EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem
|
|
- Błażej Krzemiński
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem 65 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem EBM for combination therapy of hypertension based on examples from perindopril trials Dr n. med. Paweł Balsam Dr hab. n. med. Marcin Grabowski I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Grzegorz Opolski Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organisation) kraje Europy Wschodniej cechuje największa umieralność z przyczyn sercowonaczyniowych [1]. Głównym czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego jest nadciśnienie tętnicze (NT), zatem prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego (BP, blood pressure) są istotnym celem prewencji chorób serca i naczyń. Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne zaleca obniżanie ich do wartości < 140/90 mmhg [2]. Zgodnie z wynikami badania NATPOL 2011 na NT cierpi co trzeci dorosły mieszkaniec Polski (10,5 mln dorosłych). Wyniki badania wskazują na poprawę skuteczności terapii hipotensyjnych, jednakże nadal ok. 75% osób nie kontroluje skutecznie BP. Nawet jeśli uwzględni się fakt, że 30% osób jest nieświadomych choroby, to skuteczność leczenia hipotensyjnego w Polsce nadal jest niezadowalająca. Jednym z czynników, który wpływa na poprawę kontroli BP, jest rozpowszechnienie stosowania preparatów złożonych. Obecnie sprzedaż leków skojarzonych to ok. 8 mln STRESZCZENIE Nadciśnienie tętnicze jest głównym czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, zatem prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego są istotnym celem prewencji chorób serca i naczyń. Wybór leków w terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego zależy od specyficznych punktów uchwytu substancji czynnej, które modyfikują czynniki ryzyka i zaawansowanie współistniejących chorób oraz zapobiegają uszkodzeniom narządowym. Artykuł skupia się na przeglądzie badań klinicznych dotyczących terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego. Analiza ta może stanowić punkt wyjścia dyskusji dotyczącej preferencji skojarzenia terapii hipotensyjnej, także w postaci preparatów złożonych. SŁOWA KLUCZOWE nadciśnienie tętnicze, terapia skojarzona, redukcja ryzyka
2 66 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem opakowań rocznie [3]. Uzupełnienie monoterapii o kolejny lek hipotensyjny pozwala na uzyskanie znacznie silniejszego działania niż podwojenie dawki pojedynczego leku, przy mniejszej częstości występowania działań niepożądanych [4]. Większość chorych wymaga stosowania co najmniej dwóch leków hipotensyjnych w celu skutecznej kontroli BP. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) z 2011 r. zalecają stosowanie leczenia skojarzonego na początku terapii BP, w sytuacji gdy wyjściowe ciśnienie tętnicze jest wyższe niż 160/100 mmhg lub pożądany efekt hipotensyjny większy niż 20/10 mmhg. Jednocześnie wśród chorych z nadciśnieniem tętniczym 1. stopnia, u których niepełna dawka leku w monoterapii jest nieskuteczna, leczenie skojarzone powinno być alternatywne względem maksymalizacji dawki (ryc. 1) [5]. Pomimo dostępności różnych opcji terapeutycznych często trudno osiągnąć oraz utrzymać ww. docelowe BP < 140/90 mmhg [6]. Wyniki badań klinicznych wskazują, że do odpowiedniej kontroli BP często niezbędne jest stosowanie dwóch lub więcej leków hipotensyjnych [6]. Monoterapia jest nieskuteczna u ponad 50% pacjentów z NT, dlatego leczenie skojarzone często jest koniecznością [2]. Spośród obecnie zalecanych skojarzeń lekowych należy wymienić połączenie inhibitorów enzymu konwertującego angiotensynę (ACE-I, angiotensin-converting-enzyme inhibitor) lub antagonistów receptora dla angiotensyny (ARB, angiotensin receptor blocker) z antagonistą wapnia lub z diuretykiem. Obecnie nie zaleca się natomiast powszechnego łączenia β-adrenolityku z diuretykiem [2]. Wybór leków w terapii skojarzonej NT zależy od specyficznych punktów uchwytu substancji czynnej, które modyfikują czynniki ryzyka i zaawansowanie współistniejących chorób oraz zapobiegają powikłaniom narządowym. W przypadku leczenia skojarzonego optymalnym rozwiązaniem może być wykorzystywanie preparatów złożonych. W badaniu STITCH (Simplified Treatment Intervention to Control Hypertension) wykazano przewagę gotowych połączeń leków hipotensyjnych nad tradycyjnym podejściem [7]. Na rynku medycznym dostępnych jest wiele preparatów skojarzonych, dlatego też pojawia się pytanie, który z nich oprócz redukcji BP może zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań i progresję chorób układu sercowo-naczyniowego ze względu na zastosowane skojarzenie. W celu ustalenia prawidłowej odpowiedzi można się posłużyć osiągnięciami medycyny opartej na faktach, czyli EBM (evidencebased medicine). Analizę zagadnienia można rozpocząć od interpretacji metaanalizy przeprowadzonej przez van Vark i wsp., w której oceniano wpływ terapii ACE-I i ARB na śmiertelność całkowitą wśród chorych z NT [8]. Była to analiza 20 randomizowanych badań klinicznych, obejmujących łącznie ok. 160 tys. pacjentów ze średnią wieku 67 lat. Częstość zgonów z jakiejkolwiek przyczyny wyniosła 20,9 na 1000 pacjentów na rok dla grupy przyjmującej inhibitory układu renina angiotensyna aldosteron (RAAS, re- ABSTRACT Hypertension is a major risk factor for cardiovascular diseases, therefore, normal blood pressure is an important goal of prevention of cardiovascular diseases. Selection of medicines in the combination therapy depends on the specific points of the acting of the active substance. This modifies risk factors and the severity of concomitant diseases, and prevents organ damage. The article is a review of clinical trials of combination therapy of hypertension. This analysis might be the starting point to the discussion on combination therapy including combined pills. KEY WORDS hypertension, combination therapy, risk reduction
