Finansowanie oświaty w pigułce.

Transkrypt

1 Finansowanie oświaty w pigułce. Niniejsza analiza-raport jest próbą odpowiedzi na poniższe trzy pytania zadane przez Radnego Rady Miejskiej Krzywinia, Zbigniewa Zielińskiego na XXIV Sesji Rady Miejskiej Krzywinia w dniu 21 czerwca 2012 roku, w Domu Strażaka w Krzywiniu: Panie Burmistrzu w związku z wystąpieniem na ostatniej sesji Przewodniczącej Związków Zawodowych Nauczycieli Gminy Krzywiń, Burmistrza Miasta i Gminy Krzywiń, Dyrektora Zespołu Szkół w Krzywiniu oraz po artykułach w gazecie i Internecie na temat sytuacji w oświacie w Gminie Krzywin proszę Burmistrza o zamieszczenie na łamach najbliższego wydania kuriera krzywińskiego jak i na stronie następujących informacji: -nakłady ponoszone przez gminę Krzywiń na funkcjonowanie szkól podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z podziałem ile do jakiej szkoły gmina Krzywiń dopłaca, -ilość uczniów w poszczególnych szkołach i ilość etatów nauczycieli, -podania średnich wynagrodzeń brutto nauczycieli na danym szczeblu awansu zawodowego oraz nauczycieli pełniących funkcje kierownicze, dyrektorów i wicedyrektorów. Jesteśmy winni to mieszkańcom gminy, aby rozwiać wszelkie niedomówienia, ale również aby mieszkańcy mieli jako taką wiedzę na temat sytuacji oświaty w naszej gminie. Nie da się rozpatrywać kosztów funkcjonowania oświaty bez informowania o tym jakie zmiany, działania oraz wymogi stawiane są edukacji w dzisiejszym świecie. Publikacja o kosztach wynagrodzeń nauczycieli w szkołach gminy Krzywiń to odpowiedź na zapytanie Radnego Rady Miejskiej Krzywinia w sprawie kosztów oświaty. Ograniczymy się do danych sprawozdawczych, które również otrzymują Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu, Związek Zawodowy NSZZ Solidarność, Związek Nauczycielstwa Polskiego, Dyrektorzy szkół i przedszkola. Ponieważ szkoły sporządzają corocznie sprawozdanie ze średnich płac nauczycieli oraz liczby etatów dane w tym sprawozdaniu wydają się być najbardziej sprawiedliwe w ocenie wysokości pobieranych wynagrodzeń. Sprawozdanie to, nie rozróżnia nauczycieli poszczególnych szkół, tylko stopień awansu zawodowego oraz ujmuje następujące składniki brutto: wynagrodzenie zasadnicze, staż pracy, dodatek funkcyjny, dodatek za wychowawstwo, dodatek motywacyjny, wynagrodzenie za czas choroby, godziny ponadwymiarowe, godziny opieki (świetlicowe), godziny doraźne, odprawy emerytalne, nagrody, dodatkowe wynagrodzenie roczne (tzw. trzynastka). W skład tych średnich nie wchodzą: różnego rodzaju zasiłki płatne ze środków ZUS, dodatek wiejski, dodatek mieszkaniowy, wynagrodzenie za zajęcia dodatkowe prowadzone w ramach projektów unijnych i rządowych oraz dodatki uzupełniające wypłacane za kolejne lata. 1

2 Dla porównania art. 30 Karty Nauczyciela określa ile powinni zarabiać średnio nauczyciele stażyści, kontraktowi, mianowani i dyplomowani. Średnie wynagrodzenie brutto jakie nauczyciel powinien otrzymać na pełen etat w roku wskaźniki określone w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela 6 000, , , , , ,00 0,00 nauczyciel stażysta nauczyciel kontraktowy nauczyciel mianowany nauczyciel dyplomowany od stycznia do sierpnia , , , ,30 od września do grudnia , , , ,37 Średnie wynagrodzenia brutto nauczycieli Gminy Krzywiń w stopniach awansu zawodowego obliczone zgodnie z art. 30 Karty Nauczyciela w latach ,00 zł 5 000,00 zł 4 000,00 zł 3 000,00 zł 2 000,00 zł 1 000,00 zł - zł stażysta 1 911,60 zł 1 847,08 zł 2 434,26 zł 2 387,53 zł kontraktowy 2 268,81 zł 2 600,08 zł 2 611,60 zł 2 868,15 zł mianowany 3 338,89 zł 3 478,80 zł 3 535,52 zł 3 715,45 zł dyplomowany 4 332,89 zł 4 494,12 zł 4 884,45 zł 5 018,10 zł 2

