STRESZCZENIA ABSTRACTS

Transkrypt

1

2 STRESZCZENIA ABSTRACTS STRESZCZENIA WYKŁADÓW ABSTRACTS OF LECTURES L0 L49 Strony/pages: od STRESZCZENIA PLAKATÓW ABSTRACT OF POSTERS P0 P5 Strony/pages: 46-98

3 PROGRAM SESJI SCIENTIFIC SESSIONS I DZIEÑ.0.07 (Czwartek) I DAY (Thursday) sesja session S Tematy wolne (Free topics) 60' Przewodnicz¹cy: Bolanowski M. (Wroc³aw), Franek E. (Warszawa) Chairmen L0 Bolanowski M., Zadro na-œliwka B., Ka³u ny M. i wsp. (Wroc³aw) ' Metabolizm kostny w hiperprolaktynemii ró nego pochodzenia (Bone metabolism in hyperprolactinemia of various origin) L0 Rupiñski R., Zieliñska A., Lewandowski Z. i wsp. (Warszawa) ' Osteoporoza w prognostyce niepe³nosprawnoœci u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (Osteoporosis in the prediction of disability in rheumatoid arthritis patients) L03 Chrzan B. R. (Wroc³aw) ' Depresja jako problem pacjentów cierpi¹cych na osteoporozê (Depression as a problem of patients suffering from osteoporosis) L04 Pytlik M., Krajewska K., Œliwiñski L. i wsp. (Sosnowiec) ' Wp³yw alendronianu i raloksyfenu na w³asnoœci mechaniczne koœci udowej u owariektomizowanych szczurów (Effect of concurrent administration of alendronate and raloxifene on the mechanical properties of the femur in ovariectomized rats) Dyskusja (Discussion) 6' Przerwa Break 5' S Osteoporoza u dzieci i m³odzie y 60' (Osteoporosis in children and adolescents) Przewodnicz¹cy: Lorenc R. S. (Warszawa), Chlebna-Sokó³ D. ( ódÿ), Chairmen Konstantynowicz J. (Bia³ystok) L05 Muszyñska-Ros³an K., Sawicka- ukowska M., Panasiuk A. i wsp. (Bia³ystok) 0' Czêstoœæ z³amañ a polimorfizm genu kolagenu typu I (COLIA) u dzieci leczonych z powodu chorób nowotworowych (Fractures rate and collagen type I (COLIA) gene polymorphism in children with cancer) L06 Mêczekalski B. (Poznañ) 0' Niedobór estrogenów w okresie dojrzewania a uk³ad kostny (Hypoestrogenism during puberty and skeletal system) L07 Konstantynowicz J., Nguyen T. V., Kaczmarski M. i wsp. (Bia³ystok) 0' Wystêpowanie z³amañ koœci u dzieci i m³odzie y leczonych eliminacyjn¹ diet¹ bezmleczn¹ (A milk-free diet is not associated with the high prevalence of fractures in childhood) L08 Górska A., Konstantynowicz J., elazowska-rutkowska B. i wsp. (Bia³ystok) 0' Metabolizm tkanki kostnej u dzieci chorych na m³odzieñcze idiopatyczne zapalenie stawów (Bone tissue metabolism in children and adolescents with juvenile idiopathic arthritis) L09 Rusiñska A., Chlebna-Sokó³ D., Lewiñski A., i wsp. ( ódÿ) 0' Ocena zale noœci pomiêdzy densytometrycznymi i ultradÿwiêkowymi wskaÿnikami gospodarki mineralnej, a wystêpowaniem z³amañ u dzieci (Evaluation of the relationship between dual energy x-ray absorptiometry, quantitative ultrasound measurements and bone fractures in children) Dyskusja (Discussion) 0' Przerwa Break 5' czas time 9

4 S Diagnostyka osteoporozy 90' (Diagnosis of osteoporosis) Przewodnicz¹cy: Pluskiewicz W. (Zabrze), Przedlacki J. (Warszawa), Chairmen Chmielewski D. (Warszawa) L0 Przedlacki J., Ksiê opolska-or³owska K., Grodzki A. i wsp. (Warszawa) 5' Kwalifikacja do leczenia osteoporozy porównanie metody jakoœciowej i metody oceniaj¹cej 0-letnie ryzyko z³amania koœci (Qualification for the treatment of osteoporosis the comparison of the qualitative method and method of 0-year probability of bone fracture) L Marcinkowska M., Gowin E., Nosowicz W. i wsp. (Poznañ) 0' Wartoœæ rokownicza klinicznych czynników ryzyka wystêpowania z³amañ niskoenergetycznych wœród kobiet po menopauzie (The prognostic relevance of clinical risk factors for low-energy fractures in postmenopausal women) L Skowroñska-JóŸwiak E., P³udowski P., Kozdraj T. i wsp. ( ódÿ) 0' Identyfikacja zniekszta³ceñ trzonów krêgowych w populacji polskiej przy u yciu morfometrii densytometrycznej wyniki badañ programu EPOLOS (Identification of vertebral deformities in Polish population on morphometric x-ray absorptiometry results of EPOLOS study) L3 Chlebna-Sokó³ D., Kiliañska A., Micha³us I. i wsp. ( ódÿ) 0' Uwarunkowania densytometryczne i biochemiczne z³amañ koœci u dzieci (Densytometric and biochemical conditions for bone fractures in children) L4 Rupiñski R., Szafraniec S., Filipowicz-Sosnowska A. (Warszawa) 0' Czynniki wp³ywaj¹ce na rozwój osteoporozy u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (Factors influencing osteoporosis development in rheumatoid arthritis patient) L5 Ring E. F. J. (United Kingdom) 5' Setting standards in bone densitometry, National Osteoporosis Society UK (Ustalenie standardów badania densytometrycznego, National Osteoporosis Society Wielka Brytania) Dyskusja (Discussion) 0' Przerwa Break 5' 8.5 Uroczyste Otwarcie Kongresu (Opening Ceremony) L0A Badurski J. (Bia³ystok) 0' 0 lat Osteoartrologii w Polsce. Czego siê nauczyliœmy, gdzie jesteœmy (0 years of Osteoartrology in Poland. What have we learnt, where do we stand) L0B Papapoulos S. (The Netherlands) 30' Rationale for choosing anabolic or antiresorptive treatment in osteoporosis (Racjonalne podstawy wyboru leczenia anabolicznego lub antyresorpcyjnego w osteoporozie) 0.00 Spotkanie powitalne lampka wina (Welcome reception welcome drink) Sesja session II DZIEÑ.0.07 (Pi¹tek) II DAY.0.07 (Friday) S Patogeneza ³amliwoœci koœci 65' (Pathogenesis of bone fragility) Przewodnicz¹cy: Glüer C. C. (Germany), Maalouf G. (Lebanon), Jab³oñski M. (Lublin) Chairmen L6 Maalouf G. (Lebanon) 0' Osteoporosis: from pathology to diagnosis (Osteoporoza: od patologii do diagnozy) czas time 0

5 L7 Glüer C. C. (Germany) 5' Measurement of bone strength (Badanie wytrzyma³oœci koœci) L8 Reeve J., Thomas C. D., Mayhew P. M. i wsp. (United Kingdom) 5' Mechanisms of hip fracture in a sideways fall: lessons for prevention and treatment (Mechanizmy z³amania bli szego koñca koœci udowej podczas upadku na bok: przes³anki do zapobiegania i leczenia) Dyskusja (Discussion) 5' Przerwa Break 5' S Osteoporoza kogo leczyæ 90' (Osteoporosis who to treat) Przewodnicz¹cy: Kanis J. A. (United Kingdom) Badurski J. (Bia³ystok), Chairmen Lorenc R. S. (Warszawa) Czerwiñski E. (Kraków) L9 Kanis J. A. (United Kingdom) 5' WHO fracture risk assessment and who to treat (Ocena ryzyka z³amania wg WHO i wytyczne kogo leczyæ) L0 Badurski J. (Bia³ystok) 0' Kogo leczyæ w Polsce wed³ug algorytmu WHO (Who should be treated in Poland according to WHO algorithm) L Lorenc R. S. (Warszawa) 5' Miejsce densytometrii w ocenie ryzyka z³amañ (Place of densitometry in the assessment of fracture risk) L Czerwiñski E., Kanis J. A., Osieleniec J. i wsp. (Kraków) 0' Czêstoœæ z³amañ bli szego koñca koœci udowej w Polsce (Incidence of proximal femur fracture in Poland) Dyskusja (Discussion) 0' Przerwa Break 5' S Optymalizacja leczenia osteoporozy SERVIER 85' (Optimizing the treatment of osteoporosis) Przewodnicz¹cy: Badurski J. (Bia³ystok), Boonen S. (Belgium) Chairmen Czerwiñski E. (Kraków) L3 Seeman E. (Australia) 5' Bone: a living tissue (Koœæ: yj¹ca tkanka) L4 Czerwiñski E., Borowy P., Milert A. i wsp. (Kraków) 5' Osteoporoza nierozpoznana, nieleczona (Osteoporosis undiagnosed, untreated) L5 Boonen S. (Belgium) 0' Reducing osteoporotic fracture risk across the menopause continuum with strontium ranelate (Ranelinian strontu zmniejsza ryzyko z³amania osteoporotycznego u kobiet po menopauzie) L6 Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa) 5' Algorytm diagnostyki ró nicowej niskiej masy kostnej (Guidelines for a differential diagnosis of low bone mass) Dyskusja (Discussion) 0' Lunch Sesja plakatowa (Poster session) Obecnoœæ autorów przy plakatach wg numeracji (Authors presence): (nr P0 P8) (nr P9 P5) Komisje Plakatowe (Poster Commissions) I G³uszko P. (Kraków), Wiêcek A. (Katowice), Marcinowska -Suchowierska E.(Warszawa) II Ta³a³aj M. (Warszawa), Chlebna-Sokó³ D. ( ódÿ), Horst-Sikorska W. (Poznañ)

