Ruch wędrówkowy (migracje) Zobacz:

Transkrypt

1 Ruch wędrówkowy (migracje) Zobacz:

2 Mobilność przestrzenna (spatial mobility) Element szerszego pojęcia mobilności społecznej. Obejmuje migrację i cyrkulację, czyli fizyczne przemieszczenia się ludzi, przy czym migracja prowadzi do trwałej lub względnie trwałej zmiany miejsca zamieszkania, a cyrkulacja - nie.

3 Wędrówki (migracje) ludności Zmiany stałego miejsca zamieszkania i miejsca czasowego pobytu. W badaniach nad migracjami ludności bierze się pod uwagę: Obszar, na którego terenie przemieszcza się ludność (określany granicami jednostek administracyjnych) Czas pobytu w nowym lub czas nieobecności w poprzednim miejscu Cel zmiany miejsca zamieszkania (miejsca pobytu)

4 Typy ruchów migracyjnych Emigracja (odpływ) opuszczenie miejsca zamieszkania, zbiorowość osób wyjeżdżających za granicę na stałe. Imigracja (napływ) przybycie do nowego miejsca zamieszkania, zbiorowość osób przybywających z zagranicy na stałe. Reemigracja powrót ludzi do poprzednich miejsc zamieszkania opuszczonych niegdyś w celu osiedlenia się w innym miejscu. Repatriacja powrót do kraju osób, które opuściły go w wyniku wcześniejszych akcji osadniczych, wydarzeń wojennych, zmian granic, zwykle repatriacja ma charakter zorganizowany, przeprowadzana przez władze publiczne. Migracja pozorna zmiana meldunku mieszkańców wywołana zmianami granic administracyjnych obszaru

5 Źródła informacji o ruchu wędrówkowym Spisy ludności zawierają pytania na temat miejsca urodzenia lub poprzedniego miejsca zamieszkania. Dodatkowo można ustalić saldo wędrówek ludności na danym terytorium przez porównanie danych dwóch spisów (po wyeliminowaniu zmian wynikających z ruchu naturalnego) Bieżąca rejestracja meldunkowa Bieżąca rejestracja graniczna (paszportowa) i wizowa Badania ankietowe i monograficzne przeprowadzane na niewielkich zbiorowościach.

6

7 Migracje wewnętrzne wg GUS (MSW od 1990 i PESEL od 2005) Przez migracje wewnętrzne rozumie się: zmiany miejsca stałego (lub czasowego) pobytu, polegające na przekroczeniu granicy administracyjnej gminy w celu osiedlenia się na stałe (lub pobyt czasowy) oraz przemeldowanie z pobytu czasowego na pobyt stały w danej miejscowości, jeżeli poprzednie miejsce pobytu stałego znajdowało się w innej gminie. W przypadku gminy miejsko-wiejskiej migracją jest również zmiana miejsca zamieszkania między terenami miejskimi i wiejskimi gminy. nie uwzględniają zmian adresu w granicach tej samej jednostki, gdyż takie przemieszczenie nie powoduje zmiany w liczbie i strukturze ludności tej jednostki.

8 Migracje wewnętrzne i zagraniczne na pobyt czasowy wg GUS Dane pochodzą z cyklicznie przeprowadzanego przez GUS badania statystycznego ludności zameldowanej na pobyt czasowy ponad 3 miesiące (do 2005 r. włącznie ponad 2 miesiące) oraz ludności (stałych mieszkańców gminy) nieobecnej w związku z wyjazdem za granicę na pobyt czasowy ponad 6 miesięcy (do 2005 r. włącznie ponad 2 miesiące, w latach ponad 3 miesiące, a od 2013 r. ponad 6 miesięcy). Wyniki odzwierciedlają stan w dniu badania (opisują zasoby, a nie strumienie migracyjne); od 1992 r. jest to stan w dniu 31 XII każdego roku. Źródłem informacji jest ewidencja gmin (dokumentacja meldunkowa). Wyniki badania są istotnym elementem prowadzonych metodą bilansową szacunków liczby i struktury ludności faktycznie zamieszkałej w poszczególnych gminach kraju.

