KINEZJOLOGIA ( prof. dr hab. Jacek Lewandowski )

Transkrypt

1 KINEZJOLOGIA ( prof. dr hab. Jacek Lewandowski ) AKINEZJA brak lub upośledzenie wykonywania ruchów, które bardzo często określa się mianem niedowładu. Wywołane jest uszkodzeniem obwodowego narządu ruchu, które może obejmować mięśnie ( przykurcze ), zwyrodnienia stawów, ból, zmiany w obwodowym UN, zaburzenia psychiczne ( np. histeria, osłupienie ). APRAKSJA utrata bądź ograniczenie zdolności wykonywania celowych czynności, ściśle ze sobą skoordynowanych. Spowodowana jest schorzeniami mózgowymi: Wyróżnia się: a) apraksja wyobrażeniowa objawia się niemożnością wykonania planowanego, zamierzonego ruchu. Ponadto przy częściowej możliwości wykonania ruchu mogą się pojawiać tzw. przyruchy traktowane jako patologie. b) apraksja ruchowa polega na niemożności wykonywania ruchów precyzyjnych. Ruchy chorego są niepewne, niezborne. Deficyt dotyczy strony przeciwnej w stosunku do miejsca uszkodzenia mózgu ( ukł. piramidowy i pozapiramidowy ). ASTAZJA- niemożność utrzymania postawy stojącej. Bardzo często towarzyszy temu schorzenie tzw. abazja, związana z zaburzeniami chodzenia i brakiem koordynacji ruchów ( uszkodzenie dot. móżdżku, a ściśle robaka móżdżku ). ATAKSJA niezborność ruchowa; nieusystematyzowane ruchy dowolne. Mogą występować na skutek uszkodzenia móżdżku, bądź rdzenia kręgowego. W zależnośći od poziomu uszkodzenia przyjmuje nazwy: a) ataksja móżdżkowa b) ataksja tylno-powrózkowa ( dot. powrózków rdz. kr. ). Ataksja tylno-powrózkowa w odróżnieniu od ataksji móżdżkowej nasila się po zamknięciu oczu. U pacjentów dotkniętych ataksją uszkodzona jest również droga czucia głębokiego ( uszkodzone są proprioreceptory ). BRADYKINEZJA dotyczy spowolnienia ruchowego. Jest to niemożność wykonania szybkich, pełnych ruchów. Towarzyszy jej sztywność mięśniowa. Stanowi objaw wielu zespołów neurologicznych zwłaszcza choroby Parkinsona. HIPOKINEZJA - ( jeden z objawów choroby Parkinsona ). Charakteryzuje się spowolnieniem ruchowym, sztywnością mięśni. Ze względu na zmniejszone mruganie powiekami występuje tzw. maskowata twarz. DRŻENIE MIĘŚNIOWE - ( tremor ) - są to rytmiczne, naprzemienne skurcze skurcze mięśni antagonistycznych. Drżenie spoczynkowe dot. Choroby Parkinsona, występuje w zatruciach rtęcią oraz jako drżenie starcze u osób w podeszłym wieku. Drżenie zamiarowe występuje w chorobach móżdżku iw chorobach pnia mózgu, w chorobie alkoholowej oraz w nadczynności tarczycy. Drżenie posturalne uważa się za objaw fizjologiczny w przypadku nadmiernego wysiłku fizycznego, w nadczynności tarczycy, w zatruciach lekami bądź alkoholem. SEMIBALIZM objawia się gwałtownymi, nieregularnymi ruchami o charakterze obrotowym, obejmującymi kończyny i tułów. Przy czterokończynowym ruchu ruchu obrotowym jednostkę określamy balizmem. MIOKLONIE krótkie, gwałtowne skurcze mięśni wywołane bezcelowymi ruchami kończyny. Ujemna mioklonia występuje w przypadku nagłej i krótkotrwałej utracie napięcia mięśniowego w pozycji wyprostowania kończyny. PLĄSAWICA rytmiczne ruchy o nagłym, szybkim początku, bardzo często pozornie celowe. PRZYKURCZ stan skrócenia mięśnia nie spowodowany czynnym skurczem. Mogą być ostre i przemijające. Mogą być utrwalone na skutek zwłóknienia mięśnia. Może być spowodowany nierównomiernym wzrostem mięśni w procesie posturogenezy. Symetria ciała jest istotnym wskaźnikiem równomiernego wzrostu mięśni. SPASTYCZNOŚĆ stan wzmożonego napięcia mięśniowego spowodowany uszkodzeniem górnego neuronu ruchowego. Cechy spastycznośći: 1. asymetria opór mięśni antagonistycznych jest znacznie większy 2. zależność oporu biernego od szybkości rozciągania mięśni 3. wzmożone odruchy mięśniowe SZTYWNOŚĆ stan wzmożonego napięcia mięśniowego charakterystyczny np. dla choroby Parkinsona. Od spastyczności różni się: 1. symetria mięśnie antagonistyczne ( zginacze i prostowniki ) stawiają podobny bierny opór 2. sam opór jest niezależny od szybkości ruchu biernego 3. nie występują wzmożone odruchy mięśniowe.

2 Wybrane zagadnienia dotyczące terminologii lokomocji BIEG charakteryzuje się naprzemiennym ustawieniem kończyn dolnych, rozpoczynającym sie od uderzenia pięty. W czasie biegu nie występują charakterystyczne dla chodu fazy podwójnego podparcia, w zamian pojawiają się krótkie fazy lotu. CHÓD forma lokomocji charakteryzująca się długą fazą podparcia i ściśle związanymi z tą fazą krótkimi okresami tzw. podwójnego podparcia. DŁUGOŚĆ KROKU dystans przebyty w płaszczyźnie poruszania się w ciągu jednego kroku. Jest to odległość między dwoma kolejnymi miejscami podparcia tej samej stopy. W prawidłowym chodzie długość kroku jest taka sama dla lewej i prawej kończyny, przy założeniu że człowiek idzie prosto. Przeciętna długość kroku dorosłego człowieka wynosi ok. 1,5m; u dziecka jest przybliżona jego wzrostowi. FAZA PODWÓJNEGO PODPARCIA okres, podczas którego obydwie kończyny dolne pozostają w kontakcie z podłożem. W cyklu chodu wyróżnia się 2 fazy podwójnego podparcia. Dotyczy to prawej i lewej kończyny, mierzone kontaktem początkowym lewej stopy i oderwaniem palców prawej stopy. KĄT STAWOWY miara kąta między dwoma segmentami tworzącymi staw po wybranej stronie ciała. Jeżeli wartość kąta jest podana w odniesieniu do zakresu ruchu danego stawu nazywamy to notacją kliniczną. KĄT SEGMENTALNY kąt zawarty między osią podłużną danego segmentu ciała, a osią poprzeczną, poziomą, która wyznacza kierunek ruchu. ( Para biokinematyczna ). KINEMATYKA ruch przestrzenny ciał bez uwzględnienia układów wywołujących ten ruch. Opis kinematyczny zawiera kątowe i liniowe przemieszczenia prędkości, przyspieszenia ciała i poszczególnych jego segmentów. Terminem tym określa się również zmiany położenia ciała, kąty stawowe, ich przyspieszenia, zarówno liniowe jak i kątowe. KINETYKA termin używany do opisu ruchu, ściśle związany z siłą tego ruchu, jego mocą i energią. Parametry kinetyczne zawierają m. in. Siły reakcji podłoża, sily reakcji stawów, momenty siły. PŁASZCZYZNA RUCHU Płaszcyzna wzdłuż której środek masy ciała porusza się w ciągu cyklu jednego kroku. W przypadku zmainy kierunku ruchu, traktuje się to jako chwilową płaszczyznę ruchu. Podział funkcjonalny stawów stawy jednoosiowe - ruch dookoła jednej osi w jednej płaszczyźnie / stosujemy różne poz. wyj. żebyśmy mogli dokonać ruchu dwóch przyczepów mięśniowych /; st. śrubowy staw wymagający siły posuwistej stawy dwuosiowe ruchy w dwóch płaszczyznach; ruch obwodzenia 2 rodzaje połączeń: kłykciowe ( st. promieniowo-nadgarstkowy ), ruch dookoła osi poprzecznej w płaszczyźnie strzałkowej oraz ruch w płaszczyźnie czołowej ruch wahadłowy siodełkowe ( st. Nadgarstkowo-śródręczny ), ruch odwodzenia i przywodzenia oś strzałkowa, płaszczyzna czołowa; zginanie i prostowanie oś poprzeczna, pł. strzałkowa, ruch obwodzenia stawy wieloosiowe: kulisty wolny st. ramienny; wolny, niczym nie ograniczony; kulisty, bo głowa k. ramiennej jest kulista, a wolny bo panewka jest płaska. /ruch zginania i prostowania oś poprzeczna, pł. strzałkowa/ odwodzenie i przywodzenie pł. czołowa, oś strzałkowa/ rotacja zewn. i wewn., oś pionowa, pł. poprzeczna. kulisty panewkowy st. biodrowy kulista głowa k. udowej z głęboką panewką k. miednicznej; panewka ogranicza ruchomość, gdyż głowa wchodzi poza równik; zginanie i prostowanie pł. strzałkowa, oś poprzeczna / odwodzenie i przywodzenie pł. czołowa, oś. strzałkowa / rotacje oś pionowa, pł. poprzeczna / nieregularne krzyżowo-biodrowy, mostkowo-obojczykowy, barkowo-obojczykowy; wysuwanie i cofanie barków pł. strzałkowa, oś. poprzeczna / unoszenie i obniżanie pł. czołowa, oś strzałkowa / rotacja obojczyka do przodu i do tyłu pł. poprzeczna, oś pionowa stawy płaskie stawy międzynadgarstkowe i środnadgarstkowe, st. międzystępowe wprowadzane są w ruch za pomocą mięśni układu czynnego AKTON jest to część tego samego mięśnia, która względem innych części tego mięśnia wykonuje antagonistyczne ruchy, np. m. trapezius ( 3 aktony ), m. deltoideus ( 3 aktony )