6 S Kliniczne i ekonomiczne aspekty leczenia osteoporozy ROCHE 75' (Clinical and economical aspects of treatment of osteoporosis) Przewodnicz¹cy: Szechiñski J. (Wroc³aw), Górecki A. (Warszawa) Chairmen L7 Czerwiñski E., Osieleniec J. (Kraków) 0' Skutecznoœæ kliniczna ibandronianu do ylnego (Clinical effectiveness of intravenous dosing ibandonate) L8 Kawalec P. (Kraków) 0' Farmakoekonomika leczenia osteoporozy (Pharmacoeconomy of osteoporosis treatment) L9 Chmielewski D. (Warszawa) 0' Praktyczne aspekty leczenia osteoporozy w Polsce (Practical aspects of osteoporosis treatment in Poland) Dyskusja (Discussion) 5' Przerwa Break 5' S Upadki a z³amanie 80' (Falls and fracture) Przewodnicz¹cy: GaŸdzik T. (Sosnowiec), Grodzicki T. (Kraków), Chairmen Ksiê opolska-or³owska K. (Warszawa) L30 Borowy P., Czerwiñski E., Milert A. i wsp. (Kraków) 4' Przyczyny upadków i zasady ich zapobiegania (Causes of falls and guidelines for their prevention) L3 Grodzicki T. (Kraków) 4' Skutki upadków u osób starszych (Consequences of falls in elderly) L3 Burckhardt P. (Switzerland) 8' Calcium and vitamin D: antifracture effect and optimal doses. What is the evidence? (Wapñ i witamina D: dzia³anie przeciwz³amaniowe i optymalne dawki. Jakie s¹ dowody?) L33 Madrecka A., Lyons D.. O'Connor C. i wsp. (Ireland) 0' Hip protectors in fracture prevention in osteoporotic patients a study of user compliance (Zastosowanie ochraniaczy na biodra w zapobieganiu z³amaniom u pacjentów z osteoporoz¹ ocena stosowania siê do zaleceñ) L34 Jasik A., Ta³a³aj M., Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa) 0' Wp³yw zaopatrzenia organizmu w witaminê D na czêstoœæ z³amañ krêgów u kobiet w okresie pomenopauzalnym z nisk¹ mas¹ kostn¹ (The influence of organism's supply with vitamin D on vertebral fracture rate in postmenopausal women with low bone mass) Dyskusja (Discussion) 4' 9.30 Bankiet biesiada kongresowa Hotel Crown Piast (Banquet congress feast Hotel Crown Piast) sesja session III DZIEÑ (Sobota) III DAY (Saturday) S Taktyka leczenia choroby zwyrodnieniowej 75' (Strategy of treatment in osteoarthritis) Przewodnicz¹cy: Maœliñski W. (Warszawa), Badurski J. (Bia³ystok), Chairmen Kruczyñski J. (Bydgoszcz) L35 Pavelka K. (Czech Republic) 5' EULAR recommendations for treatment of OA: evidence based, but how useful are they in clinical practice (Zalecenia EULAR w leczeniu OA: oparte na dowodach, ale na ile u yteczne w praktyce klinicznej) L36 Badurski J. (Bia³ystok) 0' Przeci¹ enie kolana aktywuje uk³ad NFkappaB-RANKL-RANK-OPG: odmienne przyczyny bólu wymagaj¹ odmiennego leczenia (Knees overloading activates the NFkappa B-RANKL-RANK-OPG COMPLEX: various pain causes demand for different treatment) czas time

7 L37 Marczyñski W. (Warszawa) 5' Wskazania do totalnych alloplastyk stawu biodrowego i kolanowego (Indication to the replacement of the hip and knee joint) Dyskusja (Discussion) 5 Przerwa Break 5' S Leki receptorowe w osteoporozie 90' (Receptor acting medications in osteoporosis) Przewodnicz¹cy: Milewicz A. (Wroc³aw), Porêba R. (Tychy) Chairmen L38 Dêbski R. (Warszawa) 5' Zastosowanie SERM-ów w leczeniu osteoporozy dzisiaj i w przysz³oœci (SERMs in treatment of osteoporosis today and in the future) L39 Resch H. (Austria) 5' The role of RANK/RANK Ligand inhibition in treatment of osteoporosis (Znaczenie blokowania uk³adu RANK/RANK ligand w leczeniu osteoporozy) L40 Stepan J. J., Michalska D., Dobnig H. i wsp. (Czech Republic) 5' Parathyroid hormone in clinical practice (Hormon przytarczyc w praktyce klinicznej) L4 Misiorowski W. (Warszawa) 5' Osteoporoza u mê czyzn w praktyce klinicznej (Osteoporosis in the aging male) L4 Warenik-Szymankiewicz A. (Poznañ) 5' Hormonalna terapia zastêpcza po raporcie WHI (Hormonal replacement therapy after WHI report) Dyskusja (Discussion) 5' Przerwa Break 5' S Jakoœæ ycia w osteoporozie POLPHARMA 75' (Quality of life in osteoporosis) Przewodnicz¹cy: Lorenc R. S. (Warszawa), Czerwiñski E. (Kraków) Chairmen L43 Horst-Sikorska W. (Poznañ) 5' Jakoœæ ycia w osteoporozie (Quality of life in osteoporosis) L44 Bolanowski M. (Wroc³aw) 0' Bisfosfoniany terapia ci¹g³a i przerywana (Bisphosphonates continuous and intermittent therapy) L45 Sewerynek E. ( ódÿ) 5' Systematycznoœæ i wytrwa³oœæ w leczeniu osteoporozy (Compliance and persistence in osteoporosis treatment) L46 Sp³awiñski J. (Warszawa) 0' Znaczenie biorównowa noœci w rejestracji leków (Significance of bioequivalence tests in drug registration) Dyskusja (Discussion) Lunch Sesja plakatowa (Poster session) Obecnoœæ autorów przy plakatach wg numeracji (Authors presence): (nr P0 P8) (nr P9 P5) S Dyskusja okr¹g³ego sto³u Kogo leczyæ w Polsce 60' (Round table discussion Who to treat in Poland) Czerwiñski E. (Kraków), Badurski J. (Bia³ystok), Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa), Lorenc R. S. (Warszawa), Wiêcek A. (Katowice), Przedlacki J. (Warszawa) Przerwa Break 5' 3

