AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne R l o a a T G T E G E na a ryn y ku k ga g z a u

Transkrypt

1 Forum Obrotu 2012 Mirosław Filip Dyrektor Departamentu Nowych Rynków Giżycko, r.

2 AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne Rola TGE na rynku gazu Rynek gazu w Polsce stan obecny Nowa IRiESP fundament giełdowego rynku gazu Niekonwencjonalne szanse dla rynku gazu

3 Trzeci pakiet energetyczny zawiera podstawowe przepisy dotyczące prawidłowego funkcjonowania rynków energii i gazu w UE. TRZECI PAKIET ENERGETYCZNY Dyrektywy dotyczące energii elektrycznej i gazu wchodzące w zakres trzeciego pakietu energetycznego miały zostać transponowane przez państwa członkowskie do 3 marca 2011 r. energii i gazu w UE. członkowskie do 3 marca 2011 r. W lutym 2011 r. szefowie państw i rządów UE zadeklarowali potrzebę utworzenia wewnętrznego rynku energii do 2014 r. Do tego celu niezbędna jest terminowa i pełna transpozycja przez państwo członkowskie przepisów zawartych w trzecim pakiecie energetycznym.

4 STANOWISKO KE WOBEC CEN REGULOWANYCH Komisja europejska dopuszcza stosowanie regulowanych cen referencyjnych na rynkach wewnętrznych państw członkowskich Trybunał Sprawiedliwości doprecyzował kryteria zgodności cen regulowanych z przepisami dotyczącymi wewnętrznego rynku energii. Zdaniem KE, zasady regulacji cen gazu w Polsce tych kryteriów nie spełniają

5 Wszystkie przedsiębiorstwa muszą mieć możliwość swobodnego świadczenia usług na terenie całej UE oraz ustalania własnych cen. Ceny regulowane zakłócają funkcjonowanie rynku i nie dopuszczają wolnej konkurencji i integracji rynkowej. Począwszy od 1 lipca 2007 r. państwa członkowskie gwarantują odbiorcom swobodę zakupu energii elektrycznej i gazu od wybranego dostawcy. W wyroku w sprawie Federutility (sprawa C-265/08) Trybunał Sprawiedliwości doprecyzował kryteria zgodności cen regulowanych z przepisami dotyczącymi wewnętrznego rynku energii: środek musi zostać przyjęty w ogólnym interesie gospodarczym, być zgodny z zasadą proporcjonalności, być jasno określony, przejrzysty, pozbawiony cech dyskryminacji i weryfikowalny oraz zapewniać unijnym przedsiębiorcom energetycznym równy dostęp do odbiorców krajowych.

6 FEDERUTILITY (SPRAWA C-265/08) Przepisy dotyczące wewnętrznego rynku energii stanowią, że począwszy od 1 lipca 2007 r. państwa członkowskie gwarantują odbiorcom swobodę zakupu energii elektrycznej i gazu od wybranego dostawcy. Artykuł 3 ust. 2 oraz art. 23 ust. 1 dyrektywy 2003/55 dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego nie stoją na przeszkodzie przepisowi krajowemu, który zezwala na kształtowanie poziomu cen dostawy gazu ziemnego do odbiorców końcowych poprzez określanie cen referencyjnych, po dniu 1 lipca 2007 r., pod warunkiem że interwencja ta: ogranicza prawo do swobodnego ustalania cen dostawy gazu ziemnego po dniu 1 lipca 2007 r. jedynie w zakresie niezbędnym do osiągnięcia wskazanego celu leżącego w ogólnym interesie gospodarczym; w konsekwencji, przepis taki może obowiązywać tylko w ograniczonym okresie; oraz jest jasno określona, przejrzysta, pozbawiona cech dyskryminacji, weryfikowalna oraz zapewnia unijnym przedsiębiorcom gazowniczym równy dostęp do odbiorców krajowych.

7 AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne Rola TGE na rynku gazu Rynek gazu w Polsce stan obecny Nowa IRiESP fundament giełdowego rynku gazu Niekonwencjonalne szanse dla rynku gazu

8 SZCZEGÓLNA ROLA GIEŁDY TOWAROWEJ NA RYNKU GAZU W WARUNKACH OBOWIĄZYWANIA TARYFY Najpierw konkurencja potem zwolnienie z taryfy Art. 49. Ustawy prawo energetyczne: Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji, albo cofnąć udzielone zwolnienie w przypadku ustania warunków uzasadniających zwolnienie. Zgodnie z art. 32 obowiązującej Ustawy Prawo Energetyczne, obrót gazem prowadzony na giełdzie nie wymaga Koncesji, a w konsekwencji również zatwierdzonej przez Prezesa URE Taryfy.