3 Rodzaje skurczu mięśni izometryczny izo=const. - skurcz o stałej długości, którego warunkiem pracy jest statyka izotoniczny skurcz w stałym napięciu dla zmiennej długości ( jeden mięsień ulega pozornemu skróceniu, a drugi rozciągnięciu biceps, triceps ) auksotoniczny skurcz mieszany Kinezjologia obręczy KG W skład obręczy wchodzą 2 połączenia: Mostkowo-obojczykowe ( articulatio sternoclavicularis ), w którym zachodzą ruchy podobne do stawu kulistego; wyrostek barkowy opisuje ruch kulisty po powierzchni stożka, którego wierzchołek leży przy mostku. Średnica podstawy wynosi ok cm. Obojczyk porusza się dookoła 3 prostopadle ustawionych względem siebie osi. Z położenia spoczynkowego obojczyk wykonuje ruch unoszenia w zakresie 50st. Najmniejszy zakres dotyczy obniżania i wynosi 5st. Ruch wysuwania do przodu wynosi ok. 26st., natomiast ruch cofania ok. 35st. Ruch ku dołowi hamowany jest przez I-żebro i pasmo przyśrodkowe więzadła mostkowo-obojczykowego. Jeżeli pociągniemy ramię silnie ku dołowi możemy doprowadzić do zetknięcia się obojczyka z I-żebrem i ucisnąć wtedy tętnicę podobojczykową. Ucisk tętnicy podobojczykowej prowadzi do zaniku tętna w tętnicy promieniowej. Zbyt bliskie sąsiedztwo obojczyka z I-żebrem może prowadzić do ucisku splotu ramiennego. Ruch połączenia mostkowo-obojczykowego jest sprzężony z połączeniem barkowo-obojczykowym (articulatio acromioclavicularis). Połączenie to, podobnie jak poprzednie odpowiada stawowi kulistemu. Zakres jest mniejszy niż w stawie mostkowo-obojczykowym, gdyż ogranicza go sąsiedztwo klatki piersiowej. Jeżeli wyłuszczy się koniec mostkowy obojczyka, to obojczyk wykonuje ruch po powierzchni stożka, którego wierzchołek skierowany jest na wyrostek barkowy łopatki. Obu stawom towarzyszą nieodłącznie ruchy łopatki, które polegają na przesuwaniu łopatki i całej obręczy barkowej na klatce piersiowej w związku z ruchami ramienia. Oprócz bardzo wątłego połączenia łopatki z obojczykiem, łopatkę utrzymuje pętla mięśniowa, która wykonuje ruchy we wszystkich osiach i płaszczyznach. Podział funkcjonalny mięśni wykonujących ruchy barków przedstawia się następująco: mm. stawów obręczy: - m. czworoboczny grzbietu ( m. trapezius ) - m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy ( m. sternocleidomastoideus ) - m. łopatkowo-gnykowy ( m. omohyoideus ) Gr. tylna mm. tułowia i obręczy KG - m. równoległoboczny ( m. rhomboideus ) - m. dźwigacz łopatki ( m. levator scapulae ) Gr. przednia mm. tułowia - m. podobojczykowy ( m. subclavius ) - m. piersiowy mniejszy ( m. pectoralis minor ) m. zębaty przedni ( m. serratus anterior ) Zestawienie ruchów i wykonujących jej mięśni w stawach obręczy KG. Unoszenie: deratio - m. czworoboczny grzbietu, część zstępująca ( m. trapezius, pars descendens ) - mm. równoległoboczne ( mm. rhomboidei ) - m. dźwigacz łopatki ( m. levator scapulae ) - m. zębaty przedni, część górna ( serratus anterior, pars superior ) - m. piersiowy większy, cz. obojczykowa ( m. pectoralis major, pars sternalis ) - m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy ( m. sternocleidomastoideus )

4 Obniżanie: depresio -m. czworoboczny grzbietu, część wstępująca ( m. trapezius, pars ascendens ) -m. zębaty przedni, cz. dolna ( m. serratus anterior, pars inferior ) -m. piersiowy mniejszy ( m. pectoralis minor ) -m. piersiowy większy ( m. pectoralis major ) -m. najszerszy grzbietu ( m. latissimus dorsi ) -m. podobojczykowy ( m. subclavius ) Wysuwanie: antepositio vel anteversio -m. piersiowy większy ( m. pectoralis major ) -m. piersiowy mniejszy ( m. pectoralis minor ) - m. zębaty przedni ( m. serratus anterior ) -m. podobojczykowy ( m. subclavius ) Cofanie: retropositio vel retroversio -m. czworoboczny grzbietu ( m. trapezius ) -mm. równoległoboczne ( mm. rhomboidei ) -m. najszerszy grzbietu ( m. latissimus dorsi ) Rotacja obojczyka do przodu: -m. zębaty przedni ( m. serratus anterior ) -m. czworoboczny grzbietu ( m. trapezius ) Rotacja obojczyka do tyłu: - mm. równoległoboczne ( mm. rhomboidei ) -m. piersiowy mniejszy ( m. pectoralis minor ) -m. dźwigacz łopatki ( m. levator scapulae ) Ruchy obręczy przyczyniają się do zwiększenia ruchomości stawu ramiennego. Guzek większy kości ramiennej powyżej kąta 90st. unosi wyrostek barkowy łopatki przez co łopatka zmienia swe położenie ustawiając się w ten sposób, że wydrążenie stawowe kieruje się ku górze, a kąt dolny łopatki kieruje się w przestrzeń międzyżebrową. Powrót łopatki do położenia spoczynkowego dokonuje się poprzez sam ciężar łopatki, ciężar ramienia oraz m. piersiowy mniejszy. Znaczenie stawów obręczy jest szczególnie widoczne, kiedy następuje usztywnienie stawu ramiennego. Kość ramienna zrośnięta z łopatką utrzymuje duży stopień ruchomości, gdyż ruchy odbywają się w obydwu stawach obojczyka. Kinezjologia ramienia Pod względem funkcjonalnym st. ramienny (articulatio humeri) jest stawem wieloosiowym, kulistym wolnym, o znacznym zakresie ruchu. Do czynników zwiększających jego ruchomość należą: budowa morfologiczna stawu: kulista głowa styka się z płaską panewką łopatki ijest niczym nie ograniczona. Dysproporcja między powierzchnią głowy a panewki jest zniesiona przez element uzupełniający jakim jest obrąbek panewkowy. Przyczynia się on do zwiększenia ruchomości w stawie. Kolejnym czynnikiem jest luźna torebka stawowa, wzmocniona tylko jednym więzadłem: kruczoramiennym (lig. coracohumerale). Rolę więzadeł pełnią mięśnie nad- i podpanewkowe (mm. teres minor et major, m. subscapularis, mm. infra- et supraspinatus). Torebka stawu jest na tyle luźna, że w pozycji przywiedzenia ramienia w linii pachowej przedniej tworzy się widoczny gołym okiem fałd torebkowy. Kolejnym czynnikiem zwiększającym ruchomość stawu jest współdziałanie z obręczą KG (szczególnie w ruchach odwodzenia i zginania do przodu ). Ruchomość ramienia sprowadza się do 4 zasadniczych ruchów: 1. odwodzenie, przywodzenie 2. zginanie i prostowanie 3. obwodzenie 4. rotacja wewnętrzna i zewnętrzna Ruchy odwodzenia i przywodzenia są najbardziej obszerne jeżeli wykonujemy je w płaszczyźnie łopatki, w stosunku do osi poprzecznej ustawionej prostopadle do tej płaszczyzny. W tym położeniu ruch odwodzenia ramienia ramienia jest możliwy do kąta 90st. Gdy wykonujemy ruch w czystej płaszczyźnie czołowej wynosi on ok. 70st. W ruchu odwodzenia dół pachowy otwiera się, a w ruchach przywodzenia zamyka. W 1-wszym ruchu główną rolę odgrywa część barkowa m. naramiennego, w dalszej części m. nadgrzebieniowy i głowa długa m. dwugłowego. W ruchu przywodzenia pierwszoplanową rolę odgrywa ciężar ramienia, m. piersiowy większy, m. najszerszy grzbietu i głowa długa m. trójgłowego ramienia. Przodozginanie ramienia powyżej 90st. nie jest praktycznie możliwe, ponieważ ruch ten hamują głównie mm. przywodzące, napięcie dolnej ściany torebki stawowej oraz oparcie guzka większego kośći ramiennej o sklepienie wyrostka barkowego łopatki. Dalszy ruch przejmują stawy obojczyka do zakresu ok st. Natomiast ustawienie kończyny górnej w pionie spowodowane jest czynnym ruchem klatki piersiowej, która przechyla się ku tyłowi na skutek prostowania kręgosłupa. Ruchy wahadłowe w płaszczyźnie strzałkowej wykonujemy w największym zakresie w płaszczyźnie łopatki ustawionej prostopadle do osi poprzecznej. W ruchach tych ramiona poruszają się skośnie do przodu, kierując się przyśrodkowo oraz do tyłu kierując się bocznie. Amplituda ruchów wahadłowych wynosi ok. 115st. W czystej płaszczyźnie strzałkowej wynosi do przodu tylko ok. 60st., natomiast ruchy prostowania nie są w ogóle możliwe. Ruch do przodu wykonywany jest dzięki części obojczykowej m. naramiennego, m. piersiowego większego i m. kruczo-ramiennego. Ruchy do tyłu odbywają się pod wpływem ciężaru ramienia. tylnej części m. naramiennego, m. obłego większego i najszerszego grzbietu.