8 S Tematy Wolne i podsumowanie Sesji plakatowej Audytorium 60' (Free subjects and poster session summary) Auditorium Przewodnicz¹cy: G³uszko P. (Kraków), Wiêcek A. (Katowice), Ta³a³aj M. (Warszawa), Chairmen Chlebna-Sokó³ D. ( ódÿ), Horst-Sikorska W. (Poznañ) L47 Zapa³owicz K., Radek A., Radek M. ( ódÿ) 0' Zastosowanie przezskórnej kyfoplastyki do leczenia z³amañ trzonów na tle osteoporozy (Percutaneous kypohplasty in treatment of osteoporotic vertebral compressive fractures) L48 Pop³awski T. A., Król R., Krzykawski R. i wsp. (Szczecin) 0' Zastosowanie u chorych w podesz³ym wieku endoprotezoplastyki stawu biodrowego w osteoporotycznych z³amaniach okolicy krêtarzowej koœci udowej (Hip arthroplasty in elderly patients with osteoporotic fractures in the trochanteric region) L49 Vasic B., Popovic B., Devecerski G. i wsp. (Serbia) 0' Evaluation of improving bone mineral density in osteopenic patient with rheumatoid arthritis (Ocena poprawy gêstoœci mineralnej koœci u pacjentów z osteopeni¹ w reumatoidalnym zapaleniu stawów) Dyskusja (Discussion) 5' Prezentacje plakatów 4 wybrane przez Komisjê po 5 min 0' (Posters oral presentations 5-minute presentations of 4 nominated Posters) Dyskusja (Discussion) 5' S Spotkanie z ekspertem Sale seminaryjne 60' (Meet the expert Seminars) Sala a Badurski J. (Bia³ystok) Ocena ryzyka z³amania w praktyce (Fracture risk assessment in practice) Sala 6 Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa) Praktyczne aspekty leczenia osteoporozy (Practical aspects of treatment of osteoporosis) Sala 9 Lorenc R. S. (Warszawa) Markery obrotu kostnego w diagnostyce osteoporozy (Markers of bone metabolism in diagnosis of osteoporosis) Sala 0 Radowicki S. (Warszawa) Hormonalna Terapia Zastêpcza a Osteoporoza (Hormone Replacement Therapy and osteoporosis) Przerwa Break 5' 6.5 Zamkniêcie Kongresu Closing Ceremony 4

9 SPIS PLAKATÓW CONTENTS OF POSTERS P0 P0 P03 P04 P05 P06 P07 P08 P09 P0 P P P3 P4 Patogeneza osteoporozy (Pathogenesis of osteoporosis) Wawrzyniak A., Ignaszak-Szczepaniak M., Marcinkowska M. i wsp. (Poznañ) Rozk³ad polimorfizmu genu VDR w grupie pacjentek z osteoporoz¹ pomenopauzaln¹ (Distribution of VDR gene polymorphism in female patients with postmenopausal osteoporosis) Walicka M., Czerwiñska E., Ta³a³aj M. i wsp. (Warszawa) Dlaczego oty³oœæ nie chroni przed osteoporoz¹? (Why obesity does not protect against osteoporosis?) S³owiñska M. A., W¹do³owska L. (Olsztyn) Spo ycie wapnia z produktów mlecznych w relacji do budowy cia³a i statusu tkanki kostnej starszych kobiet (Calcium intake from dairy products in relation to the body type and bone mineral status of older women) Nowak A., Wieczorek A., Michalak E. i wsp. (Poznañ) Biochemiczne wskaÿniki przemiany kostnej u kobiet po 60. roku ycia poddanych systematycznemu wysi³kowi fizycznemu (Biochemical indices of bone turnover in women after 60 years of age subjected to the systematic physical exercise) Duda B. (Gdañsk) Aktywnoœæ fizyczna a gêstoœæ tkanki kostnej u mê czyzn w wieku lat (Physical activity and mineral bone density in men aged years) Povoroznyuk V. V., Kreslov Y. A. (Ukraine) Structural-functional state of bone in men of different age (Strukturalno-funkcjonalny stan koœci u mê czyzn w ró nym wieku) Popivanova C. V. (Bulgaria) Hypodynamia in adolescence and osteoporosis risk (Obni enie si³y u m³odzie y a ryzyko osteoporozy) B¹czyk G., Opala T., Bartosik W. (Poznañ) Funkcjonowanie i jakoœæ ycia kobiet z osteoporoz¹ w okresie pomenopauzalnym (Functioning and quality of life of women with osteoporosis in post- menopausal period) Przyby³owicz K., W¹do³owska L., Rams L. (Olsztyn) Stan od ywienia, sposób ywienia, styl ycia w populacji kobiet prewencja i czynniki ryzyka osteoporozy (Nutritional state, nutrition manner, lifestyle in women population prevention and risk factors of osteoporosis) Gowin E. (Poznañ) Przewlek³a hipokalcemia: leczenie zacznijmy od diety (Chronic hipocalcemia: let's start the treatment from diet) Zygmunt A., Jab³kowski M., Bia³kowska J. i wsp. ( ódÿ) Ocena gêstoœci mineralnej koœci oraz wskaÿników obrotu kostnego u kobiet z przewlek³ymi chorobami w¹troby w okresie oko³omenopauzalnym (Evaluation of bone mineral density and markers of bone turnover in women with chronic liver diseases during perimenopausal period) Cencora A., Chwa³a M., Spannbauer A. (Kraków) Czy wp³yw heparyn drobnocz¹steczkowych na gêstoœæ mineraln¹ koœci i na markery obrotu kostnego ulega zmianie z up³ywem czasu leczenia? (Does the influence of low molecular weight heparins on bone mineral density and markers of bone turnover change with the length of treatment?) Vasic B., Popovic B., Devecerski G. i wsp. (Serbia) Influence of risk factor on bone mineral density in ostepenic patient with lumbal spondyloarthropaty (Wp³yw czynników ryzyka gêstoœci mineralnej koœci u pacjentów z lêdÿwiow¹ spondyloartroz¹) Grzegorzewska A. E., M³ot-Michalska M. (Poznañ) Ocena wp³ywu przyjmowania heparyn drobnocz¹steczkowych i/lub leków przeciwp³ytkowych na mineraln¹ gêstoœæ koœci u chorych dializowanych (Assessment of the influence of low molecular weight heparin and/or anti-platelets drugs on bone mineral density in dialysis patients) 5

10 P5 P6 P7 P8 P9 P0 P P P3 P4 P5 P6 P7 P8 Diagnostyka leczenie z³amania (Diagnosis treatment fractures) Sufinowicz M., Nowak A., Osiñski W. i wsp. (Poznañ) Markery obrotu kostnego u mê czyzn po 60 roku ycia z osteoporoz¹, osteopeni¹ i w normie densytometrycznej (Markers of bone turnover in men over 60 years old with osteoporosis, osteopenia and with normal bone density) Povoroznyuk V. V., Dzerovych N. I. (Ukraine) Application the IOF's one-minute osteoporosis risk test in screening of structural-functional change of bone in postmenopausal women (Zastosowanie jednominutowego testu ryzyka osteoporozy wg IOF w przesiewowym badaniu zmian strukturalno-funkcjonalnych w koœciach u postmenopauzalnych kobiet z osteoporoz¹) Pluskiewicz W., Drozdzowska B., Wojtanowska-Dilling M. (Zabrze) Prospektywne badania densytometryczne (DXA) i ultradÿwiêkowe (QUS) koœæca oraz radiologiczne uchwy u kobiet bezzêbnych (Longitudinal skeletal densitometric (DXA) and quantitative ultrasound (QUS) measurements, and their associations with pantomography in edentulous women) Hüpsch-Marzec H., Pluskiewicz W., Kubicka-Musia³ M. (Bytom) Zwi¹zki pomiêdzy osteopeni¹/osteoporoz¹ i chorob¹ przyzêbia u kobiet w okresie pomenopauzalnym (Assessment of relationships between osteopenia/osteoporosis and periodontal disease in postmenopausal woman) Povoroznyuk V. V., Orlik T. V. (Ukraine) Back pain and osteoporosis (Bóle pleców i osteoporoza) Popovic B., Milenovic N., Devecerski G. i wsp. (Serbia) Evaluation quality of life in post-menopausal osteoporosis woman with arthritis of knee (Ocena jakoœci ycia u kobiet z osteoporoz¹ po menopauzie z chorob¹ zwyrodnieniow¹ stawu kolanowego) Sztuka M., Czerwiñski E., Trybulec B. i wsp.(kraków) Ocena gêstoœci mineralnej krêgos³upa lêdÿwiowego osób po usuniêciu dysku krêgowego (Evaluation of spinal bone mineral density patients after lumbar intervertebral disc extraction) Pluskiewicz W., Grodzki A., Drozdzowska B. (Zabrze) Wiedza na temat osteoporozy u kobiet oraz jej zwi¹zki z wynikami badañ densytometrycznych (Knowledge on osteoporosis in Polish women and its associations with densitometric measurements) Korkosz M., G³uszko P. (Kraków) Dzia³anie przeciwzapalne etydronianu w zesztywniaj¹cym zapaleniu stawów krêgos³upa badanie pilotowe (Evidence of anti-inflammatory action of etidronate in ankylosing spondylitis a pilot study) Wawrzyniak A., Marcinkowska M., Horst-Sikorska W. (Poznañ) Polimorfizm genu BsmI VDR jako wskaÿnik skutecznoœci leczenia alendronianem (Bsm I VDR gene polymorphism as a marker of alendronate treatment effectiveness) Mêtel S., Milert A. (Kraków) Mo liwoœci wykorzystania systemów æwiczeñ fizycznych w profilaktyce upadków osób s tarszych (Possibilities of using exercise movement techniques in prevention of falls of eldery people) Ciesielczyk B., Chudy K., Rusek D. (Poznañ) Jakoœæ ycia po operacyjnym leczeniu z³amañ koñca bli szego koœci udowej u chorych z osteoporoz¹ (The quality of life after the surgical treatment of hip fractures in osteoporotic patients) Ciesielczyk B., Brzuzgo K., Skubiszewska D. M. i wsp. (Poznañ) Oko³ooperacyjne zaburzenia œwiadomoœci w chirurgii z³amañ osteoporotycznych (Perioperative disorders of consciousness in surgery of osteoporotic fractures) Povoroznyuk V. V., Vayda V. M. (Ukraine) Ultrasound densitometry evaluation in postmenopausal women with Colles' fracture (Densytometryczna ultrasonografia w ocenie z³amañ Colles'a u kobiet po menopauzie) 6