3 Od czterech lat samorządy, które nie zapewniają nauczycielom w trakcie roku średnich pensji, muszą im w styczniu wypłacić dodatek uzupełniający. Dostają go wszyscy, zarówno ci, których miesięczne wynagrodzenie przewyższało średnią, jak i ci, którzy jej nie osiągnęli, a także ci, którzy byli na urlopie dla poratowania zdrowia czy długim zwolnieniu. To wyrównanie należy się każdemu, jest nie związane z jakością pracy, nieobecnościami czy wynikami nauczania, liczbą laureatów i innymi pozytywnymi aspektami pracy nauczyciela takimi jak: projekty, wycieczki, akcje. Podobnie, jak zmienia się średnie wynagrodzenie również zmieniało się zatrudnienie nauczycieli. Oczywiście dane te są również zaczerpnięte ze sprawozdań. Nie zawierają wymiaru etatów nauczycieli na zasiłkach chorobowych, urlopach macierzyńskich, wychowawczych. Uśredniona liczba etatów 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0, stażysta 3,49 4,40 6,44 3,93 kontraktowy 16,49 15,69 15,32 19,35 mianowany 56,69 50,00 45,01 45,08 dyplomowany 51,39 53,82 53,77 55,71 3

4 Średnioroczna liczba etatów w szkołach w roku 2012 łącznie 124,07 Szkoła Podstawowa w Bieżyniu 8,49 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Krzywiniu 12,56 Zespół Szkół w Krzywiniu 32,89 Zespół Szkół i Placówek Oświatowych w Lubiniu 20,60 Zespół Szkół w Jerce 33,11 Przedszkole Samorządowe w Krzywiniu 16,42 Średnioroczna liczba etatów w szkołach w roku 2011 łącznie 120,54 Szkoła Podstawa Bieżniu 9,02 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Krzywiniu 13,10 Zespół Szkół w Krzywiniu 31,64 Zespół Szkół i Placówek i Oświatowych w Lubiniu 19,64 Zespół Szkół w Jerce 31,98 Przedszkole Samorządowe w Krzywiniu 15,16 4

5 Średnioroczna liczba etatów w szkołach w roku łącznie 123,91 Serie1 Szkoła Podstawa Bieżniu 9,16 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Krzywiniu 14,28 Zespół Szkół w Krzywiniu 33,72 Zespół Szkół i Placówek i Oświatowych w Lubiniu 20,62 Zespół Szkół w Jerce 30,95 Przedszkole Samorządowe w Krzywiniu 15,18 zatrudnienie średnioroczne w szkołach i placówkach w latach ,11 31,98 30,95 33,72 32,89 31,64 16,42 15,1815,16 20,62 20,6 19,64 14,28 13,1 12,56 9,16 9,02 8,49 Przedszkole Samorządowe w Krzywiniu Zespół Szkół w Jerce Zespół Szkół i Placówek i Oświatowych w Lubiniu Zespół Szkół w Krzywiniu Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Krzywiniu Szkoła Podstawa Bieżniu 5