5 Ruchy obwodzenia powstają w stawie ramiennym na skutek ruchów: zginania i prostowania oraz odwodzenia i przywodzenia. W ruchu tym kość ramienna wykonuje elipsę po powierzchni stożka i ściśle łączy się ze stawami obojczyka. Ruchy obrotowe powstają w osi długiej ramienia. Uwidaczniają się one wyraźnie podczas zginania przedramienia pod kątem prostym. W całości ruch ten wynosi ok. 90st. Jeżeli do tego ruchu dodamy ruchy obrotowe w stawach promieniowo-łokciowych w zakresie 120st. oraz ruchy w stawach obojczyka, to łańcuch stawowy jakim jest kończyna górna wykonuje obrót ręki o 360st. Podział funkcjonalny mięśni wykonujących ruchy w stawie ramiennym: m. naramienny (m. deltoideus), m. piersiowy większy (m. pectoralis major), m. obły większy (m. teres major), m. obły mniejszy (m. teres minor), m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi), m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus), m. podgrzebieniowy (m. infraspinatus), m. podłopatkowy (m. subscapularis), m. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis), m. dwugłowy ramienia, głowa długa (caput longum musculi bicipitis brachii), m. trójgłowy ramienia, głowa długa (caput longum musculi tricipitis brachii) zginanie ( flexio ): - m. naramienny, cz. obojczykowa (m. deltoideus, pars clavicularis) - m. piersiowy większy, cz. obojczykowa i mostkowo-żebrowa (m. pectoralis major, pars clavicularis et sternocostalis) - m. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) - m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) - m. dwugłowy ramienia, głowa długa (caput longum musculi bicipitis brachii) prostowanie ( extensio ): - m. naramienny, cz. grzebieniowa - m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) - m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) - m. trójgłowy ramienia, głowa długa (caput longum musculi tricipitis brachii) odwodzenie ( abductio ): - m. naramienny, cz. obojczykowa i cz. grzebieniowa - m. piersiowy większy (m. pectoralis major) - m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) - m. obły większy (m. teres major) - m. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) - m. dwugłowy ramienia, głowa krótka (caput brevis musculi bicipitis brachii) - m. trójgłowy ramienia, głowa długa (caput longum musculi tricipitis brachii) odwracanie ( supinatio ): - m. podgrzebieniowy (m. infraspinatus) - m. naramienny, cz. grzebieniowa - m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) - m. obły mniejszy (m. teres minor) nawracanie ( pronatio ): - m. naramienny, cz. obojczykowa (m. deltoideus, pars clavicularis) - m. podłopatkowy (m. subscapularis) - m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) - m. piersiowy większy (m. pectoralis major) - m. obły większy (m. teres major) - m. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) - m. dwugłowy ramienia, głowa długa (caput longum musculi bicipitis brachii) Kinezjologia stawu łokciowego Oś stawu łokciowego / articulatio cubitis / ( ramienno-łokciowego /a. humeroulnaris/ i ramienno-promieniowego / a. humeroradialis/ ) przechodzi przez środek bloczka i główki k. ramiennej i biegnie poniżej nadkłykci. W stawach tych w ruchach biorą udział obie kości przedramienia ( więzadło pierścieniowate przyczepia się do k. łokciowej przytrzymując tym samym k. łokciową w bezpośrednim sąsiedztwie k. promieniowej ). Jedynie k. promieniowa wykonuje ruchy względem k. łokciowej: oś stawu łokciowego nie jest stała. W takich przypadkach występuje wiele tzw. osi chwilowych, gdzie ruch odbywa się w stawie wokół osi średniej. Jeżeli przedstawilibyśmy graficznie ruch w stawie łokciowym, to nie tworzy ruch ten linii prostej lecz linię zygzakowatą. Te odchylenia wokół stawu mogą nawet dochodzić do ok. 15st. Spowodowane jest to tym, że w ruchach zawiasowych żaden z mięśni z wyjątkiem mięśnia ramiennego nie jest ściśle i wyłącznie mięśniem zginającym. Dlatego staw ramienno-łokciowy uważa się za staw zawiasowy z różnymi osiami chwolowymi, które wahają się w stosunku do osi średniej. W położeniu wyprostnym ramię i przedramię tworzy u kobiety kąt 175st. a u mężczyzny ok. 180st. Często dochodzi do przeprostu w stawie łokciowym. Pozycja ta wykazuje dymorfizm płciowy w stawie łokciowym. Nadmobilność st. łokciowego widoczna jest również u dzieci jest to związane

