ISSN Nr 1 (74) marzec 2014 r.

Transkrypt

1 Ratownictwo Górnicze ISSN Nr 1 (74) marzec 2014 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

2 Redaguje zespół: Andrzej Plata - redaktor naczelny Mirosław Bagiński - z-ca redaktora naczelnego Barbara Kochan - z-ca redaktora naczelnego Katarzyna Myślińska - sekretarz redakcji Katarzyna Kajdasz-Szpotko Małgorzata Jankowska Adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska BYTOM tel. (32) lub (32) fax. (32) pa@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d BYTOM teł. (32) osrgbytom@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska JAWORZNO tel. (32) fax. (32) osrgjaworzno@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka WODZISŁAW Śl. tel. (32) osrgwodzisław@csrg.bytom.pl Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa ZABRZE tel. (32) osrgzabrze@csrg.bytom.pl Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Lipka ul. Mickiewicza 9A Iława Nakład: 450 egz. SPIS TREŚCI Krótko... 1 Barbara Kochan Wywiad z profesorem Janem Szlązakiem... 2 Jacek Dopierała Akcja przeciwpożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy... 4 Adam Ściuk Akcja przeciwpożarowa Knurów... 7 Mirosław Sobczak Akcja przeciwpożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy, Ruch Sośnica... 8 Krzysztof Piernik Akcja w ZG Sobieski...11 Małgorzata Jankowska Geneza ratowniczych zawodów międzynarodowych...15 Piotr Bulenda, Marek Rybicki Szkolenie specjalistycznych zastępów...16 Andrzej Plata Wyzwania i problemy współczesnego ratownictwa górniczego...18 Małgorzata Jankowska Działalność szkoleniowa CSRG S.A. w 2013r Marian Pypeć Projekt RESCLO...22 Piotr Lubczyński Akcja w KWK Murcki Staszic...23 Piotr Golicz Wielki brat patrzy II cz Barbara Kochan lecie KS Wieliczka...28 Katarzyna Cichy-Szczepańska Odreagowanie psychologiczne...30 Adam Szadurski, Tomasz Twardokęs Innowacyjne technologie jutra INREQ...32 Fot. na okładce: Kopalnia Soli Wieliczka - Szyb Daniłowicza Autor zdjęcia na okładce Rafał Stachurski 35

3 KRÓTKO Udział pogotowi i zastępów specjalistycznych CSRG S.A. w akcjach ratowniczych i pracach profilaktycznych. Odliczamy dni do zawodów Wraz z ukazaniem się tego numeru kwartalnika Ratownictwo Górnicze można śmiało powiedzieć, że zostało nam jeszcze albo tylko 150 dni do IX Międzynarodowych Zawodów Ratownictwa Górniczego w Polsce. Odliczanie czas więc zacząć. Przypomnijmy. IX Międzynarodowe Zawody Ratownictwa Górniczego odbędą się w dniach 6-13 września br. na terenie CSRG S.A. oraz na terenach EXPO Silesia Centrum Targowo-Konferencyjne w Sosnowcu. Organizatorem zawodów jest Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu i Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach. Zawody, co już potwierdzono objęte zostały Honorowym Patronatem Prezydenta RP - Bronisława Komorowskiego. Dostojny będzie także skład Komitetu Honorowego, ale szczegóły zostaną zdradzone po oficjalnym potwierdzeniu. Tyle danych, a jak przygotowania? Jednym słowem ruszyły pełną parą. Miejsca zawodów zabezpieczone, baza hotelowa też. Obecnie /styczeń/ trwają prace nad aktualizacją strony internetowej zawodów oraz nad systemem rejestracji on - line. Tu należy przypomnieć, że specjalna strona www pod zawody została już uruchomiona na zakończenie VIII Międzynarodowych Zawodów Zastępów Ratowniczych w Doniecku w 2012 roku, ale ciągle jest udoskonalanai aktualizowana. Niemniej informacji można już szukać na Międzynarodowe Zawody Ratownicze bez wątpienia są doskonałą okazją Akcje: r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Bielszowice. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Zabrze, r. akcja pożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy R. Sośnica. W akcji udział brały zastępy ratownicze OSRG Zabrze oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A., r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W akcji udział brało pogotowie zawodowe OSRG Bytom, r. akcja pożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy R. Sośnica. W akcji udział brały zastępy ratownicze OSRG Zabrze oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A., r. akcja pożarowa w KWK Knurów-Szczygłowice R. Knurów. W akcji udział brały zarówno do podnoszenia kwalifikacji ratowników górniczych, jak i do wymiany wiedzy technicznej i organizacyjnej. Uczestnicy zawodów poznają także struktury służb ratownictwa górniczego innych krajów, w tym zasady działania oraz ich wyposażenie ratownicze. To także okazja do bezpośredniej wymiany doświadczeń, poznania osobistego oraz integracja międzynarodowego środowiska ratowniczego. Szacuje się, że w zawodach udział weźmie około 30 drużyn z różnych krajów, w tym około 5 z Polski. Będą one pochodzić z Kompanii Węglowej, Katowickiego Holdingu Węglowego, Jastrzębskiej Spółki Węglowej, Południowego Koncernu Węglowego oraz KGHM Polska Miedź. Planowana liczba uczestników podczas zawodów to około 450 osób. Podczas zawodów zaplanowano także organizację III Warsztatów Ratowniczych dla specjalistów z zakresu ratownictwa górniczego, cyklu konferencji prasowych i briefingów. Prawdopodobnie podpisane zostanie także porozumienie pomiędzy służbami ratownictwa górniczego Polski i Rosji. Będzie to już kolejne porozumienie o wzajemnej współpracy w zakresie ratownictwa górniczego. CSRG S.A. podpisała już porozumienie z ratownictwem górniczym: Austrii, z OKD Główną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. w Republice Czeskiej oraz Główną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. w Słowacji, z Centralnym Paramilitarnym Zawodowym Sztabem Ratownictwa Górniczego z Kazachstanu oraz Państwowym Centralnym Sztabem Paramilitarnych Służb Ratownictwa Górniczego na Ukrainie /Donieck/. zastępy ratownicze OSRG Wodzisław oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A., r. akcja polegająca na przewietrzaniu wyrobisk w KWK Pniówek. W akcji udział brało pogotowie pomiarowe OSRG Wodzisław, r. akcja ratunkowa w KWK Murcki-Staszic R. Boże Dary. W akcji udział brały specjalistyczne zastępy CSRG S.A. do prac w wyrobiskach pionowych i o dużym nachyleniu. (K.Myślińska) A same zawody? W programie będzie pięć konkurencji. Najważniejsza i ta która budzi najwięcej emocji to symulowana akcja ratownicza. Na jej potrzeby stworzona zostanie sceneria, która jak najbardziej będzie przypominać warunki panujące w polskich kopalniach. Chodzi bowiem o to, by zastęp który dostaje zadanie i idzie w wyrobiska górnicze czuł, że jest to jak najbardziej zbliżone do warunków panujących na dole. Konkurencja odbędzie się w oparciu o polskie przepisy. Tu warto przypomnieć, że formuła symulowanej akcji ratowniczej została po raz pierwszy przetestowana podczas Centralnych Zawodów Drużyn Ratowniczych w OSRG Jaworzno, we wrześniu 2013 roku. Było to tzw. połączenie amerykańskich zasad opartych na wirtualnym rozwiązywaniu zadań z zasadami polskimi, które polegały na praktycznym wykonywaniu czynności ratowniczych wyjaśniał wówczas Andrzej Kleszcz, główny specjalista departamentu górnictwa w WUG i sędzia podczas zawodów w Jaworznie. Obok wspomnianej wyżej symulowanej akcji odbędą się jeszcze konkurencje dla mechanika sprzętu ratowniczego, mechanika sprzętu pomiarowego oraz test wiedzy ratowniczej i pierwsza pomoc. O przygotowaniach do zawodów będziemy informować na bieżąco na stronach Aleksandra Szatkowska-Mejer Rzecznik prasowy CSRG S.A. 1

