Prognozowane postawy dotyczące palenia tytoniu i kształtujące je czynniki wśród młodych lekarzy

Transkrypt

1 Suwała KOmunikaty M i wsp. Prognozowane / Announcement postawy dotyczące palenia tytoniu i kształtujące je czynniki wśród młodych lekarzy 487 Prognozowane postawy dotyczące palenia tytoniu i kształtujące je czynniki wśród młodych lekarzy Forecasted attitudes regarding tobacco smoking and inluencing actors among young physicians Małgorzata Suwała 1/, Andrzej Gerstenkorn 2/, Elżbieta Dziankowska-Zaborszczyk 3/, Wojciech Drygas 4/ 1/ Zakład Patologii Społecznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2/ Zakład Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3/ Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 4/ Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wstęp i cel badań. Palenie tytoniu w środowisku lekarzy jest przedmiotem badań od wielu lat, ponieważ ich postawy i zachowania dotyczące palenia mają wpływ na gotowość i skuteczność porad udzielanych palącym pacjentom. Materiał. Badaniem objęto studentów VI r. Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Wyniki. Wśród badanych 24,5 paliło papierosy i połowa z nich podejmowała w przeszłości poważne próby zaprzestania palenia. Przyszli lekarze prognozując swoje zachowania wobec palenia papierosów za 5 lat od chwili badania w największej części zadeklarowali, że na pewno nie będą palić (63,), a co dziesiąty badany był przekonany, że na pewno będzie palić. Najczęściej wskazywanym powodem silnie motywującym do dalszego niepalenia (przez niepalących) oraz zaprzestania palenia (przez palących) była ochrona własnego zdrowia, a następnie choroba lub obawa przed chorobą oraz oszczędność pieniędzy. Mniejsze znaczenie dla przyszłych lekarzy miały takie powody, jak dawanie dobrego przykładu pacjentom, innym osobom z ich otoczenia a także samodyscyplina. Wniosek. W edukacji przyszłych lekarzy należy położyć większy nacisk na kształtowanie właściwych postaw i zachowań dotyczących palenia tytoniu. Introduction & Aim. Tobacco smoking in the physicians environment has been an object o research or many years, because their attitudes and behaviors regarding smoking can inluence their readiness and eectiveness o advice given to smoking patients. Material. The research covered the sixth-year Medical Faculty students o the Medical University o Lodz. Results o the researched group smoked cigarettes and a hal tried to quit in the past. Future physicians, trying to orecast their behavior regarding cigarette smoking, in majority claimed that within 5 years ater this study they will have quitted smoking (63) and 1 in 1 was convinced that they deinitely would continue smoking. The most common reason strongly motivating non-smokers to keep up non-smoking and smokers to quitting smoking was protecting their health, disease, ear o disease or saving money. Less important was giving a good example to patients and other people rom their environment or sel-discipline. Conclusion. Shaping appropriate attitudes and behaviors regarding tobacco smoking should be intensiied in education o uture physicians. Key words: tobacco smoking, medical students, physicians, smoking cessation Słowa kluczowe: palenie tytoniu, studenci medycyny, lekarze, zaprzestanie palenia Probl Hig Epidemiol 15, 96(2): Nadesłano: Zakwaliikowano do druku: Adres do korespondencji / Address or correspondence Małgorzata Suwała Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej UM w Łodzi ul. Żeligowskiego 7/9, Łódź tel , malgorzata.suwala@umed.lodz.pl Wstęp Palenie tytoniu w środowisku lekarzy jest przedmiotem badań od wielu lat, ponieważ ich postawy i zachowania dotyczące palenia mają wpływ na gotowość i skuteczność porad udzielanych palącym pacjentom. Palący lekarze są bardziej tolerancyjni wobec tego uzależnienia u swoich pacjentów. Dlatego ważne jest kształtowanie właściwych postaw wobec palenia tytoniu studentów medycyny. Badania wskazują, że na ostatnim roku studiów rozpowszechnienie palenia tytoniu jest znaczne i niekorzystnie odbiega pod tym względem od studentów uczelni medycznych w innych krajach [1-5]. Przyszli lekarze powinni być przykładem niepalenia dla pacjentów. Właściwy przykład stanowi jeden ze znanych sposobów tworzenia społecznej akceptacji niepalenia. Dlatego szczególnie istotne jest poznanie powodów, które w opinii osób kończących studia medyczne w największym stopniu ważą na ich decyzji o paleniu bądź niepaleniu tytoniu.

