Przedszkole Samorządowe w Ślęzie. Program Wychowawczy Przedszkola

Transkrypt

1 Program Wychowawczy Przedszkola

2 Spis treści 1. Wstęp 2. Cel i zadania pracy wychowawczej 3. Formy organizacji i aktywności dziecka 4. Metody i zasady 5. Sylwetka absolwenta przedszkola 6. Model nauczyciela 7. Pracownik obsługi pożądane cechy 8. Zasady współpracy z rodzicami 9. Normy współżycia w grupie 10. Prawa i obowiązki dziecka 11. System nagród i kar 12. Ewaluacja programu 13. Uwagi końcowe 14. Literatura

3 1. Wstęp Wychowanie, to złożony i długotrwały proces. To droga poznania i odkrywania. Na tej drodze rodzi się i rozwija wolność i godność osoby oraz społeczna komunikacja, odpowiedzialność i dobro wspólne. Przyjmując założenie, że proces wychowawczy nie odbywa się tylko w przedszkolu, że ma miejsce wszędzie i że każdy ma na niego wpływ, oraz to, że swoje miejsce w świecie dziecko znajduje dzięki świadomości więzi jakie łączą go ze społeczeństwem, nauczyciele Przedszkola w Ślęzie w porozumieniu z rodzicami dzieci tego przedszkola przyjęli wspólny plan działania nazwany tutaj Programem Wychowawczym Przedszkola. W tym dokumencie zespół twórców zajmuje się przede wszystkim funkcją wychowawczą przedszkola, której prawidłowe wypełnianie ma spowodować wykształcenie modelu absolwenta oczekiwanego przez nauczycieli, rodziców i same dzieci. Uznajemy, że wychowanie jest rodzajem sztuki, w której ważną rolę odgrywa wyczucie potrzeb chwili, okoliczności, miejsca i czasu. W wychowaniu należy podejmować realne problemy dzieci. Przedszkole nasze musi być otwarte, czyli szerzej reagujące na to co się dzieje w kraju i na świecie, umożliwiające poznanie nowych zjawisk, kształtowanie postaw i dążeń. Musi być otwarte nie tylko na to, co dokonuje się w miejscu zamieszkania, w środowisku, ale także na przemiany w kraju i na świecie, na nowe tendencje kulturalne, odkrycia naukowe, tyle tylko, że pryzmatem do obserwacji powinny być własne potrzeby, dążenia, nadzieje i pragnienia. Nie sposób zakreślić ścisłych granic pomiędzy edukacją a wychowawczą działalnością przedszkola, ponieważ treści z zakresu sprawowania obu tych funkcji bardzo często przenikają się, warunkują swoje powstawanie, czy uzasadniają istnienie, pewne postulaty bardziej niż inne mieszczą się w tej czy innej funkcji przedszkola. Mając na uwadze założenia przedszkola otwartego, znając postulaty dotyczące wizerunku absolwenta oraz uświadamiając sobie zadania przedszkola w tym zakresie stworzyliśmy program realizacji tych założeń. Program Wychowawczy Przedszkola kieruje się wskazaniami zawartymi w: Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencji o Prawach Dziecka, Ustawie o Systemie Oświaty. Oraz zasadami zawartymi w: Konstytucji RP. Chcemy stworzyć dzieciom warunki umożliwiające im odkrywanie siebie, własnych możliwości, utwierdzające ich w poczuciu własnej wartości, a przede wszystkim pozwalające czerpać radość z własnego rozwoju.

