Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych. Methods of assessment of surface water trophic state
|
|
- Czesław Dobrowolski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych Methods of assessment of surface water trophic state Mgr inŝ. Zbigniew Kowalewski, doktorant I roku Wydział Geodezji Górniczej i InŜynierii Środowiska, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska Słowa kluczowe: eutrofizacja, wskaźniki integralne, wskaźnik ITS, ocena stanu troficznego Key words: eutrophication, integral indicators, ITS Index, assessment of trophic state Streszczenie Proces eutrofizacji jest jednym z podstawowych problemów wód powierzchniowych. Artykuł przedstawia róŝne metody oceny stanu wód pod względem ich stanu troficznego. Prezentuje równieŝ integralny wskaźnik troficzności ITS (Index Of Throphical State), będący nowym podejściem do sposobu oceny bilansu biotycznego wód powierzchniowych. Wskaźnik ten w sposób adekwatny odzwierciedla stan trofii wód, jest przy tym prosty i ekonomiczny w zastosowaniu. Dzięki temu moŝliwe jest stosowanie wskaźnika ITS do szybkiego i podstawowego monitoringu wód powierzchniowych. Summary Eutrophication is one of the primary problems of surface waters. Article shows different methods of surface water trophic state assessment. Article presents one of the methods of trophic level estimation the integral trophic indicator ITS (Index of Trophical State). ITS index present new way trophic state assessment of surface waters. This index in adequate way shows water trophic status, and it is simple and economic. It is possible to use ITS index for fast ecological monitoring of surface waters. Wstęp Eutrofizacja jest procesem zwiększania się produktywności wód w wyniku wzrostu zawartości substancji odŝywczych w wodzie. Wzrost zawartości azotu i fosforu powoduje masowy rozwój roślinności wodnej, a co za tym idzie, wzrost ilości materii organicznej powodującej zanieczyszczenie wód [Dojlido 1995]. W warunkach nagromadzenia duŝej ilości glonów, następuje zahamowanie procesu fotosyntezy oraz szereg zjawisk takich jak: antybiotyczne lub toksyczne oddziaływanie wydzielanych przyŝyciowo do środowiska metabolitów oraz produktów rozkładu obumierającej masy glonów, pogarszanie się warunków tlenowych itp.[tarwid 1988]. RozróŜnia się eutrofizację naturalną i antropogeniczną. Eutrofizacja naturalna występuje w jeziorach, jest powolnym procesem, w wyniku którego misa jeziora jest stopniowo uŝyźniana, w następstwie czego zamienia się najpierw w bagno, później w ekosystem lądowy. Eutrofizacja antropogeniczna występuje w wyniku nadmiernego dopływu substancji biogennych ze źródeł antropogenicznych do wód. Jako podstawowe przyczyny eutrofizacji antropogenicznej wymienia się ścieki komunalne, erozję oraz nawozy sztuczne stosowane w rolnictwie (EC 2000, EEA 2005, WHO, EC 2002). Proces eutrofizacji moŝna podzielić na cztery etapy: wzbogacenie wód w substancje odŝywcze rozrost bentosu, glonów, fitoplanktonu i ryb; pierwsze symptomy zmiany w składzie gatunkowym, wzrost produkcji pierwotnej i biomasy, wzrost sedymentacji materii organicznej, szkodliwe zakwity glonów; drugim etapem jest zmniejszenie stopnia przezroczystości wody, wytworzenie warunków beztlenowych oraz postępujące zmiany w strukturze populacji bezkręgowców bentosowych, kolejnym etapem jest wyczerpywanie się zasobów tlenowych, do wody wydzielają się toksyczne substancje pochodzące z obumarłych organizmów, finalnym efektem jest masowa śmierć organizmów w anaerobowym środowisku [EEA 1999, HELCOM 2009] Eutrofizacja stała się problemem globalnym, proces ten jest widoczny zarówno w morzach jak i w rzekach i jeziorach na całym świecie. [OzCoasts, EEA 2001, NOAA 1999, Selman M i in 2008, Imai I i in 2006, WRI 2005]. Eutrofizacja jezior jest najczęstszym i najbardziej brzemiennym w skutki antropogenicznym zakłóceniem funkcjonowania ekosystemów wodnych [Lampert, Sommer 1996]. Metody oceny stanu troficznego
2 Według UNESCO [Unesco 2003] wskaźniki środowiska powinny charakteryzować się następującymi cechami: 1) reprezentować waŝne problemy środowiskowe, 2) nieść waŝne informacje lecz być ogólnie i łatwo rozumiane, 3) być znaczące równieŝ dla zewnętrznych odbiorców, 4) pomagać w skupieniu się na informacjach aby móc odpowiedzieć na waŝne pytania, 5) pomagać w procesie podejmowania decyzji 6) efektywność i ekonomiczność. W bardziej ekologicznym ujęciu wskaźnik powinien być łatwy w uŝyciu, wraŝliwy na zmiany w środowisku, niezaleŝny od referencyjnych i kontrolnych próbek, jego zastosowanie powinno być jak najbardziej uniwersalne wraz z moŝliwością dostosowania do potrzeb lokalnych ekosystemów, powinien być powiązany z polityką ekologiczną oraz ustawodawstwem [Salas F i in 2006]. Jako jeden z najbardziej podstawowych wskaźników eutrofizacji moŝe być zastosowana zawartość organicznego węgla, g/m 2 x rok, zaproponowany przez Nixona [Nixon 1995]. W krajach Unii Europejskiej podstawowymi wskaźnikami słuŝącymi do oceny stanu troficznego są: całkowity fosfor (PTOT), fosforany (PO4P), azot całkowity lub azot Kjeldahla a (NTOT), azot utleniony (NO23N), azot azotanowy (NO2N), azot amonowy (NH4N), chlorofil a (CHLA), przezroczystość krąŝka Secchiego (SDT). Wskaźniki te były zastosowane do pomiarów stopnia eutrofizacji podczas monitoringu wód powierzchniowych 15 państw Unii Europejskiej oraz Islandii i Norwegii w latach dziewięćdziesiątych [Kristensen, Bøgestrand 1996]. Europejska Agencja Środowiska (EEA) w swoim dokumencie EUROWATERNET dotyczącym sposobów monitoringu, podaje listę proponowanych wskaźników słuŝących do