2 488 Probl Hig Epidemiol 15, 96(2): Cel badania Poznanie przewidywanych przez przyszłych lekarzy zachowań dotyczących palenia tytoniu po pięciu latach od zakończeniu studiów oraz analiza motywów, które wpływają na te postawy i zachowania. Materiał i metoda Badanie zrealizowano w maju 14 r. wśród studentów VI roku Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Objęto nim 2 studentów medycyny. Miało ono z założenia charakter badania wyczerpującego badani stanowili 91 wszystkich studentów uczących się w roku akademickim 13/14 na VI roku studiów. Ze względu na dwie niekompletnie wypełnione ankiety do opracowania włączono ankiet. Wśród badanych kobiety stanowiły 59, mężczyźni 41. Badanie zrealizowano metodą ankiety audytoryjnej. Narzędzie badania stanowił kwestionariusz ankiety, w którym wykorzystano ragment narzędzia zalecanego przez WHO do badania proesjonalistów medycznych, opracowanego przez Komisję do Spraw Zdrowia i Palenia Tytoniu przy Międzynarodowym Zrzeszeniu do Walki z Gruźlicą i Chorobami Płuc, dołączając pytania własne. Za codziennych (regularnych) palaczy uznano osoby, które w chwili badania deklarowały palenie przynajmniej jednego papierosa dziennie, za palących okazjonalnie osoby palące mniej niż jednego papierosa dziennie, do grupy byłych palaczy zakwaliikowano tych, którzy palili w przeszłości, ale w momencie badania nie palili tytoniu, natomiast za nigdy niepalących uznano osoby, które nigdy w życiu nie paliły lub paliły w sposób zdeiniowany jako regularny, ale robiły to krócej niż 6 miesięcy (dla potrzeb analizy statystycznej pominięto grupę ex-palaczy ze względu na małą liczebność tej podgrupy). W opracowaniu statystycznym zebranych danych wykorzystano metody opisowe i wnioskowania statystycznego. Dla porównania częstości występowania poszczególnych kategorii cech w wyodrębnionych podgrupach zastosowano test niezależności χ 2 oraz χ 2 z poprawką Yates a. Za istotne statystycznie uznano różnice, dla których p<,5. W obliczeniach wykorzystano program Statistica v.1. Wyniki Badani studenci VI roku Wydziału Lekarskiego to w większości osoby nigdy niepalące (68,5), zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn. Jednak kobiety istotnie częściej były nigdy niepalącymi (p<,1). Najmniej liczną podgrupę badanych stanowili byli palacze tytoniu (7,). Cztery razy częściej ex-palaczami byli mężczyźni niż kobiety (12,2 vs. 3,4; p<,3). Blisko co czwarty badany (24,5) był w chwili badania palaczem tytoniu (codziennym lub okazjonalnym); istotnie częściej takie zachowania deklarowali mężczyźni niż kobiety (31,7 vs. 19,5, p<,5) (tab. I). Osoby deklarujące codzienne palenie stanowiły 12,5 badanych. Wśród mężczyzn paliło codziennie 19,5, wśród kobiet 7,6 (p<,4). Codzienni palacze tytoniu wypalali od 1 do 17 papierosów dziennie (średnio 8,4±4,1 sztuk). Mężczyźni wypalali średnio dziennie większą liczbę papierosów niż kobiety (odpowiednio 9,1±4,5 sztuk i 7,4 ±3,27 sztuk; p>,5). Blisko połowa palących (51,) podejmowała w przeszłości poważne próby zaprzestania palenia tytoniu (przynajmniej jednorazowe); częściej doświadczenia takie miały za sobą kobiety niż mężczyźni (56,5 vs. 46,1) oraz codzienni palacze w porównaniu z palącymi okazjonalnie (,56 vs.,46), ale różnice te nie były znamienne statystycznie. Przyszli lekarze prognozując swoje zachowania wobec palenia papierosów za 5 lat od chwili badania w największej części zadeklarowali, że na pewno nie będą palić (63,). Co czwarty student medycyny przewiduje, że prawdopodobnie nie będzie sięgał po tytoń. Jednak co dziesiąty jest przekonany, że za 5 lat na pewno będzie osobą palącą. To ostatnie przekonanie dotyczyło co dziesiątego zarówno palącego, jak i nigdy niepalącego studenta. Warto zaznaczyć, że postawę zdeiniowaną jako: na pewno będę palić lub prawdopodobnie będę palić zadeklarował co piąty codziennie palący przyszły lekarz oraz blisko co dziesiąty okazjonalnie palący. Jedynie w grupie ex-palaczy nie było osób, które za 5 lat widzą siebie, jak osobę palącą (tab. II). Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności między przewidywaną postawą dotyczącą palenia za 5 lat a obecnymi zachowaniami związanymi z paleniem oraz płcią badanych (p>,5). Jednak w grupie palących studentów, mężczyźni istotniej częściej niż kobiety byli przekonani, że za 5 lat będą nadal osobami palącymi (c 2 =5,193; p<,2). W kwestionariuszu ankiety zaprezentowano przyszłym lekarzom 9 powodów, które dla palących mogą być motywem zaprzestania palenia, a dla niepalących powodem utrwalenia postawy niepalenia oraz poproszono respondentów o nadanie im rangi czy dany powód ma znaczenie duże, średnie, małe czy też w ogóle nie ma znaczenia. Tabela I. Badani według postaw wobec palenia tytoniu (w ) Table I. Researched group by attitudes toward tobacco smoking (in ) Postawa wobec palenia tytoniu Mężczyźni Kobiety Ogółem Palący 31,7 19,5 24,5 Nigdy niepalący 56,1 77,1 68,5 Byli palacze 12,2 3,4 7, Razem 1, 1, 1,

3 Suwała M i wsp. Prognozowane postawy dotyczące palenia tytoniu i kształtujące je czynniki wśród młodych lekarzy 489 Powodem, który badani najliczniej (w 75,5) uznali, że ma duże znaczenie motywujące do zaprzestania palenia lub niepalenia jest ochrona własnego zdrowia. Blisko co piaty badany (19,5) ocenił, że jest to powód o średnim znaczeniu, a tylko 5 uznało, że ma małe znaczenie lub całkowicie nie ma (ryc. 1). Na drugim miejscu pod względem odsetka osób, które przypisały najwyższą wagę (duże znaczenie) była choroba lub obawa przed chorobą (69,5), a na trzecim miejscu oszczędność pieniędzy (56,). Co trzeci badany uznał, że dawanie dobrego przykładu pracownikom ochrony zdrowia w średnim stopniu motywuje do zaprzestania palenia lub dalszego niepalenia. W żadnym z pozostałych powodów niepalenia odsetek osób, które przypisały mu średnie znaczenie, nie był wyższy niż 33. Poszukując różnic w powodach niepalenia w grupach studentów palących i nigdy niepalących stwierdzono, że ci ostatni istotniej częściej (niż palący) przypisywali duże znaczenie do dawania dobrego przykładu dorosłym ze swojego otoczenia (35,8 vs. 18,4; χ 2 =5,91; p<,2). Przypisanie pozostałych znaczeń przy tym powodzie niepalenia nie różniło się znamiennie w porównywanych grupach. Fakt bycia w chwili badania palaczem lub osobą nigdy niepalącą różnicował istotnie statystycznie również pogląd na temat tego, jak ważna w decyzji o niepaleniu jest ochrona własnego zdrowia. Nigdy niepalący istotnie częściej niż palący przypisywali do tego powodu duże znaczenie (81,7 vs. 65,3; χ 2 =5,584; p<,2), natomiast w przypisaniu średniego znaczenia relacja była odwrotna palący znamiennie częściej niż nigdy niepalący uważali, że ochrona własnego zdrowia ma średnie znaczenie (3,6 vs. 13,9; χ 2 =6,773; p<,1). W obu grupach mężczyźni i kobiety przypisywali tym samym powodom niepalenia najwyższe rangi ( duże znaczenie ). Nigdy niepalący mężczyźni oraz kobiety, osiem spośród dziewięciu podanych powodów niepalenia uznali za tak ważne, że nadali im najwięcej wskazań duże znaczenie. Wyjątkiem był powód sormułowany jako: poddanie się presji kolegów po achu, przy którym największy był odsetek ocen nie ma znaczenia (44,5), a tylko dla nielicznych miał duże znaczenie (13,1). Mężczyźni, którzy