na poziomie mgr inż. JACEK DOPIERAŁA OSRG Zabrze 840 m. Chodnik 4z badawczy oraz upadowa IVz badawcza w pokładzie 504wg były przewietrzane za pomocą wentylacji odrębnej tłoczącej z zabudowanym wentylatorem 1005 B w przekopie pochyłym do zbiornika szybu II. Upadowa IVz badawcza została wydrążona w okresie od 23 marca do 23 września 2010 r., a jej dalsze drążenie zostało wstrzymane pozostały odcinek zaplanowano wykonać od strony północnej. Upadowa została wykonana w obudowie ŁP10/V29 w odstępach co 0,75 m. Łączna długość wyrobisk (chodnik 4z badawczy oraz upadowa IVz badawcza w pokładzie 504wg) przewietrzanych wentylacją odrębną wynosiła 1967 m. Pierwsze oznaki pożaru polegające na pojawieniu się dymów i tlenku węgla w prądzie powietrza wypływającym z chodnika 4z badawczego w stężeniu powyżej 26 ppm zarejestrowano około godziny O godzinie dyspozytor ruchu wycofał 23 pracowników bez użycia aparatów ucieczkowych z rejonu chodnika badawczego 4z w pokładzie 504wg oraz ściany nr 307b w pokładzie 507, a stężenia tlenku węgla przekroczyły

7 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 zakres pomiarowy czujników 200 ppm. Dyżurujące zastępy ratownicze z Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Zabrzu wezwano o godz O godzinie kierowanie akcją objął Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego. Wyznaczono strefę zagrożenia. Strefą zagrożenia objęto wyrobiska, którymi odprowadzane było powietrze ze ściany 307b w pokładzie 507, część wyrobisk w których zainstalowano urządzenia odstawy urobku ze ściany 022 w pokładzie 504wg oraz drogi odprowadzania powietrza zużytego do szybu IV i Pawłów Górny II. Dojścia do strefy zagrożenia zabezpieczone były piętnastoma posterunkami. Bazę ratowniczą zlokalizowano w pochylni wentylacyjno transportowej w pokładzie 504wg. Baza zabezpieczona była zaporą przeciwwybuchową. Do akcji skierowano dwa zastępy ratownicze KWK Bielszowice, a o godzinie przybyłe na wezwanie dwa dyżurujące zastępy ratownicze z OSRG Zabrze, lekarza i specjalistyczne pogotowie pomiarowe z CSRG S.A. w sumie pięć zastępów. W początkowej fazie akcji skierowano zastęp ratowniczy do wylotu chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg w celu rozeznania zagrożenia i wykonania pomiarów oraz otwarcia zasuwy na rurociągu ppoż. o średnicy 108 mm dla wykonania korka wodnego poprzez zalanie chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg. Zastęp stwierdził, że wyrobiskiem płynie gęsty dym, ograniczający widoczność do dwóch metrów i wykonał pomiary zawartości gazów: CH 4 0,4%, CO 0,1%, CO 2 0,5%, O 2 20,5%, t s 23 C, φ 87%. W trakcie tej samej zmiany rozciągnięto linię chromatograficzną od stanowiska chromatografu do wylotu chodnika 4z badawczego w pokładzie 504, około 6 m od skrzyżowania z przekopem do pokładu 507 i rozpoczęto wykonywanie analiz prób powietrza przy pomocy chromatografu. Prowadzono zalewanie chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg z wydajnością około 1,5 m 3 /min. Określono ilość wody potrzebnej do wykonania korka na poziomie około 3000 m 3. Czas potrzebny do wykonania korka określono na około 33 godziny. 17 lutego 2011 r. na zmianie rannej skierowano zastęp ratowniczy do wylotu chodnika 4z badawczego, aby wydłużyć rurociąg podsadzkowy o średnicy 150 mm w celu zwiększenia wydajności podawanej wody dla wykonania korka wodnego poprzez zalanie chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg. Zastęp wykonał swoje zadanie dokonując równocześnie pomiarów zawartości gazów w miejscu wykonywanej pracy: CH 4 0,1%, CO 310 ppm, CO 2 0,1%, O 2 20,6%, t s 20,4 C, φ 68,1%. W trakcie trwania zmiany prowadzono podawanie wody do chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg z wydajnością około 1,5 m 3 /min., a w wyniku podłączenia dodatkowego rurociągu (podsadzkowego) od godz zwiększono wydajność podawanej wody do około 4 m 3 /min. Do godz lutego 2011 r. podano około 975 m 3 wody. Na kolejnej zmianie kontynuowano podawanie wody do chodnika 4z badawczego Drogi wentylacyjne do # Pawów Górny ciana 307b Chodnik 9z Drogi wentylacyjne do # IV Upad. IVz bad. Przekop pochyy P Chodnik 4z bad. Strefa zagroenia poarowego Schemat przestrzenny rejonu pożaru.