pomiaru stanu troficznego. Jako kluczowe, pierwszorzędne wskaźniki EEA proponuje: całkowity fosfor, rozpuszczony fosfor, amoniak, azot całkowity, azot organiczny oraz azot azotanowy. Jako drugorzędne ale równie waŝne wskaźniki zaproponowane są: makrobezkręgowce, ichtiofauna, makrofity, fitoplankton, oraz chlorofil. Jako wskaźniki fizyko-chemiczne i hydromorfologiczne EEA proponuje: tlen rozpuszczony, ph, alkaliczność, przewodność, temperaturę, cząstki zawieszone, biologiczne zapotrzebowanie na tlen, chemiczne zapotrzebowanie na tlen, ogólny węgiel organiczny, przezroczystość krąŝka Secchiego, frakcje glinu, przepływ oraz poziom wód. [EEA 1998]. Oprócz podstawowych wskaźników stanu troficznego istnieją równieŝ wskaźniki integralne ukierunkowane na bardziej całościowe podejście do oceny stanu trofii ekosystemów. Wskaźniki te składają się zazwyczaj z kilku parametrów zarówno biotycznych jak i abiotycznych. Jako pierwszy próby oceny stanu środowiska za pomocą integralnego wskaźnika dokonał Satmasjadis w 1982, była to ocena terenów przybrzeŝnych za pomocą wskaźnika opartego o wielkość cząstek osadów i bioróŝnorodność organizmów bentosowych [Jørgensen i in 2005]. Obecnie jednym z bardziej popularnych integralnych wskaźników stanu troficznego jest wskaźnik TRIX Trophic State autorstwa Richarda Vollenweidera [Volleinweider i in 1998]. Wskaźnik ten wyraŝa się wzorem: TRIX log10 Cha + log10 ad% O + log10 DIN + log m = 10 TP k [1] gdzie Ch a to zawartość chlorofilu a w µg/l; ad%o to odchylenie bezwzględne z nasycenia wody tlenem; DIN to rozpuszczony nieorganiczny azot w µg/l; TP to całkowity fosfor w µg/lp; k i m to stałe czynniki wynoszące odpowiedni -1,5 oraz 1,2. Wskaźnik ten początkowo słuŝył do oznaczania stanu biologicznego wód na wybrzeŝach Włoch [Giovanardi,Volleinweider, 2004] oraz do badania wód Wenecji [Bendoricchio, De Boni 2005], aktualnie jest wdroŝony do włoskiego ustawodawstwa. Wskaźnik TRIX jest stosowny do oceny wód na wybrzeŝach Słowenii [UNEP 2003] oraz Bałtyku w zatoce Fińskiej [Vascetta i in 2004], na morzu Północnym [EEA 2001] oraz Czarnym [Moncheva i in 2002, Parkhomenko i in 2003]. Istnieje takŝe bardziej uniwersalna wersja wskaźnika TRIX nazwana UNTRIX w której istnieje moŝliwość zastosowania do róŝnych wód w róŝnych rejonach geograficznych, oraz bardziej zgodna z załoŝeniami Ramowej Dyrektywy Wodnej [Pettine i in 2007].
3 Innym popularnym wskaźnikiem stanu trofii jest TSI (Trophic State Index) opracowany w 1977 roku dla jezior przez Robert Carlsona [Carlson 1977]. Podstawą teoretyczną do utworzenia wskaźnika było załoŝenie, Ŝe stan troficzny moŝe być wyraŝony poprzez ilość znajdujących się w danym zbiorników wodnym glonów, masę glonów moŝna natomiast ocenić za pomocą zawartości chlorofilu, widzialności krąŝka Secchiego oraz całkowitego fosforu. Wskaźnik przyjmuje wartości od 0 do 100, przy czym wartości poniŝej 30 oznaczają oligotrofie natomiast powyŝej 80 hipertrofie. Wskaźnik składa się z trzech wzorów określających wartości liczbowe dla chlorofilu, fosforu i widzialności krąŝka oraz z zestawienia, umoŝliwiającego określenie w jakim stanie troficznym znajduje się zbiornik wodny. TSI(SD) = ln(sd) [2] TSI(CHL) = 9.81 ln(chl) [3] TSI(TP) = ln(tp) [4] Gdzie SD to widzialność krąŝka Secchiego, CHL oznacza chlorofil a TP całkowity fosfor. Wskaźnikiem słuŝącym do oceny kondycji wód pod względem zagroŝenia eutrofizacją jest wskaźnik OEC Overall Eutrophic Condition [ASSETS]. Wskaźnik ten stanowi część modelu ASSETS (The Assessment for Estuarine Trophic Status) słuŝącego do określenia stopnia eutrofizacji i zagroŝenia deficytem tlenowym w estuariach i wodach przybrzeŝnych, który jest wspólnym projektem dwóch organizacji NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) z USA i IMAR (Institute of Marine Research) z Portugali. ZałoŜenie teoretyczne wskaźnika opiera się na moŝliwości wykrycia przyszłych negatywnych skutków eutrofizacji poprzez analizę pierwszych i drugich symptomów tego procesu [HELCOM 2009, EEA 1999]. Do obliczenia wartości wskaźnika słuŝą: chlorofil a i tlen rozpuszczony a takŝe wskaźniki wzrostu i toksyczności makroglonów określone za pomocą wartości liczbowych. We wskaźniku waŝną role odgrywa wielkość terenu badań a takŝe rodzaj wód (strefa pływów, strefa mieszania się wód, strefa wody morskiej). Wartość wskaźnika która przyjmuje wielkość od 0 do 1 jest następnie porównywana z tabelą określającą jak bardzo woda jest naraŝona na skutki eutrofizacji. Integralny wskaźnik stanu troficznego wód ITS Wskaźnik ITS (Index of Trophical State) jest nowym sposobem oceny stanu troficznego wód powierzchniowych [Neverova-Dziopak 2007]. ZałoŜeniami teoretycznymi, na których opiera się wskaźnik, są zaburzenia równowagi w procesach produkcji i rozkładu substancji organicznej w wodach powierzchniowych podczas eutrofizacji. Zmiany w równowadze biotycznej prowadzą do zmian stosunków ilościowych w stęŝeniach O 2 oraz CO 2 [Odum 1971, Dojlido 1995]. Gdy prędkość rozkładu substancji organicznej jest większa od prędkości produkcji, stęŝenie CO 2 wzrasta a O 2 maleje, gdy prędkość rozkładu jest mniejsza od prędkości produkcji, stęŝenie CO 2 maleje a O 2 rośnie. Zatem, znając stosunek koncentracji tlenu i dwutlenku węgla w ekosystemach, moŝna określić stosunek prędkości przebiegu procesów produkcji i rozkładu substancji organicznych a więc stanu bilansu biotycznego. ZaleŜność pomiędzy CO 2 i O 2 jako wskaźnika stanu bilansu biotycznego wynika równieŝ z równania bilansu fotosyntezy. nco V prod 2 nh 2O CH 2O) n + ( + no [5] V dest 2 Gdzie Vprod i Vdest to prędkość procesów produkcji (fotosyntezy) i rozkładu substancji; n to liczba cząsteczek uczestniczących w reakcji. Zgodnie z prawem działania mas Guldberga i Waagego, które określa stan równowagi chemicznej w zaleŝności od stęŝenia substratów i produktów reakcji, moŝna zapisać: V prod. = k 1 [CO 2 ] n [H 2 O] n oraz V dest. = k 2 [CH 2 O] n [O 2 ] n [6] zatem