6 Poniżej uśrednione ilości wszystkich etatów zgodnie ze sprawozdaniem z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach Gminy Krzywiń. 128,05 123,91 124,07 120, Nad problemem zapewnienia nauczycielom średnich wynagrodzeń pochylają się wszystkie okoliczne samorządy i analizują je na sesjach rad miejskich lub powiatowych. W Gminie Krzywiń od roku 2009 dopłacamy coraz więcej do średnich wynagrodzeń. W tej kwestii potrzebna jest dyskusja Rady Miejskiej i organu prowadzącego wizji edukacji w Gminie Krzywin, jej kosztów, inwestowania w ucznia, zmian regulaminów wynagradzania oraz polityki zatrudnienia w szkołach z dyrektorami. Można dawać dodatkowe etaty, godziny i zajęcia ale one z różnych powodów nie trafiają do tych nauczycieli, którzy nie zarabiają średnich płac gwarantowanych przez Ministerstwo Edukacji. Obecnie jeszcze około jednego roku nie będziemy wyrównywać płac nauczycielom dyplomowanym. W tym stopniu awansu zawodowego są dyrektorzy i v-ce dyrektorzy, nauczyciele z długoletnim stażem pracy, którzy nawet przy braku nadgodzin, podwyższają średnią. W styczniu bieżącego roku szkoły swym nauczycielom stażystom, kontraktowym i mianowanym wypłaciły dodatkowo średnio na etat 1.398,82 zł brutto. Oczywiście do całkowitego kosztu należałoby jeszcze doliczyć składki ZUS i FP. 6

7 Wysokość doodatku uzupełniającego za lata zł95 972,70 zł46 215,85 zł47 672,04 zł16 870, Słuszne - nie słuszne po prostu się należy. W dodatku uzupełniającym tkwi niestety ten problem, że jest on rozpatrywany na poziomie gminy, a nie danej szkoły. W sumie jest niesprawiedliwy nawet dla samych zainteresowanych jego otrzymaniem. W szkołach, gdzie nauczyciele danego stopnia awansu zawodowego zarabiają ponad średnią, też go otrzymują a w innej szkole, gdzie nauczyciele dyplomowani nie osiągają średniej, nie otrzymali dodatku od trzech lat, mimo ze zdrowy rozsądek nakazywałby jego wypłatę. Przy braku zmian w tym zakresie w Karcie Nauczyciela, o które wnioskują już od lat samorządy, na poziomie naszej gminy za rok 2013 należy spodziewać się dalszego wzrostu wypłaty tego dodatku, tym bardziej, że nie będzie podwyżek. Seria podwyżek dobiegła końca rząd postanowił zamrozić wynagrodzenia w oświacie w 2013 r. Brak podwyżek dla nauczycieli jest złą wiadomością. Natomiast wydaje się, że na tę złą wiadomość nakłada się kolejna, tzn. ministerstwo edukacji do dziś nie odpowiedziało, jak będzie się kształtował poziom wynagrodzeń w roku Decyzja gabinetu Donalda Tuska oznacza jednocześnie, że realna płaca nauczycieli w tym roku obniży się na skutek inflacji: Rok 2013 będzie raczej rokiem postępowania bardzo ostrożnego. Nasza ostrożność wolna jest jednak od takiego przesadnego demonstrowania bezwzględności obiecał premier Donald Tusk. Ale poszedł dalej: zamroził odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych na poziomie stycznia 2012 roku oraz zmieniono zapis art. 70 Karty Nauczyciela, gdzie z środki finansowe na dokształcanie nauczycieli może organ prowadzący naliczać w kwocie od 0,5% do 1%, a nie jak do tej pory 1%. Skąd wiadomo, że pensje nauczycieli pozostaną na dotychczasowym poziomie? Zgodnie z Kartą Nauczyciela rząd ma obowiązek co roku zapisać w ustawie budżetowej wysokość tzw. kwoty bazowej dla nauczycieli, która jest podstawą do obliczenia ich wynagrodzeń. Po ubiegłorocznej, wrześniowej, podwyżce (3,8 proc.) kwota bazowa wynosi 2717,59 zł. W przyszłym roku rząd nie planuje zwiększenia kwoty bazowej, tzn. pozostanie ona na wspomnianym poziomie 2717,59 zł. Wprawdzie subwencja oświatowa w 2013 roku urośnie o 2,8 proc. - z 38 mld 711 mln zł do 39 mld 805 mln zł, ale to jedynie efekt tzw. przechodzących skutków tegorocznego wzrostu płac w oświacie. To znaczy, że samorządy otrzymają od państwa dodatkowe pieniądze tylko na sfinansowanie ostatniej podwyżki. Subwencja oświatowa nierozerwalnie związana jest z liczbą uczniów w szkołach, a ta nam systematycznie maleje: 7