nigdy nie palili, znamiennie częściej niż ich nigdy niepalące koleżanki nadali samodyscyplinie średnie znacznie (41,3 vs. 21,98; χ 2 =5,64; p<,2). Palący studenci (zarówno mężczyźni jak i kobiety) uważali, że dawanie dobrego przykładu pracownikom ochrony zdrowia oraz dawanie dobrego przykładu dorosłym z otoczenia ma średnie znaczenie (a nie duże, jak twierdzili nigdy niepalący). Dla palących Tabela II. Przewidywane postawy przyszłych lekarzy wobec palenia tytoniu za 5 lat od chwili badania (zakończenia studiów) Table II. Future physicians orecasted attitudes toward tobacco smoking within 5 years ater this study (graduation) Postawa wobec palenia w chwili badania Palący codziennie Postawa za 5 lat (od chwili badania zakończenia studiów) na pewno będę palić prawdopodobnie będę palić prawdopodobnie nie będę palić na pewno nie będę palić,12,8,6,2 Palący,13,54,33 okazjonalnie Ex-palacze,43,57 Nigdy niepalący,11,1,11,77 rakcja Choroba lub obawa przed chorobą Niechęć do stwarzania uciążliwych warunków najbliższemu otoczeniu Dawanie dobrego przykładu dorosłym z Twojego otoczenia Poddanie się presji "kolegów po achu" Samodyscyplina, silna wola Dawanie dobrego przykładu pracownikom ochrony zdrowia Ryc. 1. Znaczenie powodów palenia/niepalenia tytoniu w grupie palących i nigdy niepalących studentów VI roku Wydziału Lekarskiego Fig. 1. Importance o reasons or tobacco smoking/non-smoking among smoking and non-smoking students o the Medical Faculty, 6 th year nieco większe znaczenie w decyzji o abstynencji nikotynowej (w porównaniu z nigdy niepalącymi) miała presja kolegów po achu. W największej części uznali, że ten powód ma małe znaczenie (34,7 vs. nigdy niepalący 28,5), podczas gdy nigdy niepalący najliczniej przy tym powodzie opowiedzieli się za tym, że nie ma on znaczenia (44,5 vs. palących 26,5) (ryc. 1) Oszczędność pieniędzy Dawanie dobrego przykładu pacjentom Duże Ochrona własnego zdrowia Średnie Małe Nie ma Palący Nigdy niepalący Ogółem

4 49 Probl Hig Epidemiol 15, 96(2): Zarówno w grupie przyszłych lekarzy, tych palących i nigdy niepalących, nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności między płcią badanych a przyporządkowanymi powodami niepalenia o dużym znaczeniu. Dla wyznaczenia wartości średniej dla znaczeń, jakie każdy badany przypisał do wszystkich podanych powodów niepalenia (zaprzestania palenia) wprowadzono następujące wagi: dużemu znaczeniu danego powodu badanemu przypisano 3 pkt., średniemu znaczeniu 2 pkt., małemu 1 pkt., a nie ma znaczenia pkt. Maksymalnie badani mogli uzyskać 27 punktów, minimalnie punktów. Nie stwierdzono, aby płeć oraz zachowania badanych dotyczące palenia tytoniu w momencie badania (pali/nigdy nie palił) istotnie statystycznie różnicowały uzyskaną sumaryczną ocenę przypisaną do wszystkich powodów niepalenia. Pomimo iż różnice w tej sumarycznej ocenie punktowej między kobietami a mężczyznami oraz nigdy niepalącymi a palącymi były bardzo małe, to można stwierdzić, że kobiety charakteryzowała nieco silniejsza motywacja do niepalenia niż mężczyzn (19,3 ±4,76 vs. 17,8±6,12; przy max. 27), natomiast dla osób nigdy niepalących sumaryczna motywacja była większa niż palących, szczególnie mężczyzn (19,±5,39 vs. 18,6±5,7; dla mężczyzn: 18,6±6,11 vs. 17,8±5,82). Dyskusja W 1989 r. w 14 krajach Europy, w tym w Polsce, przeprowadzono badanie studentów pierwszego oraz ostatniego roku medycyny, mające na celu poznanie zwyczajów i postaw przyszłych lekarzy wobec palenia i działań antytytoniowych. Wyniki tego badania wskazywały, że 21,2 studentów europejskiej czternastki paliło tytoń codziennie, 17,2 