3 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem 67 RYCINA 1 Nadciśnienie 1. stopnia Obniżenie BP o < 20/10 mmhg Algorytm postępowania w terapii nadciśnienia tętniczego [5]. Nadciśnienie 2. i 3. stopnia Obniżenie BP o > 20/10 mmhg Jeden lek BP nadal wysokie Kombinacja 2 leków Ten sam lek w pełnej dawce Zmień lek na inny Ta sama kombinacja w pełnych dawkach Dodaj trzeci lek BP nadal wysokie Kombinacja 2 3 leków w pełnych dawkach Monoterapia w pełnej dawce Kombinacja 3 leków w pełnych dawkach BP ciśnienie tętnicze nin-angiotensin-aldosteron system), takie jak ACE-I lub ARB, oraz 23,3 na 1000 pacjentów na rok dla grupy kontrolnej. Stosowanie inhibitorów RAAS wiązało się z 5-procentową redukcją śmiertelności ogólnej (HR [hazard ratio, współczynnik ryzyka] = 0,95; 95% CI: 0,91 1,00; p = 0,032) i z 7-procentową redukcją śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych (HR = 0,93; 95% CI: 0,88 0,99; p = 0,018). Obserwowany efekt wynikał ze stosowania ACE-I, które wiązało się z 10-procentową redukcją śmiertelności ogólnej (HR = 0,90; 95% CI: 0,84 0,97; p = 0,004), podczas gdy nie zauważono redukcji śmiertelności ogólnej na skutek stosowania ARB (HR = 0,99; 95% CI: 0,94 1,04; p = 0,683). Największą redukcję śmiertelności obserwowano w badaniach z zastosowaniem perindoprilu: ASCOT-BPLA, ADVANCE i HYVET. Autorzy podkreślają, że terapia ACE-I, w tym głównie perindoprilem, poprawia rokowanie chorych na nadciśnienie tętnicze. Stosowanie ACE-I przez 4 lata wśród 1000 pacjentów wiąże się z zapobieżeniem 4 zgonom. W ostatnim czasie w związku z usunięciem z European Heart Journal publikacji dotyczących badania Kyoto Heart Study autorzy metaanalizy (van Vark i wsp.) dokonali ponownej oceny badań dotyczących wpływu leków blokujących RAAS na ryzyko pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Ostatecznie metaanaliza z wyłączeniem wyników badania Kyoto Heart Study objęła pacjentów. Pierwszym badaniem, które wykazało różnicę w zakresie wpływu na śmiertelność między dwiema strategiami terapii skojarzonej NT, był projekt ASCOT-BPLA (Anglo-Scandinavian Cardiac Outcomes Trial Blood Pressure Lowering Arm). Porównywano w nim następujące skojarzenia: amlodipina/perindopril i β-adrenolityk/diuretyk. Leczenie hipotensyjne z wykorzystaniem antagonisty wapnia i ACE-I silniej niż połączenie β-adrenolityku i diuretyku redukowało BP, o 11% zmniejszało śmiertelność całkowitą oraz o 24% śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych. Istotny był również wpływ na redukcję liczby nowych przypadków cukrzycy i rozwoju niewydolności nerek, a także rzadsze występowanie udarów mózgu [9]. Inhibitory RAAS są szczególnie rekomendowane dla pacjentów wysokiego ryzyka z nadciśnieniem tętniczym [2, 10]. Często, szczególnie ACE-I, łączy się z diuretykami tiazydowymi i tiazydopodobnymi (dostępne wybrane preparaty). Pozytywne efekty połączenia perindoprilu z metabolicznie korzystniejszym indapamidem zostały potwierdzone w wielu międzynarodowych badaniach klinicznych (PROGRESS, ADVANCE, HYVET, PREMIER, PIXCEL i STRATHE). W powyższych badaniach klinicznych wykazano, że opisywane połączenie lekowe o skutecznym działaniu hipotensyjnym stanowi ochronę narządową oraz jest metabolicznie obojętne. Kombinacja perindoprilu z indapamidem była dobrze tolerowana, a dostępność tych leków w jednej tabletce może poprawiać prawidłowe stosowanie się do zaleceń oraz zmniejszać ryzyko błędów [11]. Wytyczne dotyczące postępowania z pacjentami z NT wskazują, że nadciśnienie tętnicze wiąże się z chorobą naczyń oraz że choroby towarzyszące i uszkodzenia narządowe są związane z progresją choroby i mogą odgrywać znaczącą rolę w trudnościach terapeutycznych. Dlatego też wytyczne wskazują, że strategia leczenia powinna być oparta na ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego, a nie tylko na wartościach ciśnienia tętniczego, natomiast terapię skojarzoną można włączać jako leczenie pierwszego rzutu u chorych z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym, w tym u pacjentów z metabolicznymi czynnikami ryzyka, cukrzycą, zaawansowaną chorobą sercowo-naczyniową lub chorobą nerek. Rozpoczynając terapię hipotensyjną u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka, powin-
4 68 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem no się uwzględnić właściwości nefroprotekcyjne inhibitorów RAAS: ACE-I i ARB [2, 12 14]. SKUTECZNOŚĆ DZIAŁANIA HIPOTENSYJNEGO POŁĄCZENIA Jednym z pierwszych badań oceniających skuteczność połączenia perindopril/indapamid w redukcji ciśnienia tętniczego było STRATHE [15]. Było to badanie z randomizacją i dwiema grupami kontrolnymi przeprowadzone wśród pacjentów z niepowikłanym pierwotnym nadciśnieniem tętniczym. Po 9 miesiącach leczenia lekiem złożonym perindopril/indapamid uzyskano w nim redukcję ciśnienia skurczowego (SBP, systolic blood pressure) o 26,6 mmhg oraz normalizację wartości ciśnienia u 62% pacjentów. Ten schemat dawkowania był porównywany ze stopniowaną lub sekwencyjną strategią terapeutyczną. Strategia sekwencyjna obejmowała rozpoczęcie terapii atenololem w dawce 50 mg, w razie potrzeby zamienianym na losartan w dawce 50 mg, a następnie na amlodipinę w dawce 5 mg, natomiast strategia stopniowana obejmowała leczenie walsartanem w dawce 40 mg z możliwością jej zwiększenia do 80 mg, a następnie dodania hydrochlorotiazydu. W przypadku połączenia perindopril/indapamid rozpoczynano od dawki 2 mg/0,625 mg, w razie potrzeby zwiększano ją do 4 mg/1,25 mg. Ten schemat był skuteczniejszy w redukcji BP niż dwie pozostałe strategie. Inne randomizowane i podwójnie zaślepione badanie, o nazwie PREMIER, objęło chorych z nadciśnieniem tętniczym i nefropatią cukrzycową, czyli bardziej obciążonych. Porównywano w nim połączenie perindopril/indapamid z monoterapią enalaprilem [16]. Jedna z randomizowanych grup przyjmowała perindopril/indapamid w dawce 2 mg/0,625 mg z możliwością zwiększenia dawki do 8 mg/2,5 mg, podczas gdy druga przyjmowała enalapril w dawce 10 mg z możliwością jej zwiększenia do 40 mg na dobę. Ostatecznie w grupie leczonej preparatem złożonym perindopril/indapamid uzyskano zmniejszenie SBP o 14,8 mmhg, a rozkurczowego ciśnienia tętniczego (DBP, diastolic blood pressure) o 8,8 mmhg, podczas gdy w grupie leczonej enalaprilem redukcja wynosiła odpowiednio 12,3 mmhg i 7,3 mmhg (p < 0,05). Stosowanie skojarzenia wiązało się z uzyskaniem docelowych wartości BP u 68%, a w przypadku enalaprilu u 60% pacjentów. Z kolei badanie ADVANCE oceniało skuteczność połączenia perindopril/indapamid jako uzupełnienia dotychczasowej terapii hipotensyjnej [17, 18]. Obecnie w badaniach klinicznych z pacjentami z nadciśnieniem tętniczym dopuszcza się porównywanie dwóch typów leczenia (head to head) lub ocenę, czy dodatkowe leczenie hipotensyjne dodane do standardowej terapii przynosi dodatkowe korzyści. Badacze założyli, że dołączenie leku złożonego (perindopril/indapamid) do typowego leczenia wraz z