9 ZASADNICZA ROLA GIEŁDY TOWAROWEJ NA RYNKU GAZU W WARUNKACH BRAKU TARYFY Wyznaczenie referencyjnej ceny gazu i energii na lokalnym rynku hurtowym, ustalonej w warunkach pełnej konkurencji; Cena ta stanowi punkt odniesienia dla pozostałych transakcji zawieranych na rynku gazu i energii!!!

10 AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne Rola TGE na rynku gazu Rynek gazu w Polsce stan obecny Nowa IRiESP fundament giełdowego rynku gazu Niekonwencjonalne szanse dla rynku gazu

11 RYNEK GAZU W POLSCE - STAN OBECNY mld m3 Konsumpcja gazu w Polsce mld m3 Pojemność magazynów mld m3 Import w 2010 GAZ System - sieć przesyłowa konsumentów gazu ziemnego Najbardziej optymistyczne szacunki zasobów gazu łupkowego Planowana rozbudowa sieci przesyłowej do roku 2014 w tym m.in. Świnoujście Szczecin, Szczecin- Gdańsk, Szczecin Lwówek,

12 GAZOWE POŁĄCZENIA TRANSGRANICZNE OBECNE I PLANOWANE 5 mld 7,5 mld m3/rok Jamal rewers wirtualny 2,3 mld m3/rok 1,5 mld m3/rok 0,5 mld 1,5 do 3,0 mld m3/rok

13 ŁAŃCUCH WARTOŚCI GAZU W POLSCE Wydobycie /import PGNiG Przesył OGP GAZ-SYSTEM Magazynowanie Sprzedaż hurtowa PGNiG Operator Systemu Magazynowania (oddział PGNiG) Sprzedaz detaliczna PGNiG Dystrybucja PGNiG W każdym ogniwie gazowego łańcucha wartości (poza przesyłem) PGNiG posiada dominującą pozycję z ponad 98% udziałem w rynku

14 AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne Rola TGE na rynku gazu Rynek gazu w Polsce stan obecny Nowa IRiESP fundament giełdowego rynku gazu Niekonwencjonalne szanse dla rynku gazu

15 NOWA IRIESP KLUCZEM DO HANDLU GAZEM Punkt wirtualny Punkt w systemie przesyłowym gazu ziemnego wysokometanowego grupy E, o niesprecyzowanej fizycznej lokalizacji, w którym następuje obrót paliwem gazowym (w praktyce dotyczyć będzie SP i SD). Umowa o przesyłowa Umowa o świadczenie usług przesyłania paliwa gazowego zawarta pomiędzy OSP i Użytkownikiem Systemu, w tym MUP. Przydział zdolności Zleceniodawca Usługi Przesyłowej (ZUP) Nominacja Część umowy przesyłowej określająca zdolność, do której uprawniony jest ZUP w określonym punkcie wejścia lub punkcie wyjścia. Osoba jednostka organizacyjna, która korzysta z usługi przesyłania lub bilansowania na podstawie zawartej z OSP umowy przesyłowej i przydziału zdolności(pz) Oświadczenie ZUP przekazane do OSP dotyczące ilości paliwa gazowego, która będzie dostarczona przez ZUP w określonym czasie do systemu przesyłowego w punktach wejścia i odebrana w punktach wyjścia.

16 PUNKT WIRTUALNY - DOWOLNY PUNKT POBORU/WTŁOCZENIA Fizyczny model Punktu Wirtualnego Pojęcie Punkt Wirtualny traktuje sieć przesyłową/dystrybucyjną jako pojedynczy zbiornik gazu z dowolnie kształtowaną ilością i konfiguracją zaworów poborowych/wejściowych o takich właściwościach, że pobory gazu (wtłoczenia) z dwóch dowolnych punktów są nierozróżnialne.

17 Oddzielenie działalności handlowej (podlegającej prawom wolnego rynku) od działalności przesyłowej i dystrybucyjnej (opartych o taryfy zatwierdzane przez Regulatora) NOWA IRIESP GŁÓWNE ASPEKTY FUNKCJONALNE HANDEL GAZEM A PRZESYŁ GAZU Umożliwia zmianę dostawcy gazu bez ryzyka utraty dostępu do sieci!!!

18 NOWA IRIESP - GŁÓWNE ASPEKTY FUNKCJONALNE ZASADA ENTRY-EXIT Zasada odrębnych przydziałów zdolności na fizyczne punkty wejścia i fizyczne punkty wyjścia Dopuszczenie uczestnika rynku do sieci wystarcza dostęp do jednego fizycznego punkt wejścia lub wyjścia ZUP może być niezbilansowany fizycznie ZUP musi być zbilansowany handlowo Powstaje możliwość zawierania dowolnej ilości anonimowych transakcji na giełdzie i poza nią

19 HANDEL W PUNKCIE WIRTUALNYM ZASADA Umowa sprzedaży zawarta na giełdzie lub w punkcie wirtualnym jest ważna, skuteczna pomiędzy stronami, które ją zawarły i podlega realizacji. W przypadku braku możliwości fizycznej realizacji umowy: OSP realizuje umowy z wykorzystaniem narzędzi służących do bilansowania, podmiot, który doprowadzi do sytuacji niezbilansowania uiszcza opłaty z tytułu niezbilansowania.