okazjonalnie, 17,9 to ex-palacze, a nigdy niepalący stanowili 43,7 (dane dotyczą respondentów z I i VI r. studiów łącznie). Wśród studentów ostatniego roku medycyny w Akademii Medycznej (AM) w Łodzi paliło wówczas w sposób codzienny 15,7 respondentów, a okazjonalnie 16,4 [6]. Badanie z 1986 r. na próbie reprezentatywnej polskich studentów medycyny z ostatniego roku studiów wykazało, że częstość codziennego palenia tytoniu wśród mężczyzn wynosiła 38, a kobiet. W tym samym roku w populacji generalnej Polaków powyżej 16 roku życia przyznawało się do palenia 53 mężczyzn i 27 kobiet [7]. Po ponad dziesięciu latach (1998 r.) analogiczne badanie studentów VI r. medycyny AM w Łodzi pokazało spadek częstości palenia codziennie paliło wówczas 1,4 przyszłych lekarzy (14,5 mężczyzn i 8, kobiet), a okazjonalnie 13,. Po upływie ponad 25. lat można by oczekiwać, że zgodnie z trendami obserwowanymi w całym polskim społeczeństwie, częstość palenia tytoniu wśród młodych ludzi kończących studia medyczne, znacząco zmniejszy się. W omawianym badaniu kształtowała się ona następująco: wśród mężczyzn paliło codziennie 19,5 oraz 7,6 w populacji kobiet (ogółem 12,5), a okazjonalnie 12,2 mężczyzn i 11,9 kobiet (ogółem 12,). Jak widać między 1998 a 14 r. nastąpił wzrost częstości palenia wśród mężczyzn, z jednoczesną stabilizacją tego wskaźnika wśród kobiet. Oczywiście zachowania studentów jednej uczelni nie są reprezentatywne dla całej Polski, jednak brak jest aktualnych badań pozwalających na zobrazowanie palenia tytoniu w omawianej subpopulacji w całym kraju. Jedno z najnowszych badań obejmujących również przyszłych lekarzy z ostatniego roku nauki w uczelni medycznej dotyczy grupy 356 studentów Wydziału Lekarskiego UM w Białymstoku (w roku akademickim 11/12 i 12/13), w którym autorzy wskazują na częstość codziennego palenia na poziomie 14,6 w grupie mężczyzn i 18,6 wśród kobiet [1]. Rozbieżność między wskaźnikami uzyskanymi we własnym badaniu a badaniu Bielskiej i wsp. może wynikać z metody badania, w tym przyjętych deinicji palenia codziennego i okazjonalnego (szczególnie zastanawiająca i trudna do uzasadnienia jest bardzo duża częstość palenia wśród kobiet wyższa niż wśród mężczyzn) [1]. Również z tego powodu, w nieco wcześniejszych badaniach wśród studentów medycyny VI roku we Wrocławiu i Zabrzu stwierdzono wyższą częstość palenia (Wrocław: 14,5 kobiety 11,5, mężczyźni 22,; Zabrze 15,9) [2, 3]. Publikacja Bielskiej i wsp. wskazuje również, że 44 studentów palących sięgnęło po papierosy w okresie studiów medycznych [1]. Okres intensywnej nauki, przeciążenia obowiązkami wynikającymi nie tylko z podjęcia studiów, ale często również z konieczności rozpoczęcia samodzielnego życia z dala od domu rodzinnego, niewątpliwie sprzyjać może poszukiwaniu sposobów na rozładowanie stresu i negatywnych emocji. Nie bez znaczenia jest zmiana otoczenia towarzysko-rówieśniczego, różnorodność środowisk i stylów życia w środowisku wielkomiejskim, które wyzwalają potrzebę odnalezienia się w nowym otoczeniu i uzyskania aprobaty społecznej [8]. W przeprowadzonym badaniu, blisko co drugi palacz (51) podejmował w przeszłości poważne próby zaprzestania palenia tytoniu. W analizie dotyczącej 14 krajów europejskich z 1989 r. tego typu próby deklarował podobny odsetek (55) studentów ostatniego roku medycyny z Polski [6]. Można przypuszczać, że ta część palaczy poszukuje możliwości zerwania z uzależnieniem mając świadomość tego, że zaprzestanie palenia jest łatwiejsze we wczesnych azach procesu uzależnienia, kiedy nie jest on jeszcze mocno ugruntowany, a szkody zdrowotne w pełni odwracalne.