6 ze słabym rozwojem wyrostka dziobiastego oraz wyr. łokciowego. Natomiast u osobników silnie rozwiniętych fizycznie wyrostki są nader rozwinięte, co znowu ogranicza ruchomość stawu łokciowego. W położeniu maksymalnego zgięcia ramię i przedramię tworzą kąt 40st. Zahamowanie prostowania odbywa się przez umieszczenie wyr. łokciowego w dnie dołu tego wyrostka. Podczas zginania hamowanie odbywa się przede wszystkim przez napięcie tylnej ściany torebki stawowej przez mięśnie prostujące staw łokciowy ( m. triceps ), a także przez leżącą między ramieniem i przedramieniem mięśniówkę zginaczy orza przez zetknięcie wyrostka dziobiatego z dolem tego wyrostka. Staw ramienno-promieniowy jest stawem dwuosiowym kulistym, w którym odbywają się ruchy zginania i prostowania oraz ruchy rotacji wewnętrznej i zewnętrznej. Ruchy zginania i prostowania są sprzężone ze stawem ramienno-łokciowym. Ruchy obrotowe dotyczą rotacji głowy kości promieniowej w stawie promieniowo-łokciowym bliższym głowa k. promieniowej nie styka się całkowicie z główką k. ramiennej. Powierzcnie stawowe w ruchach zginania stykają się pod kątem prostym jest to położenie największej stabilizacji dla stawu łokciowego. Jednocześnie jest to naturalne położenie, w którym staw znajduje się w momencie rozpoczęcia ruchu. W położeniu wyprostowanym głowa k. promieniowej pozostaje w styczności z częścią przednią i tylną główki k. ramiennej. Od strony bocznej obie kości nieznacznie odstają od siebie w ten sposób, że od strony promieniowej wyczuwa się szczelinę stawu. W stawie łokciowym bardzo często dochodzi do uszkodzeń, gdyż jego ruchomość najtrudniej zastąpić innym stawem. Uszkodzenia stawu łokciowego dają się najlepiej stwierdzić od strony tylnej stawu. Najbardziej wystające części kostne, tj. wyrostek łokciowy i oba nadkłykcie, w pozycji wyprostowanej znajdują się w jednej linii. Natomiat w położeniu zgięcia tworzą trójkąt równoramienny. Wszelkie odchylenia i asymetrie w tym zakresie mówią o jego patologii. Podział funkcjonalny mięśni działających na staw łokciowy m. dwugłowy ramienia (m. biceps), m. ramienny (m. brachialis), m. ramienno-promieniowy (m. brachioradialis), m. trójgłowy ramienia (m. triceps), m. łokciowy (m. anconeus) zginanie ( flexio ): - m. dwugłowy ramienia (m. biceps) - m. ramienny (m. brachialis) - m. ramienno-promieniowy (m. brachioradialis) - m. prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) - m. nawrotny obły (m. pronator teres) - m. zginacz promieniowy nadgarstka ( m. flexor carpi radialis) - m. dłoniowy długi (m. palmaris longus ) - m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) prostowanie (extensio ): - m. trójgłowy ramienia (m. triceps) - m. łokciowy (m. anconeus) odwracanie ( supinatio ): - m. dwugłowy ramienia (m. biceps) - m. odwracacz przedramienia (m. supinator) - m. ramienno-promieniowy (m. brachioradialis) - m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) - m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) - m. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis) - m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) nawracanie ( pronatio ): - m. nawrotny obły (m. pronator teres) - m. nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus) - m. ramienno-promieniowy (m. brachioradialis) - m. zginacz promieniowy nadgarstka ( m. flexor carpi radialis) - m. prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) Kinezjologia stawów promieniowo-łokciowych Oba stawy promieniowo-łokciowe są ze sobą sprzężone. Ruchy odbywają się w nich równocześnie. Są stawami obrotowymi, a ruchy odbywają się dookoła osi biegnącej przez środek głowy k. promieniowej w obrębie błony międzykostnej. Oś ta przebiega skośnie i w dalszej swej drodze przebiega przez głowę kości łokciowej. W pozycji odwrócenia przedramienia obie kości przedramienia leżą równolegle, a zbliżone są do siebie brzegami międzykostnymi. W pozycji nawrócenia k. promieniowa krzyżuje się z k. łokciową w przedramieniu. Kość promieniowa jest niejako koścą

7 ruchomą, natomiast k. łokciowa jest sztywna. W stawie promieniowo-łokciowym bliższym (a. radio-ulnaris) głowa k. promieniowej wykonuje obrót do wewnątrz, czyli nawracanie i ograniczona jest topograficznie więzadłem pierścieniowatym i wcięciem promieniowym k. łokciowej. Jest to czynnik niejako ograniczający ruchy obrotowe w tym stawie. W stawie dalszym (a. radioulnaris distalis) dokonuje się analogiczny ruch, przy czym dodatkowo w ruchach obrotowych bierze udział biernie łańcuch biokinematyczny jakim jest ręka. W pozycji wyprostnej stawu łokciowego przedłużenie ruchów obrotowych odbywa się wspólnie z ruchami ramienia. Pozycja zgięcia łokcia eliminuje ruch obrotu ramienia. W związku z tym, że w stawach tych oś ruchów obrotowych jest jednakowa, to sumując wszystkie ruchy obrotowe całej kończyny górnej doprowadzi się do ruchu ręki w zakresie kąta 360st. Zakres ruchów obrotowych przedramienia waha się od st. Ruch ten hamowany jest przez napięcie (tonus) mięśni nawrotnych i odwracaczy. Jeżeli wyłączy sie tonus mięśni, to zakres ruchu może się zwiększyć o 40-50st., czyli maksymalnie do st. Zarówno w ruchach odwracania, nawracania i w ich krańcowych pozycjach torebki stawowe są bardzo silnie napięte. W położeniu odwróconym dodatkowo napina się struna skośna. Błona międzykostna jest najsilniej napięta w położeniu pośrednim jakim jest semipronacja. W tym położeniu trzony obu kości są najbardziej odchylone od siebie. Wjakimkolwiek innym położeniu błona międzikostna traci swoje napięcie i tego wynika, że nie odgrywa ona większej roli podczas hamowania ruchów odwracania czy nawracania. Jej największym zadaniem jest hamowanie wzdłużnego przesuwania się kości przedramienia. Kość promieniowa nieznacznie porusza się względem kości łokciowej jedynie podczas prostowania stawu łokciowego. Błona międzykostna poprzez swoje napięcie stanowi dobre zabezpieczenie dla kości przedramienia w razie upadków na nawróconą rękę. Błona międzykostna poprzez swe napięcie wywiera ucisk na kość promieniową. Ucisk ten przenoszony jest poprzez k. łokciową na k. ramienną. Ponadto napięcie błony międzykostnej powodują dodatkowo przyczepiające się do niej mięśnie przedramienia. Mięśnie odwracacze są sislniejsze niż mięśnie nawrotne. I z tego powodu wiele narzędzi jest przystosowanych dla osób praworęcznych. W pozycji swobodnego zwisu ramienia, ręka ustawia się jedynie pod wpływem działania mięśni. Szczególną siłę rozwija mięsień nawrotny obły w pozycji zgiętego stawu łokciowego. Najsilniejszym odwracaczem jest m. dwugłowy. Mięsień ramienno-promieniowy jest mięśniem trójaktonalnym: zgina, odwraca i nawraca, a więc jest antagonistą sam dla siebie. Kinezjologia ręki Ruchy w stawie promieniowo-nadgarstkowym (a. radiocarpea) i śródnadgarstkowym (a. mediocarpea) odbywają się równocześnie, gdyż połączenia te są ze sobą sprzężone. W położeniu anatomicznym ręki osie palca III, kości główkowatej oraz k. haczykowatej leżą na jednej prostej. W położeniu tym torebki poszczególnych połączeń są najbardziej luźne, przez co zwiększa się pojemność jamy stawowej. Do podstawowych ruchów stawów bliższych ręki zalicza się: zginanie dłoniowe i prostowanie (oś poprzeczna, płaszczyzna strzałkowa) odwodzenie promieniowe i przywodzenie łokciowe (oś strzałkowa, płaszczyzna czołowa) wypadkowa ruchów ruch obwodzenia Jeżeli połączymy ruchy obwodzenia z ruchami obrotowymi przedramienia, uzyskamy ruchomość charakterystyczną dla stawu kulistego. W ruchach zgięcia grzbietowego i dłoniowego biorą udział: staw promieniowo-nadgarstkowy i st. śródnadgarstkowy, przy czym stopień ich udziału jest różny. Przyjmuje się że w stawie promieniowo-nadgarstkowym ruch zgięcia grzbietowego wynosi mniej więcej 25st., natomiast w śródnadgarstkowym zakres tego ruchu wynosi ok. 45st. W ruchach zgięcia dłoniowego zakres ruchomości jest odwrotny w stawie promieniowo-nadgarstkowym wynosi on 50st. a w śródnadgarstkowym 30st. Asymetria ruchów dogrzbietowych i dodłoniowych spowodowana jest tym, że położenie panewki kości promieniowej jest ustawione do przodu i skośnie. Oś stawu promieniowo-nadgarstkowego przebiega przez kość księżycowatą, natomiast oś stawu śródnadgarstkowego przebiega przez kość główkowatą. Ruchy odwodzenia i przywodzenia ręki są złożone, ponieważ obrót obu szeregów kości nadgarstka nie odbywa się dookoła jednej osi, ale każdy szereg dokonuje obrotu wokół osi przebiegających skośnie w stosunku do kierunku prowadzonego ruchu. W ruchu odwodzenia ( zgięcie promieniowe ) szereg bliższy nadgarstka przesuwa się w kierunku łokciowym, przy czym dokonuje on równocześnie ruchy zgięcia dłoniowego i nawracania, a więc ruch odwodzenia promieniowego sprzężony jest ze zgięciem dłoniowym i nawracaniem. Kość łódeczkowata przesuwa się w kierunku dłoniowym, a kość trójgraniasta w kierunku grzbietowym do tego stopnia, że na grzbiecie ręki jest ona wyraźnie wyczuwalna. Kość czworoboczna większa zbliża się do kości promieniowej. Na przeciwnym biegunie ręki, kość grochowata oddala się od kości łokciowej. W ruchach przywodzenia łokciowego kierunek przesuwania kości jest odwrotny zwiększa się odległość między kością czworoboczną większą a kością promieniową. Zmniejsza się odległość między kością grochowatą a łokciową. Dołek promieniowy położony na stronie grzbietowo-promieniowej ręki w okolicy wyrostka rylcowatego wypełnia się.