4 2. CELE I ZADANIA PRACY WYCHOWAWCZEJ CEL: Kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych rozumienie i stosowanie indywidualnej odpowiedzialności za swoje czyny i słowa, rozwijanie samodyscypliny i samokontroli, wspieranie i promowanie pracy nad sobą, popularyzowanie i wspieranie pomocy koleżeńskiej, promowanie postaw asertywnych w stosunkach międzyludzkich, wzmacnianie poczucia własnej wartości, ćwiczenie umiejętności podejmowania decyzji, przygotowanie do dorosłego życia w społeczeństwie, godne reprezentowanie Przedszkola na zewnątrz, współdziałanie rodziców z przedszkolem i wspieranie go w realizacji podjętych przedsięwzięć. CEL: Wychowanie w poszanowaniu człowieka i Ojczyzny oraz w poczuciu uczciwości elementarną znajomość prawa (Konstytucja RP, Prawa Człowieka, Prawa Dziecka), Stosowanie Dekalogu jako systemu wartości moralnych zgodnie z obowiązującym prawem i tradycją rodzinną, poszanowanie godności człowieka, ochronę sfery prywatności, uwrażliwianie na kulturę słowa i bycia, stosowanie imion w dziecięcych kontaktach interpersonalnych, ćwiczenie nawyku pozytywnego myślenia i mówienia o innych, dostarczanie okazji do poszanowania i dumy z tradycji przedszkola, pogłębianie szacunku dla symboli narodowych i hymnu narodowego, zachęcanie do ochrony zabytków dziedzictwa narodowego oraz miejsc pamięci narodowych, pobudzanie szacunku dla obiektów sakralnych, umacnianie dumy z faktu bycia Polakiem mieszkańcem, Polski, Europy, Świata. CEL: Rozwijanie dbałości o wygląd estetyczny i higienę osobistą wzbogacanie wiedzy na tematy związane z higieną pracy i nauki, higieną psychiczną i osobistą, ćwiczenie umiejętności stosowania nabytej w/w wiedzy w praktyce, dbałość o higienę otoczenia, zapoznanie uczniów z zasadami korzystania z usług placówek służby zdrowia, kształcenie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, promowanie aktywnych form wypoczynku. CEL: Ćwiczenie logicznego myślenia wzbudzanie motywacji do samodzielnego zbierania informacji, ich selekcji i prawidłowego wykorzystania, doskonalenie procesów analizowania i syntezowania zdobytych informacji, rozwijanie wyobraźni i logicznego myślenia, umiejętne stosowanie nabytej wiedzy w praktyce, wyrabianie nawyku rozsądnego korzystania z dóbr cywilizacji XXI wieku (komputer, telefon, internet, itp.).

5 CEL: Uwrażliwianie na piękno przyrody podnoszenie kultury ekologicznej i kształtowanie postaw wobec środowiska, rozwijanie zainteresowań przyrodniczych i działalności twórczej dzieci, aktywny udział we wszystkich formach działalności na rzecz środowiska przyrodniczego, a w szczególności: a. odkrywanie piękna natury (wycieczki krajoznawcze), b. dbałość o zieleń wokół przedszkola i na terenie przedszkola, c. zbiórki surowców wtórnych, d. udział w konkursach ekologiczno - przyrodniczych, e. organizowanie prac użytecznych na rzecz przedszkola i środowiska, uczenie się ekologicznego myślenia na co dzień (w gospodarstwie domowym, mieście), ćwiczenie zasad zachowania się w przypadku zagrożenia pożarowego w przedszkolu, domu itp. CEL: Zachęcanie do współdziałania w grupie kształcenie umiejętności efektywnego współdziałania w grupie oraz podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, pobudzanie do rozwiązywania problemów w twórczy sposób, budowanie małej demokracji w każdej grupie, promowanie zdrowej rywalizacji w nauce, konkursach, olimpiadach, zawodach sportowych. CEL: Rozwijanie kreatywności wpajanie przekonania, że myślenie plus działanie prowadzą do przekształcania własnych marzeń i pomysłów w realia, ćwiczenie umiejętności prezentowania własnych umiejętności na forum grupy, przedszkola, wspomaganie rozwoju własnych pasji i zainteresowań dzieci, wyszukiwania talentów w danej dziedzinie i stymulowanie do wytężonej pracy w wybranym kierunku, CEL: Zwiększanie tolerancji i empatii wychowanie w poszanowaniu innych ras, religii i kultur, poznawanie tradycji i kultur innych narodów, przygotowanie dzieci do życia w zjednoczonej Europie, wykorzenianie nabytych stereotypów odnoszących się do innych narodów, akceptowanie postawy osoby szanującej odmienne poglądy drugiej osoby, niesienie aktywnej pomocy osobom niepełnosprawnym i chorym kolegom, aktywny udział w akcjach charytatywnych. CEL: Budowanie zaufania tworzenie relacji personalnych sprzyjających bliskości, bezpieczeństwu i zaufaniu (między dziećmi, dziećmi - nauczycielami, nauczycielami - rodzicami), zwiększanie wzajemnego zaufania w grupie, stwarzanie sytuacji do brania odpowiedzialności za siebie i drugą osobę,