5 Suwała M i wsp. Prognozowane postawy dotyczące palenia tytoniu i kształtujące je czynniki wśród młodych lekarzy 491 Respondenci w większości wykazują optymizm, jeżeli chodzi o przewidywane postawy dotyczące palenia za 5 lat od chwili badania (ukończenia studiów). Aż codziennych palaczy uważa, że nie będą palić (na pewno lub prawdopodobnie). Jest to wynik znacznie lepszy od tego uzyskanego w 1989 r. dla europejskiej czternastki, kiedy to nieco ponad 5 palących codziennie studentów (z I i VI roku łącznie) widziało siebie w pięcioletniej perspektywie, jako osoby niepalące. Na optymizm części badanych mogła wpłynąć wiedza, na temat coraz to skuteczniejszych i łatwiej dostępnych armakologicznych i psychologicznych metod wsparcia palaczy w okresie abstynencji. Teoretyczne przygotowanie przyszłych lekarzy do terapii antytytoniowej nie jest najlepsze co piąty badany ocenia je źle, a jedynie 15, potrai wymienić cztery podstawowe leki rekomendowane w Polsce w terapii osób uzależnionych, choć na przestrzeni 25 lat nastąpił ogromny postęp w diagnozowaniu i leczeniu zespołu uzależnienia od tytoniu [9]. Za Tessier em można powtórzy następujący wniosek: nigdy niepalący i ex-palaczy cechuje uność, że powstrzymają się od palenia (-9 z nich tak uważa) [6]. W omawianym badaniu dotyczy ona również w podobnym stopniu okazjonalnych palaczy. Istotną część przeprowadzonego badania stanowi próba poznania powodów, które mogą skłonić palących studentów ostatniego roku medycyny do zaprzestania palenia, a u niepalących utrwalić ich dotychczasowe zachowania. Zagadnienie to było również przedmiotem obserwacji i analizy Tessier a w 1989 r. Po upływie 25 lat można stwierdzić, że powody niepalenia i co ważniejsze, przypisywane im rangi, nie uległy zmianie. Zdecydowanie największe znacznie dla przyszłych lekarzy mają obecnie te powody, które odnoszą się do badanych osobiście, w tym te, które są bezpośrednio związane z ich stanem zdrowia. I tak obecnie ochrona własnego zdrowia uzyskała 75,5 wskazań o dużym znaczeniu (w 1998 r. było to około 7 wskazań) [6]. Na drugim miejscu wśród powodów o dużym znaczeniu znalazła się choroba i obawa przed chorobą. Co ważne, na wybór tych powodów nie miała istotnego wpływu płeć badanych ani obecne zachowania związane z paleniem tytoniu. Do mniej znaczących powodów niepalenia należy także dawanie dobrego przykładu pacjentom (52 uznało, że powód ten ma duże znaczenie). Młodzi lekarze, szczególnie palący, nie przywiązują w większości dużego znaczenia do tego czy dają dobry przykład otoczeniu zarówno w środowisku pracy, jak i szerzej rozumianemu (także w środowisku domowym) (ryc. 1). Nasuwa się wniosek, że młodzi lekarze nie są w wystarczającym stopniu świadomi swojej odpowiedzialności za edukację, proilaktykę, a także terapię wśród pacjentów, tak ważnych z punktu widzenia zdrowia publicznego [9]. Tessier stwierdził, że oszczędność pieniędzy nie motywuje silnie przyszłych lekarzy z Europy do niepalenia. Wyjątek stanowili studenci z Danii, ze względu na wysokie wówczas ceny