leczeniem hipotensyjnym przyniesie korzyści względem sytuacji, gdy nie zastosuje się takiego uzupełnienia. W obu grupach możliwe było uzupełnianie leczenia hipotensyjnego zgodnie z aktualnym stanem wiedzy oraz stosowanie inhibitora ACE (perindoprilu). Było to związane z faktem, że ACE-I są lekami zalecanymi u pacjentów z NT i cukrzycą. Po 4,3 roku leczenia skojarzeniem perindopril/indapamid jako uzupełnieniem leczenia podstawowego, pacjenci uzyskali istotną statystycznie (p < 0,001) redukcję ciśnienia tętniczego (BP = 134,7/74,8 mmhg) w porównaniu z grupą otrzymującą placebo (BP = 140,3/77 mmhg). Wyniki są o tyle ciekawe, że podczas włączania do badania 75% pacjentów przyjmowało leki hipotensyjne, w związku z czym wyjściowe wartości ciśnienia tętniczego były niskie (BP = 145/81 mmhg). Warto również zwrócić uwagę na wyniki badań (PICASSO, FORTISSIMO, FALCO FORTE) oceniających skuteczność najwyższych dawek preparatu złożonego perindopril 10 mg/ indapamid 2,5 mg [19 21]. W otwartym badaniu obserwacyjnym PICASSO oceniano skuteczność preparatu złożonego perindopril/indapamid w dawce 10 mg/2,5 mg w grupie pacjentów z NT, u których nie osiągnięto docelowych wartości BP < 140/90 mmhg z zastosowaniem standardowej terapii. Docelowe BP osiągnęło 72,7% z 9257 pacjentów włączonych do ostatecznej analizy. Ciśnienie tętnicze uległo istotnej statystycznie redukcji ze 158,9 ± 14,3/93,0 ± 9,4 mmhg do 131,5 ± 9,5/79,9 ± 6,2 mmhg (SBP ± SD/DBP ± SD; SD odchylenie standardowe). Zmiany BP były istotne statystycznie bez względu na wartości wyjściowe. W podgrupie pacjentów, którym zlecono ambulatoryjne monitorowanie BP, również zanotowano istotną statystycznie redukcję ciśnienia tętniczego. Co ciekawe, istotnej statystycznie poprawie uległy też takie parametry metaboliczne jak: całkowite stężenie cholesterolu, stężenie cholesterolu we frakcji HDL oraz LDL, stężenie triglicerydów oraz glukozy we krwi na czczo. Autorzy konkludują, że stosowanie preparatu złożonego z perindoprilu w dawce 10 mg i indapamidu w dawce 2,5 mg jest zarówno skuteczne, jak i bezpieczne u pacjentów z nieprawidłowo kontrolowanym BP. Podobne wnioski wysunęli autorzy badań FORTISSIMO i FALCO FORTE. POŁĄCZENIE A OCHRONA NARZĄDOWA Ochrona narządowa jest jednym z głównych założeń leczenia hipotensyjnego. Dlatego też liczne badania kliniczne zostały ukierunkowane na ocenę wpływu połączenia na kluczowe narządy. Podwójnie zaślepione, randomizowane badanie kliniczne PICXEL, porównujące wpływ terapii skojarzonej perindopril/indapamid z monoterapią enalaprilem na ciśnienie tętnicze oraz wskaźnik masy lewej komory serca (LVMI, left ventricle mass index), objęło pacjentów z nadciśnieniem tęt-
5 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem 69 niczym (140 < SBP < 210 mmhg) oraz przerostem lewej komory serca z LVMI > 120 g/m 2. Badanych losowo przydzielono do grupy leczonej enalaprilem 10 mg lub do grupy leczonej terapią skojarzoną perindopril/indapamid (2 mg/0,625 mg). W trakcie leczenia możliwa była korekta dawek stosowanych leków: enalaprilu do 40 mg oraz perindoprilu/indapamidu do 8 mg/2,5 mg. Pacjenci, u których stosowano najwyższe dawki badanych leków, cechowali się wyższymi wyjściowymi wartościami ciśnienia tętniczego i LVMI. Redukcja SBP i DBP względem wartości wyjściowych była istotna statystycznie dla wszystkich analizowanych dawek. Wyższym dawkom towarzyszyła większa redukcja ciśnienia tętniczego. Największą zmianę względem wartości wyjściowych (SBP -27,7 mmhg; DBP -9,7 mmhg) obserwowano w grupie leczonej schematem perindopril 8 mg/indapamid 2,5 mg. W każdej grupie dawkowania zmiany ciśnienia były wyraźniejsze u pacjentów leczonych złożonym preparatem perindopril/indapamid niż w grupie chorych leczonych enalaprilem. Dodatkowe korzyści związane ze stosowaniem skojarzenia (perindopril/indapamid) wynikały z redukcji LVMI. Największą zmianę LVMI względem wartości wyjściowych (-17,5 g/m 2 ) obserwowano w grupie przyjmującej maksymalne dawki skojarzenia perindopril/indapamid (8 mg/2,5 mg). Jednocześnie istotne statystycznie, jednak nieco mniejsze zmiany wystąpiły w grupach leczonych schematem 4 mg/1,25 mg (-9,2 g/m 2 ) oraz 2 mg/0,625 mg (-7,2 g/m 2 ). Po stratyfikacji wg największej dawki u pacjentów przyjmujących enalapril zmiany LVMI względem wartości wyjściowych nie uzyskały istotności statystycznej. Przy porównaniu poszczególnych badanych grup wykazano, że zmiany LVMI były istotnie statystycznie wyższe w grupie leczonej preparatem złożonym perindopril 4 mg/indapamid 1,25 mg niż w grupie otrzymującej enalapril w dawce 20 mg (-7,5 g/m 2 ; p < 0,005) oraz w grupie leczonej skojarzeniem perindopril 8 mg/indapamid 2,5 mg niż w grupie przyjmującej 40 mg enalaprilu (-12,3 g/m 2 ; p < 0,005). Kolejnym badaniem oceniającym działanie połączenia perindopril/indapamid było PREMIER [17]. Było to podwójnie zaślepione, randomizowane badanie przeprowadzone wśród pacjentów z NT (140 mmhg < SBP < 180 mmhg), cukrzycą typu 2 (HBA 1c < 9%) oraz albuminurią ( 20 mg/min). Badanych przydzielano losowo do grupy leczonej skojarzeniem perindopril/indapamid lub do grupy leczonej enalaprilem. Podobnie jak w badaniu PICXEL, w razie nieskutecznej kontroli BP było możliwe dwukrotne podwojenie dawki podczas leczenia, jednakże wykluczono wprowadzanie innych leków hipotensyjnych. Na podstawie zmian wydzielania albumin z moczem (AER, albumin excretion rate) zaobserwowano dodatkowe korzyści nefrologiczne. Istotne statystycznie zmiany AER zostały zaobserwowane we wszystkich trzech grupach leczonych skojarzeniem perindopril/indapamid oraz enalaprilem w dawkach 20 i 40 mg. W grupach perindopril 8 mg/indapamid 2,5 mg i enalapril 40 mg redukcja AER wyniosła odpowiednio 45% i 28% względem wartości wyjściowych (p vs wart. początk. < 0,0001). Podczas porównywania badanych grup, po uwzględnieniu wyjściowych wartości AER oraz kraju pochodzenia pacjenta, stwierdzono, że zmiany AER były o 32% większe w grupie leczonej skojarzeniem perindopril 4 mg/indapamid 1,25 mg niż w grupie otrzymującej enalapril w dawce 20 mg (p < 0,01) oraz o 27% w grupie perindopril 8 mg/indapamid 2,5 mg niż w grupie przyjmującej 40 mg enalaprilu. Kolejne (opisane już wcześniej) badanie, które oceniało efekt ochrony narządowej połączenia perindopril/indapamid, to badanie ADVANCE. Złożone punkty końcowe obejmowały poważne incydenty makronaczyniowe i mikronaczyniowe. Incydenty makronaczyniowe zostały sklasyfikowane jako: zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych, zawał serca niezakończony zgonem lub udar mózgu niezakończony zgonem. Poważnymi incydentami mikronaczyniowymi były: pojawienie się lub pogorszenie nefropatii (pojawienie się makroalbuminurii, podwojenie stężenia kreatyniny w surowicy do co najmniej 200 μmol/l, konieczność stosowania leczenia nerkozastępczego lub zgon z powodu choroby nerek) albo retinopatii (rozwój retinopatii proliferacyjnej, obrzęk plamki lub ślepota związana z cukrzycą czy fotokoagulacja siatkówki). W trakcie obserwacji poważny incydent makronaczyniowy lub mikronaczyniowy wystąpił u 1799 uczestników badania, w tym u 861 (15,5%) pacjentów z grupy leczonej aktywnie (skojarzeniem perindopril/ /indapamid jako uzupełnienie dotychczasowej terapii) i u 938 (16,8%) pacjentów z grupy otrzymującej placebo jako uzupełnienie dotychczasowej terapii: redukcja ryzyka względnego (RRR, relative risk reduction) o 9% (95% CI: 0 17%; p = 0,041). Jednocześnie oszacowano, że jeden na 66 (95% CI: ) uczestników badania przydzielonych do grupy aktywnego leczenia uniknąłby co najmniej jednego poważnego incydentu makronaczyniowego lub mikronaczyniowego w ciągu 5 lat. Wpływ aktywnego leczenia na poważne makronaczyniowe punkty końcowe: RRR o 8% (95% CI od -4 do 19%; p = 0,16), oraz mikronaczyniowe punkty końcowe: o 9% (95% Cl od -4 do 20%; p = 0,16), był podobny, jednakże w analizie obejmującej każdy z tych punktów końcowych oddzielnie wynik nie osiągnął istotności. W okresie obserwacji zmarło 879 uczestników: 408 (7,3%) z grupy aktywnie leczonej i 471 (8,5%) z grupy otrzymującej placebo, co przekładało się na 14-procentową redukcję ryzyka względnego dla zgonu z jakiejkolwiek przyczyny (95% CI: 2 25; p = 0,025). W grupie leczonej aktywnie w ciągu 5 lat udało się zapobiec jednemu zgonowi na 79 pacjentów. Zmniejszenie śmiertelności ogólnej wynikało przede wszystkim z redukcji liczby zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych (3,8% w grupie aktywnie leczonej vs 4,6% w grupie leczonej placebo), dla
6 70 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem TABELA 1 Podsumowanie wybranych badań dotyczących terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego. Nazwa badania Cel Populacja Wnioski ADVANCE* Ocena wpływu stosowania skojarzenia perindopril/indapamid na makronaczyniowe i mikronaczyniowe zdarzenia końcowe u chorych na cukrzycę typu 2, już otrzymujących rekomendowaną terapię pacjentów z cukrzycą typu 2. Nadciśnienie tętnicze rozpoznano u 69% badanych, średnia wyjściowa wartość SBP: 145 mmhg. Rutynowe podawanie skojarzenia perindopril/indapamid pacjentom z cukrzycą typu 2 powodowało redukcję częstości incydentów mikroi makronaczyniowych oraz redukcję śmiertelności ogólnej i z przyczyn sercowo-naczyniowych. HYVET ASCOT PICXEL* PREMIER* Ocena korzyści z leczenia hipotensyjnego u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym w wieku 80 lat i więcej. Porównanie terapii skojarzonej: perindopril/amlodipina vs β-adrenolityk/diuretyk u pacjentów z NT. Porównanie terapii: perindopril/indapamid vs enalapril wśród pacjentów z NT i przerostem lewej komory serca. Porównanie terapii: perindopril/indapamid vs enalapril wśród pacjentów z NT, cukrzycą typu 2 i albuminurią pacjentów w wieku > 80 lat z SBP w zakresie mmhg i DBP < 110 mmhg pacjentów z NT z 3 lub więcej czynnikami ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. 679 pacjentów z NT i przerostem lewej komory serca. 481 pacjentów z NT, cukrzycą typu 2 i albuminurią. MI zawał serca; SBP skurczowe ciśnienie tętnicze; DBP rozkurczowe ciśnienie tętnicze; NT nadciśnienie tętnicze; BP ciśnienie tętnicze; LVMI wskaźnik masy lewej komory serca. * badania z zastosowaniem preparatu złożonego Stosowanie skojarzenia perindopril/indapamid u pacjentów w wieku powyżej 80 lat z NT powoduje redukcję: częstości udarów mózgu, śmiertelności ogólnej, sercowo-naczyniowej oraz częstości zdarzeń sercowo-naczyniowych. Terapia skojarzona perindoprilem/amlodipiną redukuje ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych, zmniejsza śmiertelność całkowitą i sercowo-naczyniową w porównaniu z terapią β-adrenolitykiem/diuretykiem. Strategia oparta na leczeniu skojarzonym perindoprilem/indapamidem skutkowała większą redukcją BP oraz LVMI niż monoterapia enalaprilem. Strategia leczenia skojarzonego perindoprilem/indapamidem skutkowała większą redukcją albuminurii niż terapia enalaprilem, częściowo niezależnie od redukcji BP. której redukcja ryzyka względnego wyniosła 18% (95% CI: 2 32%; p = 0,027) u uczestników badania randomizowanych do grupy aktywnie leczonej. PODSUMOWANIE Obecna terapia nadciśnienia tętniczego często opiera się na kilku preparatach stosowanych jednocześnie, co wynika zarówno z postępowania zgodnie z wytycznymi, jak i faktu, że często trudno osiągnąć cel terapeutyczny za pomocą monoterapii. Gotowe połączenia lekowe podnoszą zarówno skuteczność leczenia, jak i compliance [22]. Aktualna pozycja preparatów złożonych znajduje swoje odzwierciedlenie w wytycznych dotyczących postępowania z pacjentami z nadciśnieniem tętniczym [5, 23]. Wytyczne wskazują nam grupy pacjentów, u których należy rozważyć terapię łączoną. Są to chorzy z BP 2. i 3. stopnia oraz pacjenci z BP 1. stopnia i chorobami współistniejącymi. Wyniki analizy przeprowadzonej przez Gradmana i wsp. wskazują, że pacjenci, u których od początku włączono terapię skojarzoną nadciśnienia tętniczego, rokują lepiej niż chorzy, u których rozpoczęto od monoterapii, a w kolejnym etapie dołączono drugi lek [24]. Wyniki analizy pokazały, że rozpoczynanie leczenia NT od terapii skojarzonej wiązało się z istotną statystycznie redukcją ryzyka wystąpienia incydentu sercowonaczyniowego lub zgonu względem pacjentów, u których na wstępie włączono jeden lek. Jest to dowód na to, że u części chorych powinniśmy od samego początku terapii sięgać po leczenie skojarzone. Dobór odpowiednich substancji czynnych powinien być podyktowany skutecznością i bezpieczeństwem potwierdzonym przez EBM. Warto przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z najnowszym Stanowiskiem Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (opublikowanym w kwietniowym wydaniu Kardiologii Polskiej ) skojarzenie inhibitora konwertazy angiotensyny perindoprilu i diuretyku tiazydopodobnego indapamidu należy do najlepiej przebadanych [25]. Adres do korespondencji dr n. med. Paweł Balsam I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa, ul. Banacha 1a pawel@balsam.com.pl
