Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka upadłości przedsiębiorstwa
|
|
- Katarzyna Iwona Głowacka
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Jerzy Kitowski * Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka upadłości przedsiębiorstwa Wstęp W literaturze przedmiotu, co było już wielokrotnie podnoszone, dostrzegana jest tendencja do fetyszyzowania metod oceny kondycji finansowej firmy [Rogowski, 2008, s. 243], w tym zwłaszcza metod dyskryminacyjnych [Kitowski, 2012, s.263]. Metodom tym przypisuje się, w sposób nieuprawniony, z metodycznego punktu widzenia, walor uniwersalności. Nadal uporczywie rekomenduje się do stosowania w polskich warunkach metody oszacowane w innych krajach [Kitowski, 2012, s. 264]. Dodatkową barierą, w przypadku prezentowania założeń tych metod, są liczne uproszczenia metodyczne, a nawet rażące błędy merytoryczne [Kitowski, 2011 c, s ]. Skutki omawianych błędów są dodatkowo potęgowane przez empiryczne przykłady zastosowania tych metod [Kitowski, 2011 a, s ]. Celem artykułu jest próba syntetycznego ujęcia stanu badań nad metodami dyskryminacyjnymi w krajowej literaturze przedmiotu oraz wskazanie uproszczeń metodycznych w prezentacji założeń (a nawet przykładów ich praktycznego zastosowania) wybranych metod dyskryminacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem kryterium wielkości oraz specyfiki branżowej badanej firmy. 1. Metody dyskryminacyjne w krajowej literaturze przedmiotu kwestie kontrowersyjne i polemiczne Metodyczny aspekt zastosowania modeli dyskryminacyjnych do oceny zagrożenia upadłością przedsiębiorstw poddawany jest często, w krajowej literaturze przedmiotu, krytyce [Mączyńska, Zawadzki, 2006, s. 211; Rogowski, 2008, s ; Korol, Prusak, 2005, s ; Zarzecki, 2000, s ; Zdyb, 2001, s ]. Modele analizy dyskryminacyjnych nie uwzględniają specyficznych uwarunkowań działalności przedsiębiorstwa, ponieważ opierają się wyłącznie na danych fi- * Prof. UR, dr hab., Katedra Finansów, Wydział Ekonomii, Uniwersytet Rzeszowski, kitowski@univ.rzeszow.pl, ul. Ćwiklińskiej 2, Rzeszów
2 198 Jerzy Kitowski nansowych. Nie uwzględniają takich czynników, jak: szanse rozwojowe, nastroje wśród pracowników, pozycja przedsiębiorstwa na rynku, czy też jakość zarządzania [Wardzińska, 2012, s. 199]. Wyniki badań przeprowadzonych przez E. Mączyńską oraz M. Zawadzkiego doprowadziły do wniosku, że nie ma jednego, jedynie słusznego i najlepszego modelu oceny zagrożenia przedsiębiorstwa upadłością [Mączyńska, Zawadzki, 2006, s. 228]. Z kolei T. Korol potwierdził hipotezę, że wśród modeli metod statystycznych najskuteczniejsza w prognozowaniu upadłości firm jest najpopularniejsza na świecie wielowymiarowa analiza dyskryminacyjna [Korol, 2010, s. 158]. Z metodycznego punktu widzenia szczególnie istotną wydaje się konieczność uwzględniania, w syntetycznych metodach oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, kryterium specyfiki branżowej badanej firmy oraz zmiennych uwarunkowań ekonomicznych jej działalności [Kitowski, 2012]. Jak podkreśla W. Rogowski, częsty brak uniwersalnej formuły funkcji dyskryminacyjnej zarówno w ujęciu podmiotowym (forma prawna), przedmiotowym (rodzaj prowadzonej działalności), czy czasowym (starzenie się modeli bez odpowiedzi, jak dotychczas pozostaje pytanie, czy i z jaką częstotliwością należałoby weryfikować parametry modeli, tak aby zachowywały one swoją wiarygodność, co ma zwłaszcza znaczenie w krajach charakteryzujących się istotną zmiennością warunków gospodarowania) [Rogowski, 2008, s. 247]. Ten sam autor sformułował postulat, że istnieje konieczność (celowość) sporządzania różnych modeli dla różnych branż i przedsiębiorstw w różnych krajach [Rogowski, 2008, s. 247]. Istotną uwagę terminologiczną sformułował T. Korol, bowiem w literaturze przedmiotu modele składające się z trzech, czy czterech wskaźników finansowych (w skrajnych wypadkach nawet tylko z jednego tzw. modele jednowymiarowe) często są nazywane systemami wczesnego ostrzegania. Nazywanie systemem modelu trzy- lub czterowskaźnikowego uznaje za pewnego rodzaju nadużycie [Korol, 2010, s. 200]. Jak trafnie zauważył D. Wędzki, w polskich badaniach, ze względu na trudności z pozyskaniem danych do próby, dominują modele regio-
3 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 199 nalne 1. Postuluje zatem postawienie istotnego, z metodycznego punktu widzenia, pytania, czy modele opracowane dla jednego regionu mogą być stosowane w innym, ponieważ sytuacja finansowa przedsiębiorstw jest silnie zróżnicowana w układzie regionalnym [Wędzki, 2005, s ]. Badania przeprowadzone przez M. Kasjaniuk (w województwie lubelskim i podkarpackim) jednoznacznie potwierdzają słuszność tego postulatu badawczego [Kasjaniuk, 2006, s ]. Badania wykazały, że liczba zmiennych 2 w modelu dyskryminacyjnym nie jest czynnikiem decydującym o jego jakości. Według E. Mączyńskiej i M. Zawadzkiego, model z kilkunastoma zmiennymi nie wykazuje spektakularnie wyższej trafności klasyfikacji od modeli z mniejszą liczbą zmiennych [Mączyńska, Zawadzki, 2006, s. 228]. Również T. Korol odrzucił hipotezę, że wykorzystanie większej liczby wskaźników finansowych zwiększa skuteczność modelu prognozowania upadłości [Korol, 2010, s. 158]. Kolejną kontrowersyjną, w aspekcie metodycznym, kwestią jest dwugłos odnośnie przydatności w modelach dyskryminacyjnych informacji finansowych, pochodzących ze sprawozdania z przepływu środków pieniężnych. Informacje te docenia i uwzględnił w szerokim ujęciu w swoich modelach T. Maślanka, podkreślając, że do końca 2005 r. nie powstał skuteczny model, w którym były wykorzystane wskaźniki wydajności czy też wystarczalności gotówkowej bądź też inne miary bazujące na cash flow [Maślanka, 2008, s. 195]. Odmienne stanowisko zajął A. Hołda, który we wstępnej populacji 28 wskaźników finansowych, celowo nie uwzględnił mierników wymagających w swej konstrukcji informacji pochodzących ze sprawozdania z przepływu środków pieniężnych [Hołda, 2001, s. 308]. Szczególnie niepokojące zjawisko w krajowej literaturze przedmiotu dotyczy przytaczania założeń omawianych metod z prac innych autorów, niż twórców danych metod, co oczywiście prowadzi do powielania, a nawet kaskadowego narastania liczby błędów i uproszczeń metodycznych. W skrajnych przypadkach, prezentowane założenia danej metody radykalnie różnią się od jej oryginalnej wersji. Jako przykład 1 Na przykład D. Hadasik korzystała z danych przedsiębiorstw z okolic Poznania, zaś P. Stępień i T. Strąk dysponowali danymi z regionu Polski północnej oraz północnozachodniej. 2 W opublikowanych polskich modelach dyskryminacyjnych liczba zmiennych waha się od dwóch (metoda M. Pogodzińskiej i S. Sojaka) do dwunastu (model A metody INE PAN).