papierosów w tym kraju [6]. Obecnie motyw inansowy znalazł się na wysokim trzecim miejscu wśród powodów niepalenia uznanych za ważne (ryc. 1). Na taką postawę badanych ma niewątpliwie wpływ restrykcyjna polityka cenowa w UE zakładająca wzrost podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe do końca 17 r. [1]. Poprawa wiedzy o zdrowotnych następstwach palenia tytoniu, jaka nastąpiła na przestrzeni ostatnich lat, wprowadzenie w Polsce przepisów prawnych regulujących zachowania osób palących w społeczeństwie, znaczny wzrost cen na wyroby tytoniowe, liczne medialne kampanie antytytoniowe oraz społeczna moda na niepalenie nie wpłynęły w znaczącym i oczekiwanym stopniu na zmianę zachowań przyszłych lekarzy wobec palenia tytoniu oraz główne motywy skłaniające ich do zaprzestania palenia. Wnioski 1. Częstość codziennego palenia tytoniu wśród studentów VI r. Wydziału Lekarskiego w Łodzi jest duża, ale badani w znacznej części podejmują poważne próby zaprzestania palenia i w większości wykazują chęć zmiany swoich zachowań w pięć lat od zakończenia studiów. 2. Główne powody, które dla przyszłych lekarzy mają duże znaczenie dla niepalenia dotyczą ich osobistej sytuacji, w tym zdrowia, a w dużo mniejszym stopniu edukacji i prewencji palenia tytoniu wśród pacjentów. 3. W edukacji przyszłych lekarzy należy położyć większy nacisk na kształtowanie właściwych postaw i zachowań dotyczących palenia tytoniu.

6 492 Probl Hig Epidemiol 15, 96(2): Piśmiennictwo / Reerences 1. Bielska D, Litwiejko A, Troimiuk E i wsp. Studenci Wydziału Lekarskiego i Zdrowia Publicznego AM w Białymstoku wobec nikotynizmu na tle Narodowego Programu Zdrowia w Polsce. Prz Lek 7, 64(1): Kurpas D, Jasińska A, Wojtal M i wsp. Palenie tytoniu wśród studentów Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej we Wrocławiu. Prz Lek 7, 64(1): Jaskólecki H, Tyrpień M, Stęplewski Z i wsp. Socjomedyczne i psychologiczne uwarunkowania decyzji o zaprzestaniu palenia tytoniu u studentów medycyny. Now Lek 7, 76(5): Siemińska A, Jassem-Bobowicz JM, Uherek M i wsp. Postawy wobec palenia tytoniu wśród studentów I i VI roku medycyny z rocznika studiów 2-8. Pneumonol Alergol Pol 9, 7(4): Smith DR, Leggat PA. An international review o tobacco smoking among medical students. J Postgrad Med 7, 53: Tessier JF, Freour P, Croton J, Kombu L. Smoking and attitudes o medical students towards smoking and antismoking campaigns in ourteen European countries. Eur J Epidemiol 1989, 5(3): Przewoźniak K. Trendy palenia tytoniu w Polsce w latach [w:] Palenie tytoniu a zdrowie. Milanowski J, Błędowski J (red). IMW, Lublin 1995: Zimbardo PG, Leippe MR. Psychologia zmiany postaw i wpływu społecznego. Wyd Zysk i S-ka, Poznań Suwała M, Drygas W. Przygotowanie przyszłych lekarzy do terapii antytytoniowej wśród pacjentów. Hygeia Public Health 15, 5(1): Dyrektywa RADY UE z dnia 16 lutego 1 r. zmieniająca dyrektywy 92/79/EWG, 92//EWG i 95/59/WE w zakresie struktury oraz stawek podatku akcyzowego stosowanego do wyrobów tytoniowych oraz dyrektywę 8/118/WE.