11 P9 P30 P3 P3 P33 P34 P35 P36 P37 P38 P39 P40 Osteoporoza u dzieci (Osteoporosis in children) Chlebna-Sokó³ D., Kiliañska A., Kuliñska-Szukalska K. i wsp. ( ódÿ) Ocena masy kostnej, stanu od ywienia i sposobu ywienia dzieci ³ódzkich w wieku 9-3 lat (Bone mass, state of nutrition and nutritional manners in children from Lodz aged 9 to 3 years) Muszyñska-Ros³an K., Sawicka- ukowska M., Panasiuk A. i wsp. (Bia³ystok) Polimorfizm genu kolagenu typu I alfa (COLIA) a czêstoœæ tkanki kostnej u dzieci leczonych z powodu ostrej bia³aczki limfoblastycznej (The collagen type I alfa (COLIA) gene polymorphism and bone density in children treated for acute lymphoblastic leukemia) Frasunkiewicz J., Chlebna-Sokó³ D. ( ódÿ) Stê enia metabolitów witaminy d u dzieci z nisk¹ mas¹ kostn¹ przed i po roku leczenia (Concentrations of vitamin D metabolites in children with primary low bone mass before and after one year treatment) Jakubowska-Pietkiewicz E., Bulas M., M³ynarski W. ( ódÿ) Zmiennoœæ genu dla receptora steroidowego a parametry badania densytometrycznego u dzieci z chorobami limfoproliferacyjnymi doniesienie wstêpne (Polymorphism of the glucocorticoid receptor gene and parameters of densytometric examinations in children with lymphoprolipherative diseases preliminary study) Ambroszkiewicz J., Gajewska J., Sands D. i wsp. (Warszawa) Markery koœciotworzenia i resorpcji koœci u m³odzie y z mukowiscydoz¹ (Bone formation and resorption markers in children and adolescents with cystic fibrosis) Sirotchenko T., Bezkaravayny B., Akimochkina N. (Ukraine) Features of anthropometric indexes and status of bone tissue of children of social risk group (Charakterystyka wskaÿników antropometrycznych i stan tkanki kostnej u dzieci ze spo³ecznej grupy ryzyka) Ko³³¹taj W., Szewczyk L. (Lublin) G³êbokie zaburzenia mineralizacji tkanki kostnej i z³amania patologiczne u pacjentki z kwasic¹ metaboliczn¹ spowodowan¹ stosowaniem leczenia przeciwpadaczkowego (Serious bone mineralization disturbances and pathologic fractures in the girl with metabolic acidosis caused by antiepileptic therapy) Tematy wolne (Free subjects) Povoroznyuk V. V., Dzerovych N. I. (Ukraine) Effectiveness complex medication with glukozamin sulphate substance in for treatment of pain syndrome under knee osteoarthritis (Wp³yw kompleksowego preparatu z siarczanem glukozaminy na leczenie objawów bólu kolan w osteoartrozie) Milenovic N., Devecerski G., Popovic B. i wsp. (Serbia) Influence of daily physical activity on bone mineral density in postmenopausal woman with coxarthrosis (Wp³yw codziennej aktywnoœci fizycznej na mineraln¹ gêstoœæ koœci u kobiet po menopauzie z chorob¹ zwyrodnieniow¹ stawów biodrowych) Stolarczyk A., Nagraba., Mitek T. i wsp. (Warszawa) Ocena wyników artroskopowej rekonstrukcji wiêzad³a krzy owego przedniego z uwzglêdnieniem zastosowanej techniki operacyjnej (The comparison of two methods of arthroscopic anterior cruciate ligament reconstruction) Stolarczyk A., Nagraba., Mitek T. (Warszawa) Czas oczekiwania jako czynnik wp³ywaj¹cy na pooperacyjn¹ jakoœæ ycia pacjentów poddanych pierwotnej endoprotezoplastyce stawu biodrowego (Waiting time for elective total hip arthroplasty: influence on postoperative quality of life and passive range of motion in hip joint) Stolarczyk A., Nagraba., Mitek T. i wsp. (Warszawa) Wybrane kliniczne czynniki ryzyka wp³ywaj¹ce na czêstoœæ transfuzji pooperacyjnych oraz na pooperacyjn¹ jakoœæ ycia u pacjentów niezanemizowanych poddanych planowo totalnej endoprotezoplastyce stawu biodrowego w materiale Kliniki Ortopedii i Rehabilitacji II Wydzia³u Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (Selected clinical risk factors affecting the frequency of postoperative blood transfusion and the quality of life after the operations in the non-anemic patients underwent elective total hip replacement) 7

12 P4 P4 P43 P44 P45 P46 P47 P48 P49 P50 P5 P5 Stolarczyk A., Karliñski M., Nagraba. i wsp. (Warszawa) Postêpowanie operacyjne w z³amaniu koœci ³ódeczkowatej jako leczenie z wyboru a wtórne leczenie operacyjne (Operative management in navicular bone fracture as a chosen treatment and secondary treatment) Stolarczyk A., Nagraba., Mitek T. i wsp. (Warszawa) Czêstoœæ wystêpowania skostnieñ pozaszkieletowych po operacji totalnej protezoplastyki stawu biodrowego. Wp³yw skostnieñ pozaszkieletowych w klasyfikacji Brooker'a na zakres ruchu biernego w stawie biodrowym oraz na pooperacyjn¹ jakoœæ ycia pacjentów (Postoperative quality of life in the patients with heterotopic ossification after total hip replacement) Gajewska J., Ambroszkiewicz J., Rych³owska-Pruszyñska M. i wsp. (Warszawa) Biochemiczne markery obrotu kostnego u pacjentów z osteosarcoma (Biochemical bone turnover markers in patients with osteosarcoma) Luzin V. I., Ivchenko V. K., Ivchenko D. V. i wsp. (Ukraine) Chemical composition of bone regenerate under influence of ostein (Sk³ad chemiczny koœci regenerowanej pod wp³ywem osteiny ) Dêbiñski A., Nowicka G., W³odarczyk M. (Warszawa) Wp³yw suplementacji diety d³ugo³añcuchowymi kwasami t³uszczowymi omega-3 na ektopow¹ osteoindukcjê (Effect of diet supplementation with long-chain omega-3 fatty acids on ectopic bone induction) Luzin V. I., Ivchenko V. K., Lubenets A. A. i wsp. (Ukraine) Features of bone mineralization after plastics of metadiaphyseal defects with ceramic osteoapatite (Cechy mineralizacji koœci po plastyce ubytku przynasady z zastosowaniem ceramicznego apatytu) Ivchenko V. K., Ivchenko D. V., Skorobogatov A. N. i wsp. (Ukraine) Usage prospects of biological hydroxyapatite ceramics, saturated with microelements, for extremity bone defects plastics under conditions of repeated osteoporosis (Perspektywy zastosowania bioceramicznego hydroksyapatytu, zawieraj¹cego mikroelementy, w chirurgii ubytków koœci koñczyn w warunkach osteoporozy wtórnej) Badania eksperymentalne (Experimental research) Lasota A., Tosik D., Kujawa-Hadryœ M., Chlebny T. i wsp. ( ódÿ) Badania mikroskopowe g³ówki koœci udowej w doœwiadczalnej osteoporozie szczura (Microscopic assessment of the trabecular bone tissue of femur bones heads in experimental osteoporosis in rats) Lasota A., Tosik D., Bartel H. ( ódÿ) Badania mikroskopowe przytarczyc w doœwiadczalnej osteoporozie szczura (Microscopic assessment of the parathyroid gland in experimental osteoporosis in rats) Brzóska M. M., Ga³a yn-sidorczuk M., Roszczenko A. i wsp. (Bia³ystok) Wp³yw suplementacji cynkiem na wytrzyma³oœæ koœci korowej w warunkach chronicznego nara enia na kadm badania w modelu doœwiadczalnym na szczurach (The influence of Zinc supplementation on the cortical bone strength at chronic exposure to Cadmium studies on a rat model) Pi³at-Marcinkiewicz B., Brzóska M. M., Lebda-Wyborny T. i wsp. (Bia³ystok) Wp³yw kadmu na strukturê i funkcjê przytarczyc badania w modelu doœwiadczalnym na zwierzêtach (Effect of Cadmium on the structure and function of the parathyroid gland studies on a rat model) Kaczmarczyk-Sedlak I., Trzeciak H. I. (Sosnowiec) Wp³yw talidomidu na uk³ad kostny u szczurów owariektomizowanych (Effect of thalidomide on the skeletal system in ovariectomized rats) 8