8 liczba uczniów liczba uczniów Liczba uczniów w latach szkolnych / / / / Szkoła Podstawowa w Bieżyniu Zespół Szkół w Jerce Zespół Szkół w Krzywiniu Zespół Szkół i Placówek Oświatowych w Lubiniu Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Dane o liczbie uczniów, na rok szkolny 2013/2014, przyjęto na podstawie informacji, jakie dyrektorzy szkół składają, zgodnie z Zarządzeniem nr 15/2011 Burmistrza Miasta i Gminy Krzywiń z dnia 1 marca 2011 roku w sprawie projektów organizacyjnych szkół i przedszkola, do dnia 15 marca każdego roku przy czym dla Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Krzywiniu przyjęto szacunkowo, liczbę uczniów na poziomie roku szkolnego 2012/

9 Tendencja malejąca będzie się utrzymywała, aż do pójścia do szkoły rocznika 2010, choć nie mała rewolucja czeka szkoły podatwowe gdy od września 2014 roku do szkół pójdą sześciolatki. Wreszcie ujrzymy w arkuszach organizacyjnych nie tylko klasy Ia i Ib ale także klasy Ic. Nie pozostanie to bez wpływu na wydatki z budżetu na sfinansowanie dostosowania szkół do tego faktu. Na razie mamy plac zabaw przy Zespole Szkół w Krzywiniu i wyposażone klasy w pomoce dydaktyczne. W tym roku mamy zamiar wybudować kolejne trzy place przy szkołach i wyposażyć klasy w Zespole Szkół w Krzywiniu w pomoce dydaktyczne. Nominalnie otrzymujemy z roku na rok więcej pieniędzy ale udział procentowy subwencji oświatowej utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie, przy ciągle rosnących kosztach utrzymania szkół. Dla roku 2013 wyłączono z wyliczeń inwestycję kanalizacji Krzywinia. subwencja ,00 zł dochody gminy ,57 zł udział procentowy subwencji w dochodach gminy koszty bez przedszkoli, z dowozami wydatki gminy ogółem udział procentowy kosztów oświaty w wydatkach gminy ,00 zł ,50 zł ,30 zł ,42 zł ,71 zł ,07 zł ,76 zł ,72 zł ,91 zł ,35 zł ,19 zł ,94 zł ,00 zł ,00 zł 34,14% 32,23% 31,77% 33,86% 33,68% 30,52% 31,33% 33,18% ,29 zł ,06 zł ,66 zł ,53 zł ,85 zł ,99 zł ,45 zł ,50 zł ,82 zł ,09 zł ,17 zł ,79 zł ,48 zł ,54 zł ,00 zł ,00 zł 34% 38% 40% 42% 33% 37% 40% 47% W roku 2012 na zadania oświatowe przeznaczyliśmy środki pochodzące z następujących źródeł: S u b w e n c j a oświatowa w wysokości zł 1. Dotacje : Projekt Wodny Świat - Ministerstwo Sportu i Turystyki ,00 Dobry Start ,18 Edukacyjne Laboratorium Wczesnoszkolne ,80 Cyfrowa Szkoła ,00 Leonardo da Vinci , Razem ,59 2. Środki własne na projekty : Projekt Wodny Świat ,00 Cyfrowa Szkoła ,35 Place zabaw , Razem ,35 9