4 200 Jerzy Kitowski wymienić można artykuł M. Zielińskiej-Sitkiewicz, która omawiając założenia metody E. Mączyńskiej i M. Zawadzkiego (model G metody INE PAN), błędnie zdefiniowała wszystkie zmienne modelu [Zielińska- Sitkiewicz, 2012, s. 296]. Postulaty badawcze w ujęciu syntetycznym najtrafniej, jak się wydaje, ujął W. Rogowski. Sformułował kilka zasadniczych pytań, które w istotny sposób determinują możliwości wiarygodnego wykorzystywania modeli oceny zagrożenia upadłością przedsiębiorstwa [Rogowski, 2008, s ]: czy wszystkie proponowane w literaturze przedmiotu modele mają zbliżoną jakość predykcji?, czy występuje zgodność diagnozy poszczególnych modeli odnośnie stopnia zagrożenia upadłością?, czy modele dyskryminacyjne powinny mieć charakter modeli ogólnych dla całej gospodarki, czy raczej uwzględniać specyfikę branżową badanych przedsiębiorstw?, na ile lat przed wystąpieniem rzeczywistej upadłości modele dyskryminacyjne sygnalizują zagrożenie upadłością (czas pomiędzy wskazaniem przez model zagrożenia upadłością a rzeczywistym wystąpieniem tego zdarzenia)?. Wnikliwy przegląd krajowej literatury przedmiotu nie pozwala na jednoznaczne uporządkowanie modeli dyskryminacyjnych według kryterium ich wiarygodności diagnostycznej. Badania, w omawianym zakresie, były prowadzone w nieporównywalnych warunkach (różna liczba modeli oraz badanych firm, przy zróżnicowanej ich przynależności branżowej i kondycji finansowej zróżnicowana liczba przedsiębiorstw, które ogłosiły upadłość). Wyróżniają się, w tym względzie, badania przeprowadzone przez P. Antonowicza (52 modele dyskryminacyjne oraz 89 spółek upadłych i 119 o dobrej kondycji finansowej [Antonowicz, 2010, s ]. L. Czapiewski badaniami objął 20 modeli i 94 spółki giełdowe (w tym 48 zagrożonych upadłością) [Czapiewski, 2009, s ], M. Hamrol i J. Chodakowski badali 36 firm za pomocą 9 metod [Hamrol, Chodakowski, 2008, s ], z kolei G. Gołębiowski i K. Żywno odpowiednio 25 modeli i 10 firm [Gołębiowski, Żywno, 2008, s ], O. Rusek badała za pomocą 23 modeli dyskryminacyjnych 6 spółek giełdowych, wobec których rozpoczęto postępowanie likwidacyjne, postępowanie układowe lub do sądu został skierowany przez wierzycieli wniosek o rozpoczęcie postępowania upadłościowego
5 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 201 [Rusek, 2010, s ], a J. Kisielińska i A. Waszkowski uwzględnili w swoich badaniach 17 metod oraz 16 firm (w tym osiem ogłosiło upadłość) [Kisielińska, Waszkowski, 2010, s ]. 2. Czy zagraniczne modele dyskryminacyjne zachowują wiarygodność w polskich uwarunkowaniach gospodarczych? W krajowej literaturze przedmiotu z jednej strony wyrażany jest pogląd, że mechaniczne przenoszenie modeli zagranicznych do oceny kondycji finansowej polskich przedsiębiorstw nie jest poprawne metodycznie i na ogół nie przynosi wiarygodnych wyników [Mączyńska, Zawadzki, 2006, s ; Zaleska, 2002, s. 127]. Wynika to przede wszystkim z odmiennych warunków makroekonomicznych (system prawny, system rachunkowości, system bankowy, system podatkowy, stopy procentowe, poziom inflacji, koniunktura w gospodarce narodowej, itp.) [Zarzecki, 2000, s. 373; Hamrol i inni, 2004 b, s. 35; Rogowski, 1999, s. 71; Nowak, 2005, s. 252]. Z drugiej strony nadal uporczywie rekomenduje się do stosowania w polskich warunkach metody oszacowane w innych krajach, w tym zwłaszcza metodę Edwarda Altmana (opublikowaną 45 lat temu) i jej modyfikacje, na domiar złego z licznymi uproszczeniami, a nawet z rażącymi błędami merytorycznymi [Kitowski, 2011 c, s ]. Ponadto metodzie Altmana nadaje się walor uniwersalności. Na przykład J. Krawiec za pomocą tej metody oceniła kondycję finansową pięciu linii lotniczych [Krawiec, 2011, s ], a J. Hamryszczak badał kondycję finansową szpitali [Hamryszczak, 2012, s. 440]. Równie często można w krajowej literaturze przedmiotu znaleźć przykłady zastosowania metody G. Springate a [Czarny, 2009, s ]. 3. Okres zachowania przez metody dyskryminacyjne wiarygodności diagnostycznej W literaturze przedmiotu można spotkać dwie grupy odmiennych poglądów, co do okresu zachowywania przez model dyskryminacyjny swojej wiarygodności diagnostycznej. Przeważa stanowisko, że problem weryfikacji skuteczności modeli przewidywania upadłości jest szczególnie istotny ze względu na fakt, że funkcje dyskryminacyjne z czasem tracą swe walory prognostyczne [Maślanka, 2008, s ; Maślanka, 2012, s. 199; Hołda 2001, s ; Prusak 2005, s. 110]. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez J. Grice a i M. Dugana, zdolność pro-
6 202 Jerzy Kitowski gnostyczna modeli gwałtownie spada w miarę upływu czasu od estymacji modelu do jego weryfikacji [Wędzki, 2005, s. 64]. Podkreśla się również, że nie da się jednoznacznie określić okresu, w którym model dyskryminacyjny zachowuje swoją wiarygodność diagnostyczną [Nowak, 2005, s. 252; Hamrol i inni, 2004 b, s. 35]. Decyzja o zastosowaniu danego modelu (lub jego modyfikacji) należy zatem do analityka [Hołda, 2001, s. 310; Zarzecki, 2000, s. 375]. Wyważone stanowisko, w omawianej kwestii, zajął P. Antonowicz. Postuluje konieczność zachowania dużej ostrożności w dokonywaniu ostatecznej oceny przedsiębiorstwa wyłącznie na podstawie jednej metody. Każdy model funkcji dyskryminacyjnej szacowany był bowiem w określonym czasie i przy założeniu określonych warunków gospodarczych. Badania potwierdzają konieczność weryfikacji założeń budowy funkcji dyskryminacyjnej dla danego przedziału czasowego oraz dla danej przestrzeni funkcjonowania przedsiębiorstw [Antonowicz, 2007, s. 173]. Poziom wskaźników finansowych, które w konsekwencji determinują postać modelu dyskryminacyjnego, jest w dużym stopniu skażony stanem koniunktury gospodarczej. Zastosowanie takiego modelu w czasie na przykład dekoniunktury gospodarczej może być zatem niewłaściwe [Rogowski, 2008, s. 248]. Postulat uwzględniania uwarunkowań działalności przedsiębiorstwa w metodach oceny jego kondycji finansowej sformułował również J. Kitowski [Kitowski, 2012, s ]. A. Hołda podkreśla, że w warunkach polskiej gospodarki praktycznie nie jest możliwe sformułowanie jednej funkcji dyskryminacyjnej, która zachowywałaby walory prognostyczne przez dziesięciolecia. [Hołda, 2001, s. 310]. Natomiast G. Gołębiowski i A. Tłaczała sformułowali tezę, że należy wykorzystywać modele skonstruowane nie później niż w ostatnim dziesięcioleciu [Gołębiowski, Tłaczała, 2005, s. 158]. Z kolei T. Korol, powołując się na literaturę przedmiotu, twierdzi, że modele prognozowania ryzyka upadłości działają sprawnie przez okres czterech do sześciu lat, po upływie którego niezbędna jest ich modyfikacja i aktualizacja [Korol, 2010, s. 129]. G. Gołębiowski oraz K. Żywno na podstawie uzyskanych wyników badań sformułowali wniosek, że nie można stwierdzić, aby moment powstania modelu determinował jego skuteczność. Uważają natomiast, że skonstruowane modele dyskryminacyjne są dość uniwersalne i nie dezaktualizują się wraz ze zmianami strukturalnymi w gospodarce
7 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 203 i z odpowiadającymi im zmianami prawdopodobnych przyczyn bankructw. Powołując się na badania M. Pieńkowskiej, przypuszczają, że może to świadczyć o małym znaczeniu makroekonomicznych przyczyn bankructw [Gołębiowski, Żywno, 2008, s. 37]. Podobne wyniki badań, w omawianym zakresie, otrzymała J. Rutkowska, która na przykładzie co prawda niewielkiej próby upadłych przedsiębiorstw (zaledwie dziesięciu) wykazała, że na trafność poprawnych klasyfikacji nie miał istotnego wpływu czas dzielący okres konstrukcji modelu od momentu jego zastosowania. Również jednorodność grupy przedsiębiorstw objętych procedurą szacowania funkcji dyskryminacyjnej i ich odpowiedników w grupie walidacyjnej nie okazała się czynnikiem zwiększającym poziom poprawnych prognoz [Rutkowska, 2006, s. 61]. 4. Modele dyskryminacyjne a specyfika branżowa badanych przedsiębiorstw Rozbieżność poglądów spotykamy także na niwie postulatu o konieczności uwzględniania specyfiki branżowej. Jak bowiem wskazują doświadczenia państw o ustabilizowanej gospodarce rynkowej, zapewnienie modelom dyskryminacyjnym wysokich walorów prognostycznych wiąże się, z reguły, z ograniczeniem badanej zbiorowości do przedsiębiorstw jednorodnych branżowo [Hołda, 2001, s ]. A. Hołda podkreśla, że z metodycznego punktu widzenia istotne wydaje się trafne zdefiniowanie zbiorowości badanych firm, których dane finansowe służą do oszacowania modelu dyskryminacyjnego. W trakcie procedury selekcji badanej zbiorowości ścierają się bowiem dwie sprzeczne ze sobą tendencje: z jednej strony jest to dążenie do zapewnienia uniwersalności modelu, a z drugiej wymóg zapewnienia oczekiwanej zgodności modelu z rzeczywistością. Podobne postulaty metodyczne znajdujemy w publikacjach D. Zarzeckiego [Zarzecki, 2000, s. 373], G. Gołębiowskiego i A. Tłaczały [Gołebiowski, Tłaczała, s. 158] oraz W. Rogowskiego [Rogowski, 2008, s. 249]. Znaczenie branży, jako istotnego czynnika posiadającego wpływ na zagrożenie upadłością, podkreślają G. Gołębiowski oraz K. Żywno [Gołębiowski, Żywno, 2008, s. 32]. W krajowej literaturze przedmiotu obserwujemy również, niestety dość często, zjawisko, polegające na przypisywaniu metodom dyskryminacyjnym walorów uniwersalności sektorowej, często wbrew zamie-