7 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem 71 Piśmiennictwo 1. Roger V.L., Go A.S., Lloyd-Jones D.M., Adams R.J., Berry J.D., Brown T.M. et al.: Heart disease and stroke statistics 2011 update: a report from the American Heart Association. Circulation 2011; 123(4): e18-e Mancia G., Laurent S., Agabiti-Rosei E., Ambrosioni E., Burnier M., Caulfield M.J. et al.: Reappraisal of European guidelines on hypertension management: a European Society of Hypertension Task Force document. Blood pressure 2009; 18(6): Widecka K.: Jaką rolę odegrały złożone leki hipotensyjne w poprawie skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce? Nadciśnienie Tętnicze 2012; 16(4): Law M.R., Wald N.J., Morris J.K., Jordan R.E.: Value of low dose combination treatment with blood pressure lowering drugs: analysis of 354 randomised trials. BMJ 2003; 326(7404): Widecka K., Grodzicki T., Narkiewicz K., Tykarski A., Dziwura A.: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2011 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze 2011; 15(2): Mancia G., Grassi G.: Systolic and diastolic blood pressure control in antihypertensive drug trials. Journal of hypertension. 2002; 20(8): Feldman R.D., Zou G.Y., Vandervoort M.K., Wong C.J., Nelson S.A., Feagan B.G.: A simplified approach to the treatment of uncomplicated hypertension: a cluster randomized, controlled trial. Hypertension 2009; 53(4): van Vark L.C., Bertrand M., Akkerhuis K.M., Brugts J.J., Fox K., Mourad J.J. et al.: Angiotensin-converting enzyme inhibitors reduce mortality in hypertension: a meta-analysis of randomized clinical trials of renin-angiotensin-aldosterone system inhibitors involving 158,998 patients. European Heart Journal 2012; 33(16): Dahlof B., Sever P.S., Poulter N.R., Wedel H., Beevers D.G., Caulfield M. et al.: Prevention of cardiovascular events with an antihypertensive regimen of amlodipine adding perindopril as required versus atenolol adding bendroflumethiazide as required, in the Anglo-Scandinavian Cardiac Outcomes Trial-Blood Pressure Lowering Arm (ASCOT-BPLA): a multicentre randomised controlled trial. Lancet 2005; 366(9489): Farsang C., Naditch-Brule L., Avogaro A., Ostergren J., Verdecchia P., Maggioni A. et al.: Where are we with the management of hypertension? From science to clinical practice. Journal of Clinical Hypertension 2009; 11(2): Bangalore S., Shahane A., Parkar S., Messerli F.H.: Compliance and fixed-dose combination therapy. Current Hypertension Reports 2007; 9(3): Parving H.H., Lehnert H., Brochner-Mortensen J., Gomis R., Andersen S., Arner P. et al.: The effect of irbesartan on the development of diabetic nephropathy in patients with type 2 diabetes. The New England Journal of Medicine 2001; 345(12): Dahlof B., Gosse P., Gueret P., Dubourg O., de Simone G., Schmieder R. et al.: Perindopril/indapamide combination more effective than enalapril in reducing blood pressure and left ventricular mass: the PICXEL study. Journal of Hypertension 2005; 23(11): Lindholm L.H., Ibsen H., Dahlof B., Devereux R.B., Beevers G., de Faire U. et al.: Cardiovascular morbidity and mortality in patients with diabetes in the Losartan Intervention For Endpoint reduction in hypertension study (LIFE): a randomised trial against atenolol. Lancet 2002; 359(9311): Mourad J.J., Waeber B., Zannad F., Laville M., Duru G., Andrejak M. et al.: Comparison of different therapeutic strategies in hypertension: a low-dose combination of perindopril/indapamide versus a sequential monotherapy or a stepped-care approach. Journal of Hypertension. 2004; 22(12): Mogensen C.E., Viberti G., Halimi S., Ritz E., Ruilope L., Jermendy G. et al.: Effect of low-dose perindopril/indapamide on albuminuria in diabetes: preterax in albuminuria regression: PREMIER. Hypertension 2003; 41(5): Patel A., Group A.C., MacMahon S., Chalmers J., Neal B., Woodward M. et al.: Effects of a fixed combination of perindopril and indapamide on macrovascular and microvascular outcomes in patients with type 2 diabetes mellitus (the ADVANCE trial): a randomised controlled trial. Lancet 2007; 370(9590): Chalmers J., Joshi R., Kengne A.P., MacMahon S.: Blood pressure lowering with fixed combination perindopril-indapamide: key findings from ADVANCE. Journal of Hypertension Supplement 2008; 26(2): S Farsang C., on Behalf Of The Picasso I: Blood pressure and metabolic efficacy of fixed-dose combination of perindopril and indapamide in everyday practice. Blood Pressure PubMed PMID: Karpov Iu A. [The FORTISSIMO Program: Advantages of Fixed Full Dose Combination of Perindopril Arginine and Indapamide in the Treatment of Poorly Controlled Arterial Hypertension]. Kardiologia 2013; 53(3): Pella D.: Efficacy and safety of treatment of hypertensive patients with fixed combination perindopril/indapamide up to 10/2.5 mg: results of the FALCO FORTE programme. High Blood Pressure & Cardiovascular Prevention 2011; 18(3): Waeber B., Feihl F., Ruilope L.M.: Fixed-dose combinations as initial therapy for hypertension: a review of approved agents and a guide to patient selection. Drugs 2009; 69(13):
8 72 EBM dla terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego na przykładzie wybranych badań z perindoprilem 23. Gradman A.H., Basile J.N., Carter B.L., Bakris G.L., American Society of Hypertension, Writing G.: Combination therapy in hypertension. Journal of Clinical Hypertension 2011; 13(3): Gradman A.H., Parise H., Lefebvre P., Falvey H., Lafeuille M.H., Duh M.S.: Initial combination therapy reduces the risk of cardiovascular events in hypertensive patients: a matched cohort study. Hypertension 2013; 61(2): Wożakowska-Kapłon B., Filipiak K.J., Czarnecka D. et al.: Combination therapy in the management of hypertension current problem in Poland. Expert consensus statement of the Polish Society of Hypertension and Polish Cardiac Society Working Group on Cardiovascular Pharmacotherapy; Kardiol. Pol. 2013; 71:
Algorytm wyboru terapii hipotensyjnej krajobraz po badaniu ASCOT-BPLA
Choroby Serca i Naczyń 26, tom 3, supl. A, A5 A9 Algorytm wyboru terapii hipotensyjnej krajobraz po badaniu ASCOT-BPLA Marcin Grabowski, Krzysztof J. Filipiak I Katedra i Klinika Kardiologii Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowo*Noliprel 1,5 tabl. *Noliprel 1 tabl. Amlodypina 5 mg. Losartan 50 mg. Atenolol 50 mg Walsartan 80 mg + HCTZ. Walsartan 80 mg. p = 0,005.