10 W kosztach szkół prym wiodą wynagrodzenia i pochodne od nich. Wyodrębniliśmy środki w ramach programów europejskich, które od dwóch lat są w szkołach podstawowych nowością, gdyż do tej pory po środki unijne sięgało tylko Liceum w Krzywiniu. Na wzrost kosztów nie bez znaczenia są poczynione zmiany w strukturze zatrudnienia nauczycieli i obsługi oraz administracji: dodatkowe zatrudnienie pedagogów szkolnych w wymiarze: Zespół Szkół w Jerce o 0,5 etatu, Szkoła Podstawowa w Bieżyniu i Zespół Szkół i Placówek Oświatowych w Lubiniu łącznie o 0,5 etatu, Zespół Szkół w Krzywiniu 0,5 etatu, na wniosek dyrektora dodatkowy cały etat nauczyciela na terapię pedagogiczną i 5 godzin etatu psychologa w Zespole Szkół w Jerce, podwyżki płac w roku 2011 dla obsługi i administracji, zwiększenie etatu administracji w Przedszkolu Samorządowym o 0,25 etatu, zwiększenie etatów obsługi w Zespole Szkół w Jerce o 0,65 etatu. Dodatkowo przeprowadzono inwestycje i remonty: sale gimnastyczne i przebudowa schodów w Zespole Szkół w Krzywiniu, dach na Gimnazjum w Jerce, projekty Cyfrowa Szkoła w Szkole Podstawowej w Bieżyniu i Zespole Szkół w Krzywiniu, system solarny i rozpoczęcie prac dostosowawczych pomieszczenia na cele sportowe w Zespole Szkół i Placówek Oświatowych w Lubiniu, remonty pomieszczeń kuchennych, wymiana okien, wymiana pieca C.O. w budynkach przedszkola w Krzywiniu i Jerce, wprowadzenie języka angielskiego dla przedszkolaków. 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Udział poszczególnych kosztów w placówkach w roku wg sprawozdania RB ZS Krzywiń ZS Jerka ZSiPO Lubiń SP Bieżyń Przedszkole ZSP Krzywiń wynagrodzeń 81,81% 81,04% 84,22% 69,85% 84,39% 80,75% ue 1,12% 1,21% 1,36% 2,35% 0,00% 0,10% remontów 3,11% 4,84% 1,15% 1,25% 3,48% 1,71% inwestycji 7,07% 0,74% 2,56% 14,63% 0,34% 0,00% "rzeczówka" 6,88% 12,17% 10,70% 11,92% 11,79% 17,44% 10

11 Wydatki na poszczególne placówki i zadania oświatowe w roku 2012 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł- ZS Krzywiń zł ,97 ZS Jerka zł ,42 ZSiPO w Lubiniu zł ,90 SP Bieżyń zł ,36 ZSP Krzywiń zł ,08 dowozy zł ,52 pozostałe dowozy zł89 937,97 przedszkole zł ,62 przedszkola niepubliczne zł , , ,42 Wydatki wykonane za rok łącznie ,98 zł , , , , , ,14 11

12 Udział środków własnych gminy, subwencji i dotacji w kosztach realizacji zadań oświatowych w roku 2012 placówka/zadanie oświatowe subwencja + dotacje pozyskane łączne nakłady na oświatę ZS Krzywiń ,00 zł ,97 zł ,97 zł ZS Jerka ,67 zł ,75 zł ,42 zł ZSiPO w Lubiniu ,00 zł ,90 zł ,90 zł SP Bieżyń ,31 zł ,05 zł ,36 zł ZSP Krzywiń ,00 zł ,08 zł ,08 zł dowozy - zł ,52 zł ,52 zł pozostałe dowozy - zł ,97 zł ,97 zł przedszkole ,08 zł ,54 zł ,62 zł przedszkola niepubliczne ,00 zł ,14 zł ,14 zł Razem: ,06 zł ,92 zł ,98 zł Udział procentowy subwencji i pozyskanych dotacji w poszczególnych szkołach i realizowanych zadaniach oświatowych przedstawia się następująco: Zespół Szkół w Jerce subwencja + dotacje pozyskane 2% 98% 12

13 Zespół Szkół w Krzywiniu subwencja + dotacje pozyskane 11% 89% ZSiPO w Lubiniu subwencja + dotacje pozyskane 13% 87% Skoła Podstawowa w Bieżyniu subwencja + dotacje pozyskane 21% 79% 13

14 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Krzywiń subwencja + dotacje pozyskane 18% 82% DOWOZY subwencja + dotacje pozyskane 0% 100% GMINNE PRZEDSZKOLE SAMORZĄDOWE subwencja + dotacje pozyskane 3% 97% 14