8 204 Jerzy Kitowski rzeniom i przestrogom metodycznym, sformułowanym przez twórców tych metod. Na przykład za pomocą metody E. Mączyńskiej: K. Wardzińska badała kondycję finansową firm transportowych (PKS) [Wardzińska, 2012, s. 206], M. Zielińska-Sitkiewicz kondycję finansową firm deweloperskich [Zielińska-Sitkiewicz, 2012, s. 293], M. Folwarski oceniał kondycję finansową banków [Folwarski, 2010, s ], E. Grzegorzewska i H. Runowski badali kondycję ekonomicznofinansową 51 spółek hodowlanych Agencji Nieruchomości Rolnych [Grzegorzewska, Runowski, 2008, s. 84]. Z kolei R. Balina za pomocą modelu S. Juszczyka badał kondycję firm budowlanych [Balina, 2012, s ]. Można dostrzec paradoks metodyczny, gdy za pomocą metody S. Juszczyka, oszacowanej na podstawie populacji firm spedycyjnych, R. Balina ocenia kondycję finansową przedsiebiorstw budowlanych. Natomiast model dyskryminacyjny opublikowany przez A. Hołdę [Hołda, 2001, s. 308], oszacowany na podstawie populacji 80 spółek, zaliczonych, według kryterium Europejskiej Klasyfikacji Działalności, do grupy od 45 (budownictwo) do 74, w licznych publikacjach wykorzystywany jest do badania kondycji finansowej firm produkcyjnych, a zatem nie mieszczących się w wymienionym spectrum przynależności branżowej [Kitowski, 2012, s ]. 5. Modele dyskryminacyjne uwzględniające specyfikę branżową badanych przedsiębiorstw W krajowej literaturze przedmiotu spotykamy nieliczne przypadki uwzględnienia w konstrukcji modeli dyskryminacyjnych specyfiki branżowej badanych przedsiębiorstw. Wymienić tu należy warianty metod opracowanych przez A. Hołdę, S. Juszczyka, K. Wardzińską, R. Jagiełło, M. Kasjaniuk oraz F. Wysockiego i A. Kozerę. A. Hołda oszacował modele dyskryminacyjne dla firm produkcyjnych, budowlanych oraz handlowych [Hołda, Micherda, 2007]. Są one często przywoływane w literaturze przedmiotu [Kowalak, 2008, s ; Kitowski, 2012, s. 269]. S. Juszczyk podjął próbę skonstruowania modelu dyskryminacyjnego do badania ryzyka upadłości przedsiębiorstw z branży usług spedycyjnych [Juszczyk, Balina, 2009; Juszczyk, 2010]. Badaniem objęto 16 przedsiębiorstw spedycyjnych, w tym 8 takich, które ogłosiły upadłość
9 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 205 w latach i na trzy lata przed jej ogłoszeniem sporządzały sprawozdania finansowe, a także 8 przedsiębiorstw, które w tym samym okresie prowadziły ciągłą działalność gospodarczą. Do wstępnej populacji badawczej zaliczono 20 wskaźników finansowych. W przypadku spółek, które ogłosiły upadłość, rozpatrywane wskaźniki obliczono na podstawie sprawozdań finansowych za ostatni pełny rok obrotowy (przed ogłoszeniem upadłości). Natomiast dla spółek prowadzących nieprzerwanie swoją działalność wskaźniki finansowe obliczono na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach za 2007 rok. K. Wardzińska opracowała model dyskryminacyjny dla przedsiębiorstw transportowych (PKS) [Wardzińska, 2012, s ]. Do badania wykorzystano 60 spółek PKS prowadzących działalność w 2009 r. Jako potencjalne zmienne objaśniające autorka przyjęła wskaźniki finansowe wykorzystane w modelu E. Mączyńskiej. Zostały one obliczone na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstw chorych i zdrowych za 2009 rok. Do próby uczącej zaliczono po 20 spółek, natomiast w próbie testowej po 10 [Wardzińska, 2012, s. 201]. Ostatecznie w modelu wykorzystano cztery, spośród wstępnie przyjętych sześciu zmiennych. Wskaźnik trafności prognoz omawianego modelu autorka szacuje na 97,5% [Wardzińska, 2012, s. 204]. R. Jagiełło opracował modele dyskryminacyjne dla małych i średnich przedsiębiorstw z pięciu sektorów: przemysł, budownictwo, handel, transport oraz usługi [Jagiełło, 2013, s ]. Badaniem objęto po 40 par przedsiębiorstw (w sumie 400), według stanu na 31 grudnia 2009 r. ( normalne i zagrożone ). Obliczono dla nich 16 wskaźników (według stanu na koniec 2008 r.). W modelu (funkcja dyskryminacyjna niestandaryzowana) dla przedsiębiorstw przemysłowych wykorzystano trzy zmienne. Miarą siły dyskryminacyjnej omawianej funkcji jest współczynnik λ Wilksa równy 0,402715, a zatem jest on istotnie różny od jedności, co oznacza, że model ten posiada dużą siłę dyskryminacyjną [Jagiełło, 2013, s. 71]. M. Kasjaniuk przeprowadziła badania na populacji małych przedsiębiorstw, zlokalizowanych w dwóch województwach: lubelskim i podkarpackim, które w latach składały sprawozdania finansowe w dwóch kolejnych latach. Autorka oszacowała modele dyskryminacyjne dla pięciu sektorów: przetwórstwo przemysłowe (891 obserwacji w województwie lubelskim i 999 w województwie podkarpackim), budownictwo (odpowiednio 410 i 358 obserwacji), handel hurto-
10 206 Jerzy Kitowski wy i detaliczny (2022 i 1892 obserwacje), transport, gospodarka magazynowa i łączność (185 i 112) oraz obsługa nieruchomości (418 i 277 obserwacji). W omawianej propozycji należy dostrzec oryginalne założenia metodyczne. Autorka, w konstrukcji zmiennych modeli, obok tradycyjnych wskaźników analizy finansowej, wykorzystała również takie mierniki jak: dynamika PKB, wydajność pracy, udział sprzedaży na eksport w przychodach ze sprzedaży ogółem, dynamika eksportu, dynamika importu, średnioroczny kurs dolara, wskaźnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC) oraz dynamika nakładów inwestycyjnych [Kasjaniuk, 2006, s ]. Warto również zauważyć, że modele dyskryminacyjne oszacowane dla obu badanych województw, dla tych samych sektorów, różnią się nie tylko postacią funkcji, ale także liczbą oraz konstrukcją zmiennych. Na przykład w modelu dla przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego zlokalizowanych w województwie lubelskim wykorzystano następujące siedem zmiennych: udział należności w aktywach ogółem, udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku ogółem, zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, niedobór kapitału obrotowego netto, wydajność pracy, wskaźnik rentowności majątku oraz średnioroczny kurs dolara [Kasjaniuk, 2006, s. 97], podczas gdy w modelu dla tego samego sektora przedsiębiorstw województwa podkarpackiego wykorzystano tylko pięć zmiennych, obok zapotrzebowania na kapitał obrotowy, wskaźnika rentowności majątku oraz wydajności pracy, także obciążenie zobowiązaniami bieżącymi i dynamikę eksportu [Kasjaniuk, 2006, s. 99]. F. Wysocki oraz A. Kozera opracowali model dyskryminacyjny służący do oceny ryzyka upadłości przedsiębiorstwa przemysłu mięsnego [Wysocki, Kozera, 2012, s ]. Badanie przeprowadzono na podstawie 14 wybranych przedsiębiorstw przemysłu mięsnego (7 par). Wstępnie wybrano 20 wskaźników, a ich selekcji dokonano na podstawie przeglądu literatury oraz opierając się na dotychczas przeprowadzonych badaniach nad prognozowaniem zagrożenia finansowego przedsiębiorstw [Wysocki, Kozera, 2012, s. 175]. W przypadku spółek, które nieprzerwanie prowadziły działalność gospodarczą, wskaźniki te zostały wyznaczone dla sprawozdań finansowych za 2009 rok, natomiast dla przedsiębiorstw które ogłosiły upadłość wskaźniki zostały obliczone na podstawie sprawozdań finansowych za rok poprzedzający ogłoszenie ich upadłości. Z omawianego zbioru niemożliwe było obliczenie, dla niektórych przedsiębiorstw, dwóch zmiennych, ze względu
11 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 207 na brak danych (w kilku przedsiębiorstwach brak było zobowiązań długoterminowych). W dalszej procedurze selekcji przyjęto, że z modelu zostaną wyeliminowane te zmienne, dla których współczynnik korelacji wyniósł 0,7 i więcej. Ostatecznie z dziewięciu pozostałych zmiennych charakteryzujących się wysoką mocą dyskryminacyjną, wykorzystano w modelu dwie zmienne: wskaźnik ogólnego zadłużenia oraz wskaźnik rotacji aktywów (zwany przez autorów wskaźnikiem globalnego obrotu aktywami ) [Wysocki, Kozera, 2012, s. 177]. Model, według jego twórców, charakteryzuje się wysokim poziomem skuteczności prognostycznej na poziomie 92,86% [Wysocki, Kozera, 2012, s. 181]. Zakończenie Jak wynika z przeprowadzonych rozważań, ocena stanu badań nad metodami dyskryminacyjnymi w krajowej literaturze przedmiotu nie prowadzi do jednoznacznych ustaleń. Nadal nie zostały przekonująco zweryfikowane postulaty badawcze sformułowane przez W. Rogowskiego [Rogowski, 2008, s ]. Dostrzegamy natomiast różnorodność poglądów odnośnie: możliwości wiarygodnego stosowania zagranicznych modeli w polskich warunkach, zależności pomiędzy liczbą zmiennych modelu a jakością diagnozy, konieczności uwzględniania specyfiki branżowej, regionalnej oraz uwarunkowań działalności przedsiębiorstwa, okresu zachowywania wiarygodności diagnostycznej przez dany model oraz przydatności w modelach dyskryminacyjnych informacji pochodzących ze sprawozdania z przepływu środków pieniężnych. Niepokoić musi utrzymująca się tendencja (maniera) publikowania założeń omawianych metod, bez odnoszenia się do oryginalnych źródeł, co nieuchronnie prowadzi do powielania, a nawet narastania liczby błędów i uproszczeń metodycznych. W skrajnych przypadkach, jak wykazano, prezentowane założenia danej metody radykalnie różnią się od jej oryginalnej wersji. Warto jednak podkreślić oryginalne nurty poszukiwań metodycznych. T. Korol udanie zdynamizował swoją metodę, wprowadzając trzy modele wykorzystujące dane: na rok, dwa i trzy lata wstecz [Korol, 2010, s ]. Natomiast T. Maślanka wprowadził trzy rodzaje modeli dyskryminacyjnych: na rok, dwa i trzy lata przed upadłością [Maślanka, 2008, s ]. Z kolei S. Sojak i J. Stawicki oszacowali odrębne modele dla grupy przedsiębiorstw złych, dobrych oraz śred-