8 NR 2/2011 ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI w pokładzie 504wg z wydajnością około 4 m 3 /min. Około godziny przewidywano uzyskanie przewyższenia poziomu wody w korku do wysokości 2,0 m w chodniku 4z badawczym w pokładzie 504wg. O godz podana ilość wody do korka wyniosła 3180 m 3 osiągając tym samym teoretycznie wykonanie korka wodnego zgodnego z wymaganiami określonymi w wytycznych Sposoby wykonania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych wydanych przez CSRG S.A. w Bytomiu. Na zm. C Kierownik Akcji Ratowniczej polecił wysłać zastęp ratowniczy w celu sprawdzenia na którym metrze znajduje się lustro wody w chodniku 4z badawczym w pokładzie 504 od skrzyżowania z przekopem do pokładu 507 za pomocą taśmy pomiarowej oraz zabudowy czujnika metanu przed lustrem wody. Zastęp dotarł do początku lustra wody znajdującego się na 210 m chodnika 4z badawczego w pokładzie 504, co dało pewność osiągnięcia poziomu lustra wody (z obliczeń służb mierniczo geologicznych) ponad 2 m nad najniżej położonym punktem stropu w muldzie oraz długości zalanego wyrobiska do stropu ponad 15 m. Zastęp dokonał pomiarów stężeń gazów przed lustrem wody stwierdzając: O 2 21%, CH 4 0,00%, CO 0,0%, CO 2 0,0%, temperatura od 21 C do 23 C; wilgotność od 50% do 73% oraz potwierdził, że stan lutniociągu i obudowy jest prawidłowy. Zabudował czujnik CH 4 przed lustrem wody, rozpiął lutniociąg na 210 m, a wracając do bazy połączył rozpięty lutniociąg na 140 m chodnika 4z badawczego w pokładzie 504wg. O godz lutego 2011 r. Kierownik Akcji Ratowniczej polecił zakończyć podawanie wody rurociągiem podsadzkowym do korka wodnego i kontynuować podawanie wody do korka wodnego tylko rurociągiem p.poż. (wydajność została tym samym zmniejszona do 1,5 m 3 /min.). O godz zatłoczona ilość wody do korka wodnego wynosiła 4380 m 3. Po analizie i stwierdzeniu, że stan atmosfery kopalnianej odpowiada wymogom obowiązujących przepisów Kierownik Akcji o godzinie 5 45 podjął decyzję o zakończeniu akcji, a dalsze prace w tym rejonie prowadzone były zgodnie z programem prac profilaktycznych zatwierdzonym przez KRZG. W akcji brały udział zastępy ratownicze własne kopalni Bielszowice oraz z kopalni Halemba Wirek, OSRG w Zabrzu i Bytomiu, a także pogotowie pomiarowe z CSRG S.A. w Bytomiu. W wyniku prowadzenia dalszych prac profilaktycznych wykonano w chodniku 4z badawczym w pokładzie 504wg na zachód od skrzyżowania z przekopem do pokładu 507 tamę konstrukcji przeciwwybuchowej wypełnioną spoiwem mineralnym. W 2010 r. Działalność Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. W strukturze organizacyjnej Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., jako jednostki ratownictwa górniczego, funkcjonują cztery Okręgowe Stacje Ratownictwa Górniczego: w Bytomiu, Jaworznie, Wodzisławiu i Zabrzu. W celu wykonywania zadań statutowych CSRG S.A. utrzymuje w okręgowych stacjach stałe, całodobowe dyżury zastępów ratowniczych w składzie: kierownik zastępów ratowniczych, 10 ratowników górniczych i mechanik sprzętu ratowniczego. mgr inż. JACEK POLNIAK CSRG S.A. w Bytomiu Struktura organizacyjna Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Na wezwanie zakładu górniczego zastępy wyposażone w odpowiedni sprzęt i środki transportowe mają obowiązek natychmiastowego udania się do kopalni w celu podjęcia akcji ratowniczej. Zastępy ratownicze dyżurujące w OSRG w czasie akcji ratowniczej mają zapewnioną opiekę medyczną lekarzy medycznej służby ratownictwa górniczego. 6 Ponadto do wykonywania prac ratowniczych wymagających zastosowania specjalnych technik ratowniczych utrzymywane są następujące specjalistyczne pogotowia ratownicze: pomiarowe do pomiaru parametrów fizykochemicznych powietrza i gazów pożarowych oraz oceny stopnia wybuchowości mieszanin gazowych, do inertyzacji powietrza kopalnianego, przeciwpożarowe do wykonywania prac ratowniczych przy zwalczaniu pożarów podziemnych wymagających zastosowania sprzętu i urządzeń do podawania pian gaśni

9 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 czych oraz izolacji wyrobisk, górotworu i zrobów, górniczo-techniczne do wykonywania prac ratowniczych związanych z ratowaniem ludzi uwięzionych pod zawałem lub odciętych od czynnych wyrobisk wskutek tąpnięcia lub zawału, wodne do usuwania skutków wdarcia się lub niekontrolowanego dopływu do wyrobisk wody lub wody z luźnym materiałem, przewoźnych wyciągów ratowniczych do ewakuacji pracowników lub prowadzenia innych prac ratowniczych w szybach lub otworach wielkośrednicowych oraz prowadzenia prac awaryjno-rewizyjnych i kontrolnych. Podstawowa działalność Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w 2010 r. prowadzona była w trzech kategoriach: działalność interwencyjna w zakresie ratowania życia i zdrowia górników oraz udzielania pomocy zakładom górniczym w razie zagrożenia bezpieczeństwa powstałego wskutek zdarzeń związanych z pożarami podziemnymi, wybuchami gazów i pyłu węglowego, wyrzutami gazów i skał, zawałami skał i tąpaniami, gwałtownymi wdarciami wody do wyrobisk górniczych oraz usuwania skutków i przywracania bezpiecznych warunków pracy po zaistnieniu tych zdarzeń, działalność prewencyjna polegająca na prowadzeniu w kopalniach prac profilaktycznych oraz na promowaniu, propagowaniu i wprowadzaniu do zakładów górniczych nowatorskich technik i technologii zapobiegających powstawaniu niebezpiecznych zdarzeń w zakładach górniczych, a także informowaniu o nowym sprzęcie do wykonywania prac profilaktycznych, działalność szkoleniowa polegającą na organizowaniu szkoleń, które wynikają z rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie ratownictwa górniczego dla osób, które muszą posiadać specjalistyczne przeszkolenie w zakresie organizacji i kierowania akcjami ratowniczymi, kierowania drużynami ratowniczymi, członków drużyn