4 V prod. /V rozk. = k 1 [CO 2 ] n [H 2 O] n / k 2 [CH 2 O] n [O 2 ] n [7] gdzie k1 i k2 to stałe prędkości reakcji produkcji i rozkładu. Jako, Ŝe koncentracje substancji w fazach indywidualnych są stałe i wynoszą 1 zatem: [H 2 O] = [CH 2 O] = 1, stąd V prod. /V dest. = k 1 [CO 2 ] n /k 2 [O 2 ] n [8] W środowisku wodnym zawartość tlenu moŝe być wyraŝona poprzez nasycenie wody O2 natomiast zawartość CO2 moŝe być wyraŝona poprzez ph. Zmiana stęŝeń CO2 prowadzi do zmian w wielkości ph, wynika to z równowagi węglanowej, czyli stanu określonej proporcji pomiędzy jonami wodorowęglanowymi i dwuwęglanowymi: CO 2 + H 2 H 2 CO 3 H + + HCO 3 - H + + CO 3 2- [9] W wodach powierzchniowych wartość ph wynosi zazwyczaj od 6 do 8,5, w takich warunkach mogą występować jednocześnie wszystkie formy układu węglowego. Rozpuszczony w wodzie dwutlenek węgla występuje głównie w postaci CO 2, tylko ok. 1% stanowi postać kwasu węglowego H 2 CO 3 [Bulski, Dojlido 2007]. Zmiana stęŝenia CO 2 w wodach powierzchniowych prowadzi do przesunięcia równowagi węglanowej i zmiany koncentracji jonów wodoru a co za tym idzie wartości ph wody. Gdy dwutlenek węgla występuje w nadmiarze, węglany rozpuszczają się, przy niedoborze CO 2 osadzają się. Gdy prędkość procesów produkcji substancji organicznej jest większa od prędkości procesów rozkładu stęŝenia CO 2 maleją a wartość ph wzrasta, przy zanieczyszczeniu substancjami toksycznymi lub niedoborze substancji biogennych stęŝenia CO 2 rosną natomiast ph maleje [Neverova-Dziopak 2007]. Z powyŝszych rozwaŝań wynika,ŝe stan troficzności moŝe zostać opisany za pomocą stęŝeń CO 2 i O 2, te natomiast za pomocą wartości ph i procentu nasycenia wody tlenem. Stan bilansu biotycznego czyli stosunku prędkości produkcji do prędkości rozkładu jest więc funkcją f(ph i [O 2 %]). Liczne badania [Neverova-Dziopak 2007] potwierdzają, Ŝe zaleŝność pomiędzy ph i % nasycenia wody tlenem moŝe być przybliŝona za pomocą wartości liniowych. Ustaloną empirycznie zaleŝność pomiędzy ph i % nasycenia wody O 2, oraz stany troficzne jakie reprezentuje ta zaleŝność przedstawia rysunek 2. Rysunek 1 ZaleŜność pomiędzy ph a % nasycenia wody tlenem [Neverova-Dziopak 2007] Fig. 3. The dependence of the ph value on the water saturation of oxygen [Neverova-Dziopak 2007] Przy jednakowym nasyceniu wody tlenem wartość ph jest tym większa, im wyŝszy jest stan troficzny. Dlatego jako wartość % nasycenia wody tlenem przy ustalaniu wskaźnika ITS przyjęto 100% nasycenia. Wzór z jakiego oblicza się wartość wskaźnika ma postać: ITS = ΣpH i / n + a (100 Σ [O 2 %] / n) [10] phi pomiar wartości ph w czasie t; [O2,%] koncentracja tlenu w wodzie mierzona synchronicznie z pomiarami ph w czasie t; a współczynnik empiryczny; n liczba pomiarów w czasie t. Wartości integralnego wskaźnika ITS odpowiadające róŝnym stanom troficznym, obliczonym na podstawie danych empirycznych, dla róŝnych ekosystemów słodkowodnych przedstawia tabela 2
5 Tabela 1 Wartości wskaźnika ITS dla róŝnych stanów troficznych Table 2 Values of ITS in waters of different trophic status Biotic balance (V prod. /V destr. ) Trophic state ITS negative (V prod. /V destr. < 1) sustainable (V prod. /V destr. = 1) positive(v prod. /V destr. > 1) Dystrophic Ultraoligotrophic Ologotrophic Mezotrophic Eutrophic < 5, 7 ± 0,3 6,3 ± 0,3 7,0 ± 0,3 7,7 ± 0,3 > 8,3 ± 0,3 Zastosowanie integralnego wskaźnika ITS Podstawowym wymogiem, koniecznym do zastosowania wskaźnika ITS do oceny stanu troficznego wód, jest istnienie korelacji liniowej pomiędzy wartością ph a procentem nasycenia wody tlenem. Pierwsze badania wykonane były dla wód zatoki Newskiej, a na terenie Polski - dla rzek Pilicy i Warty i zbiornika Sulejowskiego [Neverova-Dziopak 2007]. W artykule przedstawiono wyniki badań wybranych rzek małopolski, których celem była weryfikacja moŝliwości zastosowania wskaźnika ITS do oceny stanu troficznego wód powierzchniowych. Podstawą metodologiczną badań była analiza statystyczna danych wartości ph i % nasycenia wody tlenem. Dane pochodzą z monitoringu z lat Dla Wisły było przeanalizowano 104 pomiary zawartości tlenu i ph w punkcie pomiarowym Górka powyŝej ujęcia Szreniawy, 140 pomiary w punktu pomiarowego Niepołomice. Dla rzeki Skawy pomiary z punktu pomiarowego Jordanów, 100 pomiarów dla punktu pomiarowego PowyŜej Suchej Beskidzkiej, 112 pomiarów dla punktu pomiarowego Wadowice, 152 pomiary dla punktu pomiarowego Zator. Wszystkie dane zostały najpierw uporządkowane za pomocą standardowych metod statystycznych a następnie zgrupowane w tzw. tabelę korelacji. Analiza korelacji została przeprowadzona za pomocą programu Statistica wersja 8, istotność korelacji badano za pomocą współczynnika korelacji r Pearsona. Wyniki badań ukazuje tabela 3. Tabela 2 Wartość współczynnika korelacji r dla punktów pomiarowych Table 3 Values of correlation r for measurement points Punkt pomiarowy r Pilica 159,8 km 0,702 Pilica 128,4 km 0,876 Wisła; Górka pow uj Szreniawy 0,949 Wisła; Niepołomice 0,815 Skawa; Zator 0,929 Skawa; Jordanów 0,815 Skawa; Wadowice 0,932 Skawa; pow Suchej Beskidzkiej 0,799 ZaleŜność pomiędzy wartościami ph oraz % nasycenia wody tlenem dla punktów Skawa Zator i Wisła Niepołomice obrazują rysunki 3 i 4 [Neverova-Dziopak, Kowalewski 2009].