15 przedszkola niepubliczne subwencja + dotacje pozyskane 36% 64% Jak widać z wykresów i tabeli oprócz subwencji oświatowej Gmina Krzywiń stara się pozyskać inne środki zewnętrzne na realizację różnych przedsięwzięć edukacyjnych. Przedstawione liczby nie wyczerpują wszystkich zagadnień związanych z oświatą krzywińską. Gmina Krzywiń oprócz działań poszerzających ofertę edukacyjną dokonała także zmian organizacyjnych. Od nowego roku szkolnego 2013/2014 rodzice będą mogli skorzystać z aplikacji idziennik i na bieżąco śledzić postępy w nauce swojej pociechy. Dyrektorzy szkół otrzymali program do sporządzania arkusza organizacyjnego iarkusz. Ułatwi to pracę i ujednolici sam arkusz organizacyjny dla wszystkich jednostek systemu oświaty w Gminie Krzywiń będzie on taki sam. Księgowe wszystkich placówek pracują na jednym komputerowym programie księgowym wdrożonym przez Gminę Krzywiń. Inne zmiany nastąpiły w systemie zamówień publicznych: zakupu usług, w tym remontów, i dostaw dla szkół, które znacznie przewyższają, w skali całej gminy, progi od jakich należy stosować ustawę Prawo zamówień publicznych. Między innymi w organizowaniu przetargów na dowozy, olej opałowy oraz węgiel. Od roku 2012 Burmistrz Miasta i Gminy w Krzywiniu przejął odpowiedzialność związaną z organizacją i przetargiem dowozów a od roku 2013 z zakupem oleju opałowego i węgla oraz miału. Przeprowadzono przetarg na wymianę dachu na budynku gimnazjum w Zespole Szkół w Jerce. Dofinansowane są bezpośrednio z budżetu gminy zespoły taneczne, wokalne i sportowe działające przy szkołach i prowadzone przez nauczycieli. Przydzielane są dodatkowe kilometry związane z dowozem dzieci na zawody sportowe, występy, zajęcia w ramach projektów Edukacyjne Laboratorium Wczesnoszkolne, a w roku ubiegłym Wodny Świat powszechnej nauki pływania. Dodatkowo zadbano o motywację do nauki, zalecając zmianę kwoty stypendium za wyniki w nauce i fundując nagrody rzeczowe. Dla 45 uczniów najwybitniejszych ze szkół podstawowych i gimnazjów ufundowano wycieczkę w tym roku do Krakowa, w roku ubiegłym dzieci były w Warszawie, zaś uczniom Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych, tak uczniowi liceum jak i szkoły zawodowej, Burmistrz wręczył tablety. Stypendia przydzielane uczniom przez dyrektorów w szkołach naszej gminy, na podstawie art. 90g. 1. Ustawy o systemie oświaty, za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe, zgodnie z zaleceniami od roku szkolnego 2011/2012 dla najlepszych uczniów 15

16 nie powinny być niższe niż 100 zł za semestr, przy czym średnią ocen, od której przyznane jest stypendium, ustala indywidualnie każda ze szkół i różnią się one w poszczególnych placówkach. O oświacie można by rozważać długo i nieskończenie. Edukacja to wyzwanie, które jest ciągle aktualne i wraz z upływem czasu się zmienia, bo ludzie i otaczający nas świat się zmienia. Sensem istnienia szkoły są uczniowie. To dla nich warto pisać projekty, realizować nowe zajęcia, doposażać szkoły w nowe pomoce dydaktyczne, stwarzać dogodne warunki opieki i dowozu. Stary slogan wszystkie dzieci nasze są w przypadku sieci szkół i przedszkoli gminnych jest ciągle aktualne. Dzisiejszy przedszkolak za parę lat może stać się absolwentem naszej szkoły ponadgimnazjalnej w Krzywiniu. I choć cele kształcenia wyznacza nam Ministerstwo Edukacji Narodowej to samorządom przekazano odpowiedzialność za zadania oświatowe: to właśnie lokalnie można najskuteczniej reagować na pojawiające się potrzeby wdrażać niezbędne rozwiązania służące jak najlepszemu zaspokojeniu potrzeb wspólnoty Krystyna Szumilas Minister Edukacji Narodowej. Honorata Krupka Skarbnik Miasta i Gminy Krzywiń 16