ratowniczych, osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego nie wchodzących w skład drużyny ratowniczej. Ponadto Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. prowadziła również szkolenia, które mają na celu podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności członków służb kopalnianych pracowników zakładów górniczych i innych podmiotów gospodarczych. CSRG S.A. jest jednostką ratownictwa funkcjonującą także w ramach Krajowego Zintegrowanego Systemu Ratowniczo Gaśniczego i w związku z powyższym w jednostce utrzymywane są: grupa ratowniczo poszukiwawcza przygotowana do ratowania ludzi m.in. z gruzów zawalonych budynków oraz grupa ratownictwa wysokościowego, która jest przygotowana do wykonywania zadań w miejscach, gdzie zachodzi potrzeba stosowania technik alpinistycznych O/Bytom O/Jaworzno O/Wodzisaw O/Zabrze Rok 2010 Rok 2009 Ogóem Ratownicy dozór Rys. 1. Stan liczbowy drużyn ratowniczych w zakładach górniczych wg rejonów działania poszczególnych OSRG O/Bytom O/Jaworzno O/Wodzisaw O/Zabrze Rok 2010 Rok 2009 Liczba KSRG Liczba KPRG Rys. 2. Ilość kopalnianych stacji ratownictwa górniczego i kopalnianych punktów ratownictwa górniczego wg rejonu działania poszczególnych OSRG. W celu właściwego współdziałania w akcjach ratowniczych z jednostkami Państwowej Straży Pożarnej grupy te zostały wyposażone w odpowiedni sprzęt ratowniczy, a także brały udział w 2010 r. w specjalistycznych manewrach z podobnymi grupami funkcjonującymi w strukturach PSP. Ratownictwo górnicze w zakładach górniczych Stan liczbowy drużyn ratowniczych oraz kopalnianych stacji ratownictwa górniczego (KSRG) i kopalnianych punktów ratownictwa górniczego (KPRG) w zakładach górniczych zabezpieczanych przez CSRG S.A. przedstawiono na rys. 1 i rys. 2. Działalność interwencyjna Działalność interwencyjna służb ratownictwa górniczego CSRG S.A. w 2010 roku prowadzona była w zakładach górniczych w związku z: a) pożarami podziemnymi, b) tąpaniami i zawałami skał do wyrobisk, c) zagrożeniem wodnym i innymi wypadkami takimi jak awarie i zdarzenia w szybach oraz powodzią w obszarze górniczym kopalń. 41 6

10 NR 2/2011 ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI 10 Poary Tpnicia i zaway 0 Wybuchy metanu lub/i pyu wglowego Rys. 3. Rodzaj i ilość akcji ratowniczych Rok 2010 Rok W 2010 r. CSRG S.A. brała udział w 21 akcjach ratowniczych. Na rys. 3 przedstawiono ilość i rodzaje akcji ratowniczych w których brały udział służby ratownicze CSRG S.A. oraz na rys. 4 ilość wyjazdów poszczególnych pogotowi ratowniczych OSRG do tych akcji. Zawodowe pogotowia specjalistyczne brały udział w akcjach ratowniczych oraz w pracach na zasadach akcji ratowniczych, gdy zachodziła potrzeba stosowania specjalnych technik ratowniczych. W 2010 roku specjalistyczne zawodowe pogotowia ratownicze brały udział 202 razy w akcjach ratowniczych oraz w pracach na zasadach akcji ratowniczych w zakładach górniczych rys.5. Pogotowie pomiarowe wyjeżdżało 73 razy do: KWK Knurów Szczygłowice, KWK Borynia, KWK Mysłowice Wesoła, KWK Pniówek, KWK Zofiówka, KWK Murcki-Staszic, KWK Jankowice, LW Bogdanka, KWK Kazimierz-Juliusz. Pogotowie górniczo techniczne wyjeżdżało 6 razy do: KWK Sośnica- Makoszowy, KWK Rydułtowy Anna, ZG Siltech. Pogotowie przeciwpożarowe wyjeżdżało 53 razy do: KWK Mysłowice-Wesoła, KWK Knurów-Szczygłowice, KWK Pniówek, KWK 21 Wodne Inne Razem O/Bytom O/Jaworzno O/Wodzisaw O/Zabrze Rok 2010 Rok 2009 Rys. 4. Ilość wyjazdów pogotowi OSRG do akcji. Pog. pomiarowe 73 Pog. do inertyzacji powietrza kop. 26 Pog. Górniczo- Techniczne 6 Pog. przeciwpoarowe Przewony wycig ratowniczy Rys. 5. Ilość wyjazdów pogotowi specjalistycznych do akcji ratowniczych Rok Rok Murcki-Staszic, KWK Jankowice, KWK Zofiówka, KWK Kazimierz-Juliusz, LW Bogdanka. Pogotowie do inertyzacji powietrza kopalnianego wyjeżdżało 26 razy do: KWK Mysłowice Wesoła, KWK Pniówek, KWK Sośnica-Makoszowy, KWK Murcki-Staszic, KWK Borynia, KWK Jas-Mos, KWK Zofiówka, KWK Wujek, KWK Bielszowice, KWK Bobrek- Centrum, KWK Halemba-Wirek, KWK Knurów-Szczygłowice, KWK Marcel, KWK Pokój, ZG Piekary, ZG Janina, ZG Sobieski. Pogotowie do inertyzacji powietrza kopalnianego brało udział w akcjach i profilaktykach pożarowych w 2010 r. stosując dwutlenek węgla w następujących kopalniach: KWK Wujek, KWK Zofiówka, KWK Pniówek, KWK Borynia, KWK Mysłowice-Wesoła, KWK Bielszowice, KWK Bobrek-Centrum, KWK Pokój, KWK Halemba-Wirek, KWK Knurów-Szczygłowice, KWK Jas-Mos. Łącznie podano m 3 dwutlenku węgla. W trybie akcji ratowniczej podano m 3, a w trybie prac profilaktycznych m 3. Azot jako gaz inertny podawano: w KWK Mysłowice-Wesoła, KWK Bielszowice, KWK Wujek, KWK Borynia, KWK Knurów-Szczygłowice, KWK Murcki-Staszic, KWK Jas-Mos, KWK Bobrek- Centrum, KWK Marcel, KWK Pokój, ZG Janina, ZG Piekary, ZG Sobieski. Łącznie podano m 3 azotu. W trybie akcji ratowniczej m 3 azotu, a w trybie prac profilaktycznych m 3. W 2010 roku na 1 tonę wydobytego węgla kamiennego zatłoczono około 0,5 m 3 azotu oraz 0,08 m 3 dwutlenku węgla. (Przyjęto wydobycie węgla kamiennego za 2010 r. na poziomie 70,1 mln ton dane nettg.pl) Pogotowie przewoźnych wyciągów ratowniczych wyjeżdżało 44 razy do prac związanych z kontrolą stanu obmurza i urządzeń szybów ko