6 Rysunek 2 ZaleŜność ph od %nasycenia O 2 dla rzeki Skawy punkt pomiarowy Zator, r=0,92882 Fig 3 The dependence of ph value on the water saturation of oxygen O 2, Skawa, Zator, r=0,92882 Rysunek 3 ZaleŜność ph od %nasycenia O2 dla rzeki Wisły punkt pomiarowy Niepołomice, r=0,81570 Fig 4 The dependence of ph value on the water saturation of oxygen O 2, Wisła, NIepołomice, r=0,81570 Wnioski Eutrofizacja stanowi obecnie największy problem wód powierzchniowych zarówno morskich jak i wód słodkich. Aby skutecznie przeciwdziałać zagroŝeniu jakim jest nadmierny wzrost zawartości substancji odŝywczych w wodach naleŝy go dokładnie poznać oraz prowadzić regularny monitoring zarówno wód objętych eutrofizacją jak i tym w których problem ten na razie nie występuje. Wymagane są odpowiednie regulacje prawne, wspólne działania pomiędzy państwami oraz metodyka i odpowiednie narzędzia aby móc chronić wody przed szkodliwymi zmianami trofii. W procesie monitoringu bardzo waŝne są odpowiednie metody i narzędzia oprócz standardowych wskaźników ujętych przez regulacje prawne, waŝne jest stosowanie innych, dodatkowych wskaźników. Integralne wskaźniki dają moŝliwość całościowego określenia sytuacji w wodach, w ich skład wchodzą róŝne parametry dzięki którymi moŝliwa jest ogólna ocena stanu trofii. Integralny wskaźnik stanu troficznego ITS daje moŝliwość szybkiej i dokładniej oceny stanu jakości wód pod kątem zmian wywołanych wzrostem ilości nutrietów. Jest łatwy w uŝyciu i ekonomiczny poniewaŝ w jego skład
7 wchodzą tylko dwa, mierzone w standardowym monitoringu, parametry ph i % nasycenia wody tlenem. Te zalety pozwalają zaproponować wskaźnik ITS do oceny stanu troficznego wód w Polsce. Literatura ASSETS. Assessment of Estuarine Trophic Status. Bendoricchio G, De Boni G (2005) A water-quality model for the Lagoon of Venice, Italy. Ecological Modelling 184. Bulski T, Dojlido J (2007) Technologie ochrony środowiska. Oficyna wydawnicza WSEiZ. Canfield D E Jr., Langeland K A, Maceina M J, Haller W T, Shireman J V, Jones J R (1983) Trophic state classification of lakes with aquatic macrophytes. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 40. Carlson R E (1977) A trophic state index for lakes. Limnology and Oceanography 22. Carlson R E (1983) Discussion on Using differences among Carlson s trophic state index values in regional water quality assessment, by Richard A. Osgood. Water Resources Bulletin 19. Carlson R E, Simpson J (1996) A Coordinator s Guide to Volunteer Lake Monitoring Methods. North American Lake Management Society. Dojlido J (1995) Chemia wód powierzchniowych. Ekonomia i Środowisko. EC (2000) Nitrates Directive (91/676/EEC), Status and trends of aquatic environment and agricultural practice. European Commission Directorate-General for Environment. EEA (1999) Nutrients in European ecosystems, Environmental assessment report No 4. EEA (1998) EUROWATERNET, The European Environment Agency s Monitoring and Information Network for Inland Water Resources. Technical Report No 7. EEA (2001) Eutrophication in Europe s coastal waters. Topic report No. 7. EEA (2005) Source apportionment of nitrogen and phosphorus inputs into the aquatic environment. Report No 7/2005. Giovanardi F, Volleinweider R (2004) Trophic conditions of marine coastal waters: experience in applying the Trophic Index TRIX to two areas of the Adriatic and Tyrrhenian seas. Journal of Limnology 63. HELCOM (2009) Eutrophication in the Baltic Sea - An integrated thematic assessment of the effects of nutrient enrichment in the Baltic Sea region. Baltic Sea Environment Proceedings No. 115B. Imai I, Ymagauchi M, Hori Y (2006) Eutrophication and occurrences of harmful algal blooms in the Seto Inland Sea, Japan. Plankton Benthos Resources 1(2). Jørgensen S, Constanza R, Xu F (2005) Handbook of ecological indicators for assessment of ecosystem health. CRC Press. Kratzer C R, Brezonik P L (1981) A Carlson type trophic state index for nitrogen in Florida lakes. Water Resources Bulletin 17. Kristensen P, Bøgestrand J (1995) Surface water quality monitoring. EEA. Lampert W, Sommer U (2001) Ekologia wód śródlądowych. PWN. Neverova-Dziopak E (2007) Ekologiczne aspekty ochrony wód powierzchniowych. Politechnika Rzeszowska. Neverova-Dziopak E, Kowalewski Z (2009) MoŜliwości zastosowania integralnych kryteriów do oceny stanu ekologiczności wód powierzchniowych. IX Międzynarodowa Konferencja Naukowa Zagospodarowanie zlewni Bugu i Narwi w ramach zrównowaŝonego rozwoju Dębe, maja Moncheva S, Dontcheva V, Shtereva G, Kamburska L, Malej A, Gorinstein S (2002) Application of eutrophication indices for assessment of the Bulgarian Black Sea coastal ecosystem ecological quality. Water Science Technology 46 (8). Nixon S (1995) Coastal marine eutrophication: A definition, social causes, and future concerns. Ophelia 41. NOAA (1999) National Estuarine Eutrophication Assessment. Odum E P (1971) Fundamentals of ecology. W.B. Sandauer Company. Osgood R (1983) Using differences among Carlson s trophic state index values in regional water quality assessment. Water Resources Bulletin 18. OzCoasts. Australian Online Coastal Information. indicators/ coastal_eutrophication.jsp Parkhomenko A V, Kuftarkova E A, Subbotin A A, Gubanov V I (2003) Results of hydrochemical monitoring of Sevastopol Black Sea s offshore waters. Journal of Coastal Research 19.
8 Pettine M, Casentini B, Fazi F, Giovanardi F, Pagnotta R (2007) A revisitation of TRIX for trophic status assessment in the light of the European Water Framework Directive: Application to Italian coastal waters. Marine Pollution Bulletin 5. Salas F, Marcos C, Neto J M, Patricio J, Perez-Ruzafa A, Marques J C (2006) User-friendly guide for using benthic ecological indicators in coastal and marine quality assessment. Ocean & Coastal Management 49. Selman M, Greenhalgh S, Diaz R, Sugg Z (2008) Eutrophication and hypoxia in coastal areas: A global assessment of the state of knowledge. WRI Policy Note No 1. Tarwid K (1988) Ekologia wód śródlądowych. PWN. UNEP (2003) National monitoring programme of Slovenia, Report 2002 prepared by V. Turk. Programme for the assessment and control of pollution in the Mediterranean Region (Med Pol Phase III). UNEP, Mediterranean Action Plan, Project Account No ME/ BL2208. Unesco (2003) A reference guide on the use of indicators for an integrated coastal management. ICAM Dossier IOC manuals and guides. Vascetta M, Kauppila P, Furman E (2004) Indicating eutrophication for sustainability considerations by the Trophic Index TRIX Does our Baltic case reveal its usability outside Italian waters? In: PEER Conference, 17th November 2004, Finnish Environment Institute (SYKE). Volleinweider R, Giovanardi F, Montanari G, Rinaldi A (1998) Characterization of the trophic conditions of coastal waters, with special reference to the NW Adriatic Sea: proposal for a trophic scale, turbidity and generalized water quality index. Environmetrics 9. WHO, EC (2002) Eutrophication and health. European Communities. WRI (2005) Millennium Ecosystem Assessment. Ecosystems and human well-being: Wetlands and water.
Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych Scientific Works of Institute of Ceramics and Building Materials Nr 22 (lipiec wrzesień) Prace są indeksowane w BazTech i Index Copernicus ISSN 1899-3230 Rok
Bardziej szczegółowoOPTYMALIZACJA PROCEDURY OCENY STANU TROFICZNEGO WÓD PRZEJŚCIOWYCH NA PRZYKŁADZIE ZALEWU SZCZECIŃSKIEGO
CZASOPISMO INŻYNIERII LĄDOWEJ, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXXI, z. 61 (3/I/14), lipiec-wrzesień 2014, s. 171-181 Elena NEVEROVA-DZIOPAK
Bardziej szczegółowoActa 12 (2) 2012.indd :41:15. Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus 12 (2) 2013,
Acta 1 () 01.indd 93 013-1-1 11:41:15 Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus 1 () 013, 9310 ** Streszczenie. Abstract. Acta 1 () 01.indd 94 013-1-1 11:41:15 94 Acta Sci. Pol. Acta 1 () 01.indd 95 013-1-1
Bardziej szczegółowoPracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytut Oceanologii PAN
Pracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytut Oceanologii PAN Projekt WAB Wetlands, Algae and Biogas a southern Baltic Sea Eutrophication Counteract Project ( Mokradła(nieużytki), glony i biogaz
Bardziej szczegółowoOcena stanu / potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i ocena stanu wód rzecznych.
Ocena stanu jednolitych części powierzchniowych wód płynących (w tym zbiorników zaporowych) w 2013 roku, z uwzględnieniem monitoringu w latach 2011 i 2012. Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej podstawowym
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia r.
wersja 4., projekt z dnia 1 VI 2011 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia................... 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dz.U.2011.258.1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych
Bardziej szczegółowoMonika Kotulak Klub Przyrodników. Jak bronić swojej rzeki, warsztaty Klubu Przyrodników i WWF, Schodno czerwca 2012
Monika Kotulak Klub Przyrodników Jak bronić swojej rzeki, warsztaty Klubu Przyrodników i WWF, Schodno 16 17 czerwca 2012 Ramowa Dyrektywa Wodna "...woda nie jest produktem handlowym takim jak każdy inny,
Bardziej szczegółowoTestowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego
Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego Mgr inż. Katarzyna Pikuła 04.11.2011 r. Koszalin Teren badań Powierzchnia: 55,1 ha Objętość: 2395 tys. m 3 Głębokość max.:
Bardziej szczegółowow świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r.
Ocena rekultywacji jezior w świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r. Zagadnienia: przesłanki decyzji o podjęciu działań rekultywacyjnych, a kryteria wyboru jeziora do badań monitoringowych;
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 258 15110 Poz. 1549 1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 5 sierpnia 2016 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 21 lipca 2016 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 5 sierpnia 2016 r. Poz. 1187 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 258 15110 Poz. 1549 1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych
Bardziej szczegółowodr inż. Andrzej Jagusiewicz, Lucyna Dygas-Ciołkowska, Dyrektor Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska
dr inż. Andrzej Jagusiewicz, Lucyna Dygas-Ciołkowska, Dyrektor Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska Eutrofizacja To proces wzbogacania zbiorników wodnych
Bardziej szczegółowoczyli kilka słów teorii
O rzekach czyli kilka słów teorii Strażnicy Rzek Wrocław - Warszawa, 17-24 listopada 2018 r. Morfologia rzek naturalnych Fot. D.Serwecińska Źródło: Popek Z., Żelazo J., 2002: Podstawy renaturalizacji rzek
Bardziej szczegółowoWpływ modernizacji wybranej oczyszczalni ścieków na stan troficzny wód odbiornika
OCHRONA ŚRODOWISKA Vol. 36 2014 Nr 2 Elena Neverova-Dziopak, Paulina Cierlikowska Wpływ modernizacji wybranej oczyszczalni ścieków na stan troficzny wód odbiornika Jednym z największych zagrożeń w zakresie
Bardziej szczegółowoOcena stanu troficznego wód Zbiornika Sulejowskiego na podstawie indeksu Carlsona
Inżynieria i Ochrona Środowiska 2012, t. 15, nr 4, s. 341-351 Andrzej JODŁOWSKI, Ewelina GUTKOWSKA Politechnika Łódzka Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, Instytut Inżynierii Środowiska
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
MONITORING JEZIOR W LATACH 2010-2015 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach 2010-2015 był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
Bardziej szczegółowoSTAN CZYSTOŚCI WÓD JEZIORA GŁĘBOCZEK W 2004 ROKU
1 STAN CZYSTOŚCI WÓD JEZIORA GŁĘBOCZEK W 2004 ROKU W 2004 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy przeprowadził na zlecenie Urzędu Miasta w Tucholi kontrolę jakości wody jeziora Głęboczek,
Bardziej szczegółowoMiasto Gniezno. Rekultywacja Jezior Jelonek i Winiary w Gnieźnie metodą inaktywacji fosforu w osadach dennych
Miasto Gniezno Rekultywacja Jezior Jelonek i Winiary w Gnieźnie metodą inaktywacji fosforu w osadach dennych 2009 ZałoŜenia projektu: Projekt nr LIFE07 ENV/PL/000605 jest realizowany w ramach Instrumentu
Bardziej szczegółowoModel fizykochemiczny i biologiczny
Model fizykochemiczny i biologiczny dr Czesław Kliś Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoPOZIOM TROFII NAJWIĘKSZYCH JEZIOR POMORZA ZACHODNIEGO W OSTATNIM 30. LECIU
dr hab. Jacek Kubiak prof. nadzw. Zakład Hydrochemii i Ochrony Wód Akademia Rolnicza w Szczecinie POZIOM TROFII NAJWIĘKSZYCH JEZIOR POMORZA ZACHODNIEGO W OSTATNIM 30. LECIU ANALIZA BADAŃ ZWIĄZANYCH Z OCENĄ
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA. z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych2)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z dnia 9 września 2008 r.) Na podstawie art. 38a ust.