9 Migracje zagraniczne (długookresowe) wg GUS to przemieszczenia ludności związane ze zmianą kraju zamieszkania. Obowiązujące w Unii Europejskiej Rozporządzenie (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego (PE) i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. zawiera definicję migracji uwzględniającą zamierzony okres zamieszkania w innym kraju wynoszący co najmniej 12 miesięcy. W rozumieniu tej definicji: imigracja to przybycie do kraju osoby będącej uprzednio rezydentem innego kraju z zamiarem przebywania przez okres co najmniej 12 miesięcy; emigracja to opuszczenie kraju przez jego rezydenta z zamiarem przebywania za granicą przez okres co najmniej 12 miesięcy. Rezydentem kraju jest osoba, która przebywa lub zamierza przebywać w danym kraju przez co najmniej 12 miesięcy. Tego typu migracje (związane ze zmianą kraju zamieszkania na okres co najmniej 12 miesięcy) określa się często mianem zagranicznych migracji długookresowych. GUS prezentuje również szacunkowe dane o migracjach długookresowych opracowane z uwzględnieniem migracji nierejestrowanych. Dane takie przekazywane są do Eurostatu zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 PE i Rady.

10 Kryteria podziału ruchów migracyjnych Kryterium czasu Kryterium obszaru Kryterium kierunku Kryterium przyczyny Stałe, trwałe wynikiem jest zmiana miejsca zamieszkania Wewnętrzne w granicach administracyjnych danego obszaru Ze wsi do miast Ekonomiczne Czasowe, okresowe, sezonowe wynikiem jest czasowy pobyt w nowym miejscu i czasowa nieobecność w poprzednim miejscu zamieszkania (wyróżnia się migracje krótkookresowe <12m i długookresowe <12m) Zewnętrzne związane z przekraczaniem granic danego obszaru Z miast do miast Wahadłowe powtarzające się cyklicznie Wewnątrz kraju ale pomiędzy jego poszczególnymi jednostkami stosuje się terminy napływ i odpływ wędrówkowy, natomiast emigracja i imigracja zarezerwowany jest dla migracji zagranicznych. Z miast na wieś Krótkotrwałe zmiany miejsca pobytu na bardzo krótki okres, mające charakter nieregularny i incydentalny Ze wsi na wieś Pozaekonomi czne

11 Rodzaj metody badawczej W zależności od źródeł danych o migracjach stosuje się: Metodę badawczą bezpośrednią Metodę badawczą pośrednią

12 Cechy migrantów Na podstawie spisu i ewidencji bieżącej ludność migrującą można opisywać według cech demograficznych, geograficznych i ekonomicznych, tj.: W podziale według płci, Wieku, Obecnego i poprzedniego miejsca zamieszkania, Charakteru administracyjnego miejscowości (miasto, wieś), Dotychczasowego źródła utrzymania, Stosunku do pracy zawodowej (czynność, bierność), Daty, miesiąca zmiany pobytu, Kraju, do którego wyjazd nastąpił, Kraju poprzedniego miejsca zamieszkania, itd.

13 Cechy migrantów Dane pochodzące z badań ankietowych opracowuje się według takich cech jak: Stan cywilny, Stosunek do głowy gospodarstwa domowego, Przyczyna wędrówki, Zawód wykonywany, Wykształcenie, Stanowisko społeczne, Liczba osób w rodzinie, Wielkość gospodarstwa rolnego.

14 Metody mierzenia ruchów migracyjnych

15 Współczynnik napływu i odpływu wędrówkowego Podstawowymi miernikami natężenia ruchu wędrówkowego są współczynniki napływu i odpływu wędrówkowego: Ln liczba osób, które przybyły na stałe Lo liczba osób, które wyjechały na stałe L liczba ludności (w połowie badanego okresu t) lub średnia liczba ludności jednostki administracyjnej, na której obszar napływała lub z której obszaru odpływała ludność C constans (1000)

16 Współczynnik przyrostu wędrówkowego Budowa współczynnika przyrostu wędrówkowego jest analogiczna do budowy współczynnika przyrostu naturalnego. Jeśli odpływ jest większy niż napływ wędrówkowy to mówimy o ubytku wędrówkowym. Współczynnik przyrostu wędrówkowego można też zapisać jako różnicę współczynników napływu i odpływu wędrówkowego.