4 ROZMOWA Z PROF. DR HAB. INŻ. JANEM SZLĄZAKIEM Absolwent Wydziału Górniczego Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie, specjalność Projektowanie i Budowa Zakładów Górniczych. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w ówczesnej kopalni węgla kamiennego Zabrze, późniejszej Zabrze Bielszowice. W kopalni tej przeszedł wszystkie szczeble kariery górniczej od stażysty do dyrektora kopalni. W tym czasie, był czynnym ratownikiem górniczym i brał udział w licznych wówczas akcjach ratowniczych. Zarządzał również najpierw Rudzką Spółką Węglową, a następnie Jastrzębską Spółką Węglową. W rządzie Jerzego Buzka pełnił funkcję Wiceministra Gospodarki. Prof. Jan Szlązak jest współautorem i współrealizatorem rządowego Programu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach Równolegle do pracy w przemyśle prof. Jan Szlązak prowadził działalność naukowo dydaktyczną. Pracę doktorską obronił na Wydziale Górniczym AGH w Krakowie, gdzie również uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk technicznych. Był również pracownikiem naukowo dydaktycznym AGH w Krakowie. Pełnił funkcję kierownika Pracowni Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie. Od 2007r. prof. Szlązak pracował w AGH na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Natomiast od 2010r. pracuje w Instytucie Eksploatacji Złóż, Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach, gdzie obecnie pełni funkcję Kierownika Katedry Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa. Prof. Szlązak jest specjalistą w dziedzinie aerologii górniczej, bezpieczeństwa pracy i ratownictwa górniczego. - Od października 2013r. jest Pan kierownikiem Katedry Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa na Wydziale Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Jak Pan ocenia stan bezpieczeństwa w polskich kopalniach węgla kamiennego na tle górnictwa światowego? Bezpieczeństwo pracy jest najważniejszym problemem w każdej działalności gospodarczej. W górnictwie podziemnym jest to problem wyjątkowy. Dlatego też nagłaśniane są wszelkie zdarzenia niebezpieczne w górnictwie, zwłaszcza zaś wypadki śmiertelne. Bezpieczeństwo pracy w kopalniach ocenia się w oparciu o wskaźniki wypadkowości ale przede wszystkim o ilość wypadków śmiertelnych i ciężkich. W Unii Europejskiej generalnie stosuje się wskaźnik wypadków w przeliczeniu na zatrudnionych. Wskaźnik ten stosuje się do każdego rodzaju niebezpiecznego zdarzenia, w tym do wypadków śmiertelnych. W roku 2010 wskaźnik ten w krajach Unii Europejskiej wynosił od 1,2 w Szwecji do 4,8 w Austrii. W Polsce wynosił on 3,7. W działalności gospodarczej zatytułowanej Górnictwo i Kopalnictwo wyniósł on 10,9. W polskim górnictwie i kopalnictwie wskaźnik ten utrzymywał się na podobnym poziomie (źródło: Eurostat). Oznacza to, że bezpieczeństwo pracy w polskim górnictwie utrzymuje się na poziomie zachodnim. Inaczej mówiąc na zachód od Polski (w tym w USA) wskaźniki wypadkowości są korzystniejsze, zaś na wschód od Polski są one gorsze, czyli bezpieczeństwo pracy jest na niższym poziomie. Wskaźnik ten pokrywa się z ogólnie znanym i rozpowszechnionym poglądem, że polskie górnictwo jest bezpieczne. Trudno jednak nazwać bezpiecznym przemysł, w którym giną ludzie. Takim wskaźnikiem określającym wypadkowość stosowanym w polskim górnictwie jest wskaźnik ilości wypadków śmiertelnych przypadających na jeden milion ton wydobytego węgla. Wskaźnik ten za rok ubiegły wyniósł ok. 0,27 i zaliczany jest do jednego z niższych wskaźników. Wskaźnik ten nazywany jest także kosztem biologicznym wydobycia węgla. Niestety, rok 2014 zaczął się fatalnie od dwóch wypadków śmiertelnych w kopalni Murcki Staszic. Miejmy nadzieję, że następne miesiące tego roku nie będą tak tragiczne. Zależy to od zaangażowania w sprawy bezpieczeństwa pracy załóg kopalnianych i kierownictwa kopalń oraz dozoru. Ratownicy górniczy muszą być jednak w gotowości do akcji. - Jak ocenia Pan współpracę Politechniki Śląskiej z CSRG S.A. Myślę, że współpraca nasza, czyli Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej z CSRG S.A. układa się pomyślnie i ma perspektywy dalszego rozwoju. Dowodem na to jest chociażby wspólna realizacja grantu tematu badawczego zleconego przez NCBiR w ramach poprawy bezpieczeństwa pracy w górnictwie. Temat ten został zainicjowany przez WUG i realizowany jest przez kilka instytucji naukowych. Ja osobiście jestem kierownikiem tematu realizowanego przez pracowników Instytutu Eksploatacji Złóż Politechniki Śląskiej i CSRG S.A. Studenci specjalności Eksploatacji Złóż i Zagospodarowania Odpadów (EZiZO) odbywają ćwiczenia wyjazdowe z ratownictwa górniczego właśnie w CSRG S.A. lub OSRG Bytom. Pracownicy Politechniki Śląskiej uczestniczą w konferencjach naukowych organizowanych przez CSRG S.A. i odwrotnie pracownicy CSRG S.A. uczestniczą w konferencjach naukowych organizowanych przez Politechnikę Śląską. Ostatnio w październiku 2013r., konferencje takie odbyły się w Krynicy Zdroju tzw. Szkoła 2

