Etykietowanie, przepakowywanie

Transkrypt

1 Kurier logistyczny nr 1/2016 Etykietowanie, przepakowywanie czynności, które warto zlecić wytwórcy kontraktowemu Zmiana ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

2 Szanowni Państwo, Z ogromną przyjemnością prezentujemy pierwsze tegoroczne wydanie Kuriera Logistycznego. Zgodnie z zapowiedzią, obok tematyki związanej z nowoczesną logistyką, na łamach naszego kwartalnika na stałe zagościły zagadnienia o charakterze prawnym. Prawnikom z kancelarii Sobolewska i Wspólnicy Doradcy Prawni Sp. k. należą się słowa uznania i podziękowania, gdyż w każdym numerze w profesjonalny sposób podejmują aktualne problemy związane z interpretacją bądź wykładnią prawa farmaceutycznego. W tym wydaniu chcielibyśmy zaproponować Państwu dwa tematy. Pierwszy artykuł dotyczy korzyści wynikających ze zlecania czynności wytwórczych takich jak przepakowanie lub etykietowanie wytwórcom kontraktowym. Drugi zaś porusza ważną dla wszystkich kwestię zmiany ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Mamy nadzieję, że zaproponowane tematy spotkają się z Państwa zainteresowaniem i zachęcą do bliższego zapoznania się z ofertą naszej firmy. Jesteśmy otwarci na wszelkie pytania i opinie. Jeśli Państwa zdaniem są sprawy, które warto poruszyć w kolejnych numerach, prosimy o sugestie i zapraszamy do kontaktu. Z wyrazami szacunku Karol Szlaszyński Dział Projektów Logistycznych CF CEFARM SA Karol Szlaszyński Dział Projektów Logistycznych tel kom kszlaszynski@cefarm.com.pl Szanowni Państwo, Z okazji zbliżających się Świąt Wielkanocnych chcielibyśmy w imieniu własnym, Zarządu i współpracowników złożyć wszystkim najserdeczniejsze życzenia, spokojnych i radosnych świąt, pełnych rodzinnego ciepła i wiosennego optymizmu. Michał Ambroziak Prezes Zarządu Centrali Farmaceutycznej CEFARM SA Marek Sobieszczuk Członek Zarządu Centrali Farmaceutycznej CEFARM SA 2 Kurier logistyczny CF CEFARM SA

3 Etykietowanie, przepakowywanie produktów farmaceutycznych czynności, które warto zlecić wytwórcy kontraktowemu 1. Skąd biorą się potrzeby ponownego ingerowania w wyrób gotowy? W branży farmaceutycznej produkt gotowy, którym może być zarówno produkt leczniczy, suplement diety, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, kosmetyki czy też wyrób medyczny, często już na etapie dystrybucji wymaga przeprowadzenia dodatkowych czynności wytwórczych związanych z etykietowaniem, przepakowywaniem, bądź też wymianą ulotki. Takie potrzeby pojawiają się u : producentów produktów leczniczych, suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub kosmetyków, którzy z przyczyn marketingowych muszą przepakować lub zaetykietować mniejszą partię wytworzonych przez siebie produktów, importerów równoległych, zakupujących na podstawie licencji importowej w państwach Unii Europejskiej większe partie określonych produktów leczniczych, by dostosować je zgodnie z wymogami prawnymi do dystrybucji na rynku krajowym, przedstawicieli sponsorów badań klinicznych (CRO), którzy zobowiązani są zlecać etykietowanie wszystkich produktów leczniczych biorących udział w badaniu. 2. Dlaczego warto zlecić czynności wytwórcze wyspecjalizowanemu wytwórcy kontraktowemu? Potrzeby przepakowania lub zaetykietowania pojawiają się zazwyczaj nieoczekiwanie i z reguły dotyczą mniejszych partii produktów. W takich sytuacjach cofanie partii do Wytwórcy byłoby zbyt kosztowne i zaburzałoby realizowany plan produkcyjny. W przypadku importerów równoległych otwieranie własnych Wytwórni jest czasochłonne i wymaga dużych nakładów finansowych, nie wspominając już o spełnieniu warunków jakościowych związanych z dobrą praktyką wytwarzania (GMP). Przedstawiciele sponsorów badań klinicznych (CRO) z reguły operują niewielkimi ilościami produktów leczniczych, więc w ich przypadku powierzenie przeprowadzenia czynności wytwórczych wytwórcy kontraktowemu wydaje się być jedynym słusznym rozwiązaniem. 3. Dlaczego warto te czynności powierzyć Wytwórni CF CEFARM SA w Radomsku? Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA jest stabilną firmą z tradycjami i doświadczeniem, działającą na rynku ponad 70 lat. Działania wytwórcze w ramach umów kontraktowych wykonywane są w Wytwórni zlokalizowanej w Radomsku, przy ul. I. Krasickiego 65. Powierzchnia Wytwórni wynosi 4573 m2. Budynek wyposażony jest w instalację sygnalizacji alarmu pożaru, przeciwpożarową, instalację tryskaczową w systemie wodnym, zasilaną poprzez stacje kontrolno-alarmowe, instalację podtrzymującą zasilanie elektryczne oraz instalację nawiewno-wywiewną i w niektórych obszarach system klimatyzacji. 3 Kurier logistyczny CF CEFARM SA