13 ZESPÓ REDAKCYJNY EDITORIAL COMMITTEE Przewodnicz¹cy: Chairman Cz³onkowie: Members: dr hab. med. Edward Czerwiñski mgr Agata Milert mgr Monika Omy³a 88

14 L0A 0 LAT OSTEOARTROLOGII W POLSCE: CZEGO SIÊ NAUCZYLIŒMY, GDZIE JESTEŒMY? Badurski J. E. Polska Fundacja Osteoporozy Od Pierwszego Zjazdu Sekcji Osteoartrologii PTL w 987 roku, a od 996 roku Zjazdów Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii, corocznie, na kolejnych sympozjach, kongresach i kursach organizowanych z Polsk¹ Fundacj¹ Osteoporozy monitorujemy postêpy w zrozumieniu, diagnostyce i leczeniu chorób kostno stawowych, szczególn¹ uwagê przykuwaj¹c do osteoporozy (OP) i choroby zwyrodnieniowej stawów (OA). Na naszych oczach dokona³ siê, typowy dla dzisiejszych trendów w praktyce medycznej, proces. Miejsce przekonania o omnipotencji jakiegoœ jednego czynnika etiologicznego choroby zajê³a wiedza o wieloprzyczynowoœci jej wyst¹pienia. Z równym powodzeniem rak piersi mo e przenosiæ jeden g³ówny gen, jak i dwa lub trzy razem oddzia³uj¹ce geny drugoplanowe. Zawa³ serca mo e wyst¹piæ u osoby z prawid³owym poziomem cholesterolu i bez zmian w EKG, ale z cukrzyc¹, z nadciœnieniem, oty³oœci¹. Z³amanie po niewielkim urazie czêœciej dotyka kobiet z prawid³ow¹ gêstoœci¹ koœci, ale za to po wielu latach palenia tytoniu, a to w wiêkszym stopniu mo e obni yæ wytrzyma³oœæ koœci ni o dwa odchylenia standardowe obni ona BMD. Zrzeszotnienie, czyli starczy zanik koœci, któremu towarzyszy spadek masy kostnej, czyli pierwowzór OP, okaza³ siê tylko jednym z wielu niezale nych, i samowystarczaj¹cych czynników ryzyka z³amañ. Bez uwzglêdnienia ich wszystkich nie sposób okreœliæ zagro- enia z³amaniem u poszczególnego pacjenta. S³u y temu, opracowana przez gremia miêdzynarodowe metodologia okreœlania 0-letniego, ca³kowitego, indywidualnego ryzyka z³amania, które jest podstaw¹ decyzji o potrzebie i rodzaju leczenia. Czeka nas zatem zmiana standardów myœlenia o problemie ³amliwoœci koœci. Pod pojêciem osteoporozy, rozumiemy wysokie ryzyko z³amania, z jakichkolwiek przyczyn by nie wynika³o. Diagnostyka osteoporozy oznacza ocenê 0-letniego, ca³kowitego, indywidualnego ryzyka z³amania. Próg interwencji leczniczej wyznacza wysokoœæ ryzyka z³amania. Rodzaj leczenia wynika z rozpoznanych przyczyn obni enia wytrzyma³oœci koœci. Podobnie ból stawu w OA, mo e mieæ ró ne Ÿród³a, z czego zapalenie b³ony maziowej i obrzêk szpiku w koœci podchrzêstnej poprzedzony d³ugotrwa³¹, nadmiern¹ jej resorpcj¹, stanowi¹ przyczyny najczêstsze. Te zaœ wymagaj¹ zupe³nie odmiennego leczenia. Osteoartrologiczny punkt widzenia dostrzega w ka dym procesie destrukcyjnym, czy to struktur stawu czy koœci, wynik aktywacji zawsze tych samych komórek. W przypadku chrz¹stki chondrocytu, w przypadku koœci osteoklastu. Te same komórki chondrocyt bezpoœrednio, osteoklast poprzez osteoblasty uczestnicz¹ równie w budowie tkanek swojego otoczenia. Rodzaj ich reakcji zale y od rodzaju ich stymulacji. Poznawanie anabolicznych i katabolicznych sygna³ów aktywuj¹cych np. NFkappaB w obu typach komórek pozwala na czêœciowe wyt³umaczenie od dawna znanych objawów, jak np. nocnego bólu biodra, tzw. przejœciowej osteoporozy biodra, czy z³amania krêgu. Stwarza to nowe szanse terapeutyczne, ale i rzuca œwiat³o na mechanizm skutecznego dzia³ania metod dot¹d stosowanych. Przeciwdzia³anie tym szkodz¹cym sygna³om jest zadaniem na najbli sze lata. W yciu naszego œrodowiska, równie. L0A 0 YEARS OF OSTEOARTHROLOGY IN POLAND: WHAT HAVE WE LEARNT? WHERE DO WE STAND? Badurski J. E. Polish Foundation of Osteoporosis The first congress of the Section of Osteoarthrology of the Polish Medical Association took place in 987, in 996, the Polish Association for Osteoarthrology was established. Since then, yearly, at symposia, conferences and courses organized jointly with the Polish Foundation of Osteoporosis we have been monitoring progress in understanding, diagnostics and treatment of osteoarthicular diseases focusing primarily on osteoporosis and osteoarthritis. We have witnessed a process typical of current medical practice. The belief of the omnipotence of a single etiologic agent of a disease has been replaced by knowledge of its multiple-cause nature. Breast cancer can as well be attributed to one main gene as well as to two or three minor simultaneous ones. Both a person with optimal cholesterol level and no ECG changes and an overweight person with diabetes and high blood pressure can suffer from myocardial infarction. Fractures after a minor trauma which are more likely to decrease bone strength than BMD with T-score -.0 are more common in women with normal bone density but long-term smokers. Brittle bones or age-related atrophy of bone accompanied by bone mass loss, which lies at the bottom of osteoporosis, has turned out to be only one of many independent and self-sufficient factors of fracture risk. Only by taking into consideration all of the factors we can assess fracture risk in an individual patient. To do that international research groups have been using the methodology of 0-year evaluation of absolute individual risk of fracture. Which, in turn, determines the decision of whether or not and what kind of treatment is necessary. 89