5 Aerologii Górniczej i w Centrum Kształcenia Inżynierów w Rybniku. Podczas takich konferencji wygłaszane są referaty o tematyce interesującej obydwie strony. Niektóre tematy są podejmowane do pogłębionej analizy co często owocuje wspólnymi referatami. Nie bez znaczenia są też dobre stosunki z kierownictwem CSRG S.A. (tutaj uśmiech). - Czy widziałby Pan nowe zagadnienia, które mogłyby mieć zastosowanie podczas szkoleń w CSRG S.A.? Szkolenia w CSRG S.A. mają już utrwalony schemat ale także, wg mojej wiedzy są modyfikowane w zależności od potrzeb. Te potrzeby ruchu kopalnianego znają najlepiej sami prowadzący szkolenia bo przecież uczestniczą w licznych akcjach ratowniczych. Ze swojej strony chciałbym podpowiedzieć aby podczas szkoleń, zwłaszcza kierownictwa i dozoru kopalń powoływać się na rzeczywiste akcje w kopalniach wskazując na popełniane tam błędy i potrzebę ich uniknięcia w przyszłości. - Jaka jest rola jednostek naukowych, a szczególnie kierowanej przez Pana Katedry w poprawianie bezpieczeństwa pracy w kopalniach węgla kamiennego? Jednostki naukowe różnego rodzaju, a w szczególności uczelnie wyższe powinny kształcić ludzi umiejących realizować określone zadania w sposób bezpieczny. Czyli w każdym nauczaniu powinien być zawarty element bezpieczeństwa. Bo na czym polega szkolenie np. maszynisty elektrowozu? No właśnie na tym aby przestrzegał przepisy i bezpiecznie prowadził lokomotywę. Jak Pani słusznie zauważyła Katedra, którą mam zaszczyt kierować rzeczywiście ma wyjątkowe zadania. Przede wszystkim powinna dostarczyć przemysłowi wybitnych fachowców z dziedziny bezpieczeństwa pracy. Ci fachowcy potrzebni są w działach BHP kopalni. Na szczęście obecnie nie mogą tam pracować ludzie przypadkowi, skierowani tam ponieważ nie nadawali się do pracy na wydobyciu. Obecnie dział BHP kopalni to zespół ludzi kompetentnych często właśnie absolwentów mojej Katedry. Wiedza, w tym również z dziedziny BHP, nie jest nam dana raz na zawsze. Trzeba ją odświeżać, m.in. poprzez studia podyplomowe z tego zakresu. W tym roku, od marca uruchamiamy studia podyplomowe p.t. BHP w przedsiębiorstwie. Studia trwać będą dwa semestry. Serdecznie zapraszam. W tym miejscu apeluję do kierownictwa spółek węglowych i kopalń aby delegowali pracowników na tego typu szkolenia. To naprawdę się opłaca. - Czy według Pana węgiel, jako paliwo energetyczne ma przyszłość w Polsce i na świecie? Polska węglem stoi. Takie to właśnie hasło lansowano od dawna. Wydawało się, że nic nie zastąpi węgla. Tymczasem okazuje się, że węgiel ma wielu konkurentów w postaci, gazu, paliw płynnych a także odnawialnych źródeł energii (OZE). Gaz łupkowy z polskich złóż, jak donosi prasa, może popłynąć w najbliższych tygodniach. Pewnie nie będzie to jeszcze taka ilość, która mogłaby wyprzeć węgiel, ale lawina zostanie uruchomiona. Co w tej sytuacji powinni robić zarządzający górnictwem węgla kamiennego, bo o nim tutaj głównie jest mowa. Zmiana paliwa w elektrowni nie jest taka prosta. Energetyka będzie jeszcze długo trzymać się węgla ale niekoniecznie polskiego. Rachunek ekonomiczny zdecyduje czy elektrownie spalać będą polski węgiel, czy węgiel z importu. Zatem zarządzający górnictwem węgla kamiennego powinni koncentrować się na obniżce kosztów wydobycia. Żadna polityka państwa i żadne zaklęcia nie obalą podstawowego prawa ekonomicznego prawa podaży i popytu a w tym prawie zawarty jest także problem kosztu i ceny. Odpowiadając więc Pani wprost na zadane pytanie mówię, że węgiel w Polsce i na świecie będzie jeszcze długo używany. Tym bardziej, że Japończycy nie mogą sobie poradzić z wyciekiem radioaktywnych substancji w elektrowni Fukushima. W tej sytuacji zwolenników energii jądrowej ubywa. Zatem jest miejsce i wielka szansa dla węgla, zwłaszcza w Polsce, ale także w Europie i na Świecie. Europa importuje ok. 400 mln ton węgla energetycznego rocznie. Duży rynek stwarza się w Niemczech, gdzie rezygnuje się z energetyki jądrowej. Zapotrzebowanie na węgiel, zwłaszcza energetyczny uzależniony jest od produkcji i zużycia energii elektrycznej. Ta zaś, wg uśrednionych ocen, wzrastać będzie w tempie ok. 3% rocznie co przekłada się na wzrost zużycia węgla o ok. 1,5% rocznie. Węgiel ma wielu wrogów, zwłaszcza wśród ekologów. Dlatego też należy pilnie opracować technologię czystego spalania węgla. - Jakie efekty przyniosły dla bezpieczeństwa pracy w górnictwie badania prowadzone w Katedrze Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa? Prowadzone w Katedrze badania koncentrują się na określeniu przyczyn powstawania wypadków. Niestety, najgorsze jest to, że przyczyny wypadków ciągle się powtarzają. Oznacza to, że załoga a przede wszystkim kierownictwo kopalń nie wyciągają właściwych wniosków ze zdarzeń, które miały miejsce. Oznacza to, że w kopalni tworzone są warunki do generowania zagrożeń i wypadków. W modelu porządkującym wypadki ta faza nosi nazwę fazy inkubacyjnej. Nasze prace badawcze, w dużej części ankietowe, zwracają uwagę właśnie na ten aspekt. Istotnej poprawy bezpieczeństwa pracy będzie można oczekiwać dopiero wtedy gdy wewnątrz organizacji (kopalni) zaistnieje potrzeba faktycznej poprawy bezpieczeństwa pracy, a nie tylko werbalnych o tym deklaracji. - Jakie ma Pan plany naukowe i dydaktyczne? Kierownikiem Katedry Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa zostałem całkiem niedawno. Chciałbym więc dokończyć rozpoczętą kadencję. Funkcja ta rodzi pewne obowiązki zarówno w obszarze nauki jak i zarządzania oraz dydaktyki. Istotnym elementem mojej pracy jest promowanie młodych kadr. Będę się więc starał o to wszystko zabiegać i to są moje plany na przyszłość. Dziękuję za rozmowę mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu 3

6 AKCJA PRZECIWPOŻAROWA W KWK SOŚNICA - MAKOSZOWY 19 listopada 2013r. nastąpiło zapalenie metanu w rejonie tamy izolacyjnej TI-349 zabudowanej w przekopie łączącym C9-D9 w rejonie skrzyżowania z pochylnią wentylacyjną w pokładzie 409/1 na poziomie 950m, w wyniku którego poszkodowanych zostało dwóch pracowników oddziału przewozu o stażu pracy 2 lata i 14 miesięcy. Poszkodowani pracownicy doznali oparzeń kończyn górnych oraz twarzy odpowiednio 17% i 12% powierzchni ciała. Zagrożenia w miejscu zdarzenia: zagrożenie metanowe: IV kategoria, wyrobiska w pokładzie 409/1 są zaliczane do wyrobisk ze stopniem c niebezpieczeństwa wybuchu metanu i objęte granicami pola zaliczonego do IV kategorii, zagrożenie tąpaniami: nie zaliczony, zagrożenie wodne: I stopień, zagrożenie pożarowe: wskaźnik samozapalności węgla: Sza =700 C/min - II grupa, skłonność mała, zagrożenie wybuchem pyłu węglowego: klasa B. Przekop technologiczny wykonany został w obudowie ŁP8V29/4 z rozstawem odrzwi co 0,75m, długość wyrobiska 13 mb, wyrobisko poziome, zabudowano w nim tamę wentylacyjną z drzwiami drewnianymi. W dniu zdarzenia czteroosobowa brygada pracowników przewozu wykonywała prace remontowe torowiska w rejonie stacji postojowej SP-15 zlokalizowanej w przecznicy równoległej C9 (mapa nr 1) na poziomie 950m pomiędzy pokładem 408/4 a 409/1. Około godziny 2030 dwóch pracowników samowolnie opuściło miejsce pracy i udało się do chodnika podstawowego w pokładzie 409/1 (nie zabierając ze sobą aparatów ucieczkowych), tj. około 200mb od miejsca pracy. Według ustnych wyjaśnień poszkodowanych udzielonych bezpośrednio po wyjeździe z dołu, do wypadku doszło około godziny 2035, gdy jeden z pracowników przechodził przez drugą tamę śluzy wentylacyjnej w przekopie technologicznym, w kierunku po- Mapa nr 1 4 chylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 wówczas prawdopodobnie nastąpił z nieustalonych przyczyn zapłon metanu w sąsiedztwie tamy izolacyjnej nr TI-349 zabudowanej w przekopie łączącym C9-D9 (w rejonie skrzyżowania z pochylnią wentylacyjną 409/1), a powstałe płomienie ognia objęły dwóch pracowników. Pracownicy o własnych siłach wycofali się do chodnika podstawowego 409/1 w rejon skrzyżowania z przecznicą równoległą C9, gdzie jeden z poszkodowanych zawiadomił dozorcę oddz. przewozu i pozostałych pracowników o wypadku i pożarze. Dozorca nakazał wszystkim pracownikom wycofać się przecznicą równoległą C9 w rejon pokładu 410, skąd powiadomił dyspozytora ruchu o zaistniałym wypadku oraz pożarze. Po wyjeździe na powierzchnię pracownicy zostali przebadani przez dyżurującego lekarza w punkcie pierwszej pomocy i niezwłocznie przewiezieni do Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich.