4 W obszarze wytwarzania posiadamy odpowiednie pomieszczenia pakowania z temperaturą pokojową oraz chłodniczą. Warunki w nich są nadzorowane przez skwalifikowany system służący do monitorowania, wizualizacji warunków środowiskowych oraz alarmowania w przypadku wystąpienia zdarzeń anormalnych. Działania wytwórcze dostosowujemy nie tylko do ciągle zmieniających się wymagań prawnych, ale również do oczekiwań kontrahentów, z którymi współpracujemy. Miejsce wytwarzania jest kontrolowane przez państwowe organy kontrolne takie jak GIF i audytowane przez Zleceniodawców na zgodność z wymaganiami GMP i GDP. W ramach przeprowadzanych czynności wytwórczych oferujemy: pakowanie i przepakowywanie produktów leczniczych, suplementów diety, wyrobów medycznych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz kosmetyków zarówno do opakowań zewnętrznych jak i do opakowań zbiorczych; działania naprawcze bądź dostosowanie produktu do rynku, na który jest on przeznaczony tj. wymianę ulotki i kartonika, wykonanie nadruku serii i daty ważności, etykietowanie produktów; przygotowanie próbek marketingowych; kompleksową obsługę procesu, począwszy od etykietowania produktów poprzez awizowanie i wysyłkę do odbiorców końcowych, na monitoringu procesu dystrybucji kończąc; certyfikowanie/zwolnienie produktu po procesach wytwórczych przez Osobę Wykwalifikowaną; magazyny odpowiadające wymaganiom Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej; dwie strefy temperaturowe, umożliwiające bezpieczne przechowywanie i przepakowywanie produktów w zakresach: 2 C do 8 C (chłodnie) oraz 15 C do 25 C (strefy klimatyzowane); procesy wytwórcze prowadzone w oparciu o procedury i instrukcje wytwórcze, wspomagane zwalidowanym systemem komputerowym. Wytwórnia CF CEFARM SA w Radomsku prowadzi również kompleksową obsługę badań klinicznych w zakresie obsługi logistycznej oraz usług z zakresu wytwarzania: przyjmowanie i przechowywanie badanego produktu leczniczego (IP), produktów porównawczych i towarzyszących; dwie strefy temperaturowe umożliwiają przechowywanie i przepakowywanie produktów w zakresach: 2 C do 8 C (chłodnie) oraz do 25 C (strefy klimatyzowane); zapewnianie przez CF CEFARM SA produktów porównawczych do badań oraz produktów do terapii wspomagającej leczenie; działania wytwórcze (drukowanie etykiet i ulotek, etykietowanie, przepakowywanie i wymiana ulotek, zaślepianie badanego produktu, randomizacja), certyfikowanie/zwolnienie po procesie wytwórczym przez QP; kompletację próbek klinicznych do wysyłki i dokumentów logistycznych; dystrybucję do ośrodków prowadzących badania kliniczne; transport w zależności od potrzeb - w strefie klimatyzowanej (do 25 C), w strefie zimnej (2-8 C) lub mrożonej ( C) - materiał chłodzenia - suchy lód (dotyczy próbek pobranych od pacjentów); zarządzanie badaniem (doświadczenie w spełnianiu funkcji magazynu centralnego, nadzór nad magazynami lokalnymi, wysyłkami z magazynów lokalnych do ośrodków badawczych, praca z systemem przydzielającym pacjentów do IP); zarządzanie zwrotami z ośrodków badawczych; utylizację zwrotów. Wszystkie procesy wytwórcze (zarówno produkcyjne, jak i magazynowe) w Wytwórni wykonywane są pod kontrolą zwalidowanego systemu informatycznego SZARŻA klasy MES (Manufacturing Execution System) dedykowanego dla wytwórni farmaceutycznych. System został opracowany, a także jest rozwijany i serwisowany według zasad GAMP (Good Automated Manufacturing Practice). Generowane przez system dokumenty istotne z punktu widzenia GxP (świadectwa, certyfikaty, dokumenty ruchu magazynowego, etc.) mają walor dokumentów elektronicznych podpisanych elektronicznie. Wytwórnia CF CEFARM SA działa zgodnie z najnowszymi regulacjami dla Systemów Jakości uwzględniając w prowadzonych procesach wytwarzania kluczowe elementy zarządzania jakością takie jak: zarządzanie odchyleniami, działaniami korygującymi, roczne przeglądy produktów, kontrola zmian, walidacje, nadzór nad reklamacjami, wstrzymaniami /wycofaniami oraz zarządzanie ryzykiem. Jakość prowadzonych działań jest weryfikowana poprzez liczne inspekcje wewnętrzne i samokontrole z zakresu GMP i GDP oraz audyty wewnętrzne z zakresu ISO a także audyty przeprowadzane przez Zleceniodawców i organy kontrolne. Zdobyte w ten sposób doświadczenia, spostrzeżenia i wnioski są źródłem doskonalenia procesów i dążenia do osiągania jak najwyższych standardów. 4. Podsumowanie Czynności związane z przepakowaniem, etykietowaniem lub wymianą ulotki nie muszą być ani czasochłonne ani kosztowne. Wystarczy je zlecić wyspecjalizowanemu wytwórcy kontraktowemu. Ważne by realizację takich czynności powierzyć partnerowi gwarantującemu, że usługa wykonana będzie fachowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami, szybko przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości i na korzystnych warunkach biznesowych, a takim partnerem jest właśnie Wytwórnia CF CEFARM SA w Radomsku. Karol Szlaszyński Dział Projektów Logistycznych tel kom kszlaszynski@cefarm.com.pl 4 Kurier logistyczny CF CEFARM SA