6 uświadamianie o korzyściach i niebezpieczeństwach związanych z obdarzaniem zaufaniem innych, zachęcanie do otwartości we wzajemnych kontaktach, wspieranie budowy zaufania do swoich zdolności i umiejętności. CEL: Uwrażliwianie na sztukę pobudzanie ekspresji plastycznej i muzycznej, promowanie młodych talentów, organizowanie wyjść do muzeum, teatrów, galerii itp., zachęcanie do udziału w inscenizacjach przedszkolnych, konkursach itp., pobudzanie twórczej inwencji, zwracanie uwagi na estetykę otoczenia i własnego wyglądu. Celem pracy wychowawczej jest osiągnięcie przez dziecko pełni jego osobowego rozwoju, a owa pełnia jest potencjalnie zawarta w jego osobie. Zadania wychowawcze: 1. Wzmacnianie więzi uczuciowej z rodziną i środowiskiem, w którym dziecko wzrasta. 2. Rozwijanie umiejętności zgodnego współżycia i współdziałania z rówieśnikami i najbliższym środowiskiem oraz umiejętności polubownego rozwiązywania spraw konfliktowych i dochodzenia do kompromisu. 3. Kształtowanie podstawowych powinności moralnych np. życzliwość, tolerancja, uczciwość, sprawiedliwość, odpowiedzialność. 4. Uświadamianie złożoności otaczającego świata i ukazywanie miejsca i roli człowieka w tym świecie. 5. Rozpoznawanie sytuacji zagrażających zdrowiu i bezpieczeństwu, kształtowanie zachowań proekologicznych, doskonalenie nawyków higieniczno kulturalnych i sprawności samoobsługowych. 6. Wyrabianie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, nabywanie umiejętności dokonywania przez dziecko wyborów i zdawania sobie sprawy z ich konsekwencji. 7. Wyrabianie umiejętności reagowania na umowne sygnały, dotyczące różnych sposobów zachowania. 8. Przygotowanie do życia w społeczności lokalnej i w państwie w duchu przekazu dziedzictwa kulturowego i kształtowania postaw patriotycznych. 9. Budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby i zaspakajanie poczucia bezpieczeństwa. 10. Kształtowanie umiejętności nazywania różnych stanów emocjonalnych. 3. FORMY ORGANIZACJI I AKTYWNOŚCI DZIECKA Formy organizacji: - indywidualna, - zespołowa, - zbiorowa ( zajęcia z całą grupą ). Formy aktywności dziecka: - zabawa, - elementy pracy, - elementy edukacji.

7 4. METODY I ZASADY PRACY Z DZIEĆMI Metody: - problemowe ( odkrywanie ), - aktywizujące ( przeżywanie ), - praktyczne ( działanie ), - podające ( przyswajanie ). Zasady: - poglądowości, - systematyczności, - aktywności dziecka, - stopniowania trudności, - utrwalania wiadomości i umiejętności, - wiązania podawanych wiadomości z możliwością ich praktycznego zastosowania. 5. SYLWETKA ABSOLWENTA PRZEDSZKOLA 1. Dojrzałość fizyczna: - jest ogólnie sprawne ruchowo, - posiada sprawność manualną i nie zaburzoną koordynację wzrokowo - ruchową, - charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem organów zmysłowych, - jest odporne na choroby i zmęczenie. 2. Dojrzałość emocjonalno społeczna: - jest w znacznym stopniu samodzielne, - chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami, - posiada umiejętność podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny, - jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela, - cechuje je taki stan równowagi nerwowej, która umożliwia opanowanie reakcji emocjonalnych, - umie dokonać lub podejmuje próby samooceny i oceny zachowań innych, - jest wrażliwe, zainteresowane obrazem ( ilustracją ) i tekstem, dziełami kultury. 3. Dojrzałość umysłowa: - jest aktywne poznawczo, chce się uczyć, - interesuje się czytaniem i pisaniem, - dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku w którym żyje, - rozporządza zasobem doświadczeń i wyobrażeń będących podstawą do rozwoju pojęć, - potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego co mówi nauczyciel, - rozumie i spełnia polecenia nauczyciela, - posiada umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiadania, wyrażania życzeń, pytań, własnych sądów, wniosków i ocen, - jest rozbudzone twórczo w różnych dziedzinach aktywności, - potrafi być odpowiedzialne poprzez samodzielne, rzetelne wywiązywanie się z podejmowanych zadań, szacunku do pracy swojej i innych. 4. Dojrzałość do czytania i pisania: - umie dokonać analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie zróżnicowania kształtów, dźwięków, ich odpoznawania, porównywania i odtwarzania, - rozumie znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników słów, - posiada orientację przestrzenną, która umożliwia mu rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków położenia i proporcji wymiarów odwzorowywanych form graficznych,