7 Rys. 1. PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ Dyspozytor ruchu powiadomiony o zdarzeniu niezwłocznie po uzyskaniu Mapa nr 2 informacji o pożarze wszczął akcję ratowniczą wzywając m.in. zastępy ratownicze OSRG Zabrze oraz pogotowie pomiarowe CSRG. Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego, po zapoznaniu się Mapa nr 2a 5 z sytuacją w rejonie pożaru objął kierownictwo akcją ratowniczą o godzinie 2150 i wyznaczył lokalizację bazy ratowniczej, kierownika akcji na dole, kierownika bazy, zawiązał się sztab doradczy z przybywających na kopalnię osób kierownictwa oraz przedstawicieli jednostki ratownictwa górniczego (OSRG Zabrze, CSRG w Bytomiu). W początkowej fazie akcji dokonano analizy dotychczas podjętych działań, potwierdzono prawidłowość lokalizacji bazy ratowniczej oraz wyznaczonej strefy zagrożenia wraz z posterunkami jej obstawy (rys 1). W akcji pożarowej brały udział zastępy ratownicze własne oraz dyżurujące w OSRG Zabrze i OSRG Bytom. Pierwszy na miejsce o godzinie 2040 przybył zastęp dyżurujący zatrudniony nieopodal miejsca zdarzenia. Po dotarciu do tamy izolacyjnej TI-349 zastęp ratowniczy rozpoczął aktywne gaszenie za pomocą wody oraz gaśnic proszkowych. Poszkodowani o własnych siłach udali się pod szyb i o godzinie 2105 zostali odwiezieni do szpitala. Zastępy ratownicze OSRG Zabrze wraz z kierownikiem akcji na dole i kierownikiem bazy zgłosili się o godzinie 2220 w bazie, natomiast pogotowie pomiarowe o godzinie 035. Pierwsze działania zastępów koncentrowały się na schładzaniu rejonu pochylni i miejsca pożaru wodą oraz nieudanej próbie

8 Rys. 2. aktywnego gaszenia agregatem proszkowym. W związku z powyższym podjęto decyzję o podaniu przed tamę izolacyjną piany typu Retor-M, niestety działania te nie przyniosły spodziewanych efektów. Równocześnie rozwijano linię chromatograficzną do pochylni wentylacyjnej 409/1 poniżej przekopu technologicznego z której pierwszy pomiar uzyskano o godz Wobec braku możliwości likwidacji zagrożenia poprzez aktywne gaszenie pożaru podjęto działania polegające na próbie wykonania izolacji i podsadzeniu wodną mieszaniną pyłów dymnicowych skrzyżowania chodnika podstawowego z pochylnią wentylacyjną w pokładzie 409/1 C9Rz przy tamie izolacyjnej TI-349 (podając do dn. 21 listopada 314 ton pyłów) co jednak również nie przyniosło zamierzonego efektu. 20 listopada po posiedzeniu zespołu poszerzonego o specjalistów opracowano plan likwidacji zagrożenia poprzez wykonanie 5 tam przeciwwybuchowych w następujących wyrobiskach (mapa nr 2 i 2a): w przecznicy C9R na północ od chodnika Wn06 w pokładzie 408/4 (T-1), w przecznicy C9R na południe od przecinki wentylacyjno-transportowej 1 (T-2), w przecznicy C9Rz na południe od przecinki C9RZ-C9R (T-3), w pochylni wentylacyjnej w pokładzie 409/1 poniżej chodnika odstawczego w pokładzie 409/1 Wn06 w pokładzie 408/4 (T-4), w chodniku 7 w pokładzie 409/1 na wschód od przekopu pochyłego (T-5). Jednocześnie zaprojektowano i rozpoczęto wykonanie otworów z chodnika n105 w pokładzie 408/4 do przekopu łączącego C9-D9 przed i za tamę TI-349 w celu podawania spoiw mineralnych (Rys. 2). W dniu następnym kontynuowano transporty materiałów na budowę tam oraz rozpoczęto budowę tam i wiercono zaprojektowane otwory z chodnika n105. Dodatkowo 21 listopada zabudowano i uruchomiono nowy chromatograf do pobierania prób powietrza do analizy chromatograficznej z linii L1 w chodniku podstawowym w pokł. 412/1 z przecznicy C9 i uruchomionej w dniu następnym nowej linii pomiarowej L-2; wylotu z otworu t4. Do godz po wcześniejszych nieudanych próbach ukończono wiercenie otworu t4 wylot otworu ok. 22m za tamą izolacyjną TI 349 (otwór trafił w rumosz skalny) i wykonano otwór t2 - wylot otworu ok. 1,5m za TI 349 (otwór trafił w pustkę na długości od 36,5m do 39,0 m) do którego rozpoczęto podawanie środka PIANOCEM. Równocześnie po przebudowie wiertnicy z otworu t4 do wiercenia otworu t5 (wylot otworu ok. 3m za TI 349), rozpoczęto wiercenie o godzinie Z uwagi na podawanie PIANO- CEMU do otworu t2 - KAR wstrzymał od godziny prace zastępów przy T1, T2, T3, T4 i T5. 23 grudnia po zatłoczeniu środków mineralno-cementowych przez otwory t2 i t5, otwór t5 przyjął 140 worków, otwór t2 przyjął 850 worków (razem do przestrzeni wtłoczono kg. środków), przystąpiono do wiercenia kolejnych otworów t1 z chodnika 105 w pokł. 408/1 do przekopu C9-D9, wylot otworu ok. 1,5 m przed tamą izolacyjną TI 349 i otworu t6 skierowanego w pobliże tamy wentylacyjnej w chodniku podstawowym w pokł. 409/1. (wstrzymano wiercenie na polecenie KAR 23 listopada). Po kontroli rejonu przez zastęp, podjęto decyzję o realizacji budowy tam podsadzkowych w chodniku podstawowym w pokł. 409/1 w odległości 9m na zachód od przecznicy C9R i ok. 8m na południe od przekopu technologicznego (kontynuując również budowę tam: T1; T2; T3; T5), po ukończeniu których od godziny rozpoczęto podawanie pyłów dymnicowych do godziny 5 00 dnia następnego zmulono 519,54 t pyłów. 24 listopada o KAR polecił uruchomić ponownie wiercenie otworu t6, przebudować wiertnice z otworu t1 do pochylni oporowej 408/4 w celu wykonania otworu t7 do pochylni wentylacyjnej 409/1 na wysokości przekopu technologicznego. Rozpoczęto również podawanie z przerwami pyłów dymnicowych, do 25 listopada ponadto podsadzono pod strop TP1 i TP2 rozpoczęto wiercenie kolejnego otworu t8 z pochylni oporowej w pokł. 408/4 do pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 wylot w pochylni wentylacyjnej w pokł. 408/1 2m na południe od przekopu technologicznego, wstrzymano wiercenie otworu t7 do pochylni wentylacyjnej 409/1. Do dnia następnego ukończono budowę tamy TP2 przed TP2 w odległości ok. 3,5 m przed TP2, tj. ok. 4 m na południe od skrzyżowania z przekopem technologicznym w związku z nieszczelnością tamy TP2 (o godzinie spadek stężeń CO na drodze odprowadzenia powietrza z zagrożonego rejonu do 15 ppm), od godz wznowiono podawanie mieszaniny wodno-pyłowej do zagrożonej przestrzeni do godz grudnia zmulono łącznie 2457,00 ton pyłów. Poziom wody w poch. 409/1-6m poniżej przekopu technologicznego. Na zmianie rannej przeprowadzono kontrolę rejonu strefy zagrożenia od szybu wentylacyjnego do przekopu 6