5 Zmiana ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw Każdy chciałby żyć długo, ale nikt nie chciałby starości tak kiedyś stwierdził Jonathan Swift (autor m.in. Podróży Guliwera ) o okresie życia, który wzbudza wiele obaw społeczeństwa. Jednym z problemów, które spędzają sen z powiek naszym seniorom są kosztowne kuracje lecznicze. Remedium tego problemu może okazać się nadanie uprawnienia osobom, które ukończyły 75 rok życia do nabywania bezpłatnych leków, czyli rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw - druk nr 261. Na chwilę obecną projekt przewiduje dodanie do ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581, z późn. zm) m.in. art. 43a. zgodnie, z którym 1. Świadczeniobiorcom, po ukończeniu 75 roku życia, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne określone w wykazie, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, ustalonym w sposób określony w ust. 2, na podstawie recepty wystawionej przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 55 ust. 2a, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej albo lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa. 2. Minister właściwy do spraw zdrowia wskazuje spośród leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych określonych w wykazie, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, które są wydawane bezpłatnie świadczeniobiorcom, o których mowa w ust. 1, mając na uwadze: 1) zaspokojenie potrzeb zdrowotnych świadczeniobiorców, o których mowa w ust. 1; 2) dostępność i bezpieczeństwo stosowania leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych; 3) skutki dla budżetu państwa oraz Funduszu. 3. Leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, o których mowa w ust. 1, są finansowane z budżetu państwa w części stanowiącej odpłatność świadczeniobiorcy, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o refundacji, obejmującej kwotę do wysokości limitu finansowania oraz dopłatę w wysokości różnicy między ceną detaliczną danego leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego a wysokością limitu finansowania. 4. Przepisy ust. 3 nie naruszają obowiązków Funduszu w zakresie wysokości finansowania świadczeń opieki zdrowotnej wynikających z uprawnień, o których mowa w art. 43 i art oraz art. 7a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z późn. zm. ), w przypadku, o którym mowa 5 Kurier logistyczny CF CEFARM SA