SPRAWOZDANIE Sprawozdanie z Sympozjum Satelitarnego A straight forward strategy for all grades of hypertension na 15. Zjeździe Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego 17 czerwca 25 roku w Mediolanie
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
G E R I A T R I A ; : - Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCE-BASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted:.. Zaakceptowano/Accepted:.. Przegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych
Bardziej szczegółowoCzy po badaniu ADVANCE leczenie hipotensyjne chorych na cukrzycę stanie się bardziej advanced zaawansowane?
KOMENTARZ Czy po badaniu ADVANCE leczenie hipotensyjne chorych na cukrzycę stanie się bardziej advanced zaawansowane? Andrzej Tykarski Przedstawione na Kongresie ESC w Wiedniu i opublikowane jednocześnie
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał Plan wykładu Epidemiologia Jaki wpływ ma współwystępowanie nadciśnienia u chorych z cukrzycą Do jakich wartości obniżać
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCE-BASED GERIATRICS Wpłynęło: 19.03.2008 Zaakcepetowano: 23.03.2008 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku
Bardziej szczegółowoCzy złożone leki hipotensyjne są alternatywą dla monoterapii u chorych z nadciśnieniem tętniczym 1. stopnia?
Choroby Serca i Naczyń 2016, tom 13, nr 5, 347 353 N A D C I Ś N I E N I E T Ę T N I C Z E Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz Czy złożone leki hipotensyjne są alternatywą dla monoterapii
Bardziej szczegółowoPerindorpil-indapamid combined drugs used in hypertension therapy in clinical trials
Akademia Medycyny ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Wpłynęło: 24.09.2008 Poprawiono: 27.09.2008 Zaakceptowano: 27.09.2008 Połączenie perindopril-indapamid w terapii hipotensyjnej w świetle aktualnych danych
Bardziej szczegółowoAneks II. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta
Aneks II Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta 7 Dla produktów zawierających inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (inhibitory ACE) benazepryl,
Bardziej szczegółowoMiejsce leków złożonych w terapii nadciśnienia tętniczego i jego powikłań sercowo-naczyniowych okiem hipertensjologa i kardiologa
Choroby Serca i Naczyń 2012, tom 9, nr 5, 244 250 F A R M A K O T E R A P I A C H O R Ó B U K Ł A D U K R Ą Ż E N I A Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak Miejsce leków złożonych
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoKliniczne profile pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, u których warto rozważyć terapię skojarzoną telmisartanem i hydrochlorotiazydem
249 Kliniczne profile pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, u których warto rozważyć terapię skojarzoną telmisartanem i hydrochlorotiazydem Clinical profiles of hypertensive patients in whom it is worth
Bardziej szczegółowoI Kliniczny Oddział Kardiologii, Świętokrzyskie Centrum Kardiologii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce 2
Beata Wożakowska-Kapłon 1, Krzysztof J. Filipiak 2, Danuta Czarnecka 3, Grzegorz Dzida 4, Artur Mamcarz 5, Andrzej Tykarski 6, Krystyna Widecka 7, Krzysztof Narkiewicz 8 1 I Kliniczny Oddział Kardiologii,
Bardziej szczegółowoLeki złożone w leczeniu nadciśnienia tętniczego droga do poprawy skuteczności terapii i rokowania
Leki złożone w leczeniu nadciśnienia tętniczego droga do poprawy skuteczności terapii i rokowania Single-pill combination in the treatment of hypertension a way to improve effectiveness and prognosis Lek.
Bardziej szczegółowoKongres Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego 2013 co nowego w hipertensjologii?
Choroby Serca i Naczyń 2013, tom 10, nr 4, 208 214 F A R M A K O T E R A P I A C H O R Ó B U K Ł A D U K R Ą Ż E N I A Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Beata Wożakowska-Kapłon Kongres Europejskiego
Bardziej szczegółowoBADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII?
BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Różnice w tolerancji glukozy u pacjentów z zespołem metabolicznym leczonych dwiema różnymi kombinacjami leków hipotensyjnych prospektywne, randomizowane
Bardziej szczegółowoNowe leki w terapii niewydolności serca.
Nowe leki w terapii niewydolności serca. Michał Ciurzyński Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoLeczenie skojarzone nadciśnienia tętniczego przy użyciu połączenia peryndoprylu z indapamidem dlaczego preferowane?
Piotr Jankowski ARTYKUŁ POGLĄDOWY I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie Leczenie skojarzone nadciśnienia tętniczego
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoLeki złożone w terapii nadciśnienia tętniczego najnowsze standardy terapii Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego
Leki złożone w terapii nadciśnienia tętniczego najnowsze standardy terapii Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego Danuta Pupek-Musialik, Katarzyna Musialik Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych,
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Treatment of hypertension in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Bardziej szczegółowoTrójka w medycynie punkt widzenia lekarza praktyka
Kardiologia Polska 2016; 74, supl. I: 1 5; DOI: 10.5603/KP.2015.0202 ISSN 0022 9032 ArtykuŁ poglądowy / Review article Trójka w medycynie punkt widzenia lekarza praktyka Filip M. Szymański I Katedra i
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Hypertension management in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Bardziej szczegółowoBadanie ADVANCE-ON na tle innych badań follow-up komentarz do wyników
NOWOŚCI PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO ISSN 2084 4441 Janusz Gumprecht 1, Maciej Małecki 2, Leszek Czupryniak 3, Krzysztof Strojek 4, Tomasz Klupa 2, Liliana Majkowska 5, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz 6, Małgorzata
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze - wytyczne PTNT 2015 Co jest szczególnie ważne?
Nadciśnienie tętnicze - wytyczne PTNT 2015 Co jest szczególnie ważne? Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 1 Czynniki
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoTerapia nadciśnienia w okresie wczesnej starości
Terapia nadciśnienia w okresie wczesnej starości Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Badanie SHEP po 22 latach leczenie
Bardziej szczegółowoPRACA POGLĄDOWA ISSN
PRACA POGLĄDOWA ISSN 1640 8497 Tomasz Klupa Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Badanie ADVANCE jak optymalnie zapobiegać przewlekłym powikłaniom
Bardziej szczegółowoLeczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego jakie mamy wątpliwości?
KONTROWERSJE W NADCIŚNIENIU TĘTNICZYM Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego jakie mamy wątpliwości? Pharmacological treatment of hypertension questions and doubts Danuta Czarnecka Ponad 50 lat
Bardziej szczegółowoInhibitory enzymu konwertującego angiotensyny w prewencji ostrych zespołów wieńcowych
Inhibitory enzymu konwertującego angiotensyny w prewencji ostrych zespołów wieńcowych Od chwili wprowadzenia inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE-I) do lecznictwa szczególne zainteresowanie budzi zastosowanie
Bardziej szczegółowoPołączenie bisoprololu z amlodipiną miejsce w terapii hipotensyjnej
praca POGLĄDOWA Folia Cardiologica 2014 tom 9, nr 3, strony 275 282 Copyright 2014 Via Medica ISSN 2353 7752 Połączenie bisoprololu z amlodipiną miejsce w terapii hipotensyjnej The combination of bisoprolol
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoBADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII?