9 technologicznego wg wyznaczonej trasy przez KAR oraz rejonu podsadzania, tamy TP1, TP2 oraz pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 od przekopu technologicznego. Odbyło się również posiedzenie Zespołu doradczego, ustalono przyczyny zapalenia metanu, dokonano oceny prowadzonej akcji oraz stwierdzono, że pożar został ugaszony aktywnymi sposobami przez podawanie mieszanin doszczelniających pozostawiając decyzję o zakończeniu akcji, decyzji KAR. POŻAR W KWK KNURÓW - SZCZYGŁOWICE Pożar powstał w chodniku 5a w pokładzie 502/2 na poziomie 850 m. Pokład 502/2 zaliczony został do I kategorii zagrożenia metanowego, II stopnia zagrożenia tąpaniami, I i II stopnia zagrożenia wodnego oraz klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz do II i III grupy skłonności do samozapalenia. Wyrobisko przewietrzane było wentylacją lutniową kombinowaną z zasadniczym lutniociągiem tłoczącym z lutni elastycznych o średnicy 1000mm, połączonych z wentylatorem typu WL - SIGMA 900. Chodnikiem 5a w pokładzie 502/2 przepływało powietrze w ilości około 600m3/min roku na zmianie A w godzinach ze względu na kontrolę okresową obmurza szybu V zaplanowano postój wentylatora głównego na szybie V. W trakcie kolejnych dwóch zmian podano 22 tony pyłów dymnicowych suma 2548,0 ton. Skontrolowano rejon podsadzania, tamy TP2, oraz pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 od przekopu technologicznego rozpoczęto wiercenie kolejnych zaprojektowanych otworów zabudowano linię teletechniczną do zabudowy czujników CO i CH 4 na płd. od skrzyżowania pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 z przekopem technologicznym. Zabudowano i uruchomiono wentylator W związku z powyższym opracowano Zasady postępowania w czasie planowanego postoju wentylatora głównego na szybie V. W czasie postoju wentylatora głównego wprowadzono zakaz wykonywania robót górniczych i przebywania załogi w wyznaczonych wyrobiskach. Dla zabezpieczenia ustalono posterunki obstawy, które zabezpieczały wejście do wyznaczonego rejonu wentylacyjnego. Jednym z zabezpieczonych rejonów był przekop I oraz chodnik 5a w pokładzie 502/2 z M8W na poziomie 850m. Po spełnieniu warunków określonych w Zasadach postępowania w czasie planowanego postoju wentylatora głównego na szybie V, o godzinie 8 54 wyłączono wentylator główny przy szybie V. W czasie wyłączenia stacji wentylatorów na szybie V Bojków, wentylator przewietrzający chodnik 5a był załączony. WLP 400 w przekopie technologicznym oraz zabudowano lutnie od wentylatora nad lustro wody w poch. 409/1 poniżej budowanej tamy TP4. Po wykonaniu powyższych prac KAR o godzinie 5 00 zakończył akcję ratowniczą. W akcji brało udział od dn zm. C do łącznie z zmianą C zastępów ratowniczych. inż. Jacek Dopierała OSRG Zabrze O godz czujnik CO-metrii automatycznej, zabudowany na wylocie z chodnika 5a zarejestrował przekroczenie tlenku węgla powyżej 26 ppm (maksymalnie 589 ppm o godz ). O godz czujnik CO-metrii zabudowany w przodku wyrobiska, zarejestrował stężenie tlenku węgla maksymalnie 102 ppm, po czym nastąpiła przerwa jego wskazań. Stację wentylatorów na szybie V Bojków załączono ponownie o godz Po załączeniu stacji wentylatorów nadsztygar wentylacji, skierowany w rejon chodnika 5a, potwierdził występowanie stężeń CO na wylocie chodnika oraz stwierdził wypływające pod stropem wyrobiska lekkie dymy i o godzinie wyłączono wentylator przewietrzający chodnik 5a. W związku z utrzymującymi się w przepływowym prądzie powietrza stężeniami tlenku węgla, rozpoczęto akcję przeciwpożarową, której kierownictwo objął kierownik ruchu zakładu górniczego. Kierownikiem akcji na dole został inżynier wentylacji, a kierownikiem bazy był sztygar oddziałowy oddziału wentylacji. Bazę ratowniczą zlokalizowano w przekopie M8W na poz. 850m. Baza zabezpieczona była zaporami przeciwwybuchowymi i zlokalizowana w stabilnym prądzie powietrza. W bazie przebywał lekarz. Wyznaczono strefę zagrożenia. Dojścia do strefy zagrożenia zabezpieczono 6 posterunkami. W akcji brało udział 5 zastępów ratowniczych - 2 własne KWK Knurów - Szczygłowice, 2 zastępy OSRG z Wodzisławia oraz zastęp specjalistycznego pogotowia pomiarowego CSRG S.A. w Bytomiu. W pracach sztabu akcji brał udział przedstawiciel OSRG w Zabrzu. 7