8 Przesuwa się do niego kość łódeczkowata. W związku z tym oś ruchu stawu promieniowo-nadgarstkowego biegnie od strony grzbietowe do dłoniowej przez: wyrostek rylcowaty, k. główkowatą i k. grochowatą. Szereg dalszy nadgarstka przy przywodzeniu promieniowym wykonuje ruchy w stronę grzbietową i nieznacznie się odwraca. W związku z tym ruch odwodzenia dla szeregu dalszego sprzężony jest ze zgięciem grzbietowym oraz ruchem nawracania. Ruchy szeregu dalszego nadgarstka odbywają się wokół osi skośnej przebiegającej przez te same punkty kostne, ale w odwrotnym kierunku, tzn. od strony dłoniowej do grzbietowej. Odwodzenie promieniowe jest znacznie większe od przywodzenia łokciowego. Pierwszy zakres ruchu wynosi ok. 45st., zaś w stronę łokciową od 15-20st. Dysproporcja ta spowodowana jest skośnym ustawieniem powierzchni stawowej panewkowej na kości promieniowej, zwróconej w kierunku łokciowym. Najsilniejszą grupą mięśni są zginacze. Mięśnie odwodzące są nieznacznie silniejsze od przywodzących. Zestawienie funkcjonalne mięśni stawów bliższych ręki m.zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis) m. zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) m. prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) m. prostownik promieniowy któtki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis) m. prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris ) m. prostownik palców (m. extensor digitorum) m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) m. zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus ) m. dłoniowy długi (m. palmaris longus) Zestawienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawach bliższych ręki zginanie dłoniowe - m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) - m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) - m. zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus ) - m.zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis) - m. zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) - m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) zginanie grzbietowe - m. prostownik palców (m. extensor digitorum) - m. prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) - m. prostownik promieniowy któtki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis) - m. prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris ) - m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) - m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) odwodzenie promieniowe - m. prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) - m. prostownik promieniowy któtki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis) - m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) - m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) - m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) - m.zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis) przywodzenie łokciowe - m. prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris ) - m. zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) Kinezjologia połączeń nadgarstkowo-śródręcznych i międzyśródręcznych

9 Obydwa połączenia są stawami płskimi z wybitnie napiętymi torebkami stawowymi i więzadłami. Z tego względu kości szeregu dalszego nadgarstka i kości środręcza stanowią niejako jedną całość. Zakres ruchu jest minimalny. Ruchy odbywają się w stosunku do szeregu bliższego kości nadgarstka i do przedramienia. Najmniejszą ruchomość posiadają III kość śródręcza i nieco większą II k. ś., natomiasta największą ruchomość posiadają IV i V kość śródręcza ze względu na nieco luźniejsze połączenie stawowe z szeregiem dalszym nadgarstka. V kość śr. jest najsłabiej wklinowana w nadgarstek, dlatego V palec może nieznacznie wykonywać ruchy przeciwstawne. Podział funkcjonalny mięśni stawów dalszych ręki - m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) - m. prostownik palców (m. extensor digitorum) - m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) - m. prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi) - mm. glistowate (mm. lumbricales) - mm. międzykostne dłoniowe (mm. interossei palmares) - mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) - m. zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis) - m. przeciwstawiacz palca małego (m. opponens digiti minimi) Zestawienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawach śródręczno-paliczkowych zginanie - m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) - m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) - mm. glistowate (mm. lumbricales) - mm. międzykostne dłoniowe (mm. interossei palmares) - mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) - m. zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis) prostowanie - m. prostownik palców (m. extensor digitorum) - m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) - m. prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi) przywodzenie - mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - m. prostownik palców (m. extensor digitorum) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) odwodzenie - mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - m. prostownik palców (m. extensor digitorum) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) Zestawienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawach międzypaliczkowych bliższych zginanie - m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) - m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) prostowanie - mm. glistowate (mm. lumbricales) - mm. międzykostne dłoniowe (mm. interossei palmares) - mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi)

10 Zestawienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawach międzypaliczkowych dalszych zginanie - m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) prostowanie - mm. glistowate (mm. lumbricales) - mm. międzykostne dłoniowe (mm. interossei palmares) - mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) Kinezjologia kciuka Ruchy kciuka odbywają się w dwóch osiach: Jedna oś ustawiona jest w kierunku grzbietowo-dłoniowym i wokół niej odbywają się ruchy odwodzenia i przywodzenia. Druga oś ustawiona jest w kierunku promieniowo-łokciowym i wokół niej odbywają się ruchy przeciwstawiania i odprowadzania. Zakres ruchów odwodzenia wynosi 35-40st. Zakres ruchów przeciwstawiania zawiera się w granicach 45-60st. W stwie nadgarstkowo-śródręcznym kciuka można wykonywać ruchy obrotowe kciuka wokół osi długiej, ze stabilizacją paliczka dalszego kciuka. W związku z tym można wykonywać ruchy bierne kciuka z jego końca dystalnego. Podział funkcjonalny mięśni kciuka m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) m. zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus ) m. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis) m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) m. odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis) m. zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis) m. przeciwstawiacz kciuka (m. opponens pollicis) m. przywodziciel kciuka (m. abductor pollicis) Zestawienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawie nadgarstkowo-śródręcznym kciuka odwodzenie (abductio): - m. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis) - m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) - m. odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis) przywodzenie (adductio): - m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) - m. zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis) Miednica 28-31st. - wartość kąta przodopochylenia miednicy w pozycji stojącej 55-75st. - wartość kąta mierzona na zdjęciu radiologicznym, gdy pacjent leży na stole

11 Mięśnie stabilizujące miednicę płaszczyzna czołowa: - m. przywodziciel długi (m. abductor longus) - m. przywodziciel krótki (m. abductor brevis) - m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) - m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) - m. pośladkowy mały (m. gluteus minimus) płaszczyzna strzałkowa - m. dwugłowy uda, głowa długa (caput longum musculi bicipitis femoris) - m. półścięgnisty (m. semitendinosus) - m. półbłoniasty (m. semimembranosus) - m. zasłaniacz zewnętrzny (m. obturatorius externus) - m. grzebieniowy (m. pectineus) - m. przywodziciel długi (m. abductor longus) - m. przywodziciel krótki (m. abductor brevis) - m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) mięśnie, które przodopochylają miednicę - m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas) - m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late) - m. prosty uda (m. rectus femoris) - m. krawiecki (m. sartorius) - m. smukły (m. gracilis) - mm. przywodziciele (mm. abductores) mięśnie, które tyłopochylają miednicę - m. dwugłowy uda, głowa długa (caput longum musculi bicipitis femoris) - m. półścięgnisty (m. semitendinosus) - m. półbłoniasty (m. semimembranosus) Kinezjologia stawu biodrowego Dla stawu biodrowego (a. coxae )prawidłowa pionowa postawa ciała stanowi położenie krańcowe. W położeniu pośrednim wszystkie włókna torebki stawu są rozluźnione, udo znajduje się w położeniu niewielkiego zgięcia, odwiedzenia i rotacji zewnętrznej. W położeniu tym torebka stawowa posiada największą objętość, jest najbardziej pojemna, dlatego pacjenci z wysiękiem stawowym stawu biodrowego ustawiają kończynę właśnie w tej pozycji. Ponadto płyn wysiękowy penetruje każde miejsce torebki i wymusza położenie stawu. W położeniu pośrednim wierzchołek głowy kości udowej odpowiada najgłębszemu miejscu panewki ( pow. księżycowata). Obrąbek panewkowy przylega dookoła chrzęstnego obwodu kości udowej. W prawidłowej pionowej postawie panewka nie obejmuje w całości głowy k. udowej, jedynie styka się z nią na powierzchni górnej i tylnej. Na przedniej powierzchi głowa nie ma jakiejkolwiek styczności z panewką, tylko przylega do niej bezpośrednio więzadło biodrowo-udowe. Pod względem funkcjonalnym staw biodrowy jest stawem kulistym, panewkowym, wieloosiowym, o nieskończonej ilości osi. Wokół osi poprzecznej, łączącej srodki obu głów, wykonywane są ruchy zginania i prostowania. Jeżeli ustabilizuje się kość udową, to wokół tej osi będzie można wykonywać przodo- i tyłozginania miednicy. Wokół osi czołowej mogą się odbywać ruchy odwodzenia i przywodzenia, a w przypadku ustabilizowania uda ruchy pochylenia bocznego miednicy. Oś pionowa przebiega przez środek głowy k. udowej oraz przez środek stawu kolanowego. Udo wykonuje ruchy rotacyjne, a w ptzypadku ustabilizowania uda można wykonywać ruchy obrotowe miednicy. Podobnie jak w innych stawach następuje wzajemne ograniczanie ruchomości: ruchy zginania i prostowania będą tym bardziej ograniczone, czym większy zakres występuje w ruchach odwodzenia i przywodzenia. sytuacja odwrotna: im większe odwodzenie i przywodzenie, tym mniejsze zginanie i prostowanie Bez wyjątku, ruchy stawu biodrowego wykazują sprzężenie z ruchami kręgosłupa. Czasami mogą być przez nie zastępowane w ruchach zginania i prostowania. Największy zakres osiągany jest nie w klasycznej płaszczyźnie strzałkowej, ale w pozycji lekkiego odwiedzenia. W płaszczyźnie strzałkowej zginanie może dochodzić do 120st. Wraz z pozycją przywiedzenia zakres zginania się zmniejsza. Przy udzie odwiedzionym do 40st. ruch prostowania wynosi ok. 45st., natomiast w płaszczyźnie strzałkowej za prawidłowy przyjmuje się 15st. Tak więc ruch prostowania tylko pozornie odbywa się w stawie biodrowym. Świadczy o tym bardzo mały zakres prostowania kompensowany przez lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Amplituda ruchów w