6 w art. 44a ust. 2 ustawy o refundacji. 5. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb finansowania z budżetu państwa leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, o których mowa w ust. 1, mając na celu zapewnienie gospodarności i rzetelności wydatkowania środków publicznych oraz konieczność zapewnienia skuteczności udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. W cytowanym wyżej proponowanym brzmieniu przepisu przewidziano uprawnienie do nabycia leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, ograniczając grupę dla której dedykowano nowe przepisy do osób, które ukończyły 75 rok życia. Na chwilę obecną wiek jest jedynym kryterium podmiotowym nowych przepisów, a więc nikt nie będzie wymagał od seniorów np. dokumentów poświadczających wysokość przychodów czy też wskazujących na stan zdrowia. Brak ograniczeń podmiotowych pozwoli uniknąć takich problemów interpretacyjnych jak te, z którymi praktycy mieli do czynienia na gruncie art. 46 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych dot. uprawnienia wdów do nabycia leków (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2010 r., VI SA/Wa 1103/10, Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 stycznia 2008 r., II GSK 345/07, Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2008 r., VII SA/Wa 279/08). Uprawnienie zostało ograniczone przez wskazanie leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych wskazanych w drodze obwieszczenia w wykazie przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Aktualnie wykaz nie został podany do publicznej wiadomości, zaś w projekcie przewidziano, iż pierwszy wykaz minister właściwy do spraw zdrowia ustali nie później niż do dnia 1 września 2016 r. W projekcie nowelizującym podano natomiast kryteria które będą brane pod uwagę w trakcie ustalenia wykazu tj. zaspokojenie potrzeb zdrowotnych świadczeniobiorców, dostępność i bezpieczeństwo stosowania leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, a także skutki dla budżetu państwa oraz Funduszu. Trudno określić czego mogą spodziewać się zatem najbardziej zainteresowani zmianami, bo o ile ukierunkowanie pozycji na liście pod kątem zapotrzebowania, dostępności i bezpieczeństwa jest w pełni uzasadnione to kłopotliwe może być pogodzenie ich z przewidzianym na ten cel budżetem. Na marginesie należy przypomnieć, że w dotychczas przyjętej praktyce obwieszczenie, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy refundacyjnej nie podlega kontroli sądowo administracyjnej (Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2012 r. II GSK 1660/12, legalis). Jeśli już o budżecie mowa, to i te kwestie zostały przewidziane przepisami projektu. Zgodnie z art. 8 projektu o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw w latach maksymalny limit wydatków z budżetu państwa, będących konsekwencją wejścia ustawy w życie wyniesie ,00 tys. zł, przy czym w kolejnych latach wyniesie: 1) 2016 r ,00 tys. zł; 2) 2017 r ,00 tys. zł; 3) 2018 r ,00 tys. zł; 4) 2019 r ,00 tys. zł; 5) 2020 r ,00 tys. zł; 6) 2021 r ,00 tys. zł; 7) 2022 r ,00 tys. zł; 8) 2023 r ,00 tys. zł; 9) 2024 r ,00 tys. zł; 10) 2025 r ,00 tys. zł. Zgodnie z projektowanymi zmianami w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do art. 97 ust. 3 dodano pkt 2 c), w związku z czym do zakresu działania Funduszu należy również w szczególności finansowanie leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, o których mowa w projekcie. W dalszej części doprecyzowano, iż Fundusz otrzymuje dotację z budżetu państwa na sfinansowanie kosztów realizacji ww. zadań, z pominięciem kosztów administracyjnych. Na chwilę obecną brakuje rozwiązań technicznych wskazujących w jaki sposób zostanie zapewnione, że leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne faktycznie będą dostępne w aptekach. Nie sprecyzowano także sposobu przekazywania informacji Narodowemu Funduszowi Zdrowia o realizowanych receptach, choć wydaje się iż w tym zakresie właściwe będzie doprecyzowanie tej materii w drodze rozporządzenia. Zgodnie z dalszym brzmieniem przepisów minister ma za zadanie monitorować co najmniej w okresach miesięcznych wykorzystanie rocznych limitów wydatków oraz podejmować stosowne czynności. Gdy zostaną przekroczone limity wydatków lub może nastąpić ich przekroczenie minister wdroży mechanizm korygujący, polegający na zmianie dotyczącej wykazu leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. W uzasadnienie nowelizacji za jej cel wskazano: Skutki gospodarcze można określić jako pozytywne ze względu na zaangażowanie państwa w finansowanie zakupu produktów dotychczas niewykupywanych, ze względów ekonomicznych, przez pacjentów i tym samym poprawi się sytuacja gospodarcza uczestników obrotu produktami refundowanymi. Ponadto z jednej strony dojdzie do zwiększenia wydatków publicznych, jednak z drugiej strony uzyska się poprawę stanu zdrowia i jakości życia osób starszych oraz ograniczone zostaną koszty hospitalizacji wynikające z braku przyjmowania przepisanych leków. Podstawą do otrzymania bezpłatnych leków, środków spożywczych i wyrobów medycznych wskazanych w ogłoszonym wykazie będzie recepta wystawiona przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę 6 Kurier logistyczny CF CEFARM SA