10 Przebieg akcji ratowniczej w dniu 15 grudnia: 1. O godzinie wyłączono wentylator przewietrzający przekop I i chodnik 5a w pokładzie 502/2. 2. Po zabezpieczeniu strefy zagrożenia i po uruchomieniu łączności wysłano zastęp ratowniczy do wykonania rozłączenia rurociągów Φ 100 mm do podawania azotu i wodnego Φ 150 mm, zabudowanych w przekopie I. 3. O godzinie zastęp ratowniczy I dotarł do cechy 150 m w chodniku 5a w pokładzie 502/2, zauważył dymy w wyrobisku, wykonał pomiary stężeń gazów: O 2 20,9%, CO 2 0,47%, CO 250 ppm, CH 4 0,2%, temp. 29,5 0 C, φ 72,0%. 4. Około godziny rozkręcono rurociąg Φ 150 mm i o godz rozpoczęto podawanie wody do korka izolacyjnego wodnego z wydajnością około 100m 3 /h o oszacowanej pojemności około 1300m 3. Korek wykonano do godziny 7 20 dn r. 5. O godz uzyskano pierwsze wyniki analiz chromatograficznych, roku o godzinie 7 20 pomiary stężeń z chromatografu gazowego wykazały O 2 20,9%, CO 2 0,13%, CO 0 ppm., CH 4 0,0%, temp. 27,0 0 C, wilg. 55,3%. W związku z tym po wykonaniu korka izolacyjnego wodnego, o godz zakończono akcję przeciwpożarową. mgr inż. Adam Ściuk OSRG Zabrze AKCJA POŻAROWA W KWK SOŚNICA MAKOSZOWY RUCH SOŚNICA 13 grudnia o godzinie w chodniku nadścianowym I 101 ściany I, 101 w pokładzie 408/1 miało miejsce zapalenie metanu za linią zawału ściany I 101, w wyniku którego poszkodowanych zostało 4 pracowników oddziału G-2S. Trzyosobowa brygada pracowników oddziału G2-S oraz sztygar zmianowy wykonywała prace przygotowawcze do wykonania rabunku chodnika nadścianowego. W tym czasie metaniarz oddziału wentylacji prowadził przebudowę urządzeń wentylacyjnych. W momencie zaistnienia zdarzenia w chodniku nadścianowym przebywało 5 osób w tym 3 górników, sztygar oddziału górniczego oraz metaniarz. Jeden z górników znajdował się w rejonie przodka na wysokości ściany, po stronie północnej przegrody znajdowali się sztygar a niewiele dalej dwaj górnicy. Metaniarz znajdował się na końcówce ściany, zajęty przekładaniem węży do strumienicy. W pewnym momencie metaniarz spostrzegł błysk w przodku chodnika nadścianowego i wyczuwając podmuch (według relacji podmuch nastąpił 5-cio krotnie w czasie ok. 3 minut) wycofał się do ściany. Sztygar spostrzegłszy błysk przerwał przepierzenie przegrody wentylacyjnej. Nie doznając większych obrażeń wycofał się do ściany. Górnik przebywający w przodku rabowanego chodnika pozostał jeszcze przez chwilę w przodku po czym wycofał się do ściany, następnie ścianą pod prąd świeżego powietrza na poz. 850m. Pozostali dwaj górnicy wycofali się chodnikiem nadścianowym I 101, jeden z nich używając aparatu ucieczkowego, natomiast drugi zgubiwszy lampę i aparat SR wszedł do lutniociągu, którym wycofał się na pochylnię a następnie na poz. 850m. Dwóch poszkodowanych przybyło pod szyb o własnych siłach i wyjechali o godz natomiast trzeci został przytransportowany na noszach przez zastęp ratowniczy. Po wyjeździe na powierzchnię pracownicy zostali przebadani przez dyżurującego lekarza w punkcie pierwszej pomocy i niezwłocznie przewiezieni do Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich. Dyspozytor ruchu kopalni powiadomiony o zdarzeniu wezwał do akcji pogotowie OSRG Zabrze oraz pogotowie pomiarowe CSRG. Pierwsze działania kierownictwa akcji polegały na wyznaczeniu strefy zagrożenia, którą zabezpieczono 16 posterunkami obstawy, wyznaczono bazę, kierownika akcji na dole oraz kierownika bazy (rys.1). Z bazy o godzinie do kierownika akcji zgłosiły się 4 zastępy z ruchu Sośnica z czego jeden zastęp transportował poszkodowanego na noszach pod szyb. Przystąpiono do organizacji bazy ratowniczej. Po przybyciu pogotowia pomiarowego przystąpiono do rozwijania linii chromatograficznej z bazy na poziomie 850m wyznaczonej w chodniku podstawowym 408/1 do chodnika nadścianowego I 101 w pokładzie 408/1. O godzinie odbyło się posiedzenie zespołu poszerzonego o specjalistów w trakcie którego ustalono plan likwidacji zagrożenia polegający na: założeniu dodatkowej bazy pomocniczej w przecznicy oddziałowej D7 na północ od pokł. 412/1 na poziomie 750m, odwróceniu kierunku powietrza w chodniku podstawowym w pokł. 408/1 z przecznicy oddziałowej D7, budowie korków przeciwwybuchowych na bazie tam bezpieczeństwa ze spoiwa teksil w następujących wyrobiskach: T1 w chodniku I 101, T2 w pochylni wentylacyjno-ucieczkowej na północ od chodnika I 101, T3 w pochylni wentylacyjnoucieczkowej na południe od chodnika podstawowego w pokł. 408/1. Powyższe prace prowadzono siłami 8 zastępów na każdej zmianie. Pierwsze pomiary z linii chromatograficznej uzyskano o godzinie a pomiar temperatury z linii termistorowej o godzinie W dniu następnym wykonano w godzinach dopołudniowych odwrócenie kierunku powietrza w chodniku podstawowym w pokł. 408/1 z przecznicy oddziałowej D7, skontrolowano wydatki powietrza i kierunki przepływu powietrza, stosownie zmieniono strefę zagrożenia oraz posterunki obstawy (rys 2.) Rozpoczęto prace związane z przygotowaniem miejsc pod budowę tam tzn. demontaż konstrukcji przenośników taśmowych i odrzwi tam oraz budowę zawarć tam przeciwwybuchowych. Pomiary w miejscu pracy zastępu na wylocie (w miejscu tamy T3) wynosiły O 2 20%, CO 2-0,65%, CO - 362ppm, 8

