Dziecko po stracie bliskiej osoby wpływ zintegrowanych oddziaływań na dobrą jakość życia w dorosłości

Transkrypt

1 Dziecko po stracie bliskiej osoby wpływ zintegrowanych oddziaływań na dobrą jakość życia w dorosłości Katarzyna Stachnik Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego w Poznaniu

2 ŻAŁOBA LUDZI DOROSŁYCH OTĘPIENIE/ ZAMROŻENIE TĘSKNOTA I ŻAL DEZORGANIZACJA I ROZPACZ REORGANIZACJA PATOLOGICZNE DOŚWIADCZANIE SMUTKU POWSTRZYMYWANIE SIĘ OD PŁACZU ODROCZENIE PRZEŻYWANIA SMUTKU PRZEDŁUŻAJĄCY SIĘ STAN ŻALU POCZUCIE WINY LUB ZŁOŚCI

3 Żałoba dzieci i ludzi dorosłych Martin Herbert Dorośli często źle interpretują myśli i uczucia dzieci sądzą, że maluchy nie odczuwają przykrości, ponieważ zewnętrznie nie zachowują się jak ludzie przeżywający żal po stracie Dziecko obserwuje jak rodzice i krewni radzą sobie ze stratą Starta matki lub ojca jest jednym z najważniejszych czynników występowania zaburzeń depresyjnych Śmierć rodzica w dzieciństwie DOŻYWOTNIO zwiększa ryzyko depresji trauma w dzieciństwie ryzyko zespołu jelita drażliwego w wieku dorosłym; stres zmiany w jelicie grubym; wysoki poziom glikokortykoidów obniżona wielkość i aktywność kory czołowej

4 ZADANIA PROCESU OSIEROCENIA AKCEPTACJA REALNOŚCI UTRATY DOŚWIADCZANIE ŻALU EMOCJONALNE I WEGETATYWNE PRZYSTOSOWANIE DO OTOCZENIA ODNOWIENIE SIŁ I ZAINWESTOWANIE ICH W NOWE UKŁADY I SYTUACJE U dzieci żal bywa czasem rozmieniony na symbole, powtarzany w zabawie to szczególny sposób odreagowania uczuć - RETORSJA SPONTANICZNA Regresja długotrwała może powodować zaburzenia rozwojowe Czasem dziecko przejmuje zainteresowania zmarłej osoby

5 Istnieje związek między przeżywaniem żałoby a wystąpieniem u żałobników zaburzeń somatycznych, psychosomatycznych czy psychicznych. Szczególnie groźne są pierwsze dwa lata po utracie bliskiego, ale niedokończona żałoba może mieć swe reperkusje nawet w trzeciej generacji (de Barbaro) Czynniki emocjonalne grają znaczną rolę w rozwoju zaburzeń żołądkowo jelitowych. Są one najczęściej wyrazem tęsknoty do bezpieczeństwa i pewności (Luban-Plozza)

6 EMOCJA Reakcja na bodźce zewnętrzne Powoduje zmianę w motywacji danej osoby Wpływa na pragnienia Tworzy perspektywę odniesienia do innych lub do sytuacji Uświadamia oczekiwany przez nas stan i różnicuje go z sytuacją obecną

7

8 Odczuwanie wielu pozytywnych emocji Ludzie dorastający w trudnych warunkach ekonomicznych lub w rodzinach, w których nadużywa się alkoholu uczą się odgradzać od świata Czy kiedykolwiek wyleczą rany, nauczą się odczuwać emocje w pełni, identyfikować je? Prof.. Nico H. Frijda: głęboki smutek po stracie bliskiej osoby dziecka, partnera nigdy nie mija. Kobieta, która straci dziecko nigdy nie dojdzie do siebie. Także ludzie, którzy byli poddani torturom, nigdy nie dojdą do siebie. Mogą nauczyć radzić sobie z tym Tortury, znęcanie, nadużycia seksualne i strata głęboko i trwale niszczą ludzi. Próbują oni odzyskać równowagę psychiczną przez wiele lat i często nie udaje im się.

9 Badania Camille Wortman reakcja na stratę dziecka Margaret i Wolfgang Stroebe ów reakcja na stratę partnera George Bonanno etc. Żal, smutek i tęsknota raczej nie przemijają i mogą trwać do późnych lat życia CZAS NIE LECZY RAN

10 Miłe wspomnienia ze wspólnego życia mogą pomóc w przeżywaniu straty. Dzięki nim nadal może istnieć pozytywne nastawienie do życia Wiele osób po stracie bliskiego odcina się od pozytywnych wspomnień czy radości, ponieważ wywołuje to w nich poczucie winy

11 SMUTEK bez wyraźnej przyczyny Uwarunkowania genetyczne Depresyjność Traumy przeżyte w dzieciństwie/ życiu Odcięcie od korzeni

12 Dzieci niezłomne odporne na wszystko Dzieci wychowane bez ojca, bywa że i bez matki, bez wsparcia ze strony rodziny niezniszczalne Wrodzony potencjał i siła przetrwania Znalezienie zastępczych rodziców/ zastępczego starszego brata Inne relacje otwierające na funkcjonowanie ważność osoby godnej zaufania

13 NIEZŁOMNOŚĆ Wbrew psychologicznemu i biologicznemu doświadczeniu traumy nastąpiło wykształcenie umiejętności odniesienia sukcesu i poradzenia sobie

14 TRANSGENERACYJNOŚĆ TRAUMA PRZEKAZANA JEST DUŻO SILNIEJSZA NIŻ DOZNANA Problem ujawniony u potomków dzieci niezłomnych Test kortyzolowy Badania receptorów kortykoidów i wydzielania kortykotropiny 4 razy wyższy poziom u potomków niż u osób, które doznały traumy B. Cyrulik 1999