12 208 Jerzy Kitowski nich [Sojak, Stawicki, 2001, s ]. Z uznaniem należy się także odnieść do coraz częściej podejmowanych prób oszacowania modeli dyskryminacyjnych uwzględniających specyfikę branżową, wielkość firmy oraz uwarunkowania jej działalności. Literatura 1. Antonowicz P. (2007), Metody oceny i prognoza kondycji ekonomicznofinansowej przedsiębiorstw, ODiDK, Gdańsk. 2. Antonowicz P. (2008), Ocena skuteczności badania polskich przedsiębiorstw przy wykorzystaniu wybranych modeli dyskryminacyjnych, w: Bankructwa przedsiębiorstw. Wybrane aspekty instytucjonalne, Mączyńska E. (red.), SGH, Warszawa. 3. Antonowicz P. (2010), Zastosowanie macierzy klasyfikacji przedsiębiorstw do oceny zdolności predykcyjnych 52 modeli z-score, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej nr 272/1, Zarządzanie i Marketing nr Balina R. (2012), Skuteczność wybranych modeli dyskryminacyjnych na przykładzie branży robót budowlanych, w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 689, Zarzecki D. (red.), Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr Czapiewski L. (2009), Efektywność wybranych modeli dyskryminacyjnych w przewidywaniu trudności finansowych polskich spółek giełdowych, w: Zarządzanie finansami firm teoria i praktyka, Bernaś B. (red.), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr Folwarski M. (2010), Polskie klasyczne metody wczesnego ostrzegania przed upadłością zastosowanie na rynku bankowym, w: Finanse przedsiębiorstw, Kopiński A. (red.), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr Gołębiowski G., Tłaczała A. (2005), Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym, Difin, Warszawa. 8. Gołębiowski G., Żywno K. (2008), Weryfikacja skuteczności modeli dyskryminacyjnych na przykładzie wybranych spółek giełdowych, Współczesna Ekonomia nr Grzegorzewska E., Runowski H. (2008), Zdolności prognostyczne polskich modeli dyskryminacyjnych w badaniu kondycji finansowej przedsiębiorstw rolniczych Roczniki Nauk Rolniczych t. 95, z. ¾.
13 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka Hadasik D. (1998), Upadłość przedsiębiorstw w Polsce i metody jej prognozowania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań. 11. Hamrol M., Chodakowski J. (2008), Prognozowanie zagrożenia finansowego przedsiębiorstwa. Wartość predykcyjna polskich modeli analizy dyskryminacyjnej, Badania Operacyjne i Decyzje nr Hamrol M., Czajka B., Piechocki M. (2004 a), Analizy dyskryminacyjna. Przegląd najważniejszych modeli, Przegląd Organizacji nr Hamrol M., Czajka B., Piechocki M. (2004 b), Upadłość przedsiębiorstwa model analizy dyskryminacyjnej, Przegląd Organizacji nr Hamryszczak J. (2012), Zasada kontynuacji działalności w jednostkach permanentnie niedofinansowanych w aspekcie restrukturyzacji i pozagospodarczych celach statutowych, w: Nowoczesne koncepcje finansowania działalności gospodarczej, Filip P., Grzebyk M. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów. 15. Hołda A. (2001), Prognozowanie bankructwa jednostki w warunkach gospodarki polskiej z wykorzystaniem funkcji dyskryminacyjnej ZH. Rachunkowość nr Hołda A., Micherda B. (2007), Kontynuacja działalności jednostki i modele ostrzegające przed upadłością, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów, Warszawa. 17. Jagiełło R. (2013), Analiza dyskryminacyjna i regresja logistyczna w procesie oceny zdolności kredytowej przedsiębiorstw, NBP, Materiały i Studia nr Juszczyk S. (2010), Prognozowanie upadłości przedsiębiorstw, Ekonomista nr Kasjaniuk M. (2006), Zastosowanie analizy dyskryminacyjnej do modelowania i prognozowania kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Barometr Regionalny nr Kisielińska J., Waszkowski A. (2010), Polskie modele do prognozowania bankructwa przedsiębiorstw i ich weryfikacja, w: Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej nr Kitowski J. (2011 a), Analiza finansowa bariery dydaktyczne (w świetle krajowej literatury przedmiotu), w: Dydaktyka finansów na kierunku finanse i rachunkowość, Gospodarowicz A. (red.), Materiały Konferencyjne Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
14 210 Jerzy Kitowski 22. Kitowski J. (2011 b), Bariery wiarygodnego stosowania metod dyskryminacyjnych do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw, w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 639, Zarządzanie finansami. Inwestycje, wycena przedsiębiorstw, zarządzanie wartością, Zarzecki D. (red.), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin. 23. Kitowski J. (2011 c), Błędy i uproszczenia w prezentowaniu założeń metody Edwarda Altmana w krajowej literaturze przedmiotu, w: Rachunek kosztów i pomiar dokonań, Nowak E. i Nieplowicz M. (red.), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 182, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław. 24. Kitowski J. (2010), Próba weryfikacji wiarygodności diagnostycznej narzędzi analizy ekonomicznej (w świetle krajowej literatury przedmiotu), w: Współczesne problemy analizy ekonomicznej, Borowiecki R., Jaki A. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków Kitowski J. (2012), Sposoby ujmowania kryterium specyfiki branżowej w metodach oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Zarządzanie i Finanse nr Kitowski J. (2013), Sposoby ujmowania kryterium uwarunkowań działalności w metodach oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa w: Zarządzanie finansami. Mierzenie wyników przedsiębiorstw i ocena efektywności inwestycji, Zarzecki D. (red.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 760, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 59, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin. 27. Korol T. (2013), Nowe podejście do analizy wskaźnikowej w przedsiębiorstwie, Oficyna Wolters Kluwer Polska, Warszawa. 28. Korol T. (2010), Systemy ostrzegania przedsiębiorstw przed ryzykiem upadłości, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa. 29. Kowalak R. (2008), Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, ODiDK, Gdańsk. 30. Krawiec J. (2011), Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstw przy użyciu modeli dyskryminacyjnych studium przypadku linii lotniczych, w: Cykle życia i bankructwa przedsiębiorstw, Mączyńska E. (red.), Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa. 31. Krok E. (2012), Wykorzystanie wielowymiarowych funkcji dyskryminacyjnych w celu predykcji upadłości przedsiębiorstwa w: Nowoczesne kon-
15 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 211 cepcje finansowania działalności gospodarczej, Filip P., Grzebyk M. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów. 32. Maślanka T. (2008), Przepływy pieniężne w zarządzaniu finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, Warszawa. 33. Maślanka T. (2012), Weryfikacja skuteczności modeli predykcji bankructwa polskich przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe PTE nr Mączyńska E. (1994), Ocena kondycji przedsiębiorstwa, Życie Gospodarcze nr Mączyńska E., Zawadzki M. (2006), Dyskryminacyjne modele predykcji upadłości przedsiębiorstw. Ekonomista nr Nowak E. (2005), Analiza sprawozdań finansowych, PWE, Warszawa. 37. Pieńkowska M. (2004), Przewidywanie kryzysu. Zarządzanie ryzykiem w biznesie, Nowe Życie Gospodarcze nr Prusak B. (2005), Nowoczesne metody prognozowania zagrożenia finansowego przedsiębiorstw, Difin, Warszawa. 39. Rogowski W. (2008), Dylematy wykorzystania w warunkach polskich modeli oceny zagrożenia upadłością, w: Bankructwa przedsiębiorstw. Wybrane aspekty instytucjonalne, Mączyńska E. (red.), SGH, Warszawa. 40. Rusek O. (2010), Przydatność modeli dyskryminacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Zeszyty Naukowe SGGW Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej nr Rutkowska J. (2006), Ocena przydatności metod prognozowania bankructwa w warunkach polskich, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie nr 683, Kraków. 42. Sojak S., Stawicki J. (2001), Wykorzystanie metod taksonomicznych do oceny kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości t. 3 (59). 43. Wardzińska K. (2012), Przykład zastosowania analizy dyskryminacyjnej do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstw, Economy and Management nr Wędzki D. (2005), Wielowymiarowa analiza bankructwa na przykładzie budownictwa, Badania Operacyjne i Decyzje nr Wysocki F., Kozera A. (2012), Wykorzystanie analizy dyskryminacyjnej w ocenie upadłości przedsiębiorstw przemysłu mięsnego, Journal of Agribusiness and Rural Development nr Zaleska M. (2002), Ocena ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa przez analityka bankowego, SGH, Warszawa.