11 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 palnianych, w tym 9 razy na zasadzie akcji ratowniczej do: KWK Budryk, KWK Jas-Mos, KWK Brzeszcze Silesia, KWK Pniówek, KWK Knurów-Szczygłowice, KWK Zofiówka, KWK Bielszowice, KWK Rydułtowy Anna, KWK Sośnica Makoszowy, KWK Borynia, KWK Bobrek Centrum, KWK Chwałowice, CZOK rejon Dębieńsko. Ilościowy udział specjalistycznych służb w akcjach ratowniczych przedstawia rys. 5. Działalność prewencyjna Oprócz udziału w akcjach ratowniczych służby ratownicze CSRG S.A. wykonywały prace prewencyjne w zakładach górniczych w związku z: uszczelnianiem ociosów i stropów wyrobisk oraz zrobów środkami mineralnymi i chemicznymi, testowaniem dróg ucieczkowych, wtłaczaniem gazowego azotu do miejsc zagrożonych pożarami, oceną stanu zagrożenia pożarowego przy pomocy kamery termowizyjnej, oceną stanu wyrobisk przy pomocy kamery introskopowej, izolacją zbędnych wyrobisk, czyszczeniem zbiorników miału węglowego, otwarciem i przewietrzaniem otamowanych wyrobisk, kontrolą obmurzy szybów, penetracją starych wyrobisk, budową korka przeciwwybuchowego, wykonywaniem pomiarów fizykochemicznych powietrza (chromatograf). Ponadto pracownicy inżynieryjnotechniczni CSRG S.A. i OSRG brali udział 216 razy w planowanych akcjach ratowniczych związanych głównie z otwieraniem, przewietrzaniem, penetracją nieczynnych wyrobisk i kontrolą obmurza zbiorników wyrównawczych itp. Prace te były prowadzone na zasadach obowiązujących w akcjach ratowniczych rys. 7. Akcje ratownicze prowadzone były w następujących zakładach górniczych: a) akcje przeciwpożarowe w: Lp. Zakład górniczy Data akcji ratowniczej 1 KWK Mysłowice-Wesoła , r r. 2 KWK Pniówek r. 3 KWK Murcki-Staszic r. 4 KWK Zofiówka r. 5 KWK Jankowice r. 6 KWK Knurów-Szczygłowice r r. 7 LW Bogdanka r. 8 KWK Kazimierz-Juliusz r. b) akcje zawałowe w: Lp. Zakład górniczy Data akcji ratowniczej 1 KWK Rydułtowy-Anna r r 2 KWK Sośnica-Makoszowy r. 3 ZG Siltech r. c) akcje wodne w: Lp. Zakład górniczy Data akcji ratowniczej 1 CZOK r r. 2 Centralna Pompownia Bolko r. 3 KWK Sośnica-Makoszowy r. e) inne akcje ratownicze w: Lp. Zakład górniczy Data akcji ratowniczej Rodzaj akcji 1 KWK Rydułtowy Anna r. 2 KWK Jas-Mos r. awaria energomechaniczna awaria górniczego wyciągu szybowego 3 KWK Bielszowice r. powódź na powierzchni 4 KWK Zofiówka r. powódź na powierzchni Ilo w (m 3 ) N2 w 2009r Ilo podanego N 2 i CO 2 w pracach profilaktycznych i akcjach w latach 2009 i 2010 (m 3 ) N2 w 2010r CO2 w 2009r CO2 w 2010r N2 w akcji w 2009r N2 w akcji w 2010r CO2 w akcji w 2009r CO2 w akcji w 2010r

12 NR 2/2011 ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI Udział pogotowi ratowniczych OSRG w pracach prewencyjnych wykonywanych w zakładach górniczych przedstawia rys. 6. Działalność szkoleniowa 0 W 2010 r. organizowano kursy szkoleniowe dla osób, które muszą posiadać specjalistyczne przeszkolenie w zakresie organizacji i kierowania akcjami ratowniczymi, kierowania drużynami ratowniczymi, członków drużyn ratowniczych, osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego nie wchodzących w skład drużyny ratowniczej. Ponadto zorganizowano również szkolenia, które miały na celu podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności członków służb kopalnianych pracowników zakładów górniczych i innych podmiotów gospodarczych. Ogółem zorganizowano 351 kursów, w których uczestniczyło 7108 słuchaczy. Do podstawowych kursów prowadzonych w jednostce ratownictwa należą kursy dla: 1. kierowników akcji na dole, 2. kierowników baz ratowniczych, 3. kierowników KSRG (dla kandydatów i okresowy), O/Bytom O/Jaworzno O/Wodzisaw O/Zabrze Rok 2010 Rok 2009 Rys. 6. Ilość wyjazdów pogotowi OSRG do prac prewencyjnych O/Bytom O/Jaworzno O/Wodzisaw O/Zabrze Rok 2010 Rok 2009 Rys. 7. Planowane akcje bez udziału pogotowia z udziałem pracowników OSRG ratowników górniczych (podstawowy i okresowy), 5. mechaników sprzętu ratowniczego (podstawowy i okresowy), 6. zastępowych (pomoc przedmedyczna), 7. dla osób dozoru i kierownictwa zakładów górniczych nie będących członkami drużyn ratowniczych, 8. seminaria dla kierowników ruchu i dyspozytorów ruchu zakładów górniczych. Na rys. 8 przedstawiono dane dotyczące szkolenia na kursach z zakresu ratownictwa górniczego w 2010 roku. Ponadto w celu podniesienia poziomu wiedzy i umiejętności członków służb kopalnianych i pracowników zakładów górniczych oraz innych podmiotów przeprowadzono następujące kursy i seminaria: dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm 3, dla osób dozoru z zakresu ochrony przeciwpożarowej podziemnych zakładów górniczych, dla osób zatrudnionych przy konserwacji i naprawie lamp górniczych, dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego, dla osób wykonujących pomiary parametrów fizykochemicznych atmosfery kopalnianej, z zakresu obsługi chromatografu gazowego, dla kierowników laboratoriów chemicznych, dla laborantów z zakresu nowoczesnych metod analiz gazowych, dla konserwatorów sprzętu ochrony układu oddechowego, dla użytkowników sprzętu ochrony układu oddechowego, z zakresu obsługi sprzętu do profilaktyki pożarowej, z zakresu udzielania pierwszej pomocy, dla osób nabywających uprawnienia do szkolenia w zakresie użytkowania sprzętu ochrony układu oddechowego, dla specjalistów kopalnianych drużyn ratowniczych, dla osób dozoru z zakresu ratownictwa, dla członków sztabu akcji, dla ratowników górniczych z zakresu prac z użyciem techniki alpinistycznej. Na rys. 9 przedstawiono dane ilościowe dotyczące szkoleń na ww. kursach w 2010 r. W OSRG oprócz kursów prowadzono także ćwiczenia sprawdzające dla zastępów ratowniczych, zastępów specjalistycznych, kierowników akcji na dole i kierowników baz, w których uczestniczyło osób. Okręgowe stacje prowadziły także seminaria dla zastępowych, w których wzięło udział 545 osób. Działalność konsultacyjna CSRG S.A. wykonując swoje zobowiązania określone w umowach cywilno prawnych zawartych z przedsiębiorcami na świadczenie usług z zakresu ratownictwa górniczego przeprowadziła 40 konsultacji w zakresie przygotowania zakładów górniczych do prowadzenia akcji ratowniczych i zwalczania zagrożeń. Konsultacje obejmowały następujące zagadnienia:

13 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 a) liczebność i skład drużyny ratowniczej, b) stan i funkcjonalność pomieszczeń KSRG, w tym komory ćwiczeń, c) wyposażenie KSRG w sprzęt ratowniczy, d) wyszkolenie członków kopalnianych drużyn ratowniczych, e) dokumentacja KSRG, w tym: ewidencja drużyny ratowniczej, plan pracy KSRG, książki kontroli sprzętu ratowniczego, f) zatrudnienie i wyposażenie zastępów ratowniczych dyżurujących w kopalni, g) organizacja i działalność laboratorium kopalnianego wykonującego analizy powietrza i gazów kopalnianych, h) realizacja szkoleń, ćwiczeń i badań lekarskich z zakresu ratownictwa. Wnioski z konsultacji każdorazowo były przedstawiane i omawiane z kierownictwem kopalń, a ich analiza była przedmiotem okresowych narad z kierownikami KSRG. Prace laboratorium chemicznego Laboratorium chemiczne funkcjonuje w ramach działu ratownictwa ds. aparatury i sprzętu ratowniczego. Posiada ono status akredytowanego laboratorium pomiarowego z certyfikatem o symbolu AP-028 nadanym przez Polskie Centrum Akredytacji. We wrześniu 2010 r. audytorzy PCA przeprowadzili audyt kontrolny w nadzorze potwierdzający kompetencje laboratorium chemicznego. Przeprowadzono również zaplanowane na 2010 r. audyty wewnętrzne oraz przegląd zarządzania przez kierownictwo CSRG S.A. Prace laboratorium prowadzone są w następujących grupach tematycznych: 1) działalność zapewniająca właściwe działanie pogotowia pomiarowego, w tym: obsługa sprzętu pomiarowego w przeciwpożarowych akcjach Kierownik akcji na dole Rys. 8. Ilość uczestników na kursach z zakresu ratownictwa górniczego. 58 Osoby zatr. przy nap. Osoby zb. zatr. pow. przy 350 n ap. m zb. 3 p ow. 350 m Kierownik bazy ratowniczej Dozór oddz. ppoż. Dozór o ddz. ppo. Kierownik KSRG - kurs podst Kons. lamp górniczych Kon s. lamp g órniczych Kierownik KSRG - kurs okresowy Kons. sprzętu ppoż. Kons. sprztu ppo Pomiarowcy Pomiarowcy Rys. 9. Ilość uczestników na pozostałych kursach. ratowniczych i pracach profilaktycznych w podziemnych wyrobiskach górniczych, przeglądy, konserwacje i naprawy sprzętu pomiarowego i aparatury będącej w dyspozycji pogotowia pomiarowego i laboratorium chemicznego. 2) konsultowanie laboratoriów kopalnianych. 3) prace analityczno-pomiarowe, w tym: analizy gazów z kopalń w zakresie oceny zagrożenia pożarowego, analizy gazów w zakresie ochrony środowiska, obserwacja migracji gazów w trudno dostępnych miejscach (obiektach) za pomocą gazów znakujących, tj. sześciofluorku siarki (SF6). 4) przeglądy i regulacje przyrządów pomiarowych do analizy atmosfery kopalnianej będących na wyposażeniu pogotowia pomiarowego. 11 Ratownik - kurs podst Ratownik - kurs okresowy Obsługa chromatografu Obsu ga chromatografu Laborant L aborant Mechanik - kurs podst. Kierownik laboratorium Kierow nik l aboratorium Mechanik - kurs okresowy Dozór - nieratowniczy Kons. sprzętu sprztu ochr. ochr. ukł. uk. o ddech. oddech Kier. Ruchu Zakładu Zaka Górn. Obsługa s uga sprz. sprz. do do profilaktyki. poż Seminarium spec. spec. kop. kop. drużyn druyn ratowniczych Dyspozytorzy Osoby kontrolujące ujce przyrządy przyrzd pomiarowe y pomia ro we Pomoc przedmedyczna Użytkowników Uytkowników sprzętu sprztu o ddech. oddech. Techniki alpinistychnej- kurs podst Osoby Osoby do do szkolenia z z sprz.oddech. sprz.oddech. Techniki alpinistycznej- kurs okresowy Rys. 8. Ilo uczestników na kursach z zakresu ratownictwa górniczego Nadzór górniczy Nad zó r górni czy Techniki Techniki alpinistycznej- instr. Dla członków sztabu Dla czonków szta bu akcji a kcj i 6151 Rok ) preparowanie, analizowanie i certyfikowanie mieszanin gazów wzorcowych (gazowych materiałów odniesienia) na potrzeby własne i odbiorców z zewnątrz. Podstawowymi odbiorcami wytwarzanych gazów wzorcowych są zakłady z branży górniczej, a w szczególności: kopalniane laboratoria gazowe, służby wentylacyjne, służby metanometryczne, okręgowe i kopalniane stacje ratownictwa górniczego. Z mieszanin gazów wzorcowych korzystają również odbiorcy spoza górnictwa, w przeciągu roku jest to prawie 30 różnych podmiotów gospodarczych. 6) precyzyjne analizy chromatograficzne, wygrzewanie wzorcowe próbek węgla i ocena zagrożenia pożarowego. W 2010 r. ze środków własnych CSRG S.A. zakupiła laboratoryjną kruszarkę walcową. Rok Rok Rok Rok Rok

14 NR 2/2011 Prace laboratorium, badania i opiniowania sprzętu W roku 2010 przeprowadzony został przez Polskie Centrum Akredytacji jeden audyt zewnętrzny w procesie nadzoru - ponowna ocena laboratorium, podczas którego niezgodności nie stwierdzono. Przedstawiony raport z audytu potwierdza zgodność systemu zarządzania i kompetencji technicznych w zakresie objętym audytem z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 i z wymaganiami własnej dokumentacji systemu zarządzania. Laboratorium otrzymało stosowną dokumentację PCA w tym zakresie. Przeprowadzono także dwa planowane audyty wewnętrzne oraz przegląd zarządzania przez kierownictwo CSRG S.A. W 2010 roku laboratorium zrealizowało pięć zleceń w zakresie badań sprzętu ochrony układu oddechowego: ratownictwo górnicze nr 63 Z/1/10 dla firmy Biomarine Inc. USA dot. aparatów BioPak 240R, Z/2/10 dla firmy OAO-Donieck Ukraina dot. aparatów R-30E, Z/3/10 dla firmy Biomarine Inc. USA dot. aparatów BioPak 240R, Z/4/10 dla firmy Sperian Francja dot. aparatów OXY PRO, Z/5/10 dla firmy Sperian Francja dot. aparatów AERIS ZENITH MINI. Dodatkowo w trakcie realizacji są badania międzylaboratoryjne prowadzone z firmą HBZS OSTRAVA w Czechach dotyczące porównania stanowisk badawczych z wykorzystaniem aparatu PSS BG 4 EP jako próbki do badań. Przeprowadzono badania trakcyjne prototypu Górniczego Mobilnego Robota Inspekcyjnego GMRI dla Instytutu Technik Innowacyjnych EMAG. Pracownicy laboratorium uczestniczyli w projektach unijnych, takich jak: Projekt EMTECH Technologie Wspierające Ratownictwo Górni ROK XVI cze w ramach Funduszu Badawczego Węgla i Stali. Projekt i-protect Inteligentny system PPE dla personelu pracującego w środowisku o wysokim ryzyku w ramach 7. Programu Ramowego Wspólnoty Europejskiej. Brali