17 Wskaźnik efektywności migracji Im wartość tego wskaźnika jest bliższa 0 tym ruchy migracyjne są mniej efektywne.

18 Współczynnik zasiedziałości i ruchliwości Lt ludność mieszkająca na terenie badanej jednostki terytorialnej w okresie t plt+k ludność mieszkająca poza granicami badanej jednostki terytorialnej w okresie t+k, a z niej pochodząca, gdzie mieszkała w okresie t Lt+k ludność mieszkająca na terenie badanej jednostki terytorialnej w okresie t+k

19 Historia migracji w Polsce przed 1989 rokiem (wg Holzera) Od drugiej połowy XIX w. do 1939 roku przymusowy charakter zdecydowanej większości wynikających z przyczyn gospodarczo-politycznych straty 3,5 mln osób mniej więcej po równo w trzech zaborach spowodowane słabym tempem rozwoju gospodarczego nie nadążającym za intensywnym rozwojem liczebnym ludności w związku z działaniami wojennymi ok. 3,6 mln osób opuściło ziemie polskie. Po zakończeniu wojny pewna część pozostała za granicą repatriacja 1 mln 265 tys. osób z tego 470 tys. Polaków największe nasilenie emigracji zarobkowej, głównie do Francji, USA i Kanady, w latach 30-tych do Palestyny i państw południowoamerykańskich. W związku z pogarszającą się sytuacją gospodarczą Zachodu, ze względu na utrudnioną emigrację pojawiła się migracja sezonowa.

20 Historia migracji w Polsce przed 1989 rokiem (wg Holzera) praktycznie wszystkie przemieszczenia mają charakter przymusowy (uchodźców z 1939 roku, jeńców wojennych, więźniów uwolnionych z obozów, osób przymusowo wywiezionych). Ogółem w latach wojennych według różnych szacunków za granicami kraju znalazło się od 2 do 5 mln osób stanowiły następstwo zmian granic państwa oraz przymusowych przemieszczeń wojennych (Polaków, Niemców, Rosjan, Ukraińców i innych narodów b.zsrr) prawie całkowite zahamowanie wędrówek zewnętrznych. W poszczególnych latach przyjazdy i wyjazdy zawierały się w granicach kilku tysięcy osób, a ogólne saldo migracji było ujemne kształtowały migracje repatriacja Polaków z b.zsrr oraz wyjazdy Żydów (51 tys.) i Niemców (253 tys. - akcja łączenia rodzin) niski poziom imigracji, emigracja średnio dziesięciokrotnie wyższa osłabienie migracji do USA na rzecz migracji do Niemiec szacuje się, że poza oficjalnie rejestrowaną emigracją wyjechało 0,8 1 mln Polaków. Przyczyny ekonomiczne i polityczne (emigracja solidarnościowa)

21 Migracje wewnętrzne na pobyt stały na podstawie tablic przeglądowych roczników demograficznych

22 Migracje wewnętrzne w Polsce w latach (w tys.) 1600,0 Napływ Miasta Odpływ Miasta Napływ Wieś Odpływ Wieś 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 600,0 400,0 200, ,0

23 Saldo migracji wewnętrznych w Polsce w latach (w tys.) 400,0 300,0 Miasta Wieś 200,0 100,0 0,0-100,0-200,0-300, ,0

24 MIGRACJE WEWNĘTRZNE NA POBYT STAŁY WEDŁUG PŁCI I WIEKU MIGRANTÓW W 2013 R.

25 Ogólne saldo migracji w Polsce w latach (wewnętrzne i zagraniczne na 1000 os.) 45,0 40,0 35,0 30,0 Ogółem Miasta Wieś 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0-20,0-25,0-30,0-35,0-40,0-45,0-50,0-55,0-60, ,0

26 Migracje zagraniczne na pobyt stały na podstawie tablic przeglądowych roczników demograficznych

27 Imigracja/emigracja w Polsce w latach (w tys.) 2000,0 1800,0 Imigracja Emigracja 1600,0 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 600,0 400,0 200, ,0

28 Imigracja/emigracja w Polsce w latach EMIGRACJA IMIGRACJA SALDO

29

30

31 Imigracja ludności na pobyt stały w latach

32 Emigracja ludności na pobyt stały w latach

33 Szacunki liczby osób przebywających czasowo za granicą w latach

34 Migracje zagraniczne w latach Wyniki spisu ludności w 2002 r. wykazały znaczną skalę emigracji na pobyt czasowy (w maju 2002 r. przebywało za granicą 786 tys. mieszkańców Polski, z czego ponad 626 tys. przez okres co najmniej 12-tu miesięcy). Głównymi krajami emigracji były wówczas: Niemcy, Stany Zjednoczone Ameryki, Włochy, Kanada, Wielka Brytania oraz Francja. Kierunki emigracji zagranicznych od maja 2004 roku uległy zmianie były i są jednoznacznie uzależnione od możliwości pracy w poszczególnych krajach członkowskich UE. Wobec swobodnego przepływu osób, prowadzenie dokładnych statystyk dotyczących przepływu osób pomiędzy poszczególnymi krajami jest znacznie utrudnione. W przypadku Polski, mimo istnienia formalnego obowiązku zgłaszania wyjazdu za granicę na pobyt czasowy, tylko niewielka część wyjeżdżających dopełnia formalności. W końcu 2008 r. liczba osób przebywających za granicą, która zgłosiła swój wyjazd za granicę w biurach ewidencji ludności wynosiła 88 tys. W tych okolicznościach najlepszym sposobem uzyskania danych o rozmiarach czasowej emigracji Polaków są szacunki oparte na wielu źródłach danych.