11 Rys.1. Schemat strefy zagrożenia w dn r. Rys.2 Schemat zmienionej strefy zagrożenia w dn r. 9

12 Rys.3. Schemat strefy zagrożenia w dn r Rys.4. Schemat strefy zagrożenia w dn r 10

13 CH 4-1,25%, T - 27,6 C, wilgotność - 76,8%. 14 grudnia ponownie zebrał się zespół specjalistów, który pozytywnie zaopiniował propozycję zwężenia strefy zagrożenia poprzez odwrócenie kierunku przepływu powietrza w przecznicy równoległej D7, na odcinku o d pochylni tb112 w pokł. 414/2, na wschód od przecznicy równoległej D7 do pochylni transportowej w pokł 412/1 co zrealizowano w godzinach dopołudniowych dnia następnego (rys. 3). 15 grudnia dokonano odbioru wykonania konstrukcji tam T1 i T2 a 16 grudnia o godzinie 2 15 rozpoczęto zatłaczanie tych tam. Budowę tamy T3 zakończono i odebrano o godzinie 7 15, następnie przystąpiono do zatłaczania spoiwa. Przez kolejne zmiany prace koncentrowały się na zatłaczaniu spoiwa do tam T1,T2,T3 oraz przygotowaniu i transporcie materiałów na zabudowę komór kompensacyjnych przed tamami. Po odbiorze wypełnienia tam T1, T2 i T3 w dniu 17 grudnia przystąpiono do transportu i budowy lutni oraz wentylatorów do tam kompensacyjnych TK1, TK2 i TK3. Ponadto wykonano transport i budowę drugiego stanowiska chromatografu oraz rozciągnięto 600m linii chromatograficznej na poz. D7 i zabudowano linie chromatograficzne L2 (zza tamę T1), L3 (zza tamę T2) i L4 (zza tamę T3) z których rozpoczęto pomiary od godz grudnia po ukończeniu prac związanych z budową komór kompensacyjnych TK-1, TK-2 i uruchomieniu wentylatora WLE 1005B przed tamą T-3 o godz dokonano zamknięcia przepustów w tamach T1, T2 i T3, zatrzymano odmetanowanie i od godziny 3 30 uruchomiono podawanie azotu w rejon ściany I 101 w ilości 400m 3 /h. Po upływie okresu wyczekiwania skontrolowano drogi wentylacyjne od bazy do tam przeciwwybuchowych T-1, T-2, T-3. W związku ze stwierdzeniem stężeń CO w granicach ppm na pochylni wentylacyjnej w pokł. 407/2 wyznaczono nową strefę zagrożenia (rys.4), wykonano kompensację na tamach, a od godz zatrzymano podawanie azotu do otamowanego rejonu ściany I 101 i wznowiono budowę tamy kompensacyjnej TK-3 przed tamą przeciwwybuchową T-3. W celu podawania pyłów dymnicowych za tamę T-3 i doszczelnienia górotworu wokół tamy T-2 przygotowano rurociągi do zalania pochylni wentylacyjno-ucieczkowej do wysokości stropu w miejscu zabudowy T-2 (wyliczono potrzebną objętość wody - ok. 514 m 3 ). W dniu następnym do godziny 6 00 ukończono tamę kompensacyjną TK-3 przed tamą przeciwwybuchową T-3, podano 340,7 t pyłów dymnicowych. Na kolejnych zmianach wykonano tamy śluzowe regulacyjne TR-1 w przekopie SO10 utrzymując otwarte drzwi w śluzie. Doszczelniano komory kompensacyjne przy tamach T-1 i T-3, kontynuowano podawanie pyłów dymnicowych za T-3 w celu doszczelnienia górotworu wokół tamy T-2 (do godziny podano 788 ton pyłu, wypełniając tamę T-2 w około ¾ wysokości a do godziny dnia następnego podano 1537 t pyłu) wypełniając tamę. 20 grudnia doszczelniono komory kompensacyjne przy tamach T-1 i T-3, przywrócono pierwotny obieg powietrza w rejonie do stanu z przed akcji, zmieniono posterunki. Po spadku stężeń gazów w wyrobiskach przed tamami przeciwwybuchowymi w strefie zagrożenia Kierownik Akcji skierował zastępy do penetracji strefy zagrożenia w celu kontroli stanu atmosfery. W trakcie wykonanej penetracji zastępy potwierdziły stan atmosfery zgodny z przepisami związku z czym Kierownik Akcji po powrocie zastępów do bazy o godzinie zakończył akcję. mgr inż. Mirosław Sobczak OSRG Zabrze r. w Zakładzie Górniczym Sobieski w przecince transportowej 32, w pokładzie 207 na poziomie 500 m, w oddziale G 2 zaistniał pożar endogeniczny. Przecinka transportowa 32 znajdowała się w rejonie zbrojonej ściany 543. Pokład 207 jest pokładem niemetanowym, a w opisywanym rejonie ma średnią grubość 4,2 m o nachyleniu od 3,5 o do 5,5 o. Występujące zagrożenia: klasa A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, I stopień zagrożenia tąpaniami, I stopień zagrożenia wodnego, V grupa samozapalności. Rejon zbrojonej ściany 543 przewietrzany był prądem powietrza (około 300 m 3 /min.) doprowadzanym pochylnią VI z której około 50 m 3 /min. przewietrzało przecinkę transportową 32, pochylnię X oraz chodnik badawczy POŻAR W ZG SOBIESKI VIII łącząc się ponownie z pochylnią VI. Po przewietrzeniu chodnika badawczego VII (przec. śc. nr 543) powietrze odprowadzane było pochylnią II i przewietrzało likwidowaną ścianę 540a. Przecinka transportowa 32 o długości 80 m wykonana została w obudowie ŁPP9/V32 po wschodniej stronie parceli ściany 543, zbrojonej w rozcince chodnika badawczego VII. Po zachodniej stronie przedmiotowej parceli znajdowały się zroby ściany 540, a po przezbrojeniu jej powyżej uskoków nosiła numer 540a. Ściana 540a zakończyła swój bieg w dniu r. i prowadzono jej likwidację. Wyrabowane sekcje obudowy po przejściu przez komorę remontową były transportowane bezpośrednio do rozcinki chodnika badawczego VII r. na zmianie pierwszej prowadzono zbrojenie ściany 543 wykonując w tym celu transport sekcji obudowy zmechanizowanej przy pomocy spalinowej kolejki spągowej. Po zakończeniu zmiany, około godz dyspozytor ruchu stwierdził wzrost stężeń tlenku węgla do wartości 83 ppm na czujniku CO metrii zabudowanym w chodniku badawczym VII. Dla rozpoznania zagrożenia dyspozytor ruchu skierował do rejonu zastęp ratowniczy ze sztygarem zmianowym oddziału wentylacji, który potwierdził występowanie podwyższonych stężeń tlenku węgla w chodniku badawczym VII. O godzinie dyspozytor ruchu powiadomił pełniącego dyżur zastępcę kierownika ruchu zakładu górniczego (KRZG) o występujących przekroczeniach dopuszczalnych zawartości tlenku węgla w rejonie chodnika badawczego VII, a o godzinie dyspozytor powiadomił KRZG ZG Sobieski. 11

14 Rys.1 rejon akcji przeciwpożarowej Zastęp ratowniczy prowadzący rozpoznanie zagrożenia stwierdził występowanie dymów w przecince transportowej 32 i powiadomił o godzinie dyspozytora ruchu oraz zastępcę KRZG. Dalsze rozpoznanie zagrożenia potwierdziło zwiększające się zadymienie oraz wzrost stężeń tlenku węgla w rejonie wentylacyjnym. O godzinie KRZG rozpoczął prowadzenie akcji przeciwpożarowej. Wyznaczono strefę zagrożenia i wyznaczono posterunki obstawy. Wezwano do akcji zastępy ratownicze OSRG Jaworzno oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. w Bytomiu. Kierownik Akcji Ratowniczej wyznaczył miejsce bazy ratowniczej w pochylni XI i skierował tam zastępy ratownicze. Przygotowano plan akcji ratowniczej, który określał jako pierwszą linię obrony zabudowę tam izolacyjnych o konstrukcji przeciwwybuchowej w przecince transportowej 32 oraz w chodniku badawczym VIII. Kierownik Akcji polecił w pierwszej kolejności zabezpieczyć bazę ratowniczą zaporami przeciw wybuchowi pyłu węglowego i rozpocząć organizacją materiałów do budowy tam izolacyjnych. W związku z tym, że dymy z przecinki transportowej 32 wypływały do pochylni VI i znacznie ograniczały widoczność, należało ukierunkować przepływ dymów i skierować je do pochylni X, w tym celu przystąpiono do budowy wygrodzenia drewnianego obitego płótnem w pochylni VI dla wymuszenia przepływu powietrza i oddymienia skrzyżowania pochylni VI z przecinką transportową 32. Rozwinięto linię chromatograficzną nr 1 do pochylni II dla kontroli wylotowego prądu powietrza i o godzinie 6 00 w dniu r. uzyskano pierwsze wyniki: O 2 15,05%, CO 2 2,39%, CO 0,31%, CH 4-0,14%, H 2 0%. Rozwinięto również linię chromatograficzną nr 2 do przecinki transportowej 32 i o godzinie 7 00 otrzymano pierwsze wyniki: O 2 13,85%, CO 2 4,16%, CO 0,59%, CH 4-0,18%, H 2 0,38%. W dniu r. o godzinie rozpoczęto podawanie azotu do przecinki transportowej 32 z wydajnością ok. 600m 3 /h. O godzinie odbyło się posiedzenie Zespołu d/s Rozpoznawania i Zwalczania Zagrożeń Naturalnych i Bezpieczeństwa Powszechnego poszerzony o Rzeczoznawców w ruchu zakładu górniczego. Zespół pozytywnie odniósł się do dotychczasowych działań zmierzających do likwidacji zaistniałego pożaru jak i zaopiniował plan działań zmierzających do likwidacji powstałego zagrożenia polegający na: a) przewietrzeniu przecinki transportowej 32 od strony pochylni VI za pomocą wentylacji lutniowej tłoczącej i zabudowy tamy izolacyjnej drewnianej w odległości do 10 m od pochylni VI, b) tłoczeniu azotu gazowego za wybudowaną tamę izolacyjną w przecince transportowej 32, c) zabudowie korka ze spoiwa mineralno-cementowego stanowiącego tamę izolacyjną przeciwwybuchową od strony wlotu z przepustem tamowym bezpośrednio przed tamą izolacyjną drewnianą, d) przewietrzeniu pochylni VI oraz chodnika badawczego VIII i wykonaniu 12