16 212 Jerzy Kitowski 47. Zarzecki D. (2000), O metodach oceny zagrożenia bankructwem i możliwościach ich wykorzystania, w: Rynek kapitałowy. Skuteczne inwestowanie, Tarczyński W. (red.), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin. 48. Zdyb M. (2001), Ocena zagrożenia przedsiębiorstwa upadłością przy zastosowaniu finansowych wskaźników syntetycznych, Controlling i Rachunkowość Zarządcza nr Zielińska-Sitkiewicz M. (2012), Zastosowanie metod wielowymiarowej analizy dyskryminacyjnej do oceny kondycji firm deweloperskich, Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych nr 3. Streszczenie W literaturze przedmiotu dostrzegana jest niepokojąca tendencja do fetyszyzowania metod oceny kondycji finansowej firmy, w tym zwłaszcza metod dyskryminacyjnych. Metodom tym przypisuje się, w sposób nieuprawniony, z metodycznego punktu widzenia, walor ponadczasowej oraz sektorowej (branżowej) uniwersalności. Nadal uporczywie rekomenduje się do stosowania w polskich warunkach metody oszacowane w innych krajach, w tym zwłaszcza metodę Edwarda Altmana (opublikowaną 45 lat temu) i jej liczne modyfikacje. W artykule podjęto próbę syntetycznej oceny stanu badań, w krajowej literaturze przedmiotu, nad metodami dyskryminacyjnymi w ocenie kondycji finansowej oraz ryzyka upadłości przedsiębiorstw. Uwzględniono poglądy metodyczne oraz wnioski wypływające z przeprowadzonych badań empirycznych odnośnie poziomu wiarygodności modeli dyskryminacyjnych według kryterium liczby zmiennych, stopnia uwzględnienia specyfiki branżowej badanej firmy, uwarunkowań jej działalności, wielkości firmy (ze szczególnym uwzględnieniem sektora MSP) oraz okresu zachowywania walorów wiarygodności. Krytycznie odniesiono się do niepoprawnego metodycznie stosowania zagranicznych modeli dyskryminacyjnych w polskich warunkach oraz nieuwzględniania specyfiki branżowej badanego przedsiębiorstwa. Przeprowadzone rozważania potwierdziły słuszność tezy sformułowanej przez E. Mączyńską oraz M. Zawadzkiego, że nie ma jednego, jedynie słusznego i najlepszego modelu oceny zagrożenia przedsiębiorstwa upadłością. Słowa kluczowe modele dyskryminacyjne, kondycja finansowa, upadłość
17 Metody dyskryminacyjne jako instrument oceny ryzyka 213 Discriminatory Methods as a Tool for Assessment of Bankruptcy Risk (Summary) In the reference literature, an afflicting trend is noticed to "fetishize" methods assessing the financial standing of a company, in particular the discriminatory methods. The value of timeless and sectoral (industrial) universality is attributed to the methods in an unauthorized manner from the methodological point of view. Still it is persistently recommended to use in the Polish conditions the methods assessed in other countries, especially Edward Altman s method (published 45 years ago) and its various modifications. This article attempts to evaluate synthetically the state of research, in the domestic reference literature, on the discriminatory methods in evaluating the financial standing and the risk of business bankruptcy. The study takes into account the methodological views and conclusions emerging from the empirical research on the level of reliability of discrimination models according to the criterion of the number of variables, the degree of considering the industrial specificity of the analysed business, conditions of its activities, the size of the company (particularly in case of SMEs) and the retention period of values credibility. Critically, the reference is made to methodically incorrect use of foreign discriminatory models in the Polish conditions and not taking into account the industrial specificity of the tested company. The conducted discussion has confirmed the validity of the thesis formulated by E. Mączyńska and M. Zawadzki that "there is not one and only right best business model for assessing the bankruptcy risk for a business." Keywords discriminatory models, financial standing, bankruptcy
18
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR NNN FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR FF 2013
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR NNN FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR FF 2013 Jerzy Kitowski Sposoby ujmowania kryterium uwarunkowań działalności w metodach oceny kondycji finansowej
Bardziej szczegółowoMETODY OCENY KONDYCJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW BUDOWLANYCH
NAUKI O FINANSACH FINANCIAL SCIENCES 4(17) 2013 ISSN 2080-5993 Jerzy Kitowski Uniwersytet Rzeszowski METODY OCENY KONDYCJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW BUDOWLANYCH Streszczenie: Z metodycznego punktu widzenia
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 639 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 639 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 37 2011 JERZY KITOWSKI BARIERY WIARYGODNEGO STOSOWANIA METOD DYSKRYMINACYJNYCH DO OCENY KONDYCJI FINANSOWEJ
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 689 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 689 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 50 2012 RAFAŁ BALINA SKUTECZNOŚĆ WYBRANYCH MODELI DYSKRYMINACYJNYCH NA PRZYKŁADZIE BRANŻY ROBÓT BUDOWLANYCH
Bardziej szczegółowoAnaliza zagrożenia upadłością
Analiza zagrożenia upadłością Upadłość aspekty ekonomiczne niewypłacalność sytuacja związana ze stanem niewypłacalności osoby prowadzącej przedsiębiorstwo, potwierdzona prawomocnym postanowieniem sądu
Bardziej szczegółowoPlanowanie przychodów ze sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstw z branży 45.
Kamila Potasiak Justyna Frys Wroclaw University of Economics Planowanie przychodów ze sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstw z branży 45. Słowa kluczowe: analiza finansowa, planowanie finansowe, prognoza
Bardziej szczegółowoPobrane z czasopisma Annales H - Oeconomia Data: 22/12/ :02:09
DOI:10.17951/h.2017.51.4.217 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. LI, 4 SECTIO H 2017 Uniwersytet Rzeszowski. Wydział Ekonomii wlichota@tlen.pl Próba weryfikacji wiarygodności
Bardziej szczegółowoAnaliza porównawcza koniunktury gospodarczej w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w ujęciu sektorowym
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza porównawcza koniunktury gospodarczej w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w ujęciu sektorowym Warunki działania przedsiębiorstw oraz uzyskiwane przez
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowo17.3. Syntetyczne miary standingu finansowego czyli jakie są symptomy upadłości firmy
17.3. Syntetyczne miary standingu finansowego czyli jakie są symptomy upadłości firmy Dotychczasowe rozważania dotyczące oceny standingu finansowego koncentrowały się na badaniu poszczególnych obszarów
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowoJak długo żyją spółki na polskiej giełdzie? Zastosowanie statystycznej analizy przeżycia do modelowania upadłości przedsiębiorstw
Jak długo żyją spółki na polskiej giełdzie? Zastosowanie statystycznej analizy przeżycia do modelowania upadłości przedsiębiorstw dr Karolina Borowiec-Mihilewicz Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zastosowania
Bardziej szczegółowoZAKRES TEMATYCZNY EGZAMINU LICENCJACKIEGO
Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Kierunek Analityka Gospodarcza Studia stacjonarne I stopnia ZAKRES TEMATYCZNY EGZAMINU LICENCJACKIEGO Zagadnienia ogólnoekonomiczne 1. Aktualna sytuacja na europejskim
Bardziej szczegółowoRating stabilności finansowej spółek
Wybieraj spółki o stabilnych fundamentach i unikaj bankrutów Rating stabilności finansowej spółek Opisuje kondycję finansową spółek Pomaga w wyborze spółek o stabilnej sytuacji finansowej Pozwala zidentyfikować
Bardziej szczegółowoSposoby ujmowania kryterium specyfiki branżowej w metodach oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa
Jerzy Kitowski * Sposoby ujmowania kryterium specyfiki branżowej w metodach oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa Wstęp W ostatnich dwudziestu latach obserwujemy w polskiej literaturze przedmiotu
Bardziej szczegółowoPlanowanie przyszłorocznej sprzedaży na podstawie danych przedsiębiorstwa z branży usług kurierskich.