12 płaszczyźnie strzałkowej wynosi 135st. W położeniu niewielkigo odwiedzenia zakres ruchu zwiększa się nawet do 165st. Zakres ruchów zginania i prostowania zwiększa się przy zgiętym stawie kolanowym. Natomiast przy wyprostowanym kolanie amplituda ruchu zmniejsza się nawet do 80st. Przyczyną jest działanie mięśni antagonistów. Jeżeli kończyny dolne będą ustalone na poziomie ud, to nie kość udowa względem miednicy, a miednica względem uda będzie wykonywała ruchy przednio-tylne. Hamowanie ruchów zginania i prostowania odbywa się zarówno przez więzadła i mięśnie. Ruch prostowania hamowany jest przez pasma więzadła biodrowo-udowego. Pozostałe więzdła stawu biodrowego jedynie nieznacznie hamują ruch prostowania. Ciekawą rzeczą jest, że w ruchach zginania żadne z więzadeł stawu biodrowego nie stanowi czynnika hamującego ruch. Zginanie głownie hamowane jest poprzez nadmiernie rozciągnięte mięśnie antagonistyczne: półścięgnisty, półbłoniasty i głowę długą m. dwugłowego uda. Zestawienie mięśni w stawu biodrowego m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas: psoas major, psoas minor, iliacus) m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late) m. gruszkowaty (m. piriformis) m. dwugłowy uda (m. biceps femoris) m. zasłaniacz zewnętrzny i wewnętrzny (m. obturatorius externus et internus) m. bliźniaczy górny i dolny (mm. gemelli superior et inferior) m. czworogłowy uda (m. quadriceps femoris) m. grzebieniowy (m. pectineus) m. przywodziciel długi (m. abductor longus) Zestawienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawie biodrowym zginanie - m. prosty uda (m. rectus femoris) - m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas: psoas major, psoas minor, iliacus) - m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late) - m. krawiecki (m. sartorius) - m. przywodziciel długi i krótki (m. abductor longus et brevis) - m. grzebieniowy (m. pectineus) - m. smukły (m. gracilis) - m. pośladkowy średni i mały (m. gluteus medius et minimus) prostowanie m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) m. posładkowy mały (m. gluteus minimus) m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) m. półbłoniasty (m. semimembranosus) m. dwugłowy uda, głowa długa (m. biceps femoris, caput longum) m. półścięgnisty (m. semitendinosus) m. zasłaniacz wewnętrzny (m. obturatorius internus) m. bliźniaczy górny i dolny (m. gemellus odwodzenie - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) - m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) - m. posładkowy mały (m. gluteus minimus) - m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late) - m. krawiecki (m. sartorius) przywodzenie - m. przywodziciel długi (m. abductor longus) - m. przywodziciel krótki (m. abductor brevis) - m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) - m. grzebieniowy (m. pectineus) - m. smukły (m. gracilis) - m. czworoboczny uda (m. quadratus femoris) - m. zasłaniacz zewnętrzny i wewnętrzny (m. obturatorius externus et internus)

13 - m. bliźniaczy górny i dolny (mm. gemelli superior et inferior) rotacja zewnętrzna /odwracanie/ (supinatio): m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) m. posładkowy mały (m. gluteus minimus) m. zasłaniacz zewnętrzny i wewnętrzny (m. obturatorius externus et internus) m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas: psoas major, psoas minor, iliacus) m. czworoboczny uda (m. quadratus femoris) m. bliźniaczy górny i dolny (mm. gemelli superior et inferior) m. gruszkowaty (m. piriformis) m. prosty uda (m. rectus femoris) m. przywodziciel długi (m. abductor longus) m. przywodziciel krótki (m. abductor brevis) m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) m. dwugłowy uda, głowa długa (m. biceps femoris, caput longum) m. krawiecki (m. sartorius) m. grzebieniowy (m. pectineus) m. smukły (m. gracilis) rotacja wewnętrzna /nawracanie/ ( pronatio): m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) m. posładkowy mały (m. gluteus minimus) m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late) m. smukły (m. gracilis) m. dwugłowy uda, głowa długa (m. biceps femoris, caput longum) Ruchy odwodzenia i przywodzenia: Wykonywane wokół osi strzałkowej i płaszczyźnie czołowej. Ich zakres w obu kierunkach wynosi 40st. Zgięcie stawu, które rozluźnia więzadło biodrowo-udowe, zwiększa zakres ruchów odwodzenia. Przy udzie zgiętym do ok. 60st. amplituda ruchów w płaszczyźnie czołowej osiąga zakres naqwet 145st., przy czym na odwodzenie przypada 55st. a na przywodzenie 90st. W stawie biodrowym kończyny podporowej miednica może przesuwać się w kierunku bocznym. Odwodzenie stawu oraz ruchy boczne miednicy stanowią tą samą ruchomość. Odwodzenie hamowane jest przez więzadło łonowo-udowe, zaś przywodzenie przez więzadło biodrowo-udowe. Jeżeli staw biodrowy jest zgięty, to czynnikiem hamującym jest więzadło głowy k. udowej. Ruchy obrotowe odbywają się dookoła osi podłużnej, która stanowi jednocześnie oś nośną kończyny. Linia ta łączy środki stawu biodrowego, kolanowego i skokowego. W prawidłowej postawie rotacja zewnętrzna uda ogranicza się tylko do ok. 15st., natomiast rotacja wewnętrzna do 35st. W warunkach zgięcia i odwiedzenia stawu biodrowego ruchy rotacyjne zwiększają się nawet do 100st., przy czym na ruch rotacji zewnętrznej przypada 40st., a na ruch rotacji wewnętrznej ok. 60st. Jeżeli ruch obrotowy odbywa się w ten sposób, że nie udo obraca się względem miednicy, tylko miednica przy ustabilizowanym udzie obraca się dookoła uda, to przy obrocie miednicy na zewnątrz kolec b.p.g. strony obracającej miednicęprzesuwa się do tyłu, natomiast przciwlegle leżący kolec b.p.g przesuwa się do przodu. Przy ruchach rotacji wewnętrznej miednicy, ruchy kolców b.p.g. odbywają się odwrotnie. Rotacja wewnętrzna hamowana jest przez więzadło kulszowo-udowe. Przy zgiętym stawie biodrowym ruchy rotacyjne hamuje również więzadło głowy kości udowej. Mięśnie stabilizujące miednicę płaszczyzna czołowa - m. przywodziciel długi (m. abductor longus) - m. przywodziciel krótki (m. abductor brevis) - m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) - m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) - m. posładkowy mały (m. gluteus minimus) płaszczyzna strzałkowa - m. dwugłowy uda, głowa długa (m. biceps femoris, caput longum) - m. półścięgnisty (m. semitendinosus) - m. półbłoniasty (m. semimembranosus) - m. zasłaniacz zewnętrzny (m. obturatorius externus ) - m. grzebieniowy (m. pectineus) - m. przywodziciel długi (m. abductor longus) - m. przywodziciel krótki (m. abductor brevis) - m. przywodziciel wielki (m. abductor magnus) - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus)