8 - posiada umiejętność językową w zakresie reprezentatywnej i komunikatywnej funkcji języka ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania do zdobywania umiejętności czytania i pisania, 5. Dojrzałość do matematyki: - rozumie i umie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu, - potrafi sklasyfikować przedmioty według przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru, - umie na konkretach dodawać i odejmować w zakresie swoich indywidualnych możliwości, - przygotowuje się do poznania cyfr i znaków matematycznych. 6. MODEL NAUCZYCIELA 1. W relacjach z dziećmi: - potrafi być cierpliwy, wyrozumiały, miły, serdeczny ale i konsekwentny, - zna i przestrzega prawa dziecka, - zachowuje indywidualną linię rozwoju każdego dziecka, - jest empatyczny, - jest kreatywny, - pamięta, że każde dziecko chętniej reaguje na pochwałę niż na karę, - dotrzymuje umów, przyrzeczeń i tajemnic, - przyznaje się do własnych pomyłek. 2. W relacjach z rodzicami: - pełni rolę inspirującą i integrującą proces wychowawczy, - jest stroną współustalającą wartości, formy pracy, - pogłębia wiedzę rodziców przez informowanie o osiągnięciach dziecka i ewentualnych z nim trudnościach, - ustala z rodzicami tok dalszego postępowania, jednolite formy oddziaływań wychowawczych, - podnosi kulturę pedagogiczną rodziców, - zbiera wszelkie niezbędne informacje dotyczące warunków życia dziecka, jego zainteresowań, - respektuje prawo rodziców do głosu w ważnych sprawach związanych z dzieckiem, - respektuje prawo rodziców do modyfikacji pracy przedszkola. 7. PRACOWNIK OBSŁUGI - pożądane cechy - współdziałający z nauczycielem, - kulturalny, ciepły, życzliwy, taktowny, - odpowiedzialny, - dbający o bezpieczeństwo dzieci, - znający dobrze swoje obowiązki i wywiązujący się z nich, - otwarty na problemy placówki, - nieangażujący się w kontakty nauczyciela z rodzicami. 8. ZASADY WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI - zasada poznania środowiska rodzinnego dziecka, - zasada zdobycia zaufania rodziców, - zasada ujednolicania oddziaływań wychowawczych, - zasada wspierania działań rodziców, - zasada oddziaływania na postawy rodzicielskie,