15 In consequence, we are about to change the standards of understanding bone brittleness. What is understood by the term osteoporosis is high fracture risk, whatever the causes of fracture. The diagnosis of osteoporosis means 0-year evaluation of absolute individual risk of fracture. The level of fracture risk determines the intervention threshold. The type of treatment depends on the causes of low bone strength. Analogically, as in the example of knee osteoarthritis, there are different causes of a join pain. Synovial inflammation and bone marrow edema in subchondral bone preceded by long-lasting excessive resorption are the most common ones. They require different treatment. From the point of view of Osteoarthrology, each destructive process, afflicting either joints or bones, is the result of the activity of the same cells. In the case of cartilage it is chondrocytes, in the case of bones osteoclasts. The same cells, chondrocytes directly and osteoclasts through osteoblasts, participate in formation as well as degradation of adjacent tissue. Their reaction depends exclusively on the kind of stimulation. Knowledge on the nature of anabolic and catabolic activation signals, such as in the case of NF-kappaB, in both types of cells provides a partial explanation of well-known symptoms: painful knee or hip at night (the co-called transient osteoporosis of the hip), or fracture of the vertebra. That not only opens up new therapeutic opportunities but also sheds light on the effectiveness of the methods already applied. To counteract the destructive signals is our task for the following years. In the life of our society as well. L0B RATIONALE FOR CHOOSING ANABOLIC OR ANTIRESORPTIVE TREATMENTS IN OSTEOPOROSIS Papapoulos S. Department of Endocrinology & Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center. The Netherlands. Therapies of chronic diseases should be efficacious, convenient for the patient and devoid of side effects. In daily practice, the risk of serious outcomes and the preference of patients as well as the cost of the interventions should also be considered. The pathophysiological basis of osteoporosis provides the rationale for the use of interventions that either reduce bone resorption and turnover or stimulate bone formation. Several antiresorptive treatments are used in the treatment of osteoporosis but PTH is the only anabolic therapy currently available (-34 and recently -84). Evidence for efficacy and safety from controlled studies has been obtained for up to 0 years for antiresorptives and up to 8 months for PTH, while short-term head-to-head studies with surrogate endpoints have also been performed. Such studies illustrate the different mechanism of action of the two types of interventions but do not allow any conclusions about any potential differences in antifracture efficacy. These considerations are reflected in recommendations of several regulatory authorities. It is also frequently assumed that antiresorptives should be given mainly to patients with high bone turnover while anabolics should be reserved for patients with low bone turnover. However, analyses of the results of trials with bisphosphonates and PTH -34 indicated that the antifracture efficacy of these agents is independent of prevalent rates of bone turnover. Further analysis of the pharmacodynamic responses to these treatments, reveal distinct patterns with attainment or not of steady-states that provide the basis for the design of regimens with the use of both types of therapies, in some patients at least. Such therapeutic approaches need to be explored further and their efficacy in reducing fracture risk, their safety as well as their cost-effectiveness need to be evaluated. L0B RACJONALNE PODSTAWY WYBORU LECZENIA ANABOLICZNEGO LUB ANTYRESORPCYJNEGO W OSTEOPOROZIE Papapoulos S. Department of Endocrinology & Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center. Holandia Terapie chorób przewlek³ych powinny byæ skuteczne, wygodne w stosowaniu dla pacjenta i pozbawione dzia³añ ubocznych. W codziennej praktyce ryzyko powa nych dzia³añ niepo ¹danych i preferencje pacjenta, jak równie koszty leczenia powinny byæ brane pod uwagê. Patofizjologiczne podstawy osteoporozy dostarczaj¹ racjonalnych przes³anek dla zastosowania takich interwencji terapeutycznych, które albo zmniejszaj¹ resorpcjê koœci i obrót kostny, albo stymuluj¹ koœciotworzenie. W leczeniu osteoporozy stosowanych jest wiele leków antyresorpcyjnych, ale PTH jest obecnie jedyn¹, dostêpn¹ terapi¹ anaboliczn¹ (-34 i niedawno -84). Dowody na skutecznoœæ i bezpieczeñstwo leków antyresorpcyjnych z kontrolowanych badañ uzyskiwane s¹ do 0 lat, a dla PTH do 8 miesiêcy, chocia krótkotrw¹j¹ce badania head-to-head z zastêpczymi punktami koñcowymi tak e zosta- ³y przeprowadzone. Takie badania obrazuj¹ ró ny mechanizm dzia³ania dwóch typów interwencji leczniczej, ale nie pozwalaj¹ na adne wnioski dotycz¹ce potencjalnych ró nic w skutecznoœci przeciwz³amaniowej. Rozwa ania te znajduj¹ swoje odbicie w rekomendacjach ró nych organów decyduj¹cych. 90

16 Przypuszcza siê te czêsto, e leki antyresorpcyjne powinny byæ podawane g³ównie pacjentom z wysokim obrotem kostnym, podczas gdy leki anaboliczne powinny zostaæ zarezerwowane dla chorych z niskim obrotem kostnym. Jednak e, analizy wyników przeprowadzonych badañ z bisfosfonianami i PTH -34 wskazuj¹, e skutecznoœæ antyz³amaniowa tych substancji jest niezale na od obecnego tempa metabolizmu kostnego obrotu kostnego. Dalsza analiza farmakodynamicznej odpowiedzi na to leczenie, ujawnia ró ne modele osi¹gania lub nieosi¹gania stanu równowagi dynamicznej, co stanowi podstawê dla tworzenia trybu postêpowania z u yciem obu rodzajów terapii, przynajmniej u niektórych pacjentów. Takie podejœcie terapeutyczne powinno byæ dalej badane oraz dalej winna byæ oszacowana jego skutecznoœæ w redukcji ryzyka z³amania, jego bezpieczeñstwo jak te kosztoefektywnoœæ. L0 METABOLIZM KOSTNY W HIPEPROLAKTYNEMII RÓ NEGO POCHODZENIA Bolanowski M., Zadro na-œliwka B., Ka³u ny M., Syrycka J. Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami A. M. we Wroc³awiu S³owa kluczowe: hiperprolaktynemia, prolaktynoma, gêstoœæ mineralna koœci, markery przebudowy koœci Hiperprolaktynemia prowadzi do osteopenii i osteoporozy, mo e mieæ swoje konsekwencje w postaci zwiêkszonego ryzyka z³amania koœci. Przyczyny powy szego upatruje siê w nieprawid³owej funkcji gonad, choæ nie wyklucza siê te bezpoœredniego wp³ywu prolaktyny na zmiany gêstoœci mineralnej koœci (BMD). Celem pracy by³a ocena wp³ywu hiperprolaktynemii o ró nej etiologii na aktywnoœæ procesów przebudowy koœci i BMD w ró nych miejscach szkieletu. Podjêto siê równie okreœlenia stanu hormonalnego towarzysz¹cego hiperprolaktynemii sprzyjaj¹cego ubytkowi gêstoœci koœci i zaburzeniu przebudowy koœci. Materia³ i metody. Badaniem objêto 75 kobiet w wieku 9-49 lat (30,53±7,8), wœród których wyodrêbniono dwie grupy. Pierwsz¹ stanowi³y 3 kobiety z rozpoznanym gruczolakiem przysadki, drug¹ 43 kobiety z hiperprolaktynemi¹ czynnoœciow¹. Wœród obu grup wyodrêbniono pacjentki z hipogonadyzmem i z prawid³ow¹ funkcj¹ gonad. Grupê kontroln¹ stanowi³o 9 zdrowych kobiet w wieku 5-43 lat (33,59±4,7). Oceniano stê enia wapnia, fosforanów, frakcji kostnej fosfatazy alkalicznej (BAP), osteokalcyny (OC), C-koñcowego telopeptydu kolagenu typu I (ICTP), prolaktyny (PRL), lutropiny (LH), folitropiny (FSH), globuliny wi¹ ¹cej hormony p³ciowe (SHBG), estradiolu (E), testosteronu (T), siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S), parathormonu (PTH) w surowicy. Wykonano badanie densytometryczne (odcinka krêgos³upa L-L4, nasady dalszej przedramienia, nasady bli szej koœci udowej oraz badanie ca³ego cia³a) technik¹ DXA. Wyniki. Obserwowano wiêksze stê enia PRL w grupach badanych oraz mniejsze stê enia E w porównaniu do grupy kontrolnej. Stwierdzono wy sze stê enia markerów przebudowy koœci tj. BAP, ICTP w grupach i podgrupach w stosunku do grupy kontrolnej. W grupie z gruczolakiem przysadki obserwowano obni enie BMD L-L4 w stosunku do grupy kontrolnej i grupy z hiperpolaktynemi¹ czynnoœciow¹. Widoczny by³ równie ubytek BMD ca³ego cia³a w stosunku do grupy kontrolnej. W badaniach korelacyjnych zaznaczy³ siê anaboliczny wp³yw PTH na krêgos³up lêdÿwiowy u kobiet z gruczolakiem przysadki i na ultradystaln¹ czêœæ koœci promieniowej u kobiet z hiperprolaktynemi¹ czynnoœciow¹. W analizie regresji najwiêkszy wp³yw na wartoœci bezwzglêdne BMD i wyra one przez Z-score krêgos³upa lêdÿwiowego oraz BMD ca- ³ego cia³a mia³ E, na BMD ca³ego cia³a wyra one jako Z-score najwiêkszy wp³yw mia³o SHBG. Zaznaczony by³ ponadto dodatni wp³yw SHBG na BMD krêgos³upa lêdÿwiowego, i wp³yw SHBG i DHEA-S na BMD ca³ego cia³a. Na BMD krêgos³upa lêdÿwiowego wyra on¹ przez Z-score dodatni wp³yw mia³y ponadto SHBG i T a na BMD (Z-score) ca³ego cia³a T, E i DHEA-S. U kobiet z hiperpolaktynemi¹ spowodowan¹ gruczolakiem przysadki PRL dzia³a³a negatywnie na BMD (g/cm ) /3 czêœæ koœci promieniowej i na BMD (Z-score) krêtarza wiêkszego, /3 czêœci promieniowej oraz ca³ego cia³a. Wnioski.. Hiperprolaktynemia wynikaj¹ca z obecnoœci gruczolaka przysadki u kobiet w wiêkszym stopniu wi¹ e siê z niekorzystnym wp³ywem na metabolizm kostny wyra ony aktywnoœci¹ markerów przebudowy koœci ni wartoœciami BMD. Daje to mo liwoœæ wczeœniejszej oceny zaburzeñ gospodarki kostnej jeszcze przed pojawieniem siê zmian BMD.. Hiperprolaktynemia czynnoœciowa nie stanowi takiego zagro enia dla metabolizmu kostnego jak spowodowana gruczolakiem przysadki. 3. Obni enie BMD w nastêpstwie hiperprolaktynemii wystêpuje g³ównie w zakresie koœci beleczkowej, co mo e sugerowaæ znacz¹cy wp³yw niedoboru estrogenów. 9