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Mikroorganizmy środowisk wodnych. Microorganisms of the aquatic environments. Kod Punktacja ECTS* 2
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr.. KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Mikroorganizmy środowisk wodnych Microorganisms of the aquatic environments Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Grzegorz Migdałek Zespół
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
MONITORING JEZIOR W LATACH 2010-2014 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach 2010-2014 był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
Bardziej szczegółowoOcena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia
VI KONFERENCJA NAUKOWA WODA - ŚRODOWISKO - OBSZARY WIEJSKIE- 2013 Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia A. Kuźniar, A. Kowalczyk, M. Kostuch Instytut Technologiczno - Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowy kontekst zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego substancjami biogennymi pochodzenia rolniczego
Międzynarodowy kontekst zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego substancjami biogennymi pochodzenia rolniczego Marta Kalinowska, WWF IV Bałtycki Okrągły Stół, 1.07.2015 r. fot. Darek Bógdał Marta Kalinowska,
Bardziej szczegółowoOZNACZENIE POTENCJAŁU TROFICZNEGO WÓD KANAŁU ODPŁYWOWEGO OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW METODĄ TESTÓW GLONOWYCH
Chlorella vulgaris, krzywa wzrostu, ścieki oczyszczone Lucyna SŁAWIK-DEMBICZAK, Anna KWARCIAK-KOZŁOWSKA* OZNACZENIE POTENCJAŁU TROFICZNEGO WÓD KANAŁU ODPŁYWOWEGO OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW METODĄ TESTÓW GLONOWYCH
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. 2. 3. 4. 5. Ogólne podstawy biologicznych metod oczyszczania ścieków. Ścieki i ich rodzaje. Stosowane metody analityczne. Substancje biogenne w ściekach. Tlenowe procesy przemiany
Bardziej szczegółowoKatedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku. Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego
Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego Plan batymetryczny Jeziora Wolsztyńskiego Zlewnia Jeziora Wolsztyńskiego powierzchnia 193,5 km
Bardziej szczegółowoEkologia. Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
Ekologia Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/35 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków
Bardziej szczegółowoOCENA STANU TROFICZNEGO WÓD ZBIORNIKÓW KASKADY SOŁY
Proceedings of ECOpole Vol. 5, No. 1 2011 Andrzej JAGUŚ 1 OCENA STANU TROFICZNEGO WÓD ZBIORNIKÓW KASKADY SOŁY ASSESSMENT OF TROPHIC STATE OF WATER IN SOLA CASCADE DAM RESERVOIRS Abstrakt: Celem badań było
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
Monitoring jezior w latach 2010-2012 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa mazowieckiego
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA. z dnia 23 grudnia 2002 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U. z dnia 31 grudnia 2002 r.)
Bardziej szczegółowoAdam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie Warszawa 13 grudzień 2011r.
Wpływ na środowisko wysokiego stężenia odprowadzanych do rzek substancji oraz zawartości tlenu w wodzie przy obecnej sytuacji hydrologicznej Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoPROBLEMY METODYCZNE ZWIĄZANE Z OCENĄ STOPNIA EUTROFIZACJI JEZIOR NA POTRZEBY WYZNACZANIA STREF WRAŻLIWYCH NA AZOTANY
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2009: t. 9 z. 1 (25) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 151 159 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2009 PROBLEMY METODYCZNE ZWIĄZANE Z OCENĄ
Bardziej szczegółowoEkologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer. Spis treści
Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer Spis treści Od tłumacza Przedmowa do pierwszego wydania Przedmowa do drugiego wydania Od Autorów do wydania polskiego 1.Ekologia i ewolucja 1.1.Dobór naturalny
Bardziej szczegółowoANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody
ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody Bilans jonów Zasady ogólne Kontroli jakości danych dokonuje się wykonując bilans jonów. Bilans jonów jest podstawowym testem poprawności wyników analiz chemicznych
Bardziej szczegółowoEkologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1/31 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
GŁÓWNY INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA OCENA STANU I POTENCJAŁU EKOLOGICZNEGO I CHEMICZNEGO JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH PŁYNĄCYCH ZAGROŻONYCH NIEOSIĄGNIĘCIEM CELÓW ŚRODOWISKOWYCH (BADANYCH W
Bardziej szczegółowoEkologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz wymiany
Bardziej szczegółowoEwa Imbierowicz. Prezentacja i omówienie wyników pomiarów monitoringowych, uzyskanych w trybie off-line
Projekt MONSUL Analiza czynników wpływających na stan ekologiczny wód Zbiornika Sulejowskiego w oparciu o ciągły monitoring i zintegrowany model 3D zbiornika Ewa Imbierowicz Prezentacja i omówienie wyników
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
Monitoring jezior w latach 2010-2013 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach 2010-2013 był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
Bardziej szczegółowoWERYFIKACJA MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA WSKAŹNIKA ITS DO OCENY STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKA DOBCZYCKIEGO
CZASOPISMO INŻYNIERII LĄDOWEJ, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXXIII, z. 63 (2/II/16), kwiecień-czerwiec 2016, s. 281-294 Elena NEVEROVA-DZIOPAK
Bardziej szczegółowoOgólnopolska Konferencja. WDRAśANIE RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ OCENA STANU EKOLOGICZNEGO WÓD W POLSCE MATERIAŁY KONFERENCYJNE. Organizowana przez:
GIOŚ Ogólnopolska Konferencja WDRAśANIE RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ OCENA STANU EKOLOGICZNEGO WÓD W POLSCE MATERIAŁY KONFERENCYJNE Organizowana przez: Uniwersytet Łódzki Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoANALIZA WIELOLETNICH ZMIAN STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKA TRESNA W ASPEKCIE JEGO LOKALIZACJI I ROLI W KASKADZIE ZBIORNIKÓW
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Vol. 18, Iss. 1, Feb. 2017, pages 135 148 DOI: 10.12912/23920629/67001 Received: 2016.10.10 Accepted: 2016.11.14 Published: 2017.02.01 ANALIZA WIELOLETNICH
Bardziej szczegółowoOCENA STANU TROFICZNEGO WÓD ZBIORNIKA SIEMIATYCZE W ASPEKCIE OCHRONY WALORÓW UŻYTKOWYCH
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Volume 19, Issue 5, October 2018, pages 57 62 https://doi.org/10.12912/23920629/94956 Received: 2018.08.15 Accepted: 2018.09.07 Published: 2018.10.01 OCENA
Bardziej szczegółowoWanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r.
Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa Łódź, 25-26 czerwiec 2013r. 1 Badania fizyko-chemiczne wód i ścieków wykonywane są w różnych celach i w zależności
Bardziej szczegółowoProgram Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 2006 potrzeba stałego monitorowania jakości wód Jeziora Sławskiego
Wojciech Konopczyński, Zbigniew Lewicki, Andrzej Wąsicki Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze Program Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 006 potrzeba stałego monitorowania
Bardziej szczegółowoSEZONOWA ZMIENNOŚĆ STĘśENIA SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH W WODACH JEZIORA DOBRA (POJEZIERZE POMORSKIE); POZIOM TROFII JEZIORA
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 6 2009 SEZONOWA ZMIENNOŚĆ STĘśENIA SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH W WODACH JEZIORA DOBRA (POJEZIERZE POMORSKIE); POZIOM TROFII JEZIORA SEASONAL CHANGES IN NUTRIENTS
Bardziej szczegółowoBADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05)
BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05) Magdalena Retkiewicz 26.03.2014 ZANIECZYSZCZENIA WÓD Zanieczyszczenie wód niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych
Bardziej szczegółowoAktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju i Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Aktualizacja planów gospodarowania wodami
Aktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju i Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Aktualizacja planów gospodarowania wodami Aktualizacja planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy
Bardziej szczegółowoIntensywność procesów. troficznym jezior mazurskich
Zakład Ekologii Mikroorganizmów, Uniwersytet Warszawski ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa E-mail: microb.ecol@biol.uw.edu.pl Intensywność procesów mikrobiologicznych w gradiencie troficznym jezior mazurskich
Bardziej szczegółowoMonitoring Bałtyku źródłem rzetelnej informacji o środowisku morskim
Monitoring Bałtyku źródłem rzetelnej informacji o środowisku morskim W. Krzymioski Oddział Morski IMGW PIB M. Marciniewicz-Mykieta Departament Monitoringu i Informacji o Środowisku - GIOŚ Konferencja Środowiskowe
Bardziej szczegółowoProjekt testowania metod oceny stanu ekologicznego rzek Polski w oparciu o badania ichtiofauny. Piotr Dębowski,, IRŚ Jan Bocian, ICOZ, UŁ
Projekt testowania metod oceny stanu ekologicznego rzek Polski w oparciu o badania ichtiofauny. Piotr Dębowski,, IRŚ Jan Bocian, ICOZ, UŁ W zakresie elementów biologicznych dla klasyfikacji stanu ekologicznego
Bardziej szczegółowoOcena stanu ekologicznego wód w d cieku o zlewni silnie zalesionej ze szczególnym uwzględnieniem substancji biogennych
Ocena stanu ekologicznego wód w d cieku o zlewni silnie zalesionej ze szczególnym uwzględnieniem substancji biogennych Akademia Rolnicza w Szczecinie dr inŝ. Małgorzata Raczyńska,, Katedra Ekologii Morza
Bardziej szczegółowoBIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU
BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU W procesach samooczyszczania wód zanieczyszczonych związkami organicznymi zachodzą procesy utleniania materii organicznej przy współudziale mikroorganizmów tlenowych.