9 - zasada udzielania porad, wyjaśnień w sposób serdeczny, życzliwy i z szacunkiem, - zasada wyprzedzania relacji o negatywnych zachowaniach dziecka, relacjami o pozytywnych zachowaniach i osiągnięciach, - zasada wskazywania, w przypadku negatywnych zachowań dziecka, na jego zachowanie, bez wyrażania oceny, - zasada inicjowania pomocy rodziców w ulepszaniu warunków pracy przedszkola. 9. NORMY WSPÓŁŻYCIA W GRUPIE Kształtowanie grupy dziecięcej w przedszkolu to ustalanie i przestrzeganie zrozumiałych dla dzieci, możliwych do realizacji i znanych wszystkich wymagań dotyczących postępowania w kontaktach z kolegami i dorosłymi. Stawiamy je dzieciom w formie umów, zasad, zakazów. Dzieci same ustalają swoje zasady, wtedy w większym stopniu biorą odpowiedzialność za ustalone reguły, ponieważ są ich własne, a nie narzucone przez dorosłych. Potrzebują szczegółowych zasad i precyzyjnego określania czego nie wolno, a co jest dozwolone. Ponieważ trudno jest określić wszystkie sytuacje w życiu grupy, które można ująć w system umów, zakazów, zasad, gdyż muszą dotyczyć konkretnych spraw danej grupy, dlatego każdy nauczyciel ustala wspólnie z dziećmi własne normy współżycia ujmując je w proponowanych obszarach: - w sali zabaw (w czasie zabaw, zajęć, spożywania posiłków), - na korytarzach i w holu przedszkola, - w łazience, - w szatni, - w ogrodzie przedszkolnym, - na spacerach, wycieczkach. 10. PRAWA I OBOWIĄZKI DZIECKA Podstawa prawna: - Deklaracja Praw Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z 20 listopada 1959 r., - Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989 r., w Polsce obowiązuje od 7 lipca 1991 r. ( Dz. U. Z 1991 r. nr 120 poz. 526 ). Dziecko wymaga specjalnej ochrony i oddzielnych praw ze względu na niezaradność i niedojrzałość społeczną oraz słabość organizmu. Prawa te wyznaczają miejsce dziecka w rodzinie, społeczeństwie i państwie, dają dziecku specjalne uprawnienia, które mają mu zapewnić odpowiednie warunki do życia, pełnego rozwoju jego osobowości oraz możliwości pozytywnej samorealizacji i współtworzenia losu. Przedszkolak ma prawo do: - wyrażania własnych opinii i uczuć, - akceptacji takim jakie jest, - poszanowania godności osobistej, - uczestniczenia we wszystkich formach aktywności proponowanych przez przedszkole, - przebywania w warunkach gwarantujących bezpieczeństwo, - zabawy i wyboru towarzysza zabawy, - zdobywania wiedzy i umiejętności, - rozwijania własnych umiejętności, - indywidualnego procesu rozwoju i własnego tempa rozwoju, - aktywnego kształtowania kontaktów społecznych i otrzymywania w tym pomocy, - badania i eksperymentowania,

10 - doświadczania konsekwencji własnego zachowania ( ograniczonego względami bezpieczeństwa ), - odpoczynku, - zdrowego pożywienia, - nienaruszalności cielesnej, - poszanowania własności, - opieki i ochrony, - do znajomości swoich praw. Dziecko musi zrozumieć, że funkcjonowanie w grupie przedszkolnej nie polega tylko na braniu od innych, ale również dawaniu siebie innym. A z tym wiąże się pewien zakres obowiązków na miarę możliwości wiekowych dziecka idących w parze z prawami. Przedszkolak powinien: - kulturalnie i z szacunkiem odnosić się do rówieśników i osób dorosłych (szanowanie praw innych ), - zachowywać się zgodnie z przyjętymi normami i zasadami akceptowanymi przez grupę i społeczność przedszkola, - służyć pomocą młodszym i słabszym, - przestrzegać zasad bezpieczeństwa w przedszkolu i poza nim, - dbać o estetykę i higienę własnego wyglądu i otoczenia, - starać się w miarę możliwości wywiązywać się z przyjętych na siebie obowiązków, - respektować polecenia nauczyciela, - przyjaźnie odnosić się do świata przyrody. 11. SYSTEM NAGRÓD I KAR Bardzo skutecznym środkiem wychowania są pochwały i nagrody. Mają one wartości zachęcające i pobudzające do wysiłku każdego człowieka, a tym bardziej człowieka nie ukształtowanego jeszcze dziecka. Nagradzamy za: - podporządkowanie się umowom, zasadom wspólnie ustalonym, - za bezinteresowną pomoc słabszym, - za wysiłek włożony w wykonanie pracy, zadania (uwzględniając możliwości dziecka), - za bardzo dobre wypełnianie przyjętych na siebie obowiązków (np. dyżury), Formy nagród: - pochwała wobec grupy, - pochwała indywidualna, - pochwała przed rodzicami, - pochwała w postaci naklejki ( odznaka, order ), - dostęp do czegoś atrakcyjnego. Ustalając pewne normy postępowania, zakazy itp. musimy również ustalić określone konsekwencje za brak podporządkowania się nim. Kary stosujemy za: - nieprzestrzeganie ustalonych zasad i norm współżycia w grupie i przedszkolu, - stwarzanie sytuacji zagrażających bezpieczeństwu własnemu i innych, - agresywne zachowanie skierowane na dorosłych, dzieci i przedmioty (lub przeszkadzanie innym w zabawie),