17 L0 BONE METABOLISM IN HYPERPROLACTINEMIA OF VARIOUS ORIGIN Bolanowski M., Zadro na-œliwka B., Ka³u ny M., Syrycka J. Dept. of Endocrinology, Diabetology and Isotope Therapy, Medical University Wroc³aw, Poland Key words: hyperprolactinemia, prolactinoma, bone mineral density, bone turnover markers Hyperprolactinemia could be one of possible causes leading to osteopenia and osteoporosis followed by increased risk of fractures. The reason of above mentioned is gonadal dysfunction, although the direct prolactin influence on bone mineral density (BMD) changes is possible, too. The aim was to assess the influence of hyperprolactinemia of various origin on the activity of bone turnover processes and BMD in different skeletal sites. Second purpose was the assessment of hyperprolactinemia-associated hormonal status which promotes bone loss and bone turnover disturbances. Material and methods. The study was carried out in 75 women aged 9-49 years (30,53±7,8), divided into two groups. Group I were 3 women with prolactinoma, group II were 43 women with functional hyperprolactinemia. Both groups were subdivided in patients with hypogonadism and normal gonadal function. The control group consisted of 9 healthy women aged 5-43 years (33,59±4,7). In all subjects serum calcium, phosphate, bone alkaline phosphatase (BAP), osteocalcin (OC), C-terminal telopeptide of type I collagen (ICTP), prolactin (PRL), luteinizing hormone (LH), follicle stimulating hormone (FSH), sex hormone binding globuline (SHBG), estradiol (E), testosterone (T), dehydroepiandrosterone sulfate (DHEA-S), parathormone (PTH) were studied. Bone densitometry (lumbar spine L-L4, distal forearm, proximal femur and total body) by DXA method was carried out. Results. In the current study the higher PRL and lower E concentrations were observed in groups studied in comparison with controls. Higher values of bone turnover markers (BAP, ICTP) in groups and subgroups were shown as compared to controls. In patients with prolactinoma lumbar spine BMD was lower than in patients with functional hyperprolactinemia and controls. Total body BMD was lower, but to lesser extent, too. Correlations revealed the anabolic influence of PTH on lumbar spine in women with prolactinoma and on ultradistal radius in functional hyperprolactinemia. In multiple regression analysis, the greatest influence on lumbar spine BMD values and Z-score and total body BMD had E. SHBG had influence on total body BMD expressed as Z-score. Positive influence of SHBG on spine BMD, and influences of SHBG and DHEA-S on total body BMD were observed. Moreover, positive influence on spine BMD (Z-score) had SHBG and T, and T, E and DHEA-S had the same on total body BMD (Z-score). In prolactinoma patients PRL acted negatively on /3 distal radius BMD values and on trochanter major, /3 distal radius and total body BMD (Z-score). Conclusions.. Hyperprolactinemia caused by prolactinoma in women influences unfavourably bone metabolism by the activity of bone turnover markers than by bone mineral density. It gives an opportunity of earlier assessment of bone metabolism disturbances before the BMD changes could be observed.. Functional hyperprolactinemia does not determine such harmful effect on bone metabolism as hyperprolactinemia due to prolactinoma does. 3. BMD loss following hyperprolactinemia occurs mainly within trabecular bone, what could suggest significant role of estrogen deficiency. L0 OSTEOPOROZA W PROGNOSTYCE NIEPE NOSPRAWNOŒCI U CHORYCH NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW Rupiñski R., Zieliñska A., Lewandowski Z., Filipowicz-Sosnowska A. Klinika Reumatologii, Instytut Reumatologii im. Eleonory Reicher w Warszawie ul. Spartañska, Warszawa Zak³ad Epidemiologii, Akademia Medyczna w Warszawie S³owa kluczowe: osteoporoza, reumatoidalne zapalenie stawów, niepe³nosprawnoœæ, jakoœæ ycia, HAQ, SF-36 Wstêp. Poszukiwanie predyktorów rozwoju niepe³nosprawnoœci ma szczególne znaczenie dla poprawy jakoœci ycia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (rzs). Rozpoznanie wtórnej osteoporozy ze wzglêdu na jej bezpoœrednie powi¹zanie z wiekiem pacjenta, czasem trwania i aktywnoœci¹ rzs, mo e dostarczaæ dodatkowych informacji o zwiêkszonym ryzyku zagro enia chorego niepe³nosprawnoœci¹. Cel pracy. Celem pracy by³o okreœlenie znaczenia rozpoznania osteoporozy w prognostyce niepe³nosprawnoœci u chorych na rzs. 9

18 Materia³ i metody. Badan¹ grupê stanowi³o 443 chorych z rozpoznaniem rzs (ACR 987) hospitalizowanych w Klinice Reumatologii Instytutu Reumatologii im. Eleonory Reicher w Warszawie w okresie od stycznia 00 do marca 006. W ocenie niepe³nosprawnoœci oraz jakoœci ycia uwzglêdniono kwestionariusze HAQ-DI (wskaÿnik niepe³nosprawnoœci Kwestionariusza Oceny Zdrowia) i SF-36 (Kwestionariusz Oceny Jakoœci ycia SF-36). Analizê rozwoju niepe³nosprawnoœci przeprowadzono w grupach wyró nionych ze wzglêdu na czas trwania choroby (do lat wczesne rzs, od 3 do 0 lat, powy ej 0 lat) oraz poziom niepe³nosprawnoœci (niski HAQ-DI poni ej, œredni HAQ-DI od do, wysoki powy ej ). Okreœlono wp³yw rozpoznania osteoporozy na ryzyko znalezienia siê w grupie chorych ze œrednim stopniem niepe³nosprawnoœci (w porównaniu z niskimi wartoœciami HAQ-DI) oraz w grupie z wysokim poziomem niesprawnoœci (w stosunku do œrednich wartoœci HAQ-DI), stosuj¹c analizê logistycznej regresji (System SAS). Ryzyko przedstawione w postaci ilorazu szans (OR) wyra a³o si³ê zwi¹zku pomiêdzy osteoporoz¹ i zwiêkszonym ryzykiem znalezienia siê grupie pacjentów o wy szym stopniu niepe³nosprawnoœci. Wyniki. W badanej grupie 84,9% stanowi³y kobiety. Œrednie dla wieku, czasu trwania choroby, bólu (VAS), wskaÿnika niepe³nosprawnoœci (HAQ-DI) i aktywnoœci rzs (DAS8) oraz skali wydolnoœci funkcjonalnej kwestionariusza SF-36, wynosi³y odpowiednio: 57.0 lat, 0.8 roku, 56 mm,.6, 5.5 oraz 9.6. Osteoporozê rozpoznano u 7 chorych (8.7%). Osteoporoza okaza³a siê byæ istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju niepe³nosprawnoœci u chorych z wy szym stopniem niepe³nosprawnoœci oraz œrednim (OR=6.7, p<0.000) i d³ugim (OR=.9, p<0.0) czasem trwania choroby. Osteoporoza nie by³a istotnym statystycznie predyktorem niepe³nosprawnoœci u pacjentów z ni szym poziomem wydolnoœci funkcjonalnej oraz krótkim (OR=.7, p=0.39), œrednim (OR=.9, p=0.0), i d³ugim (OR=0.7, p=0.58) czasem trwania rzs a tak e u chorych z wy szym poziomem niepe³nosprawnoœci i krótkim czasem trwania choroby (OR=.5, p=0.0). Wnioski. Uzyskanie informacji dotycz¹cej wspó³istnienia osteoporozy w pewnych grupach chorych na rzs mo e byæ cennym narzêdziem prognostycznym niepe³nosprawnoœci. Wydaje siê, e diagnostyka osteoporozy w przypadku aktywnego rzs trwaj¹cego powy ej lat mo e przynieœæ dodatkowe korzyœci zwi¹zane nie tylko z ocen¹ stanu metabolicznego tkanki kostnej. Wczesna selekcja pacjentów, u których osteoporoza jako jeden z wyk³adników stale utrzymuj¹cej siê wysokiej aktywnoœci choroby prowadzi w konsekwencji do szybszego obni enia jakoœci ycia, mo e byæ istotnym czynnikiem poprawy wyników leczenia rzs. L0 OSTEOPOROSIS IN THE PREDICTION OF DISABILITY IN RHEUMATOID ARTHRITIS PATIENTS Rupiñski R., Zieliñska A., Lewandowski Z., Filipowicz-Sosnowska A. Department of Rheumatology, Prof. Eleonora Reicher Institute of Rheumatology in Warsaw Spartañska, Warsaw, Poland Department of Epidemiology, Warsaw Medical Academy Key words: osteoporosis, rheumatoid arthritis, disability, quality of life, HAQ, SF-36 Background. Seeking the predictors of disability in rheumatoid arthritis (RA) play a crucial role in the improvement of the patients' quality of life. Diagnosis of the secondary osteoporosis, because of its connection with age, disease duration and activity, could bring some additional information about the increased risk of the disability. Objective. The aim of the study was to assess the value of osteoporosis for the prediction of disability in RA patients. Methods. 443 patients hospitalized in the Department of Rheumatology of the Prof. Eleonora Reicher Institute of Rheumatology in Warsaw between January 00 and March 006 with the diagnosis of RA based on ACR 987 criteria were included in a cross-sectional, observational study. HAQ-DI (Health Assessment Questionnaire Disability Index) and SF-36 (Medical Outcome Study Short Form 36) questionnaires were the main diagnostic tools of the disability and quality of life. Separate multivariate logistic regression analyses (SAS-System) were conducted to assess osteoporosis as the risk factor of the disability progression in the groups of patients divided according to disease duration (less or equal than years early RA, between 3 and 0 years, more then 0 years) and the level of disability (lower HAQ-DI less than, medium, high HAQ-DI more than ). Odds ratio (OR) was the measure of the relationship between osteoporosis and the risk of the higher disability level. Results. The analysis comprised 443 patients (84.9% women, mean age 57 years, disease duration 0.8 years, VAS for pain 56 mm, HAQ-DI.6, DAS8 5.5 and Physical Functioning scale of the SF ). Osteoporosis was diagnosed in 7 patients (8.7%). Osteoporosis turned out to be statistically significant risk factor of the disability development in RA patients with higher disability level and medium (OR=6.7, p<0.000) or long (OR=.9, p<0.0) duration of the disease. In four other groups lower baseline disability level with short (OR=.7, p=0.39), medium (OR=.9, p=0.0) and long disease duration and higher disability level (OR=.5, p=0.0) with short disease duration, no similar relationships were observed. Conclusions. Diagnosis of the osteoporosis in some RA patients could play important role in the prediction of disability development. It is of special importance to pay attention to patients with active disease of more than years in which the osteoporosis could be the prediction factor of the decreasing quality of life. The aim of such selection is to improve the disease outcome in RA. 93