Iwona Reszetar Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Planowanie przyszłorocznej sprzedaży na podstawie danych przedsiębiorstwa z branży usług kurierskich. Dokument roboczy Working paper Wrocław 2013 Wstęp
Bardziej szczegółowoEkonometryczna analiza popytu na wodę
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Ekonometryczna analiza popytu na wodę Jednym z czynników niezbędnych dla funkcjonowania gospodarstw domowych oraz realizacji wielu procesów technologicznych jest woda.
Bardziej szczegółowoUniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.,,Analiza finansowa kontrahenta na przykładzie przedsiębiorstwa z branży 51 - transport lotniczy " Working paper
Anna Mężyk Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu,,Analiza finansowa kontrahenta na przykładzie przedsiębiorstwa z branży 51 - transport lotniczy " Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: analiza
Bardziej szczegółowoUniwersytet Rzeszowski
Prof. dr hab. Jerzy Kitowski Dane kontaktowe tel. +48 17 872 16 94 e-mail: kitowski@univ.rzeszow.pl adres: ul. M. Ćwiklińskiej 2, 35-601 Rzeszów, pokój 204 Zakres badań naukowych G17 Prognozowanie finansowe
Bardziej szczegółowo7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu
Zagadnienia na egzamin magisterski na kierunku Ekonomia 1. Znaczenie wnioskowania statystycznego w weryfikacji hipotez 2. Organizacja doboru próby do badań 3. Rozkłady zmiennej losowej 4. Zasady analizy
Bardziej szczegółowoWykaz haseł identyfikujących prace dyplomowe na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kierunek Analityka Gospodarcza Analiza ryzyka działalności gospodarczej Business Intelligence Klasyfikacja i analiza danych Metody ilościowe na rynku kapitałowym Metody ilościowe w analizach regionalnych
Bardziej szczegółowoANALIZA WSKAŹNIKOWA WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI MATERIAŁY EDUKACYJNE. Wskaźnik bieżącej płynności
ANALIZA WSKAŹNIKOWA WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI Wskaźnik bieżącej płynności Informuje on, ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania firmy. Zmniejszenie wartości tak skonstruowanego wskaźnika poniżej
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE ANALIZA FINANSOWA LOGISTYKA. stacjonarne. II stopnia. Wioletta Skibińska. ogólnoakademicki. obieralny(do wyboru)
Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Rok Semestr Jednostka prowadząca Osoba sporządzająca Profil Rodzaj
Bardziej szczegółowoPlanowanie przychodów ze sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstwa z branży transportowej
M.Ryng Wroclaw University of Economycs Planowanie przychodów ze sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstwa z branży transportowej Working paper Słowa kluczowe: Planowanie finansowe, metoda procentu od sprzedaży,
Bardziej szczegółowoANALIZA PORÓWNAWCZA JAKOŚCI MODELI PROGNOZOWANIA KONDYCJI EKONOMICZNO- FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW WOJ. LUBELSKIEGO I PODKARPACKIEGO
115 ANALIZA PORÓWNAWCZA JAKOŚCI MODELI PROGNOZOWANIA KONDYCJI EKONOMICZNO- FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW WOJ. LUBELSKIEGO I PODKARPACKIEGO Zbigniew Omiotek Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu
Bardziej szczegółowoSłowa kluczowe: zarządzanie wartością, analiza scenariuszy, przepływy pieniężne.
Zarządzanie wartością i ryzykiem w organizacjach: non-profit, instytucji finansowej działającej w sektorze spółdzielczym oraz przedsiębiorstwa produkcyjnego z branży budowniczej. K. Śledź, O. Troska, A.
Bardziej szczegółowoOcena możliwości wykorzystania metod dyskryminacyjnych. w badaniu kondycji finansowej przedsiębiorstw
Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego 28 2014 Rafał Pitera Kancelaria Usług Finansowo-Księgowych Doradca, Rzeszów, Polska Ocena możliwości wykorzystania metod dyskryminacyjnych.
Bardziej szczegółowoPolitechnika Białostocka, Wydział Zarządzania, Katedra Informatyki Gospodarczej i Logistyki
Przykład zastosowania analizy dyskryminacyjnej do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstw The example of using discriminant analysis to estimate the companies financial situation Katarzyna Wardzińska
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKA EKONOMICZNA
STATYSTYKA EKONOMICZNA Analiza statystyczna w ocenie działalności przedsiębiorstwa Opracowano na podstawie : E. Nowak, Metody statystyczne w analizie działalności przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2001 Dr
Bardziej szczegółowoPLANOWANIE FINANSOWE D R K A R O L I N A D A S Z Y Ń S K A - Ż Y G A D Ł O I N S T Y T U T Z A R Z Ą D Z A N I A F I N A N S A M I
PLANOWANIE FINANSOWE D R K A R O L I N A D A S Z Y Ń S K A - Ż Y G A D Ł O I N S T Y T U T Z A R Z Ą D Z A N I A F I N A N S A M I INFORMACJE ORGANIZACYJNE 15 h wykładów 5 spotkań po 3h Konsultacje: pok.313a
Bardziej szczegółowoMATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
ZAŁĄCZNIK NR 2 MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING Przedmioty OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Absolwent studiów podyplomowych - ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING:
Bardziej szczegółowoRecenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa
Prof. dr hab. Edward Nowak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Rachunku Kosztów, Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność
Bardziej szczegółowoWybrane modele wczesnego ostrzegania
Wybrane modele wczesnego ostrzegania Modele prognozowania upadłości przedsiębiorstw stanowią narzędzie systemów wczesnego ostrzegania i opierają się na funkcjach dyskryminacyjnych. Szacowane są na róŝnych
Bardziej szczegółowoS.Wasyluk. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Post-Crisis Inventory Management in Polish Manufacture of food products Firms
S.Wasyluk Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Post-Crisis Inventory Management in Polish Manufacture of food products Firms Zarządzanie zapasami w warunkach pokryzysowych w przedsiębiorstwach z branży
Bardziej szczegółowoUniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Efekty kształcenia dla programu kształcenia: Kierunek: Ekonomia Specjalność: Ekonomika gospodarki żywnościowej, Zarządzanie
Bardziej szczegółowoAnaliza majątku polskich spółdzielni
Izabela Konieczna * Analiza majątku polskich spółdzielni Wstęp Aktywa spółdzielni rozumiane są jako zasoby pozostające pod jej kontrolą, stanowiące rezultat dotychczasowej działalności i stwarzające możliwość
Bardziej szczegółowoZarządzanie finansami przedsiębiorstw
Zarządzanie finansami przedsiębiorstw Opracowała: Dr hab. Gabriela Łukasik, prof. WSBiF I. OGÓLNE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE Cele przedmiotu:: - przedstawienie podstawowych teoretycznych zagadnień związanych
Bardziej szczegółowoSTUDIA DRUGIEGO STOPNIA NIESTACJONARNE -Ekonomia - seminaria (uruchomienie seminarium nastąpi przy zapisaniu się minimum 8 osób)
STUDIA DRUGIEGO STOPNIA NIESTACJONARNE -Ekonomia - seminaria (uruchomienie seminarium nastąpi przy zapisaniu się minimum 8 osób) Uprzejmie proszę o zapoznanie się z zamieszczonymi poniżej zagadnieniami
Bardziej szczegółowoNAUKI O FINANSACH FINANCIAL SCIENCES 4(17) 2013
NAUKI O FINANSACH FINANCIAL SCIENCES 4(17) 2013 Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2013 Redaktor Wydawnictwa: Dorota Pitulec Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz Korektor:
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 689 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 689 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 50 2012 JERZY KITOWSKI METODYCZNE ASPEKTY OCENY PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ W UJĘCIU STATYCZNYM Wprowadzenie W krajowej
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ STUDIA DRUGIEGO STOPNIA
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Finanse i Rachunkowość pytania podstawowe 1. Miernik dobrobytu alternatywne
Bardziej szczegółowoAnaliza inwestycji i zarządzanie portfelem SPIS TREŚCI
Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem Frank K. Reilly, Keith C. Brown SPIS TREŚCI TOM I Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa do wydania amerykańskiego O autorach Ramy książki CZĘŚĆ I. INWESTYCJE
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW KIERUNEK EKONOMIA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI dla cyklu kształcenia od roku akademickiego 2014/2015
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Ekonomiczny PROGRAM STUDIÓW KIERUNEK EKONOMIA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI dla cyklu kształcenia od roku akademickiego
Bardziej szczegółowoAnaliza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
Rozdział 6 Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa Celem niniejszego rozdziału jest przedstawienie podstawowych narzędzi analizy finansowej. Po jego lekturze Czytelnik zdobędzie informacje
Bardziej szczegółowoBarometr Finansów Banków (BaFiB) propozycja badania koniunktury w sektorze bankowym
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Barometr Finansów Banków (BaFiB) propozycja badania koniunktury w sektorze bankowym Jednym z ważniejszych elementów każdej gospodarki jest system bankowy. Znaczenie
Bardziej szczegółowoOCENA KONDYCJI EKONOMICZNO-FINANSOWEJ WYBRANYCH SEKTORÓW WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2005 ROKU
Ocena kondycji ekonomiczno-finansowej wybranych sektorów... STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 2 249 WALDEMAR TARCZYŃSKI MAŁGORZATA ŁUNIEWSKA Uniwersytet Szczeciński OCENA KONDYCJI
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim
Bardziej szczegółowoKonstrukcja miernika szans na bankructwo firmy
Natalia Nehrebecka / Departament Statystyki Konstrukcja miernika szans na bankructwo firmy Statystyka Wiedza Rozwój, 17-18 października 2013 r. w Łodzi Konstrukcja miernika szans na bankructwo firmy 2
Bardziej szczegółowoWykaz haseł identyfikujących prace dyplomowe na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kierunek Analityka Gospodarcza Analiza ryzyka działalności gospodarczej Business Intelligence Ekonometria Klasyfikacja i analiza danych Metody ilościowe na rynku kapitałowym Metody ilościowe w analizach
Bardziej szczegółowoForma zajęć. wykłady. Razem
Plan studiów STACJONARNYCH I stopnia Załącznik nr 1 do Uchwały nr 21/2018 Rady Wydziału Ekonomii z dnia 17 maja 2018 1 2 E/I/O.1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 30 30 30 2 3 E/I/O.2 Język obcy ZAL 120 120
Bardziej szczegółowoKierunki REKRUTACJA 2018/2019 WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH EKONOMIA ZARZĄDZANIE ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI. Nowa oferta specjalności!!!