ARTYKUŁ POGLĄDOWY BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Inhibitory konwertazy angiotensyny zmniejszenie śmiertelności u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym metaanaliza randomizowanych badań
Bardziej szczegółowoPacjent z nadciśnieniem tętniczym i dyslipidemią jak i dlaczego powinien być leczony?
Choroby Serca i Naczyń 2016, tom 13, nr 4, 245 250 N A D C I Ś N I E N I E T Ę T N I C Z E Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz Pacjent z nadciśnieniem tętniczym i dyslipidemią jak
Bardziej szczegółowoEfekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową
BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Efekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową Katarzyna Kolasińska-Malkowska 1, Marcin Cwynar
Bardziej szczegółowoW badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Bardziej szczegółowoMiejsce gotowych połączeń lekowych w terapii nadciśnienia tętniczego stanowisko ekspertów
Zbigniew Gaciong 1, Krzysztof Narkiewicz 2, Andrzej Tykarski 3, Krzysztof J. Filipiak 4, Grzegorz Opolski 4 ARTYKUŁ REDAKCYJNY 1 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii
Bardziej szczegółowoNajbliższa przyszłość terapii hipotensyjnej czy leki złożone?
Najbliższa przyszłość terapii hipotensyjnej czy leki złożone? 71 Najbliższa przyszłość terapii hipotensyjnej czy leki złożone? Nearest future of hypotensive therapy combined drugs? Lek. med. Justyna Wilczko
Bardziej szczegółowoBadanie ACCOMPLISH terapia skojarzona nadciśnienia tętniczego. Które połączenia są najlepsze?
KOMENTARZ Badanie ACCOMPLISH terapia skojarzona nadciśnienia tętniczego. Które połączenia są najlepsze? Krystyna Widecka Ważnym wydarzeniem, podkreślającym znaczenie właściwego skojarzenia leczenia hipotensyjnego,
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego - krok po kroku
Leczenie nadciśnienia tętniczego - krok po kroku Prof. dr hab. med. Danuta Pupek-Musialik Kierownik Katedry Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w
Bardziej szczegółowoKandesartan i jego preparaty złożone u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i chorobami układu krążenia
Farmakoterapia lekwpolsce.pl Kandesartan i jego preparaty złożone u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i chorobami układu krążenia Candesartan and its fixed-dose combinations in patients with hypertension
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u pacjentów z cukrzycą
Aleksandra Uruska 1, Paweł Uruski 2 KOMENTARZ 1 Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu 2 Katedra i Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób
Bardziej szczegółowoStosowanie skojarzenia beta-adrenolityku i inhibitora konwertazy angiotensyny w terapii nadciśnienia tętniczego spojrzenie hipertensjologa
Kardiologia Polska 2017; 75, supl. II: 13 18; DOI: 10.5603/KP.2017.0044 ISSN 0022 9032 ArtykuŁ poglądowy / Review article Stosowanie skojarzenia beta-adrenolityku i inhibitora konwertazy angiotensyny w
Bardziej szczegółowoWnioski naukowe oraz szczegółowe wyjaśnienie podstaw naukowych różnic w stosunku do zalecenia PRAC
Aneks IV Wnioski naukowe, podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu oraz szczegółowe wyjaśnienie różnic w podstawach naukowych w stosunku do zalecenia PRAC 1 Wnioski naukowe oraz szczegółowe
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoTerapia pierwszego rzutu w nadciśnieniu tętniczym rola preparatów złożonych
Katarzyna Kolasińska-Malkowska, Andrzej Tykarski SUPLEMENT B Katedra i Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Terapia pierwszego
Bardziej szczegółowoTerapia skojarzona nadciśnienia tętniczego z zastosowaniem lisinoprilu u pacjentów ze współistniejącą cukrzycą punkt widzenia diabetologa
21 Terapia skojarzona nadciśnienia tętniczego z zastosowaniem lisinoprilu u pacjentów ze współistniejącą cukrzycą punkt widzenia diabetologa Polytherapy with lisinopril in patients with hypertension and
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoTomasz Grodzicki 1, Krzysztof Narkiewicz 2. Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego. Summary
Tomasz Grodzicki 1, Krzysztof Narkiewicz 2 ARTYKUŁ POGLĄDOWY 1 Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 2 Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii
Bardziej szczegółowoSartany w kardiodiabetologii - komu i kiedy? - spojrzenie diabetologa
Sartany w kardiodiabetologii - komu i kiedy? - spojrzenie diabetologa Najnowsze dane epidemiologiczne pochodzące z pierwszego, ogólnopolskiego badania NATPOL PLUS, które oceniało rozpowszechnienie nadciśnienia
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze - główna przyczyna chorób układu krążenia w Polsce,którą można leczyć
Nadciśnienie tętnicze - główna przyczyna chorób układu krążenia w Polsce,którą można leczyć Prof.dr hab.med Danuta Czarnecka Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoMiejsce leków złożonych w terapii nadciśnienia tętniczego aktualne problemy w Polsce
Kardiologia Polska 2013; 71, 4: 433 438; DOI: 10.5603/KP.2013.0081 ISSN 0022 9032 W POLSCE / IN POLAND Miejsce leków złożonych w terapii nadciśnienia tętniczego aktualne problemy w Polsce Stanowisko Ekspertów
Bardziej szczegółowoOcena poprawy skuteczności leczenia i współpracy pacjent lekarz u chorych na nadciśnienie tętnicze stosujących złożone preparaty hipotensyjne
Joanna Dziwura-Ogonowska 1, Tomasz Miazgowski 1, Jacek Głowala 1, Anna Piekarska 2, Rafał Jurago 2, Andrzej Tykarski 2, Krystyna Widecka 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych
Bardziej szczegółowoCzy w nowoczesnej terapii nadciśnienia tętniczego są potrzebne preparaty złożone z trzech leków hipotensyjnych?
Choroby Serca i Naczyń 2014, tom 11, nr 6, 317 329 N A D C I Ś N I E N I E T Ę T N I C Z E Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz Czy w nowoczesnej terapii nadciśnienia tętniczego
Bardziej szczegółowoOdwrócenie upośledzonej tolerancji glukozy oraz nowych przypadków cukrzycy związanych z terapią diuretykami wyniki badania STAR-LET
ARTYKUŁ POGLĄDOWY BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Odwrócenie upośledzonej tolerancji glukozy oraz nowych przypadków cukrzycy związanych z terapią diuretykami wyniki badania STAR-LET Katarzyna
Bardziej szczegółowoLeki złożone w terapii nadciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę
Maciej Cymerys, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Fixe-dose combination in the treatment of hypertension in diabetic
Bardziej szczegółowoJaki chory z nadciśnieniem tętniczym odnosi największe korzyści z zastosowania skojarzenia losartanu z amlodipiną?