udział w spotkaniach roboczych w kraju i za granicą (w Niemczech, Hiszpanii oraz Belgii).Ponadto uczestniczyli w pracach związanych z systemem lokacji GON/GLON, dotyczących: wykonania badań funkcjonalnych lamp typu LG-3 z nadajnikami GLON zleconych przez Faser S.A., opracowania planów badań i konsultacje w związku ze zleconą serią badań lamp SMARTLIGHT przez firmę Elektrometal S.A. badania lampy LN -10 na zlecenie KWK Rydułtowy-Anna, bieżącej kontroli odbiorników lokacyjnych w OSRG i CSRG S.A. zgodnie z harmonogramem. W czasie akcji ratowniczej Dynamika pożaru podziemnego W oparciu o zebrane podczas akcji ratowniczej wyniki pomiarów parametrów powietrza kopalnianego (skład chemiczny, wartości fizyczne) autorzy prezentują oceny stanu zagrożenia pożarowego przeprowadzone w czasie trwania akcji ratowniczej. Wykonane obliczenia przedstawiają dynamiczne zmiany (rozwój, ograniczenie) pożaru w zależności od podejmowanych działań. Artykuł zawiera wybrane wyniki obliczeń mocy dynamicznie rozwijającego się pożaru. Przedstawiono także przykład działań ratowniczych podejmowanych w celu ograniczenia zagrożenia pożarowego i wybuchowego wraz z oceną ich skuteczności. Ogółem: 27, w tym pożary połączone z wybuchem 3, pożary ugaszone w sposób aktywny 6, pożary ugaszone w sposób pasywny 21, próby aktywnego gaszenia zakończone niepowodzeniem 3. W trakcie prowadzenia akcji przeciwpożarowej niezwykle istotna jest wiedza o dynamice pożaru. Bieżąca ocena stanu zagrożenia pożarowego prowadzona w sztabie akcji ratowniczej umożliwia między innymi korygowanie podejmowanych działań w zakresie aktywnego gaszenia pożaru. W przypadku decyzji o tamowaniu rejonu bieżąca ocena stanu pożaru (jego intensywności) pozwala prognozować parametry pożaru na najbliższe godziny akcji i może mieć istotne znaczenie dla wyboru miejsc (wyrobisk) i doboru technologii budowy tam izolacyjmgr inż. PIOTR LUBCZYŃSKI CSRG S.A. w Bytomiu mgr inż. JAN SYTY CSRG S.A. w Bytomiu mgr inż. MARCIN ZIĘTEK CSRG S.A. w Bytomiu WPROWADZENIE W ostatnim okresie jednym z najczęstszych powodów ogłaszania akcji ratowniczych w podziemnych wyrobiskach górniczych kopalń węgla kamiennego jest pożar. Ilustrują to poniższe dane zebrane w okresie od stycznia 2008 r. do grudnia 2010 r. Zaistniałe pożary endogeniczne 25, Zaistniałe pożary egzogeniczne 2. 12

15 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/2011 nych przeciwwybuchowych. Często ocena stanu zagrożenia pożarowego w czasie akcji ratowniczej jest utrudniona ze względu na brak dostępu do wyrobisk i zrobów w bezpośrednim sąsiedztwie pożaru. W praktyce stosuje się pobieranie próbek powietrza ze stacji wlotowych i wylotowych za pomocą linii chromatograficznych i pomiar temperatury powietrza w wyznaczonych miejscach (najczęściej w miejscach pracy ratowników i miejscach poboru prób z linii chromatograficznych). Bardzo pomocne są wyniki pomiarów ze stacjonarnych czujników CO C wylot CO ) C 2 mc V telemetrycznych (CH 4, CO, CO , O 2, temperatura, prędkość powietrza) oraz dodatkowe pomiary stężeń gazów i parametrów fizycznych powietrza wykonane za pomocą przyrządów przenośnych. że węgiel jest zużywany głównie w reakcjach: C O 2 CO 2 (1) (1) 1 C O CO (2) 2 2 na podstawie stechiometrii reakcji można wyznaczyć masę węgla wynoszonego z pożaru w postaci tlenku i dwutlenku jako: C C 3 C 3 2 CO) CO wylot( CO2 ) wlot ( CO2 ) CO wylot mc V ( (3) wlot ( CO ) 3 ( ) ( ) 2 CO C wylot CO Cwlot CO (3) Przy znajomości udziału czystej substancji węglowej c i ciepła spalania W t węgla w ognisku pożarowym można obliczyć moc pożaru W poż. : 13 OCENA STANU POŻARU NA W 3 3 t V c CO C 2 wylot( CO ) C 2 wlot( CO ) 2 CO C wylot( CO) Cwlot( CO) W PODSTAWIE OBLICZONEJ po. (4) (4) 14 grudnia 2010 r. o godz ILOŚCI SPALANEGO WĘGLA w związku z przekroczeniem dopuszczalnych wartości tlenku węgla w prze I MOCY POŻARU W 3 3 t V c CO C 2 wylot( CO ) C 2 wlot( CO ) 2 CO C wylot( CO) Cwlot( CO) W po. (4) W praktyce wykorzystano w tym celu metodę opisaną w opracowaniu [1]. Ilość węgla spalanego w jednostce czasu oblicza się na podstawie przyrostu ilości tlenku węgla, dwutlenku węgla i ubytku tlenu na drodze pożaru zakładając, że ubytek tlenu Zakładając że zawartości tlenku i dwutlenku węgla w prądzie wlotowym w stosunku do prądu wylotowego są pomijalne wzór przyjmuje postać: kopie rozpoczęto prowadzenie akcji ratowniczej, przeciwpożarowej. Z zagrożonego rejonu wycofano 12 pracowników bez użycia aparatów ucieczkowych. Przekop drążony był w kamieniu w następujących zagrożeniach: II kategoria zagrożenia metanowego, na drodze pożaru wywoływany W 3 3 t V c CO C klasa B zagrożenia wybuchem pyłu 2 wylot( CO ) 2 CO C wylot( CO) W po. (5) jest na skutek jego reakcji z węglem węglowego. i związkami organicznymi węgla zawartymi w węglu. W rozwiniętych W (5) Pożar zaistniał w punkcie odległościowym c~1780 m tj. ok. 980 m na za W 3 3 t V c CO C 2 wylot( CO ) 2 CO C wylot( CO) po. (5) pożarach głównym produktem spalania chód od pochylni I w miejscu przecięcia węgla jest powstający tlenek i dwutlenek węgla (pozostałe produkty ze względu na niewielki procentowy W praktyce dla określenia wielkości strumienia spalanego węgla w czasie pokładów 502/2 i 504 (rysunek 1). Zgodnie z opracowanym planem likwidacji zagrożenia: udział pomijamy). Zakładając, pożaru wystarczy zmierzyć ilość po wyznaczono strefę zagrożenia, ponisze dane zebrane w okresie od stycznia 2008 r. do grudnia 2010 r. a dojście do strefy zabezpieczono Rok 2008 Rok 2009 Rok posterunkami, wyznaczono bazę ratowniczą, zabudowano linię chromatograficzną L 1 6 kończącą się w drążonym przekopie, w odległości ok. 500 m na za Poary Tpnicia i Wybuchy Wodne Inne Razem chód od pochylni I (pierwszy pomiar zaway metanu lub/i 15 grudnia 2010 r. o godz ), pyu rozpoczęto zabudowę tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej w prze wglowego Ogłaszane akcje ratownicze w latach kopie na zachód od pochylni I, wietrza oraz stężenie CO 2 i CO w wylotowym prądzie powietrza [2]. O ile w praktyce pomiar tlenku i dwutlenku węgla realizowany jest z dużą dokładnością (2) to największy błąd w prawidłowym obliczeniu mocy pożaru wynika z pomiarów ilości powietrza. Stąd w celu właściwej oceny stanu zagrożenia pożarowego na podstawie wartości i zmian wartości mocy pożaru w czasie konieczna jest dokładna znajomość ilości powietrza ( CO) Cwlot (i( jego zmian) w wyznaczonych (3) miejscach pomiarowych. Poniżej przedstawiono przykład akcji ratowniczej, w której na bieżąco prowadzono ocenę dynamiki zaistniałego pożaru oraz ocenę skuteczności podejmowanych działań ratowniczych. AKCJA RATOWNICZA W PRZEKOPIE PRZEWIETRZANYM WENTYLACJĄ ODRĘBNĄ