15 Dzieci osób, które przetrwały Holokaust doznają 3 razy częściej syndromu stresu pourazowego niż ich rodzice Maria Orwid

16 PRZEKAZY TRANSGENERACYJNE 1. Zwyczaje rodzinne, dziedziczone talenty, wybór zawodu, jawne opowieści rodowe 2. Ukryte przekazy, zatajane, nie wolno o nich mówić, często nawet myśleć; nieprzepracowane, nieuświadomione, przechodzące z pokolenia na pokolenie. U potomków często zapisane są w ciele lub psychice. Mogą zniknąć gdy się o nich powie, wypłacze, wykrzyczy

17 Pamięć rodowa a nieodbyta żałoba Śmierć zbyt straszna żeby o niej mówić Wypadek losowy Niejasne okoliczności Zaginięcie bez wyjaśnienia brak grobu Nieodbyta żałoba naznacza następne pokolenia powtarzającymi się wypadkami, koszmarami, chorobami, których nie uważa się za psychosomatyczne

18 SYNDROM ROCZNICY W przypadku chorób psychosomatycznych somatopsychicznych bodymind (Ernest Rossi) Potomkowie osób, które przetrwały obozy koncentracyjne, masakry, uczestnictwo w bitwach Koncept fraktali Benoit Mandelbrota Nieskończona powtarzalność Ivana Guerriniego (teoria chaosu)

19 EFEKT ZEJGARNIK Zadanie przerwane, niewykonane pamiętane są lepiej niż wykonane

20 KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI Własna historia rodzinna i osobista osadzona w kontekście historycznym i kulturowym LEPIEJ JĄ ZNAĆ NIŻ DOŚWIADCZAĆ PASYWNIE BEZ ZROZUMIENIA SYTUACJI

21 Co wiesz o swojej rodzinie? Powtórzenia rodzinne Syndrom wieku i dat Syndromy rocznic Tajemnica złożona w krypcie nośnik sekretu cierpienie, o którym nie wolno mówić stopniowo się materializuje jako struktura wewnętrzna podświadomości. W trzecim pokoleniu niewypowiedziany sekret jest tym o czym nie wolno nawet myśleć a więc staje się nieuświadomione, jest widmem nękającym potomków przynosząc trudne do wyjaśnienia objawy

22 Badania nad syndromem rocznicy Josephine Hilgard Inkorporacja i identyfikacja ze zmarłą osobą często nieuświadomiona Pojawienie się niepokoju będąc w wieku lub okresie analogicznym do poważnej/ znaczącej straty przodka łagodna reakcja na rocznicę Po przeminięciu rocznicy widoczny lepszy sposób radzenia sobie w życiu Często odkładanie np. zawarcia związku małżeńskiego na po dacie

23 Zmiana w funkcjonowaniu domu po odejściu rodzica poradzenie sobie z trudnościami i sytuacją bywa połączone z zatrzymaniem przeżycia traumy w podświadomości. Rocznica wyzwala to, co zostało wyparte PRZEŻYCIE TEGO STANU DAJE MOŻLIWOŚĆ UWOLNIENIA NASTĘPNYCH POKOLEŃ OD DŹWIGANIA DZIEDZICTWA TRANSENERACYJNEGO

24 Badania nad syndromem podwójnej rocznicy Josephine Hilgard i Marthy Newman Matka zapadająca na depresję w momentach, gdy któreś z jej dzieci osiągnęło wiek, w którym ona sama straciła matkę Epizod psychotyczny z hospitalizacją (statystycznie znaczący na poziomie 0,03) w przypadku córki, która straciła matkę (śmierć lub psychoza) i jedynie prawdopodobny w przypadku straty ojca Fakt, że mężczyznom zdarza się mniej psychoz tłumaczy wyborem innych metod (alkohol, nałóg)

25 Doświadczanie przez córkę psychozy w tym samym wieku, w którym doświadczyła jej matka reaktywacja traumy zamkniętej od czasów dzieciństwa związana i aktywowana przez zmianę roli z córki na matkę córki W przypadku straty rodzica osiągnięcie wieku krytycznego zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się problemów w wieku rocznicy lub dacie rocznicy

26 Czynniki chroniące przed poważnymi problemami psychologicznymi w przypadku epizodu psychozy Zgodność i harmonijność małżeństwa przed śmiercią jednego z rodziców Pozostały przy życiu rodzic jest silny i potrafi utrzymać spójność rodziny W rodzinie po stracie bliskiej osoby odbyto żałobę, doszło do ekspresji żalu, bólu, płaczu, zastosowano rozwiązania kompensacyjne Pojawił się system wsparcia rodzinnego, społecznego czy ze strony wspólnoty lokalnej

27 ZINTEGROWANE DZIAŁANIA

28 System rodzinny Szkoła Sąd rodzinny Wspólnota lokalna Wspólnota religijna Terapeuta Fundacje Inne instytucje Współdziałanie Przemyślenie Elastyczność Otwartość Cierpliwość Zrozumienie Użyteczność Efektywność

29 TERAPEUTA Pomoc w wypowiedzeniu tego o czym w rodzinie nie było można mówić a nawet myśleć Uwolnienie od konieczności powtarzania traum rodzinnych i zaakceptowanie przeszłości członków rodziny Gdy tylko przeszłość wyjdzie na jaw i tablica zostanie wymazana, a to co było na niej zapisane, przepracowane, można zamknąć za sobą drzwi i zacząć od nowa. Taka jest cena tego, by człowiek mógł żyć swoim własnym życiem. A.A. Schűtzenberger

30

31