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH REKRUTACJA 2018/2019 Kierunki EKONOMIA ZARZĄDZANIE ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI Nowa oferta specjalności!!! Logistyka NOWOŚĆ!!! Możliwość wyjazdu do Portugalii i uzyskania
Bardziej szczegółowoKrótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży wydawniczej
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży wydawniczej Karolina Piątkowska Wrocław 2013 Spis treści: Wstęp... 3 I. Opis teoretyczny
Bardziej szczegółowoZarządzanie projektem inwestycyjnym
Zarządzanie projektem inwestycyjnym Plan wykładu Jak oszacować opłacalność inwestycji? Jak oszacować zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne? Etapy budżetowania inwestycji 1. Sformułowanie długofalowej
Bardziej szczegółowoANALIZA DYNAMIKI DOCHODU KRAJOWEGO BRUTTO
ANALIZA DYNAMIKI DOCHODU KRAJOWEGO BRUTTO Wprowadzenie Zmienność koniunktury gospodarczej jest kształtowana przez wiele różnych czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych. Znajomość zmienności poszczególnych
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim
Bardziej szczegółowoKierunek: EKONOMIA Profil: OGÓLNOAKADEMICKI Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia Obowiązujący od r. rok I Godzin zajęć, w tym:
Kierunek: EKONOMIA Profil: OGÓLNOAKADEMICKI Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia Obowiązujący od 01.10.2015 r. rok I I Przedmioty podstawowe (A) 1 Makroekonomia E 1 30 30 6 30 6 2 Wnioskowanie statystyczne
Bardziej szczegółowoUchwała nr 2/I/2018 Rady Wydziału z dnia r. Obowiązuje od roku akademickiego 2018/19 EKONOMIA - studia stacjonarne II stopnia I ROK
Uchwała nr /I/018 Rady Wydziału z dnia.01.018 r. EKONOMIA - studia stacjonarne II stopnia I ROK SEMESTR I (zimowy) SEMESTR II (letni) RAZEM 1 Statystyczna analiza danych 30 16 E 5 30 0 16 6 5 INE Ekonomia
Bardziej szczegółowoSEMESTR I (zimowy) SEMESTR II (letni) RAZEM. Punkty ECTS. W Ćw Lab E/Z
EKONOMIA - studia stacjonarne II stopnia I ROK Uchwała nr /I/08 Rady Wydziału z dnia.0.08 r. Statystyczna analiza danych 30 6 E 5 30 0 6 46 5 INE Ekonomia Międzynarodowa 0 0 E 4 0 0 0 40 4 INE 3 Rynki
Bardziej szczegółowoKIERUNEK: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY LICENCJACKI
KIERUNEK: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY LICENCJACKI Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia realizowane według planu studiów nr I Zagadnienia kierunkowe 1. Proces komunikacji
Bardziej szczegółowoUchwała nr 2/I/2018 Rady Wydziału z dnia r. Obowiązuje od roku akademickiego 2018/19 EKONOMIA - studia niestacjonarne II stopnia I ROK
EKONOMIA - studia niestacjonarne II stopnia I ROK SEMESTR I (zimowy) SEMESTR II (letni) RAZEM Statystyczna analiza danych 0 E 5 0 0 3 5 INE Ekonomia Międzynarodowa 6 6 E 6 6 0 3 INE 3 Rynki Finansowe 6
Bardziej szczegółowoWykres 1 EBIT i EBITDA w pierwszym kwartale lat 2010, 2011 i 2012
KOMENTARZ ZARZĄDU NA TEMAT CZYNNIKÓW I ZDARZEŃ KTÓRE MIAŁY WPŁYW NA OSIĄGNIETE WYNIKI FINANSOWE Niniejszy raport prezentuje wybrane dane bilansu oraz rachunku zysków i strat, przepływy pieniężne i wskaźniki
Bardziej szczegółowoWażną umiejętnością jest zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków ryzyka.
Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związane Ważną umiejętnością jest zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków ryzyka. Zjawisko czy
Bardziej szczegółowoM. Dąbrowska. K. Grabowska. Wroclaw University of Economics
M. Dąbrowska K. Grabowska Wroclaw University of Economics Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstw z branży produkującej napoje JEL Classification: A 10 Słowa kluczowe: Zarządzanie
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach SYLLABUS na rok akademicki 2015/2016
Tryb studiów Stacjonarne Nazwa kierunku studiów EKONOMIA Poziom studiów Stopień drugi Rok studiów/ semestr I/ Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Specjalność Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoJournal of Agribusiness and Rural Development
www.jard.edu.pl Journal of Agribusiness and Rural Development eissn 1899-5772 tłumaczenie ZASTOSOWANIE WYBRANYCH MODELI DYSKRYMINACYJNYCH W OCENIE RYZYKA UPADŁOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW PRZETWÓRSTWA MIĘSNEGO
Bardziej szczegółowoZmiany koniunktury gospodarczej a sytuacja ekonomiczna wybranych przedsiębiorstw z branży budowlanej w Polsce
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu Wydział Ekonomiczny Mgr Dorota Teresa Słowik Zmiany koniunktury gospodarczej a sytuacja ekonomiczna wybranych przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoProgram studiów dla kierunku ZARZĄDZANIE - studia pierwszego stopnia - dla cyklu kształcenia od roku akademickiego 2014/2015
Program studiów dla kierunku ZARZĄDZANIE - studia pierwszego stopnia - dla cyklu kształcenia od roku akademickiego 2014/2015 I. Ogólna charakterystyka studiów Studia pierwszego stopnia studia licencjackie
Bardziej szczegółowoFinanse dla menedżerów praktyczne warsztaty dla niefinansistów
Finanse dla menedżerów praktyczne warsztaty dla niefinansistów Terminy szkolenia 15-16 wrzesień 2016r., Kraków - InterHouse*** Cele szkolenia Celem szkolenia jest przekazanie Uczestnikom praktycznej i
Bardziej szczegółowoSara Wasyluk. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Post - Crisis Cach Management in Polish Manufacture of food products Firms
Sara Wasyluk Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Post - Crisis Cach Management in Polish Manufacture of food products Firms Zarządzanie gotówką w warunkach pokryzysowych w przedsiębiorstwach z branży
Bardziej szczegółowoAnaliza finansowa dla zakładów ubezpieczeń
Analiza finansowa dla zakładów ubezpieczeń Miejsce: BODiE PKU Warszawa, ul. Wolska 191 (Hotel COLIBRA) Termin: 5-6.07; 4-5.09; 26-27.10; 30.11-01.12.2017 r. Wykładowca: Trener biznesu, posiadający międzynarodowy
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Bardziej szczegółowoNIEWYPŁACALNOŚĆ NIEWYPŁACALNOŚĆ, UPADŁOŚĆ UPADŁOŚĆ NIEWYPŁACALNOŚĆ UPADŁOŚĆ W SENSIE EKONOMICZNYM UPADŁOŚĆ W SENSIE EKONOMICZNYM
NIEWYPŁACALNOŚĆ NIEWYPŁACALNOŚĆ, UPADŁOŚĆ niemożliwość terminowego spłacania bieżących zobowiązań; występuje gdy podmiot gospodarczy nie jest w stanie zapewnić ciągłości spłaty rachunków bieżących z powodu
Bardziej szczegółowoPlan studiów niestacjonarnych I stopnia Kierunek Ekonomia Profil ogólnoakademicki realizacja od roku akademickiego 2018/2019
I ROK II ROK III ROK Lp Kod przedmiotu Przedmiot Forma zaliczenia Grupa treści ogólnych 1 E/I/O1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 18 18 18 2 2 E/I/O2 Język obcy ZAL 72 72 18 3 18 3 18 3 18 3 3 przedmioty
Bardziej szczegółowoGłównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.