14 Metody badań stawów kręgosłupa wraz z modyfikacjami USTAWIENIE PROMONTORIUM KRYTERIA WYSOKO POŚREDNIO NISKO kąt nachylenia kości krzyżowej (w stopniach) kąt nachylenia górnej powierzchni S1 (w stopniach) położenie krążka ponad linią grzebieni na poziomie linii poniżej linii grzebieni międzykręgowego biodrowych grzebieni biodrowych biodrowych położenie promontorium w centalne lub dośrodkowe odśrodkowe (grzbietowe) centralne obrębie miednicy (brzuszne) kształt trzonu kręgu L5 prostokątny klinowaty klinowaty prostokątny i wyższy niż L4 klinowaty i niższy niż klinowaty i niższy niż L4 kształt kręgu L5 L4 płaszczyzna maksymalnej L5-S1 L4-L5 L4-L5 ruchomości rola więzadła biodrowolędźwiowego również L4 dobra stabilizacja L5 jak słaba stabilizacja L5 dobra stabilizacja L5 powierzchnia stawów międzywyrostkowych struktura utrzymywania ciężaru płytka granica L5 płytka granica L5 połączenia lędźwiowokrzyżowego i stawy ciała krzyżowo-biodrowe krzywizny kręgosłupa spłaszczone normalne pogłębione statystyka rentgenowska następstwa kliniczne oś stawów biodrowych znajduje się do przodu w stosunku do krawędzi promontorium, linia pionu spuszczonego z otworu słuchowego pada na kość łódkowatą stopy i przebiega za osią stawów biodrowych oraz nieco za krawędzią promontorium hipermobilność, zmiany zwyrodnieniowe lub uszkodzenie krążka L5, bóle więzadła podobnie jak przy wysokim promontorium zablokowanie lub uszkodzenie krążka L4 linia pionu spuszczonego z otworu słuchowego przebiega do przodu w stosunku do krawędzi promontorium, zaś promontorium znajduje się do przodu w stosunku do osi stawów biodrowych zmiany zwyrodnieniowe stawów lędźwiowokrzyżowych, krzyżowobiodrowych i biodrowych

15 Normy krzywizn fizjologicznych ( wg Gutmana ): lordoza szyjna: ,0st. kifoza piersiowa: 10,0 40,0st. lordoza lędźwiowa: 28,0 46,0st. Normy ruchomości odcinka szyjnego ( wiek ok. 25 lat ): zginanie do przodu: 49-76st. prostowanie: 49 70,5st. zginanie w bok: 44 61st. rotacja osiowa: 76,5 90st. Normy ruchomości odcinka piersiowego: zginanie do przodu: 20 40st. prostowanie: 18 32st. zginanie w bok: 25 39,5st. rotacja osiowa: 25 38st. Normy ruchomości odcinka lędźwiowego: zginanie do przodu: 60 83,5st. prostowanie: 25,5 44,5st. zginanie w bok: 25 39st. rotacja osiowa: 9 16,5st. Kinezjologia kolana Staw kolanowy (a. genus) jest stawem zawiasowym. Jego prawidłową pozycją jest całkowity wyprost, gdzie ściana tylna torebki stawowej jest silnie napięta. Torebka stawowa jest najbardziej rozluźniona w pozycji pośredniej stawu zgięciu do ok.25st. Wtedy wszystkie elementy torebki są równomiernie rozluźnione. Chorzy z wysiękiem stawowym oraz technika unieruchamiania stawu, ustawiają kolano w pozycji lekkiego zgięcia. Ruchy stawu kolanowego: zginanie i prostowanie, odbywają się wokół osi poprzecznej; ruch obrotowy, wokół osi podłużnej. Ruchy te mogą być wykonywanie w dowolnym położeniu stawu, z wyjątkiem krańcowego zgięcia i wyprostu. Ruchy zginania i prostowania z mechanicznego punktu widzenia są kombinacją toczenia i ślizgania. W pierwszych stadiach zgięcia, do 20st., wyróżnia się typowe toczenie k. udowej po kłykciach piszczeli. Dalej ruch toczenia uniemożliwiają więzadła krzyżowe i ruch ten zamienia się w typowe ślizganie. Przy czym cechą charakterystyczną ruchu ślizgania jest to, że w każdej fazie ruchu mają ze sobą styczność coraz inne punkty znajdujące się bądź na kości udowej, na łąkotkach, bądź na kłykciach piszczeli. Cechą łąkotek jest ich przesuwalność. Podczas ruchu zginania, łąkotki przesuwają się ku dołowi, podczas prostowania ku górze. Amplituda ich ruchu wynosi ok. 7cm. Łąkotki przesuwają się mniej więcej o 1cm. w pozycji wyprostnej stawu kolanowego. Przy rozluźnionym m. czworogłowym, rzepka dja się przesuwać bocznie i wzdłużnie. Jest to dowód że rzepka jest trzeszczką. Rzepki nie da się unieść od podstawy, gdyż trzyma się i przyciska do podłoża wewnątrz stawu poprzez ciśnienie atmosferyczne. Zakres ruchu zginania w stawie kolanowym jets największy spośród wszystkim stawów, ok st., przy czym siła mięśni zmniejsza zakres ruchu do ok. 130st. Pozostały zakres ruchu prowadzony jest przez siły zewnętrzne, aż do zetknięcia się pięty z pośladkiem. Maksymalne prostowanie wynosi 0st. ( jest to sprowadzenie uda i goleni do jednej prostej, do 180st. ). Możliwe jest przekroczenie tej granicy nawet o 20st. u osób z wiotkim aparatem więzadłowym, szczególnie u dzieci i kobiet. Ruch zginania hamowany jest przez napięcie prostowników oraz wpuklenie grupy zginaczy do okolicy podkolanowej.

16 Ruchy zgięcia są również hamowane przez więzadła krzyżowe. Prostowanie hamowane jest przez mięśnie zginacze, część tylną torebki stawowej, więzadło podkolanowe oraz przez część przednią więzadła krzyżowego-przedniego i część tylną więzadła krzyżowego tylnego. Najsilniejszym czynnikiem hamującym prostowanie są więzadła poboczne. Ruchy obrotowe mogą być wykonywane w pozycji zgiętego stawu. Ich zakres jest osobniczo zmienny. Odwrotnie niż w stawie biodrowym, rotacja zewnętrzna w kolanie jest większa od wewnętrznej, np. przy zgięciu stawu do 30st, całkowity ruch obrotowy wynosi ok. 38st., przy czy do wewnątrz 8st, a na zewnątrz 30st. Przy zgięciu do 120st, całkowita rotacja wynosi 60st. Do wewnątrz pozostaje raczej niezmienna na poziomie 8st. zaś na zewnątrz ok. 52st. W ruchu obrotowym do wewnątrz kłykieć przyśrodkowy piszczeli kieruje się do tyłu, a kłykieć boczny do przodu. W rotacji zewnętrznej odwrotnie. Kłykieć boczny ma zawsze do przebycia większą drogę. Również łąkotka boczna pokonuje większy dystans niż przyśrodkowa. W rotacji wewnętrznej łąkotka przyśrodkowa porusza się do przodu, a boczna do tyłu. Oś podłużna ruchu obrotowego nie pokrywa się z osią długą goleni, która przebiega przez środek stawu, lecz przebiega w styczności z kłykciem przyśrodkowym piszczeli. Przy ustalonej goleni udo może wykonywać ruchy obrotowe względem goleni. Rotacja zewnętrzna hamowana jest przez więzadło poboczne. Przy wyprostowanym kolanie zahamowanie rotacji następuje natycmiastowo, natomiast przy zgiętym stopniowo większy udział hamujący ma więzadło poboczne piszczelowe. Rotację wewnętrzną hamują więzadła krzyżowe; w rotacji zewnętrznej są one rozluźnione. Zestwienie ruchów i wykonujących je mięśni w stawie kolanowym Mięśnie zginające staw kolanowy: m. dwugłowy uda (m. biceps femoris) m. półbłoniasty (m. semimembranosus) m. półścięgnisty (m. semitendinosus) m. krawiecki (m. sartorius) m. smukły (m. gracilis) m. podkolanowy (m. popliteus) m. brzuchaty łydki (m. gastrocnemius) Prostowanie m. czworogłowy uda (m. quadriceps femoris) Rotacja wewnętrzna: - m. półbłoniasty (m. semimembranosus) m. półścięgnisty (m. semitendinosus) m. krawiecki (m. sartorius) m. smukły (m. gracilis) m. podkolanowy (m. popliteus) Rotacja zewnętrzna: m. dwugłowy uda (m. biceps femoris) m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late) m. brzuchaty łydki, głowa przyśrodkowa (m. gastrocnemius, caput medialis) Układ prawidłowy kończyny dolnej U człowieka dorosłego oś nośna kończyny dolnej w warunkach prawidłowych przebiega następuąco: Od przodu: przez głowę k. udowej, środek rzepki, środek stawu skokowego i rzutuje na drugi palec; przy poruszaniu się przesuwa się do przodu; przy zachowaniu pozycji stojącej przesuwa się w kierunku zewnętrznej krawędzi stopy. W rzucie bocznym oś nośna kończyny przebiega następująco: przez krętarz większy kości udowej, nadkłykieć boczny kości udowej, głowę strzałki oraz kostkę boczną. W przypadku kolana koślawego, oś podudzia tworzy z osią uda kąt rozwarty. Odcinek obwodowy jakim jest podudzie jest przesunięty od pośrodkowej osi ciała. Kostki przyśrodkowe oddalone są od siebie ok. 5cm i nachylone względem podłoża ok st. Zmiany kostne kolana koslawego dotyczą przerostu kłykcia przyśrodkowego k. udowej, skrzywienia kości udowej lub piszczelowej, skręcenia na zewnątrz podudzi i przeprostu w stawie kolanowym. Zmiany mięśniowo-więzadłowe polegają na rozciąganiu więzadła pobocznego piszczelowego i skróceniu więzadła pobocznego strzałkowego. Rozciągnięte są następujące mięśnie: półścięgnisty, półbłoniasty, krawiecki oraz obszerny przyśrodkowy. Przykurczone są natomiast: m. dwugłowy uda oraz naprężacz powięzi szerokiej. W przypadku kolana koślawego chód jest kołyszący, koszący, występuje skłonność do krzyżowania kolan. Jeżeli wada występuje jednostronnie lub obserwuje się przewagę jednej strony, np. w wyniku skrócenia kończyny, to w odcinku lędź