PRACA POGLĄDOWA Folia Cardiologica 2015 tom 10, nr 1, strony 38 44 DOI: 10.5603/FC.2015.0001 Copyright 2015 Via Medica ISSN 2353 7752 Jaki chory z nadciśnieniem tętniczym odnosi największe korzyści z zastosowania
Bardziej szczegółowoZałożenia i plan badania ADVANCE: ocena preparatów Preterax i Diaprel MR w badaniu z udziałem grupy kontrolnej działanie w cukrzycy i chorobach naczyń
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Grupa nadzorująca badanie ADVANCE Założenia i plan badania ADVANCE: ocena preparatów Preterax i Diaprel MR w badaniu z udziałem grupy kontrolnej działanie w cukrzycy i chorobach
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoOd badania ADVANCE do badania ADVANCE-ON wpływ na rokowanie u pacjentów z nadciśnieniem i cukrzycą typu 2
PRC POGLĄDOW Folia Cardiologica 2015 tom 10, nr 2, strony 114 121 DO: 10.5603/FC.2015.0013 Copyright 2015 Via Medica SSN 2353 7752 Od badania DVNCE do badania DVNCE-ON wpływ na rokowanie u pacjentów z
Bardziej szczegółowoPróba komentarza na temat zmian i ich zasadności
ZALECENIA Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2011 rok Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego Zespół redagujący: Krystyna Widecka, Tomasz Grodzicki, Krzysztof Narkiewicz, Andrzej
Bardziej szczegółowoDenerwacja nerek stan wiedzy 2013. Prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Klinika Nadciśnienia Tętniczego Instytut Kardiologii
Denerwacja nerek stan wiedzy 2013 Prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Klinika Nadciśnienia Tętniczego Instytut Kardiologii Katowice, 21 listopada 2013 2009 Lancet. 2009;373:1275-1281 Pierwsza ocena
Bardziej szczegółowoKatarzyna Mądra-Gackowska 1, Marcin Gackowski 2, Emilia Główczewska-Siedlecka 1, Kornelia Kędziora-Kornatowska 1, Marcin Koba 2.
GERONTOLOGIA POLSKA 2017; 25: 261-266 ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Zgłoszono 30.08.2017, zaakceptowano 20.09.2017 Zastosowanie terapii skojarzonej indapamidem i lekiem z grupy ACEI w leczeniu nadciœnienia
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał
Bardziej szczegółowoKlinika Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2
55 G E R I A T R I A 2011; 5: 55-64 Akademia Medycyny ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Otrzymano/Submitted: 15.03.2011 Zaakceptowano/Accepted: 20.03.2011 w terapii chorób układu sercowo-naczyniowego - skuteczność
Bardziej szczegółowoRola preparatów łączonych w terapii nadciśnienia tętniczego u osób w wieku podeszłym
Gerontologia Polska PRACA POGLĄDOWA tom 17, nr 2, 55 63 ISSN 1425 4956 Marcin Cwynar, Tomasz Grodzicki Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Bardziej szczegółowodr hab. Dagmara Hering
dr hab. Dagmara Hering Absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, specjalista w dziedzinie chorób wewnętrznych i hipertensjologii, związana z Gdańskim Uniwersytetem Medycznym od 2002 roku, Baker IDI
Bardziej szczegółowoLisinopril jako skuteczny i bezpieczny lek hipotensyjny punkt widzenia kardiologa
23 Lisinopril jako skuteczny i bezpieczny lek hipotensyjny punkt widzenia kardiologa Lisinopril as an efficient and safe hypotensive agent cardiologist s point of view Dr n. med. Filip M. Szymański I Katedra
Bardziej szczegółowoAspekty ekonomiczne dostępności do nowoczesnego leczenia przeciwkrzepliwego w profilaktyce udaru mózgu. Maciej Niewada
Aspekty ekonomiczne dostępności do nowoczesnego leczenia przeciwkrzepliwego w profilaktyce udaru mózgu Maciej Niewada PLAN Udar epidemia? Jak migotanie przedsionków wpływa na udar? Nowe leki przeciwkrzepliwe:
Bardziej szczegółowoMefelor 50/5 mg Tabletka o przedłużonym uwalnianiu. Metoprololtartrat/Felodipi n AbZ 50 mg/5 mg Retardtabletten
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTACI FARMACEUTYCZNYCH, MOCY PRODUKTÓW LECZNICZYCH, DRÓG PODANIA, WNIOSKODAWCÓW, POSIADACZY POZWOLEŃ NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Państwo członkowskie Podmiot
Bardziej szczegółowoMarcin Barylski 1, Małgorzata Górska-Ciebiada 2, Maciej Ciebiada 3 1. Streszczenie. Abstract
Akademia Medycyny GERIATRYCZNE PROBLEMY KLINICZNE/GERIATRICS CLINICAL PROBLEMS Otrzymano/Submitted: 10.09.2016 Zaakceptowano/Accepted: 20.09.2016. Miejsce indapamidu w terapii nadciśnienia tętniczego z
Bardziej szczegółowoWYNIKI. typu 2 są. Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem
Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem sercowo-naczyniowym (badanie CARMELINA, 1218.22) Osoby z cukrzycą typu 2 są narażone na 2 do 4-krotnie
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 719 Poz. 27 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem
Bardziej szczegółowoPreparaty złożone zawierające walsartan w świetle aktualnych badań klinicznych Valsartan based combined drugs - data from clinical trials
Akademia Medycyny ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Wpłynęło: 13.12.2009 Zaakceptowano: 13.12.2009 Preparaty złożone zawierające walsartan w świetle aktualnych badań klinicznych Valsartan based combined drugs
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoMigotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Bardziej szczegółowoOsiem powodów, dla których warto stosować telmisartan
35 Eight reasons for using telmisartan Dr n. med. Paweł Balsam I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Grzegorz Opolski WSTĘP W terapii
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoLudwina Szczepaniak-Chicheł 1, Paweł Kawalec 2, Joanna Lis 3, Jakub Gierczyński 3, Andrzej Tykarski 1. Summary. 106
Ludwina Szczepaniak-Chicheł 1, Paweł Kawalec 2, Joanna Lis 3, Jakub Gierczyński 3, Andrzej Tykarski 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoWnioski naukowe oraz szczegółowe wyjaśnienie podstaw naukowych różnic w stosunku do zalecenia PRAC
Aneks I Wnioski naukowe, podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu oraz szczegółowe wyjaśnienie różnic w podstawach naukowych w stosunku do zalecenia PRAC 1 Wnioski naukowe oraz szczegółowe
Bardziej szczegółowoKatedra i Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Radosław Szczęch 1, Anna Szyndler 1, Katarzyna Kolasińska-Malkowska 2, Krzysztof Narkiewicz 1, Andrzej Tykarski 2 1 Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Akademii Medycznej w Gdańsku 2 Katedra
Bardziej szczegółowoRamipril z amlodipiną nowy lek złożony w terapii hipotensyjnej
Krzysztof J. Filipiak 1, Stefan Grajek 2, Artur Mamcarz 3, Krzysztof Narkiewicz 4, Hanna Szwed 5, Andrzej Tykarski 6, Krystyna Widecka 7 1 I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoProdukty złożone (combo) stosowane w nadciśnieniu tętniczym a system refundacji leków ocena potencjału oszczędności
Produkty złożone (combo) stosowane w nadciśnieniu tętniczym a system refundacji leków ocena potencjału oszczędności MIEJ SERCE I PATRZAJ W SERCE... I TĘTNICE HEALTH PROJECT MANAGEMENT 23 maja 2016 r. Nieprzestrzeganie
Bardziej szczegółowoRAPORT KOŃCOWY Z BADANIA
RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA dotyczącego dodatkowych czynników współistniejących z nadciśnieniem tętniczym mających wpływ na wybór nebiwololu w leczeniu polskiej populacji pacjentów z NT W przypadku jakiegokolwiek
Bardziej szczegółowo