16 NR 2/2011 ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI rozpoczęto prace związane z uruchomieniem puterowym BEZPO opracowanym inertyzacji zagrożone go wyrobiska. W związku ze wzrostem zagrożenia pożarowego w izolowanym wyrobisku 15 grudnia 2010 r. o godz w CSRG S.A. w Bytomiu. W efekcie przeprowadzonej analizy Kierownik Akcji zmodyfikował dotychczasowy plan likwidacji zagrożenia, zgodnie z którym: odbyło się posiedzenie zespołu doradczego wyłączono wentylację odrębną Kierownika Akcji, na któ rym przeanalizowano dotychczasowy w przekopie (15 grudnia 2010 r. ok. godz ), przebieg akcji oraz dokonano analizy dla zapewnienia bezpieczeństwa aktualnego stanu zagrożenia pożarowego w izolowanym rejonie. Obserwowany pracujących ratowników rozszerzono obszar izolowanego rejonu wzrost stanu zagrożenia przesuwając miejsca zabudowy pożarowego determinował działania mające na celu zahamowanie procesu tam przeciwwybuchowych na tzw. drugą linię obrony, tj.: rozwoju pożaru. Po przeanalizowaniu TP 1 zlokalizowana została różnych możliwych działań ratowniczych członkowie zespołu zaproponowali Kierownikowi Akcji wyłączenie wentylacji odrębnej w przekopie oraz jak najszybsze uruchomienie inertyzacji azotem ogniska pożaru. Warunkiem wyłączenia wentylacji odrębnej w przekopie było zapewnienie bezpiecznych warunków pracy ratowników. W tym celu przeanalizowana została bezpieczna odległość w przekopie na zachód od przekopu głównego, TP 2 zlokalizowana została w pochylni I na południe od chodnika głównego, prowadzono bieżącą kontrolę składu atmosfery w sąsiedztwie ogniska pożaru, w aspekcie analizy wybuchowego składu gazów pomiary wykonywane były zdalnie z wykorzystaniem linii chromatograficznej pracy ratowników zatrudnionych L 1, przy budowie tam izolacyjnych skontrolowano stan dwóch zapór przeciwwybuchowych od miejsca przeciwwybuchowych zlokalizowanych ewentualnego wybuchu obliczenia zostały wykonane programem kom w ślepym odcinku prze kopu pomiędzy ogniskiem pożaru a wyrobiskami przewietrzanymi opływowym prądem powietrza, zabudowano drugą linię chromatograficzną, której koniec znajdował się w pochylni I w odległości 50 m od skrzyżowania z chodnikiem głównym (pierwszy pomiar 15 grudnia 2010 r. o godz ), w celu przyspieszenia prac związanych z budową tam izolacyjnych i uruchomieniem podawania azotu do izolowanego rejonu założono bazę pomocniczą. Program BEZPO pozwala między innymi obliczyć spadek ciśnienia wybuchu wzdłuż drogi przemieszczania, a tym samym określić bezpieczną odległość od przewidywanego miejsca wybuchu. Poniżej przedstawiono przykład obliczeń wykonanych podczas trwania akcji ratowniczej. Wyznaczenie bezpiecznej odległości od miejsca wybuchu (wg metody Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego): 1. Strefa wybuchu: Obszar wybuchu, dp= 1,000[MPa]. 2. Wyrobisko: Odcinek wyrobiska średnica wyrobiska: 20,5[m 2 ], długość wyrobiska: 200[m], współczynnik oporu: 20.0[x10e 4], dp= 0,250[MPa]. 1,0% Nr Druga linia obrony TP-2 Koniec linii chromatograficznej Koniec linii chromatograficznej W82 1,5% Nr Pierwsza linia obrony 1,0% Nr 1,0% Nr # # LEGENDA: Baza Baza ratownicza Chromatograf Zapora Linia Posterunki Miejsce poaru Druga linia obrony TP-1 Koniec linii chromatograficznej Rysunek 1. Schemat przestrzenny przewietrzania przekopu. 14

17 ROK XVI ratownictwo górnicze nr 63 NR 2/ Wyrobisko: Odcinek wyrobiska, długość wyrobiska: 80[m], dp= 0,169[MPa]. 4. Skrzyżowanie: Skrzyżowanie, dp= 0,145[MPa]. 5. Wyrobisko: Odcinek wyrobiska, długość wyrobiska: 200[m], dp= 0,065[MPa]. 6. Wyrobisko: Odcinek wyrobiska, długość wyrobiska: 200[m], dp= 0,037[MPa]. 7. Wyrobisko: Odcinek wyrobiska, długość wyrobiska: 191[m], dp= 0,024[MPa]. 8. Skrzyżowanie: Skrzyżowanie, dp= 0,020[MPa]. 9. Wyrobisko: Odcinek wyrobiska, długość wyrobiska: 200[m], dp= 0,012[MPa]. Bezpieczna odległość dp<10[kpa]. 10. Wyrobisko: Odcinek wyrobiska, długość wyrobiska: 100[m], dp= 9,91[kPa]. Dla założonego ciśnienia fali wybuchowej ok. 1MPa (przyjęto maksymalną wartość w miejscu zaistnienia pożaru) bezpieczna odległość prowadzenia prac została wyliczona w warunkach kopalni na 1200 m od miejsca pożaru. Analizując warunki kopalni w obliczeniach uwzględniono: przekroje wyrobisk, załamanie kierunku wyrobiska, skrzyżowanie, rodzaje obudowy wyrobisk korytarzowych i zainstalowane urządzenia w wyrobiskach. Na drodze potencjalnej fali wybuchowej znajdowały się zapory pyłowe pokazane na rysunku nr 1.Wykluczono więc możliwość przeniesienia się wybuchu pyłu węglowego poza nieprzewietrzany odcinek przekopu. Prace ratownicze wykonywane były w następujących odległościach od miejsca pożaru: TP 1 ok m oraz TP 2 ok m. Zgodnie z przewidywaniami wyłączenie wentylacji odrębnej w wyrobisku spowodowało spadek ilości gazów pożarowych emitowanych do opływowego prądu powietrza w pochylni I, po czym od godziny grudnia 2010 r. nastąpił ponowny wzrost mocy pożaru. (wykres nr 1). W dalszej części trwania akcji ratowniczej główny nacisk położono na jak najszybsze uruchomienie inertyzacji rejonu ogniska pożaru przy jednoczesnej zabudowie tam izolacyjnych przeciwwybuchowych. 