7 podstawowej opieki zdrowotnej albo lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa. Ten zapis wzbudził spore zainteresowanie wśród podmiotów zgłaszających uwagi do projektu m.in. NFZ, Naczelna Izba Aptekarska, których zaniepokoiło ograniczenie wśród osób wystawiających leki wyłącznie do lekarza, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, z pominięciem lekarzy specjalistów. Inną kwestią nierozstrzygnięta na gruncie tej ustawy jest możliwość zweryfikowania przez farmaceutę czy recepta faktycznie została wystawiona przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Projekt wyjaśnia też, że uprawnienie do wystawiania recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją nie będzie przysługiwać położnym. W dalszej kolejności dodano dodatkowe obowiązki na rzecz osób wydających leki. Zgodnie z projektowanym ust. 2, 2a 2 d art. 44 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z dnia 12 maja 2011 roku 2. Osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek, na żądanie świadczeniobiorcy, wydać lek, o którym mowa w ust. 1, którego cena detaliczna jest niższa niż cena leku przepisanego na recepcie., 2a. Osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek, na żądanie świadczeniobiorcy, po uprzednim spełnieniu obowiązku, o którym mowa w ust. 1, wydać lek inny niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna jest wyższa od ceny leku przepisanego na recepcie, oraz którego limit finansowania nie przekracza limitu finansowania leku przepisanego na recepcie. 2b. Osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją może na żądanie świadczeniobiorcy, po uprzednim spełnieniu obowiązku, o którym mowa w ust. 1, wydać lek nieobjęty refundacją, inny niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce oraz o postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych za 100% odpłatnością. 2c. Osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją może wydać lek w opakowaniu zawierającym różną o maksymalnie 10%, liczbę dawek niż określona na recepcie. 2d. Przepisy ust. 2 2c nie dotyczą sytuacji, w której osoba uprawniona umieściła odpowiedni wpis w recepcie w przypadku recepty w postaci elektronicznej, lub adnotację na druku recepty w przypadku recepty w postaci papierowej, wskazując na niemożność dokonania zamiany przepisanego leku. Projektowany przepis daje większa swobodę uprawnionym na podstawie nowych przepisów do nabywania innych leków niepowodujących w skutkach różnic terapeutycznych. Dotychczas przywileje w zakresie nabycia darmowych leków oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego nadano m.in. inwalidom wojennym, osobom represjonowanym, ich małżonkom. Ponadto, Polski ustawodawca może naśladować inne kraje, szczególnie Europy Zachodniej, w której podobne rozwiązania funkcjonują od wielu lat. W Wielkiej Brytanii za leki nie płacą dzieci i osoby, które ukończyły 60 rok życia, a także osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej. W Austrii opłata za receptę ( Apotheken ) jest stała, zaś w Niemczech z opłat zwolnione są osoby korzystające z pomocy społecznej. Choć nowe rozwiązanie legislacyjne jest efektem wieloletnich starań i wśród większości społeczeństwa zyskuje pozytywną ocenę, to dopiero pierwsze lata jej funkcjonowania pozwolą na rzetelną ocenę nowelizacji. Marlena Rządca, aplikant radcowski Zespół Sobolewska i Wspólnicy Doradcy Prawni Spółka Komandytowa 7 Kurier logistyczny CF CEFARM SA

8 Magazyn Importera Magazynowanie (Warszawa, Łódź, Radomsko) Obsługa Logistyczna Badań Klinicznych Obsługa Celna dla Farmacji Hurtownia Farmaceutyczna Specjalistyczny Kwalifikowany Transport Wynajem Powierzchni Magazynowych Wytwórnia Produktów Leczniczych (próby kliniczne, etykietowanie, przepakowywanie) Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, Warszawa Tel.: , Fax: , 8 Kurier logistyczny CF CEFARM SA