Bardziej szczegółowoSuwałki dnia, r.
Suwałki dnia, 06.08.2018 r. W nawiązaniu do Komunikatu nr 1 przedstawiamy szczegółową informację o działaniach podjętych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, Delegaturę w Suwałkach
Bardziej szczegółowoZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 8 2011 ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA Anna Jarosiewicz
Bardziej szczegółowoMonitoring jakości wód i jakość wód w województwie mazowieckim
Monitoring jakości wód i jakość wód w województwie mazowieckim Dariusz Lasota Projekt Zostań przyjacielem wody współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoWZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia
WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia Zagadnienia do egzaminu magisterskiego na rok akademicki 2016/2017 Kierunek:
Bardziej szczegółowoWody powierzchniowe stojące
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2012 roku Wody powierzchniowe stojące Ekosystemy wodne, a szczególnie jeziora należą do najcenniejszych elementów krajobrazu przyrodniczego Lubelszczyzny.
Bardziej szczegółowoI. Pobieranie próbek. Lp. Wykaz czynności Wielkość współczynnika
Koszty i wykaz badań wykonywanych w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Poznaniu 1. Stawka podstawowa wynosi 40,41 zł. 2. Wyliczenie kosztów usługi następuje w sposób następujący: koszt usługi
Bardziej szczegółowo1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12
Spis treści III. Wstęp... 9 III. Zasady porządkowe w pracowni technologicznej... 10 1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12 III. Wskaźniki
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH
Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH Katedra Kształtowania Środowiska SGGW Department of Environmental Improvement WAU Skuteczność hydrofitowego systemu doczyszczania ścieków komunalnych obciąŝonych zmiennym
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia i prawa chemiczne, Obliczenia na podstawie wzorów chemicznych
Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne, Obliczenia na podstawie wzorów chemicznych 1. Wielkości i jednostki stosowane do wyrażania ilości materii 1.1 Masa atomowa, cząsteczkowa, mol Masa atomowa Atomy mają
Bardziej szczegółowoZałożenia merytoryczne projektu LIFE+ EKOROB: EKOtony dla Redukcji zanieczyszczeń Obszarowych Prof. Maciej Zalewski
Założenia merytoryczne projektu LIFE+ EKOROB: EKOtony dla Redukcji zanieczyszczeń Obszarowych Prof. Maciej Zalewski Międzynarodowy Instytut Polskiej Akademii Nauk Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii
Bardziej szczegółowoZintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza realizowanego przez Narodowe
Bardziej szczegółowoEkologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność
Ekologia Ekosystemy produktywność Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/24 Produkcja pierwotna Produkcja ekosystemu brutto (GPP, ang. Gross Primary Production) całkowita ilość energii związana
Bardziej szczegółowoRekultywacja obszarów wodnych w regionie za pomocą innowacyjnej technologii REZONATORA WODNEGO EOS 2000
Rekultywacja obszarów wodnych w regionie za pomocą innowacyjnej technologii REZONATORA WODNEGO EOS 2000 Rezonator Wodny EOS 2000 przywraca w naturalny sposób ekologiczną równowagę zbiorników wodnych bez
Bardziej szczegółowoOceny oddziaływania na stan wód w rozumieniu RDW, a inne instrumenty oceny oddziaływania na środowisko
Oceny oddziaływania na stan wód w rozumieniu RDW, a inne instrumenty oceny oddziaływania na środowisko Assessment of impact on the state of waters in the meaning of WFD and other instruments of environmental
Bardziej szczegółowoWody powierzchniowe stojące
Wody powierzchniowe stojące Stan czystości wód powierzchniowych stojących Badania monitoringowe wód powierzchniowych stojących mają dostarczyć wiedzy o stanie ekologicznym i chemicznym jezior, niezbędnej
Bardziej szczegółowoOcena stopnia degradacji ekosystemu Jeziora Sławskiego oraz uwarunkowania, moŝliwości i metody jego rekultywacji.