17 wiowym kręgosłupa powstaje skolioza o charakterze funkcjonalnym. W przyapdku kolana szpotawego oś podudzia z osią uda tworzy kąt rozwarty do wewnątrz, tzn. podudzie w stosunku do stawu kolanowego zbliża się do linii pośrodkowej ciała. Najczęstszymi przyczynami wady są krzywica i nadwaga. Wada ukazuje się najczęściej między 1 a 3 rokiem życia. Trzony k. udowej, piszczelowej i strzałkowej wygięte są na zewnątrz. W aparacie mięśniowo-więzadłowym obserwuje się przykurcz i skrócenie więzadła pobocznego strzałkowego. Mięsień dwugłowy, mięśnie strzałkowe oraz m. naprężacz powięzi szerokiej są nadmiernie rozciągnięte. Mięsień półścięgnisty, półbłoniasty, krawiecki oraz przywodziciele uda są przykurczone. Prawidłowością rozwojową u noworodków jest ustawienia szpotawe k. piszczelowej oraz ustawienie zgięciowe stawów biodrowych i kolanowych w wyniku przewagi funkcjonalnej mięśni zginaczy nad prostownikami. Jest to pozostałość po ułożeniu wewnątrzmacicznym. Kształt szpotawy utzrymuje się z tendencją do zmniejszania w ciągu 1 roku zycia. W 2 roku zycia dziecka szpotawość znika i stopniowo przechodzi w fizjologiczną koślawość. Koślawość utrzymuje się do okresu szkolnego. W 1 roku życia oś nośna kończyny styka się z przyśrodkową krawędzią stawu kolanowego. W 2 roku życia zbiża się do jego środka, który osiąga w 3 roku życia. W 5 i 6 roku życia oś nośna kończyny przebiega skośnie. Kinezjologia stopy W pionowej postawie ciała oś długa stopy w położeniu prawidłowym przebiega prostopadle do bloczka i do linii ciężkości kończyny dolnej. W stawie skokowym górnym, ( skokowo-goleniowy, a. talocruralis ), odbywają się ruchy kości skokowej względem goleni. Jest to typowy staw zawiasowy z poprzecznie ustwioną osią, przebiegającą przez kostkę boczną powyżej jej wierzchołka, następnie przez środek bloczka, schodząc poniżej kostki przyśrodkowej. Dookoła niej odbywają się ruchy zgięcia grzbietowego i podeszwowego stopy, a przy ustalonej stopie ruchy przesuwania goleni do przodu i do tyłu. W zgięciu grzbietowym stopy, obie kostki goleni rozsuwają się na boki do tego stopnia, że kość skokowa może zatracać swą stabilizację wykonując ruchy boczne. W zgięciu podeszwowym, bloczek kości skokowej jest silnie obejmowany przez obie kostki goleni. Zgięcie grzbietowe stopy jest hamowane przez napięcie mięśni łydki oraz napięcie tylne ściany torebki stawowej. W stawie skokowym dolnym, ( skokowo-piętowo-łódkowy, a. talocalcaneonavicularis ), odbywają się ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do goleni i kości skokowej. W stawie tym możemy wyróżnić część przednią i tylną. Pod względem funkcjonalnym obie te części są ze sobą sprzężone. Nie da się wyizolować w nich pojedynczych ruchów. Oś ruchu ustawiona jest skośnie do długiej osi stopy. Przebieg tej osi jest osobniczo zmienny. Na ruchy w stawie skokowym składają się: zgięcie podeszwowe i grzbietowe, odwodzenie lub przywodzenie, nawracanie i odwracanie. W związku z tym w stawie skokowym dolnym powstaje ruch kompromisowy, tzn. następuje sprzężenie zgięcia podeszwowego, przywodzenia i odwracania. Również ruchy przeciwne są ze sobą sprzężone: zgięcie grzbietowe, odwodzenie i nawracanie Kompleks, jaki tworzą staw skokowy górny i dolny czyni stopę łańcuchem biokinematycznym o 3 stopniach swobody. W związku z tym nastąpił podział funkcji stopy, gdzie staw skokowy górny pełni wyłącznie funkcję dynamiczną i przeznaczony jest on do poruszania się (lokomocji). Natomiast staw skokowy dolny nie bierze udziału w ruchach lokomocyjnych. Pełni on funkcję statyczną, dostosowując kształt stopy do nierówności podłoża. Zakres ruchów zginania uzależniony jest od stanu uelastycznienia aparatu więzadłowo-mięśniowego oraz od wieku. Wraz z wiekiem ruchomość stopy wybitnie się zmniejsza. U osoby dorosłej zgięcie grznietowe wynosi przeciętnie ok. 45st., zgięcie podeszwowe ok. 60st. Amplituda ruchu wynosi ok. 100st: dla stawu skokowego górnego przypada ok. 45st. a pozostały zakres dotyczy stawu dolnego. Wielkość ruchów odwodzenia nieznacznie przekracza 30st. w każdą stronę. Zgięcie grzbietowe wybitnie hamuje odwodzenie, zaś zgięcie podeszwowe zwiększa zakres odwodzenia. Ruchy odwracania i nawracania wynoszą u dorosłegoczłowieka ok. 30st. w każdą stronę. W ruchach obrotowych staw skokowy górny nie bierze udziału. Jedynie staw skokowy dolny wykonuje całkowitą rotację. Ruchy rotacji można znacznie zwiększyć poprzez ruchomość stawu poprzecznego stępu, tzw. stawu Choparta, do tego stopnia, że brzeg przyśrodkowy stopy można unieść ponad brzeg boczny. Natomiast nigdy nie można brzegu bocznego unieść ponad brzeg przyśrodkowy. Wszystkie mięśnie przebiegające do tyłu osi poprzecznej stawu wykonują zgięcie podeszwowe, a te które przebiegają do przodu wykonują zgięcie grzbietowe. Mięśnie leżące po stronie przyśrodkowej osi stawu wykonują przywodzenie, zaś mięśnie leżące bocznie do osi stawu wykonują odwodzenie. Mięśnie odwodzące są równocześnie mięśniami nawrotnymi, przywodzące odwracającymi. Podeszwowo zginają: trójgłowy łydki ( m. gastrocnemius et m. soleus ), m. zginacz długi palców (m. flexor digitorum longus), m. zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus) oraz m. strzałkowy długi i krótki (m. peronaeus longus et brevis) i m. piszczelowy tylny (m. tibialis posterior). Grzbietowo zginają: m. piszcelowy przedni (m. tibialis anterior), m. prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus), m. prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus). Odwracają stopę: trójgłowy łydki ( m. gastrocnemius et m. soleus ), m. piszczelowy tylny (m. tibialis posterior), m. piszcelowy przedni (m. tibialis anterior), m. zginacz długi palców (m. flexor digitorum longus), m. zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus), m. prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus). Nawracają stopę: strzałkowy długi, krótki i trzeci (m. peronaeus longus, brevis et tertius), m. prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus), m. prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus).

18 Architektura stopy punktem podparcia jest podstawa trójkąta obecność sklepienia (architektury) bilans napięcia musi wynosić 0 (wtedy mamy 3 punkty podparcia) gdy jest to zaburzone i mamy < 3 płaskostopie, a gdy > 3 stopa wydrążona 3 łuki podłużne stopy przyśrodkowe szczyt tego łuku na kości łódkowatej, 2,5cm nad podłożem 2 łuki podłużne boczne szczyt na kości sześciennej, oddalony od podłoża o 0,5cm stabilizatory: a) elementy czynne: mięśnie strzałkowe, m. piszczelowy przedni, wszystkie mięśnie krótkie stopy b) elementy bierne: więzadła 2 łuki poprzeczne: tylny statyczny przebiega przez kości klinowate można go kształtować ćwiczeniami przedni dynamiczny przy wspięciu na palce opiera się na gowach I i V kości środstopia.