20 PUNK WIRTUALNY / PUNKT FIZYCZNY LOKALIZACJA PODMIOTÓW Importer sprzedaż do odbiorcy końcowego w PW Wystarczy że importer posiada możliwość fizycznego wprowadzenia gazu do systemu oraz zdolność bilansowania. Nie interesuje go punkt fizycznego odbioru. Odbiorca końcowy kupno od Importera w PW Wystarczy że odbiorca końcowy posiada możliwość fizycznego odbioru gazu z sieci oraz zdolność bilansowania. Nie go interesuje go którędy wprowadzono gaz do sieci. Trader kupno sprzedaż w PW Trader nie musi posiadać dostępu do fizycznych punktów wejścia i wyjścia z sieci. Wystarczy zdolność bilansowania handlowego na punkcie wirtualnym Tradera nie interesuje skąd przypłynął kupowany gaz i dokąd popłynie po sprzedaży.

21 NIEZBĘDNE MINIMUM DLA RYNKU GIEŁDOWEGO Infrastruktura formalna Nowa Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (po przyjęciu przez URE i wejściu w życie) Nowy Regulamin TGE (po przyjęciu przez KNF) Umowa TGE z OGP-Gaz System (analogiczna do umowy TGE z PSE Operator) Zapewnienie podaży gazu na tworzony rynek Obligo giełdowe Program PUG PGNiG w roli animatora rynku (umowa z TGE) Niezależni importerzy Rynek wtórny- sprzedaż nadwyżek, uzupełnienie niedoborów, bilansowanie

22 RYNKI GAZU Rynek spot Rynek Dnia Następnego instrumenty dobowe z dostawą w dniu następnym typu Base (dostawa przez 24h Transakcje zawierane w systemie notowań ciągłych. Rynek terminowy z fizyczną dostawą Instrumenty terminowe typu Base (24 h) z dostawą w okresie: miesiąca, kwartału i roku.

23 RYNEK GAZU NA TGE Notowania na rynku spot będą prowadzone od poniedziałku do niedzieli. Notowania na rynku terminowym będą prowadzone w każdy dzień roboczy. Informacje o zawartych transakcjach będą dostarczane przez TGE do OGP - Gaz System każdego dnia. Informacja będzie zawierała saldo transakcji zawartych na rynku spot i rynku terminowym z dostawą gazu w dniu następnym.

24 HANDEL GAZEM NA TGE - KOMPENDIUM TGE nie ogranicza ilości i wielkości zleceń składanych przez ZUP (jeżeli tylko saldo transakcji nie przekracza kwot określonych depozytem). TGE składa do OSP, w imieniu ZUP, nominacje na dzień następny, będące saldem operacji przeprowadzonych w danym dniu przez danego ZUP. Płatność za wolumen nominowany na następny dzień realizowana jest w dniu bieżącym (IRGiT). Kwota zakupów (salda transakcji kupna i sprzedaży) na rynku SPOT ograniczona jest do wysokości złożonego depozytu. Fizyczną dostawę gazu zapewnia OSP lub OSP razem z OSD. Bilansowanie handlowe dla całej sieci OSP/OSD prowadzi OGP System S.A. Gaz-

25 KTO MOŻE HANDLOWAĆ GAZEM NA TGE Każdy ZUP - w rozumieniu IRIESP, który spełnił dodatkowo wymagania stawiane przez IRGiT i podpisał umowę z domem maklerskim. Dopóki nie zostanie zmienione/znowelizowane Prawo Energetyczne, transakcje giełdowe na rynku gazu możliwe są tylko za pośrednictwem domów maklerskich. Dotyczy to wszystkich, nawet PGNiG S.A.!!!

26 Propozycja uwzględnienia wyników konsultacji do dyskusji Uruchomienie hurtowego rynku gazu może zostać przeprowadzone w dwóch etapach: I etap: Uruchomienie giełdy gazu w II półroczu 2012 r., PGNiG jako animator rynku będzie oferował gaz ziemny w wolumenie odpowiadającym oczekiwaniom uczestników rynku. II etap: Wprowadzenie PUG w drodze nowelizacji ustawy Prawo energetyczne obligo giełdowe nałożone na podmioty o istotnym udziale w rynku gazu.