Ocena stopnia degradacji ekosystemu Jeziora Sławskiego oraz uwarunkowania, moŝliwości i metody jego rekultywacji. Ryszard Wiśniewski Pracownia Hydrobiologii Stosowanej, Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowowojewództwa lubuskiego w 2011 roku
Ocena jakości wód powierzchniowych jeziornych województwa lubuskiego w 2011 roku Na obszarze województwa lubuskiego w 2011 roku, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zbadano i oceniono ogółem 19
Bardziej szczegółowoNazwa: Zbiornik Włocławek
Nazwa: Zbiornik Włocławek Dorzecze: Wisła Region wodny: Środkowa Wisła Typ zbiornika: reolimniczny Czas zatrzymania wody: ok. 5 dni Długość zbiornika: 41 km Powierzchnia zbiornika: 59,2 km² Powierzchnia
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 30 października 2014 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 22 października 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 30 października 2014 r. Poz. 1482 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych
Bardziej szczegółowoSTAN TROFICZNY ZBIORNIKA ZAPOROWEGO RZESZÓW
CZASOPISMO INŻYNIERII LĄDOWEJ, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXX, z. 60 (3/13), lipiec-wrzesień 2013, s. 279-291 Renata GRUCA-ROKOSZ 1*
Bardziej szczegółowoRok Ocena fizyko-chemiczna Poniżej potencjału dobrego Ocena hydromorfologiczna. Stan Chemiczny
Nazwa cieku: Prusina Dorzecze: Wisła Region wodny: Dolna Wisła RZGW: Gdańsk Powiat: świecki Gmina: Świecie nad Wisłą Długość cieku: 28,9 km Powierzchnia zlewni: 191,2 km 2 Typ cieku: 20 rzeka nizinna żwirowa
Bardziej szczegółowoOCENA STANU TROFICZNEGO JEZIOR MIEJSKICH OLSZTYNA NA PODSTAWIE INDEKSU CARLSONA
eutrofizacja, indeks troficzny, jeziora miejskie Daniel SZYMAŃSKI*, Julita DUNALSKA, Renata BRZOZOWSKA, Justyna SIEŃSKA, Rafał ZIELIŃSKI OCENA STANU TROFICZNEGO JEZIOR MIEJSKICH OLSZTYNA NA PODSTAWIE INDEKSU
Bardziej szczegółowoStan środowiska w Bydgoszczy
Stan środowiska w Bydgoszczy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy w 2005 r. w oparciu o automatyczną stację pomiarową zlokalizowaną przy ul. Warszawskiej kontynuował ciągły monitoring
Bardziej szczegółowoKryteria klasyfikacji substancji i mieszanin - zagroŝenie dla środowiska. Dr Andrzej Kalski Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych
Kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin - zagroŝenie dla środowiska Dr Andrzej Kalski Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych Substancje i mieszaniny stwarzające zagroŝenie dla środowiska
Bardziej szczegółowoGospodarka w zlewni a jakość wód w zbiorniku
Gospodarka w zlewni a jakość wód w zbiorniku dr inż. Damian Panasiuk, NILU Polska 1 Eutrofizacja wzbogacenie wody biogenami, w szczególności związkami azotu i fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost
Bardziej szczegółowoWstępne załoŝenia indeksu oceny stanu zbiorników zaporowych na podstawie zespołów ichtiofauny Wiesław Wiśniewolski, Paweł Prus
WdraŜ anie Ramowej Dyrektywy Wodnej: Ocena Statusu Ekologicznego Wód w Polsce - ECOSTATUS Ł ó dź, 7 9 G r u d n i a 2 0 0 5 r Wstępne załoŝenia indeksu oceny stanu zbiorników zaporowych na podstawie zespołów
Bardziej szczegółowoJanusz Igras. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Janusz Igras Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Początkiem wszechrzeczy jest woda Tales z Miletu (VII - VI p.n.e.) Woda nie jest produktem handlowym takim
Bardziej szczegółowoPropozycja działań naprawczych zwiększających potencjał ekologiczny Zbiornika Sulejowskiego
Propozycja działań naprawczych zwiększających potencjał ekologiczny Zbiornika Sulejowskiego Dr Aleksandra Ziemińska-Stolarska Politechnika Łódzka Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Smardzewice,
Bardziej szczegółowoOpracował: dr inż. Tadeusz Lemek
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria i Gospodarka Wodna w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracował:
Bardziej szczegółowoREKULTYWACJA I REWITALIZACJA WÓD SYLABUS A. Informacje ogólne
REKULTYWACJA I REWITALIZACJA WÓD SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod
Bardziej szczegółowoOcena stanu troficznego wód zbiorników zaporowych Jeziorsko i Sulejowskiego
Inżynieria i Ochrona Środowiska 2016, 19(1), 127-140 p-issn 1505-3695 Engineering and Protection of Environment e-issn 2391-7253 http://is.pcz.pl/124/index/czasopismo_inzynieria_i_ochrona_rodowiska.html
Bardziej szczegółowoSEZONOWE ZMIANY STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH
Ekonomia i Środowisko 2 (45) 2013 Anna Siemieniuk Joanna Szczykowska Józefa Wiater SEZONOWE ZMIANY STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH Anna Siemieniuk, dr inż. Politechnika Białostocka Joanna Szczykowska,
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoRok Ocena bakteriologiczna* Ocena fizyko-chemiczna Poniżej potencjału dobrego Ocena hydromorfologiczna. Stan Chemiczny
Nazwa cieku: Ryszka Dorzecze: Wisła Region wodny: Dolna Wisła RZGW: Gdańsk Powiat: świecki Gmina: Świecie nad Wisłą Długość cieku: 20,3 km Powierzchnia zlewni: 120,6 km 2 Typ cieku: 17 potok nizinny piaszcz.
Bardziej szczegółowoPomiary podstawowych parametrów wody w Jeziorze Dominickim, Kanale Boszkowskim i Jeziorze Wielkim z maja 2014 roku.
Pomiary podstawowych parametrów wody w Jeziorze Dominickim, Kanale Boszkowskim i Jeziorze Wielkim z maja 2014 roku. dr Przemysław NOWACKI PROECO Boszkowo, maj 2014 r. Do celów monitoringu podstawowych
Bardziej szczegółowoRok Ocena bakteriologiczna* Ocena hydromorfologiczna. Stan chemiczny. Średnioroczne stężenia podstawowych wskaźników w latach
Nazwa cieku: BRDA Dorzecze: Wisła Region wodny: Dolna Wisła Powiat: tucholski Gmina: Gostycyn Długość cieku: 245,5 km Powierzchnia zlewni: 4.661 km 2 Typ cieku: 20 rzeka nizinna żwirowa Nazwa jednolitej
Bardziej szczegółowoSTAN ŚRODOWISKA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA PODSTAWIE BADAŃ PAŃSTWOWEGO MONITORINGU ŚRODOWISKA
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA PODSTAWIE BADAŃ PAŃSTWOWEGO MONITORINGU ŚRODOWISKA Rzeszów, maj 2016 r. CO TO JEST PAŃSTWOWY
Bardziej szczegółowoZleceniodawca: Eco Life System Sp. z o. o., ul. Królewiecka 5 lok. 3, 11-700 Mrągowo
UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA Sprawozdanie z wykonania monitoringu jakości wody i osadów dennych w zbiorniku wodnym w miejscowości Modła - gmina Jerzmanowa, przed
Bardziej szczegółowoDELEGATURA W PRZEMYŚLU
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE DELEGATURA W PRZEMYŚLU OCENA JAKOŚCI WÓD RZEK GRANICZNYCH ZA 2009 ROK Opracowała: mgr inż.danuta Satkowska Przemyśl, marzec 2010r. OCENA JAKOŚCI WÓD
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W SZCZECINIE
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W SZCZECINIE OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2010-2012 WEDŁUG ROZPORZĄDZENIA MINISTRA ŚRODOWISKA Z DNIA 9 LISTOPADA
Bardziej szczegółowoWody zawarte w morzach i oceanach pokrywają ok.71 % powierzchni Ziemi i stanowią 97,5 % hydrosfery. Woda słodka to ok.2,5% całkowitej ilości wody z
Wody zawarte w morzach i oceanach pokrywają ok.71 % powierzchni Ziemi i stanowią 97,5 % hydrosfery. Woda słodka to ok.2,5% całkowitej ilości wody z czego ok. 1 / 3 zawarta jest wodach podziemnych, rzekach,
Bardziej szczegółowoInŜynieria Rolnicza 14/2005. Streszczenie
Michał Cupiał Katedra InŜynierii Rolniczej i Informatyki Akademia Rolnicza w Krakowie PROGRAM WSPOMAGAJĄCY NAWOśENIE MINERALNE NAWOZY 2 Streszczenie Przedstawiono program Nawozy 2 wspomagający nawoŝenie
Bardziej szczegółowoOkrzemki bentosowe w ocenie jakości wód płynących na podstawie wybranych rzek w ramach projektu STAR
Okrzemki bentosowe w ocenie jakości wód płynących na podstawie wybranych rzek w ramach projektu STAR Barbara Rakowska, Joanna śelazna-wieczorek, Ewelina Szczepocka Katedra Algologii i Mikologii, Uniwersytet
Bardziej szczegółowo