KAPITAŁ W PRZEDSIĘBIORSTWIE I JEGO STRUKTURA Autor: Jacek Grzywacz, Wstęp W opracowaniu przedstawiono kluczowe zagadnienia dotyczące możliwości pozyskiwania przez przedsiębiorstwo kapitału oraz zasad kształtowania
Bardziej szczegółowoZarządzanie ryzykiem finansowym Kod przedmiotu
Zarządzanie ryzykiem finansowym - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Zarządzanie ryzykiem finansowym Kod przedmiotu 04.3-WZ-ZarzD-ZRF-S16 Wydział Kierunek Wydział Ekonomii i Zarządzania
Bardziej szczegółowoA.Światkowski. Wroclaw University of Economics. Working paper
A.Światkowski Wroclaw University of Economics Working paper 1 Planowanie sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstwa z branży deweloperskiej Cel pracy: Zaplanowanie sprzedaży spółki na rok 2012 Słowa kluczowe:
Bardziej szczegółowomgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Tytuł: Zarządzanie ryzykiem finansowym w polskich przedsiębiorstwach działających w otoczeniu międzynarodowym Ostatnie dziesięciolecia rozwoju
Bardziej szczegółowo15. M. Zaleska (red.), Współczesna bankowość. Teoria i praktyka, Difin, Warszawa A. Kaźmierczak, Polityka pieniężna w gospodarce otwartej,
ZESTAWIENIE zagadnień i literatury do egzaminu doktorskiego z przedmiotów kierunkowych II Wydziałowej Komisji ds. Przewodów Doktorskich na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego Finanse
Bardziej szczegółowoASM 603 + ASM 604 + ASM 605: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1-3
ASM 603 + ASM 604 + ASM 605: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1-3 Szczegółowy program kursu ASM 603: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1 1. Zagadnienia ekonomiczne
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW STACJONARNYCH I STOPNIA. Forma zajęć. forma zaliczenia. wykłady. Razem. wykład. Ćw/konw/zaj.t. ćwiczenia
Kierunek: EKONOMIA O. Grupa treści ogólnych E/I/O.1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 30 30 30 2 E/I/O.2 Język obcy ZAL 120 120 30 3 30 3 30 3 30 3 WF1 Wychowanie fizyczne ZAL 60 60 30 1 30 1 A. Grupa treści
Bardziej szczegółowoPublikacja danych za okres czerwiec-wrzesień 2017 r. z nowego systemu sprawozdawczego statystyki monetarnej
Publikacja danych za okres czerwiec-wrzesień 2017 r. z nowego systemu sprawozdawczego statystyki monetarnej W dniu 23 października br. NBP opublikował po raz pierwszy agregaty monetarne wyliczone na podstawie
Bardziej szczegółowoSpis treści Wstęp 1. Ryzyko a pojęcie cykliczności, procykliczności i antycykliczności zjawisk sfery realnej i systemu finansowego gospodarki
Wstęp... 11 1. Ryzyko a pojęcie cykliczności, procykliczności i antycykliczności zjawisk sfery realnej i systemu finansowego gospodarki... 23 1.1. Wprowadzenie... 23 1.2. Definicje zjawiska cyklu koniukturalnego,
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA. Forma zajęć. forma zaliczenia. wykłady. Razem. wykład. Ćw/konw/zaj.t. ćwiczenia
Kierunek: EKONOMIA O Grupa treści ogólnych E/I/O1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 18 18 18 2 E/I/O2 Język obcy ZAL 72 72 18 3 18 3 18 3 18 3 A Grupa treści podstawowych E/I/A1 Mikroekonomia E / 2 72 36
Bardziej szczegółowosprawozdawczego oraz dostarczenie informacji o funkcjonowaniu spółki. Natomiast wadą jest wymóg wyważonego doboru wskaźników, których podstawą jest
ANALIZA WSKAŹNIKOWA Analiza danych finansowych za pomocą analizy wskaźnikowej wykorzystuje różne techniki badawcze, podkreślając porównawczą oraz względną wagę prezentowanych danych, które mają ocenić
Bardziej szczegółowoZarządzanie finansami w praktyce międzynarodowej. Studia podyplomowe Zajęcia odbywają się w Warszawie
Zarządzanie finansami w praktyce międzynarodowej Studia podyplomowe Zajęcia odbywają się w Warszawie Program Program koncentruje się na praktycznych technikach i umiejętnościach niezbędnych finansistom.
Bardziej szczegółowoZarządzanie finansami i raportowanie wyników w praktyce międzynarodowej. Studia podyplomowe Zajęcia odbywają się w Warszawie
Zarządzanie finansami i raportowanie wyników w praktyce międzynarodowej Studia podyplomowe Zajęcia odbywają się w Warszawie Program Program koncentruje się na praktycznych technikach i umiejętnościach
Bardziej szczegółowo3.3.1 Metody porównań rynkowych
3.3.1 Metody porównań rynkowych Metoda porównań rynkowych polega na porównaniu obiektu wycenianego z wartościami rynkowymi obiektów podobnych. Porównanie to może odbywać się bezpośrednio (np. środki transportu)
Bardziej szczegółowoBiznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia
Biznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia 1 Co to jest biznesplan? Biznes plan można zdefiniować jako długofalowy i kompleksowy plan działalności organizacji gospodarczej lub realizacji przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoKrótkoterminowe decyzje w zakresie finansów przedsiębiorstwa na przykładzie firmy z branży zajmującej się produkcją spożywczą.
Krótkoterminowe decyzje w zakresie finansów przedsiębiorstwa na przykładzie firmy z branży zajmującej się produkcją spożywczą. Anna Kalińska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Słowa kluczowe: kapitał
Bardziej szczegółowoTematy prac dyplomowych, do realizacji w roku akademickim 2017/2018 na kierunku: Finanse i rachunkowość - studia stacjonarne I stopnia - licencjat
Tematy prac dyplomowych, do realizacji w roku akademickim 2017/2018 na kierunku: Finanse i rachunkowość - studia stacjonarne I stopnia - licencjat Lp. Tytuł / stopień Nazwisko Imię promotora naukowy promotora
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Procesy naprawcze i rozwojowe w ch Corrective and developmental processes in enterprises Kierunek: Kod przedmiotu: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji ZiP.G4.D4K.06 Management and Production
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW STACJONARNYCH I STOPNIA. Forma zajęć. forma zaliczenia. wykłady. Razem. wykład. Ćw/konw/zaj.t. ćwiczenia
Kierunek: EKONOMIA O Grupa treści ogólnych E/I/O1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 30 30 30 2 E/I/O2 Język obcy ZAL 120 120 30 3 30 3 30 3 30 3 WF1 Wychowanie fizyczne ZAL 60 60 30 30 A Grupa treści podstawowych
Bardziej szczegółowoMagdalena Dziubińska. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Prognoza przychodów ze sprzedaży dla przedsiębiorstwa XYZ z branży 85.4 PKD Magdalena Dziubińska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu JEL Classification G0 key words: planowanie finansowe, prognoza przychodów,
Bardziej szczegółowoPrognozowanie upadłości przedsiębiorstw spedycyjnych jako bankowe narzędzie decyzyjne
Sławomir Juszczyk, Rafał Balina Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Prognozowanie upadłości przedsiębiorstw spedycyjnych jako bankowe narzędzie
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA INWESTYCJE I NIERUCHOMOŚCI
EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK: INWESTYCJE I NIERUCHOMOŚCI (studia pierwszego stopnia) Łódź, 2014 12. Określenie kierunkowych efektów kształcenia wraz z odniesieniem do obszarowych efektów określonych dla
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015/ /2018 (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015/2016-2017/2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Finanse przedsiębiorstw i instytucji finansowych Kod przedmiotu/
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. 2. Procykliczność w działalności bankowej na gruncie teorii zawodności mechanizmu rynkowego i finansów
Spis treści Wstęp 1. Ryzyko a pojęcie cykliczności, procykliczności i antycykliczności zjawisk sfery realnej i systemu finansowego gospodarki 1.1. Wprowadzenie 1.2. Definicje zjawiska cyklu koniukturalnego,
Bardziej szczegółowoAnaliza finansowa przedsiębiorstwa
Analiza finansowa przedsiębiorstwa Szkolenie dwudniowe. Pierwszego dnia od 10.00 do 16.00, drugiego dnia od 9.00 do 15.00 Program szkolenia: 1. Finansowy cel działania przedsiębiorstwa o jakie cele przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoWZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FINANSE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FINANSE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów finanse należy do obszaru kształcenia
Bardziej szczegółowo