27 AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne Rola TGE na rynku gazu Rynek gazu w Polsce stan obecny Nowa IRiESP fundament giełdowego rynku gazu Niekonwencjonalne szanse dla rynku gazu

28 NIE MA WIATRU BEZ GAZU INFORMACJA PAP DOTYCZĄCA KOMUNIKATU MIĘDZYNARODOWEJ AGENCJI ENERGETYCZNEJ Dla zapewnienia zaopatrzenia w energię, należy równocześnie rozbudowywać system gazowy - magazyny gazu, zdolności przesyłowe oraz elektrownie na gaz. MAE przypomina, że elektrownie gazowe, ze względu na dużą elastyczność i szybkość rozruchu, są najwłaściwszym źródłem do współpracy z energetyką wiatrową i zastąpienia brakującej z powodu słabego wiatru mocy. Dotychczas magazyny napełniano przy wyższej temperaturze, opróżniano głównie zimą. Nieprzewidywalność wiatru pociąga za sobą konieczność szybkiego czerpania gazu z magazynów i to wielokrotnie w ciągu roku - podkreśliła MAE. Elastyczność całego systemu powiększa import LNG oraz udział w rynku spot transakcji takim surowcem. Agencja zauważa również, że zwiększenie udziału wiatru zmniejsza przewidywalność popytu na gaz, co z kolei oznacza konieczność wzrostu elastyczności dostaw gazu, zarówno chwilowych, jak i długoterminowych.

29 PEWNE CECHY ELEKTROWNI GAZOWEJ Relatywnie niski koszt inwestycji. Łatwe w transporcie i nie wymagające składowania paliwo. Łatwość rozruchu / zdolność osiągnięcia pełnej mocy i synchronizacji z systemem w ciągu kilku minut.

30 Założenia: SPRAWNOŚĆ EKONOMICZNA PRODUKCJI EE Z TURBINY GAZOWEJ Sprawność wytwarzania EE 50% Cena 1 MWh energii pierwotnej z gazu 130 zł (1MWh ok. 100 m3 gazu) Średnia cena 1 MWhEE na TGE -200 zł Uproszczony Rachunek Ekonomiczny Strata ( ) 30 zł

31 WYSOKOSPRAWNA KOGENERACJA WYMAGANIA Najważniejszym wskaźnikiem pozwalającym na zakwalifikowanie wytworzonej energii elektrycznej, jako pochodzącej z wysokosprawnej kogeneracji, jest średnioroczna sprawność przemiany energii chemicznej paliwa w energię elektryczną lub mechaniczną oraz ciepło użytkowe. Wartość tej sprawności powinna znajdować się na poziomie co najmniej: 75% dla jednostki kogeneracji z urządzeniami typu: turbina parowa przeciwprężna, turbina gazowa z odzyskiem ciepła, silnik spalinowy, Mikroturbina, silnik Stirlinga, ogniwo paliwowe, 80% dla jednostki kogeneracji z urządzeniami typu: układ gazowo-parowy z odzyskiem ciepła, turbina parowa upustowo-kondensacyjna. Kryterium uznania wytwarzania w wysokosprawnej kogeneracji jest: Uzyskanie oszczędności energii pierwotnej co najmniej 10% Uzyskanie oszczędności energii w jednostkach o mocy zainstalowanej < 1 MWe

32 MNIEJ NIŻ 8000 GODZIN W ROKU Cena za 1 MWh w godzinach szczytu potrafi wielokrotnie przekroczyć cenę z pasma Cena gazu na zachodnich giełdach na rynku SPOT potrafi być drastycznie niższa od cen w kontraktach długoterminowych (w 2011 RWE poniosła z tego powodu stratę na poziomie 1 mld EURO). Istnieją elektrownia gazowe (UK) uruchamiane tylko wtedy, gdy produkcja się opłaca (cena ee/ceny gazu jest właściwa).

33 NIE MA WIATRU BEZ GAZU - KONKLUZJA Warunkiem koniecznym dla sprawnego działania mocy rezerwowych i komercyjnych mocy szczytowych w postaci elektrowni gazowych jest możliwość zakupu i sprzedaży gazu w dowolnym momencie i wolumenie, zależnie od kaprysów pogody lub sytuacji narynku. Możliwości takie daje tylko płynny giełdowy rynek SPOT gazu ziemnego..

34 Projekt Rynek Energii Gazu TGE S.A. Na stronie w w w. r y n e k g a z u. t g e. p l znajdą Państwo wszelkie niezbędne informacje i dane kontaktowe. Osoba odpowiedzialna za Projekt : Mirosław Filip, Dyrektor Departamentu Nowych Rynków r ynekgazu@tge.pl r ynekgazu@tge.pl tel. +48 (22)