17 grudnia 2010 r. odebrano konstrukcje tam przeciwwybuchowych TP 1 i TP 2, a następnie rozpoczęto ich wypełnianie spoiwem mineralnym. Również 17 grudnia 2010 r. zakończono prace związane z przygotowaniem rurociągów i o godz rozpoczęto inertyzację rejonu ogniska pożaru podając azot w ilości około 700 kg/min. Inertyzację kontynuowano do zakończenia akcji ratowniczej. 18 grudnia 2010 r. od godz do wstrzymano prace przy budowie tam przeciwwybuchowych i wycofano ratowników w związku ze stwierdzeniem mieszaniny wybuchowej gazów pożarowych w ślepym odcinku przekopu. Prace przy budowie TP 1 i TP 2 wznowiono o godz po dokonaniu kolejnej analizy składu atmosfery w rejonie zaistniałego pożaru i stwierdzeniu wyjścia gazów pożarowych z trójkąta wybuchowości. Budowa tam przeciwwybuchowych została zakończona 19 grudnia 2010 r., po czym o godz zamknięto przepusty przeciwwybuchowe. Akcja przeciwpożarowa została zakończona 20 grudnia 2010 r. o godz WNIOSKI Podczas trwania całej akcji ratowniczej prowadzono bieżącą kontrolę i ocenę stanu zagrożenia pożarowego 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0, Wyczenie wentylacji odrbnej Rozpoczcie inertyzacji izolowanej t i w izolowanym przekopie, w tym ocenę dynamiki zaistniałego pożaru i analizę składu gazów pożarowych w aspekcie ich wybuchowości. Na podstawie wyników prób powietrza pobieranych do analizy chromatograficznej można stwierdzić, że od początku akcji pożar wykazywał dużą dynamikę wzrostu ilości spalanego węgla w czasie, pomimo lokalizacji ogniska pożaru w ślepym odcinku wyrobiska (wykres nr 1). Przy maksymalnej mocy pożaru ( r. ok. godz ) wynoszącej 0,53 MW w ciągu minuty spaleniu ulegało ok. 1,15 kg węgla. Gwałtowny rozwój pożaru został zatrzymany poprzez wyłączenie 15 grudnia 2010 r. ok. godz wentylacji odrębnej. W kolejnych dniach dynamika rozwoju pożaru uległa osłabieniu, lecz ostateczne zahamowanie rozwoju pożaru nastąpiło dopiero 17 grudnia 2010 r. ok. godz , po rozpoczęciu inertyzacji azotem rejonu ogniska pożaru. Do spadku dynamiki pożaru mogło się również przyczynić stopniowe obniżanie ilości powietrza płynącego przekopem i pochylnią I, co było związane z zabudową tam izolacyjnych przeciwwybuchowych TP 1 i TP 2. Decyzje podejmowane w trakcie akcji, w tym: wyłączenie wentylacji odrębnej w przekopie, zmiana lokalizacji miejsca zabudowy tam przeciwwybuchowych (II linia obrony), Moc pożaru poaru w funkcji czasu [MW] Moc pożaru poaru obliczona na podstawie wskazań wskaza czujników stacjonarnych stacjojanrnych i pomiarów i ręcznych rcznych Wykres 1. Zmiany mocy pożaru w funkcji czasu Zamknicie tam przeciwwybuchowych

18 NR 2/2011 ratownictwo górnicze nr 63 ROK XVI moliwie maksymalnego bezpieczestwa pracujcych ratowników Rozpoczcie inertyzacji Wykres 2. Trójkąt wybuchowości. Wyczenie wentylatora prowadzenie inertyzacji rejonu ogniska pożaru, pozwoliły zahamować składu gazów pożarowych, w przypad czono prawdopodobny przebieg zmian rozwój pożaru i otamować zagrożony rejon przy zapewnieniu możlilacji odrębnej i rozpoczęciu inertyzaku braku decyzji o wyłączeniu wentywie maksymalnego bezpieczeństwa cji ogniska pożaru. Brak właściwych pracujących ratowników. decyzji kierownictwa akcji podczas Wykres nr 2 przedstawia zmiany jej prowadzenia mógłby doprowadzić w czasie prowadzenia akcji składu do trwałego wejścia gazów pożarowych w trójkąt wybuchowości i nara gazów pożarowych w rejonie ogniska pożaru. Kolorem czerwonym zazna żenia ratowników na skutki ewentualnego wybuchu gazów pożarowych w izolowanym wyrobisku. W trakcie prowadzonej akcji przeciwpożarowej, a następnie podczas prowadzonych prac profilaktycznych do otamowanej przestrzeni przekopu i pochylni I podano łącznie m 3 N 2 i m 3 CO 2. Kubatura otamowanej przestrzeni wynosi w sumie m 3 (przekop Ca8W m 3, pochylnia I w pokł m 3 ). Literatura 1. Madeja Strumińska B., Strumiński A.: Strumień masy spalanego węgla jako wskaźnik zagrożenia pożarem endogenicznym pola eksploatacyjnego. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 1998 r. 2. Syty J., Ziętek M.: XXXVI Dni Techniki, XXVII Seminarium Pożary podziemne teoria i praktyka. Rybnik r. W 2010 r. Działalność Ratowniczej Stacji Górnictwa Otworowego w Krakowie Ratownicza Stacja Górnictwa Otworowego w Krakowie (RSGO) prowadzi działalność od dnia 1 sierpnia 1976 jako Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Krakowie będąca w strukturze Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, a od 7 czerwca 1995 r. jako RSGO utworzona w strukturze Poszukiwań Nafty i Gazu w Krakowie na potrzeby przedsiębiorcy PGNiG w Warszawie spełniając zarazem wymagania dla jednostki zawodowo trudniącej się ratownictwem górniczym. mgr inż. ZDZISŁAW DYBAŚ Dyrektor RSGO Kraków Obecnie decyzją Zarządu PGNiG S.A. w Warszawie z 28 września 2010 r. od 1 stycznia 2011 r. został utworzony na bazie Ratowniczej Stacji Górnictwa Otworowego i wydzielony ze struktury organizacyjnej PNiG Kraków Spółka z o.o. Oddział Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. Ratownicza Stacja Górnictwa Otworowego w Krakowie. Podstawowymi obowiązkami RSGO w Krakowie są: a) niesienie niezwłocznej pomocy w razie zagrożenia życia lub zdro 16 wia pracowników zakładu górniczego oraz innych osób znajdujących się w tym zakładzie, a także w razie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego powstałego w szczególności wskutek erupcji płynu złożowego, wydzielania się siarkowodoru, pożaru, wybuchu gazów lub awarii energomechanicznej, b) wykonywanie prac profilaktycznych mających na celu zapobieganie bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwa pracowników lub ruchu zakładu górniczego oraz bezpieczeństwa powszechnego, c) prowadzenie działalności z zakresu profilaktyki przeciwerupcyjnej, jak

19

20