35 Otwarte rynki pracy dla Polaków w krajach UE: Od 1-go maja 2004 roku: Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji. Od 1-go maja 2006: Hiszpanii, Portugalii, Finlandii oraz Grecji, Od 31 lipca 2006: Włoch Od 1-go maja 2007: Holandii Od 1-go listopada 2007: Luksemburgu, a w tym samym okresie niemieckie władze bez żadnych ograniczeń otworzyły rynek pracy dla polskich inżynierów specjalistów od budowy maszyn i pojazdów oraz elektrotechników, jak również wprowadziły ułatwienia dla zagranicznych absolwentów niemieckich uczelni przy poszukiwaniu pracy po uzyskaniu dyplomu. Od 1-go lipca 2008: Francji Od 1-go maja 2009: Belgii i Danii. Od 1-go maja 2011: Austrii i Niemiec.

36 Migracje zagraniczne w latach Szacunki emigracji przedstawiają liczbę emigrantów z Polski przebywających czasowo za granicą w latach Dane te obrazują zatem tzw. zasoby imigracyjne Polaków w innych krajach. Nie są to strumienie migracji w poszczególnych latach i dlatego dane te nie mogą być sumowane. Wyniki szacunków z założenia nie obejmują emigracji sezonowych Polaków, które z uwagi na czas ich trwania najczęściej do trzech miesięcy w większości krajów Wspólnoty podlegają uproszczonym procedurom formalno-prawnym lub w ogóle nie są rejestrowane. Prezentowana tabela zawiera szacunkowe dane dla krajów starej UE-15 (poza Luksemburgiem) oraz Republiki Czeskiej i Cypru a także Norwegii (która stała się ważnym kierunkiem polskiej emigracji). Dane za lata dotyczą osób przebywających czasowo za granicą powyżej 3 miesięcy, natomiast dane do 2006 r. obejmują osoby przebywające czasowo powyżej 2 miesięcy. Należy podkreślić, że różnice wyników tych badań, wynikające ze zmiany kryterium okresu nieobecności są jednak bardzo niewielkie i dane te mogą być porównywane w czasie. Ze względu na różne systemy ewidencjonowania przepływów migracyjnych oraz dostępne dane administracyjne, rzadziej statystyczne (tak w Polsce, jak i w poszczególnych krajach członkowskich UE) wyniki szacunku opracowanego przez GUS powinny być traktowane jako przybliżone. Dodatkowym utrudnieniem przy szacowaniu danych dla poszczególnych krajów jest fakt, że wiele osób po opuszczeniu Polski zmienia kraj przebywania, wyjeżdżając np. z Wielkiej Brytanii do Norwegii lub innego kraju bardziej atrakcyjnego pod względem oferowanych wynagrodzeń czy dostępu do szerszych świadczeń społecznych.

37 Szacunek emigracji z Polski na pobyt czasowy w latach I pozycja - II pozycja - III pozycja - IV pozycja

38 Szacunek emigracji z Polski na pobyt czasowy w latach ,8% ,7% - I pozycja - II pozycja - III pozycja - IV pozycja

39 Migracje - świat

40

41

42 Zagadnienia do egzaminu Wyjaśnij czym się różnią migracje wewnętrzne i zagraniczne na pobyt stały od migracji wewnętrzych i zagranicznych na pobyt czasowy. 3. Wyjasnij pojęcia: reemigracja, repatriacja, migracja pozorna. 4. Czym są migracje długookresowe i krótkookresowe. 5. Podaj dwa główne powody migracji. 6. Wyjaśnij jak zbudowany jest współcznnik napywu i odpływu wędrówkowego. 7. Zinterpretuj wykres na slajdzie Zinterpretuj wykres na slajdzie Ile w 2014 roku wyniosła w Polsce emigracja i imigracja? (w tysiącach) 10. Wyjaśnij wpływ wejścia do UE na kierunki i skalę emigracji Polaków po 2004 roku (na pobyt czasowy). 11. Do jakich krajów najczęściej wyjeżdżają polscy emigranci? Chodzi o migracje na pobyt czasowy (2014 rok).