15 korka podsadzkowego na skrzyżowaniu pochylni X i chodnika badawczego VIII stanowiącego tamę izolacyjną przeciwwybuchową od strony wylotu, e) podjęciu działań ukierunkowanych na realizację II linii obrony w przypadku zaistnienia sytuacji uniemożliwiających wykonanie ww. prac, a polegające na: zabudowie korka ze spoiwa mineralno-cementowego w pochylni VI przy pochylni wentylacyjnotransportowej III w tamach stanowiących tamę bezpieczeństwa bez drzwi nr TB 540C, zabezpieczającą rejon likwidowanej ściany nr 540a, wykonanie korka wodnego w pochylni II na cechach m.b. Przewidziano budowę korków spełniających wymogi dla tam izolacyjnych przeciwwybuchowych zabezpieczających w przypadku utworzenia pola pożarowego przewidzianego w II linii obrony. Zespół ponadto zalecił: a) intensyfikację podawania azotu w celu szybkiego odcięcia ogniska pożaru od dopływu tlenu, b) monitorowanie wskaźnika ilości tlenku węgla w celu rozpoznania tendencji rozwojowych powstałego pożaru. Realizując przyjęte zadania zabudowano w pochylni VI około 50 m na północny-wschód od przecinki transportowej 32 wentylator WLE 603 A i doprowadzono lutniociąg do przecinki umieszczając koniec lutniociągu około 10 m od pochylni VI. Z uwagi na zbyt małą ilość powietrza płynącego pochylnią VI (około 280 m 3 /min.) załączenie wentylatora spowodowało wypływ dymów z przecinki transportowej 32 do pochylni VI i przepływ w kierunku północno -wschodnim do wentylatora powodując recyrkulację. W związku z powyższym Kierownik Akcji polecił natychmiastowe wyłączenie wentylatora. Wskutek rozwoju pożaru, dymy wypływające do pochylni VI uniemożliwiły realizację I linii obrony co wymusiło konieczność przystąpienia do II linii obrony. W związku z tym Kierownik Akcji podjął decyzję zabudowy tamy izolacyjnej o konstrukcji przeciwwybuchowej w pochylni VI na południowy- zachód od pochylni wentylacyjno-transportowej III. Konstrukcja zawarć tamy miała opierać się na obmurzach tam bezpieczeństwa oddalonych od siebie o 3,65 m. Wypełnienie tamy miał stanowić środek mineralno-cementowy IZOLITEX C wtłaczany przy użyciu pomp typu MONO. Jako tamę wylotową przyjęto koncepcję zatopienia rejonu od strony pochylni II pomiędzy cechami m.b. dla uzyskania korka przeciwwybuchowego. W związku z zagrożeniem przepływu dymów pochylnią VI w kierunku pochylni wentylacyjno-transportowej III, uruchomiono transport materiałów i budowę tamy tymczasowej deskowej w pochylni VI 10m na południe od pochylni wentylacyjnotransportowej III r. od godziny rozpoczęto podawanie wody do pochylni II z wydajnością około 6,5 m 3 /min. Rozwinięto linię chromatograficzną nr 3 do pobierania prób powietrza z pochylni VI zza budowanej tamy tymczasowej deskowej. O godzinie wyniki analizy chromatograficznej z linii 3 wskazały stężenia potwierdzające dopływ gazów pożarowych do miejsca budowanej tamy przeciwwybuchowej TP-1 w pochylni VI. Około godziny nastąpiło zatrzymanie przepływu powietrza przez rejon wentylacyjny co potwierdziło, iż poziom wody w zalewanej muldzie w pochylni II osiągnął strop wyrobiska. Kierownik Akcji Ratowniczej podjął decyzję o rozszerzeniu strefy zagrożenia o pochylnię VI od pochylni wentylacyjno-transportowej III do chodnika badawczego VIII i pochylnię wentylacyjno-transportową III od pochylni VI do pochylni II oraz o przeniesieniu bazy ratowniczej do głównej pochylni wentylacyjno-transportowej na północny wschód od skrzyżowania z pochylnią XI oraz zmianie lokalizacji zapór przeciwwybuchowych zabezpieczających bazę. W związku z pojawieniem się gazów pożarowych w miejscu budowanej tamy przeciwwybuchowej, wszystkie prace przy jej budowie musiały być od tej chwili prowadzone przy użyciu aparatów oddechowych r. miało miejsce drugie posiedzenie Zespołu, który po zapoznaniu się z aktualną sytuacją pożarową oraz postępem prac ratowniczych pozytywnie zaopiniował plan kolejnych działań zmierzających do likwidacji powstałego zagrożenia polegający na: a) wykonaniu tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej na bazie mieszaniny mineralno-cementowej IZOLITEX C w pochylni VI na południowy-zachód od skrzyżowania z pochylnią wentylacyjno-transportową III, b) dalszym zatapianiu pola pożarowego od strony pochylni II, c) penetracji przez zastęp ratowników pochylni II od strony pochylni wentylacyjno-transportowej III w kierunku do korka wodnego pochylni II na cechach 394,30 575,70 m.b. w celu potwierdzenia jego prawidłowego wypełnienia wodą. Zespół ponadto ustalił, że: a) przewyższenie wody w korku wodnym w pochylni II na cechach 394,30 575,70 m.b. jest wyższe niż wynikające z przekroju podłużnego przez wyrobisko wykonanego podczas drążenia. Biorąc pod uwagę doświadczenia ZG Sobieski dotyczące stanu wyrobisk przyścianowych po przejściu frontu eksploatacyjnego oraz ostatnie obserwacje stanu wyrobiska (przed zaistnieniem pożaru) uznał, że przewyższenie wody nad stropem wynosi przynajmniej 2,30 m, zatem korek ten spełnia wymagania dla tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej, b) podczas dalszego zatapiania pola pożarowego nastąpi utworzenie kolejnego korka wodnego w chodniku badawczym VII (przecince ściany nr 543) o wymaganym przewyższeniu wody nad stropem wyrobiska, które będzie spełniać wymogi dla tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej, c) zatapianie pola pożarowego przyczyni się do powstania zbiornika wodnego obejmującego m.in. wyrobiska: chodnik badawczy VIII, pochylnia X i przecinka transportowa 32, powodując, że w sposób aktywny zostanie ugaszony pożar w rejonie przecinki transportowej 32 i pochylni X, d) kontrolę wypełnienia ww. zbiornika wodnego do żądanego poziomu, tj. powyżej przecinki transportowej 32, będzie można stwierdzić na podstawie poziomu lustra wody w pochylni II w tym celu, po wykonaniu tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej w pochylni VI i stwierdzeniu prawidłowego wypełnienia korka wodnego w pochylni II przez zastęp ratowniczy, 13