11 - niszczenie cudzej własności oraz wytworów prac innych dzieci. Formy kar: - słowne upomnienie czyli rozmowa ( przypomnienie obowiązujących zasad ), - poinformowanie rodziców o przewinieniu, - odsunięcie na krótki czas od zabawy ( w atmosferze spokoju, szacunku i rzetelnej informacji dotyczącej czynu, a nie uderzające w charakter dziecka ), - upomnienie wobec grupy, - naklejka np. obrazek ze smutną buzią. 12. EWALUACJA PROGRAMU Miarą osiągnięcia celu programu będzie: a) obraz dziecka, które: - zna zasady i normy kultury bycia obowiązujące w przedszkolu ( stosownie do wieku dziecka ), - jest ciekawe świata, - wie co sprzyja i zagraża zdrowiu, przestrzega poleceń nauczyciela, - jest samodzielne w zakresie samoobsługi, - podejmuje próby samooceny, - umie szanować swoją i cudzą własność, - rozumie konieczność ponoszenia konsekwencji swojego zachowania, - wie i rozumie, że będzie pochwalone za dobre zachowanie. b) dobra współpraca z rodzicami: - rodzice podejmują stałą współpracę z przedszkolem, będą otwarci na rady i sugestie nauczycieli, - poczują się gospodarzami przedszkola. c) zadowolenie nauczycieli wynikające z: - jednolitego oddziaływania wychowawczego wszystkich nauczycieli, - osiągania dobrych efektów pracy wychowawczej, - wzrostu poziomu umiejętności nauczycieli w zakresie kompetencji wychowawczych, - z bliższego kontaktu z dzieckiem, akceptacji podmiotowości dziecka. Powyższe informacje będą gromadzone przez: - nauczycieli i przedstawiane dwa razy w roku na radach pedagogicznych analityczno oceniających, - w czasie hospitacji (obserwacje, rozmowy) również te informacje przedstawiane będą dwa razy w roku na spotkaniach rady pedagogicznej. Zgromadzone w ten sposób informacje i wskazówki posłużą do usprawniania niniejszego programu. 13. UWAGI KOŃCOWE 1. Za realizację niniejszego programu odpowiedzialni są wszyscy nauczyciele. 2. Niniejszy program będzie wykorzystany do tworzenia własnych systemów wychowawczych w poszczególnych grupach wiekowych. 3. Realizacja zadań wychowawczych przebiegać będzie we współpracy z rodzicami.

12 14. LITERATURA 1. Brzezińska A. : Warunki rozwoju aktywności twórczej u dziecka w przedszkolu, Wychowanie w Przedszkolu 1984 nr 3 i 5-6, 2. Encyklopedia pedagogiczna, red. Pomykało W., Fundacja Innowacja Warszawa 1997, 3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. ( Dz. U. RP, nr 78 z 16 lipca 1997 r. poz 483 ), 4. Konwencja Praw Dziecka z 7 lipca 1991, 5. Łobocki M. : ABC wychowania, WSiP Warszawa 1992, 6. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla Przedszkoli i Oddziałów Przedszkolnych w Szkołach Podstawowych ( załącznik nr 1 do rozporządzenia MEN z dnia 1 grudnia 1999 Dz. U. Nr 2 z 17 stycznia 2000 r., poz. 18 ), 7. Podstawy pedagogiki przedszkolnej pod red. M. Kwiatowskiej, WSiP Warszawa 1985, 8. Psychologiczne podstawy zasad wychowania,., PZWS Warszawa 1972, 9. Simm M., Węgrzyn Jonek E.: Budowanie programu wychowawczego szkoły, Rubikon Kraków 2000, 10. Szewczuk W., Frances L. Ilg, Luise Bates Ames, Sidney M. Baker, : Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 1994, 11. Śliwerski B. : Współczesne teorie i nurty wychowania, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1998, 12. Ustawa o systemie oświaty z 6 września 1991 r. ( Dz.U. nr 67 z 1996 r., poz. 329 z póź. zm. ), 13. Waszkiewicz E. : Pracuję z sześciolatkiem, WSiP Warszawa Program opracował zespół w składzie: - mgr Anna Kaszczuk przewodnicząca zespołu i dyrektor przedszkola - mgr Emilia Szastałło nauczycielka Aktualizacja Programu z dnia