19 L03 DEPRESJA JAKO PROBLEM PACJENTÓW CIERPI CYCH NA OSTEOPOROZÊ Chrzan B. R. Przychodnia Specjalistyczno-Rehabilitacyjna PULSANTIS we Wroc³awiu S³owa kluczowe: depresja, osteoporoza Osteoporoza stanowi powa ny problem medyczny, ekonomiczny, spo³eczny i psychologiczny. Najwiêkszymi problemami osteoporozy s¹ z³amania. Prowadz¹ one do inwalidztwa oraz wywo³uj¹ depresjê. W roku 990 stwierdzono na œwiecie z³amañ bli szego koñca koœci udowej, a wed³ug prognoz w roku 050 bêdzie ich Iloœæ chorych na depresjê towarzysz¹c¹ chorobom somatycznym w ci¹gu ostatnich kilku lat wzros³a kilkukrotnie. Celem pracy jest ocena czêstoœci wystêpowania zaburzeñ depresyjnych oraz okreœlenie stopnia depresji u pacjentów leczonych z powodu osteoporozy. Materia³ i metoda. badaniem objêto 00 chorych z rozpoznaniem osteoporozy leczonych w tutejszej placówce w latach Pacjenci wype³niali anonimowo ankietê Beck Depression Inventory. Udzia³ w badaniu by³ dobrowolny. Wyniki. spoœród 00 chorych badanych z pomoc¹ BDI 8% prezentowa³o zaburzenia depresyjne, 90% nie by³o œwiadomych obecnoœci u siebie dodatkowego schorzenia, 8% leczy³o siê z powodu depresji. Depresja o ³agodnym nasileniu wystêpowa³a u 5% pacjentów, o œrednim nasileniu u 48%. Osoby powy ej 65 roku ycia prezentowa³y zaburzenia depresyjne razy czêœciej ni w pozosta³ych grupach wiekowych. Nie zaobserwowano zwi¹zku pomiêdzy p³ci¹, a depresj¹. Wnioski. obecnoœæ osteoporozy przyczynia siê do wyst¹pienia depresji o ró nym nasileniu. Wiadomoœci uzyskane z ankiety przyczyni¹ siê w sposób istotny do rozumienia problemów trapi¹cych chorych i wypracowania kompleksowego modelu postêpowania obejmuj¹cego dodatkowo leczenie przeciwdepresyjne. L03 DEPRESSION AS A PROBLEM OF PATIENTS SUFFERING FROM OSTEOPOROSIS Chrzan B. R. Medical Centre Pulsantis in Wroclaw, Poland Key words: depression, osteoporosis Osteoporosis is a serious medical, economic, social and psychological problem. The most acute problems of osteoporosis are fractures. They lead to disability and evoke depression. In 990,600,000 fractures of the femoral bones were diagnosed all over the world and, according to the forecasts, there will be 6,50,000 cases in 050. The number of patients suffering from depression associated with somatic diseases increased by several times in recent years. The purpose of the present work is evaluation of the frequency of depression disorders and determining the degree of depression in patients treated for osteoporosis. Materials and methods. 00 patients diagnosed with osteoporosis were examined. The patients were treated in this hospital in the period from 006 to 007 and filled anonymously the Beck Depression Inventory questionnaire. Participation in the survey was voluntary. Results. from among 00 patients examined by BDI 8% showed depression disorders, 90% were not aware of their additional ailment, 8% were treated for depression. Weak symptoms of depression were found in 5% patients, medium symptoms in 48%. Persons aged over 65 years showed depression disorders twice as frequently as other age groups. No relation between the patients' gender and depression was found. Conclusions. osteoporosis contributes to depressions of various intensities. Information obtained from the survey would significantly contribute to understanding the problems tormenting the patients and to work out a complex model of treatment covering the antidepression therapy. 94

20 L04 WP YW ALENDRONIANU I RALOKSYFENU NA W ASNOŒCI MECHANICZNE KOŒCI UDOWEJ U OWARIEKTOMIZOWANYCH SZCZURÓW Pytlik M., Krajewska K., Œliwiñski L., Nowiñska B., Folwarczna J., Cegie³a U., Kaczmarczyk-Sedlak I., Janiec W., Trzeciak H. I. Katedra i Zak³ad Farmakologii, Œl¹ska Akademia Medyczna, Jagielloñska 4, 4-00 Sosnowiec S³owa kluczowe: alendronian, raloksifen, osteopenia, owariektomia, szczur Alendronian, aminobisfosfonian o silnym dzia³aniu antyresorpcyjnym, jest szeroko stosowany w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej. Raloksyfen, selektywny modulator receptorów estrogenowych, redukuje utratê koœci i zapobiega z³amaniom u kobiet po menopauzie. Dotychczas nie zosta³y poznane skutki jednoczesnego podawania alendronianu i raloksyfenu na uk³ad kostny w warunkach niedoboru estrogenów. Celem pracy by³o zbadanie wp³ywu alendronianu i raloksyfenu stosowanych jednoczeœnie na w³asnoœci mechaniczne koœci udowej u obustronnie owariektomizowanych szczurów. Badania przeprowadzono na 3 miesiêcznych samicach szczurów szczepu Wistar, które podzielono na 5 grup: I kontrolna pozornie operowana, II kontrolna owariektomizowana, III owariektomizowana, której podawano alendronian (3mg/kg p. o.), IV owariektomizowana, której podawano raloksyfen (5 mg /kg p. o.) V owariektomizowana, której podawano alendronian (3mg/kg p. o.) i raloksyfen (5 mg /kg p. o.). Obustronna owariektomia by³a wykonana 4 dni przed stosowaniem leków. Leki podawano raz dziennie sond¹ do o³¹dkowo (alendronian w godzinach rannych natomiast raloksifen w godzinach popo³udniowych) przez 8 dni. Badania w³asnoœci mechanicznych koœci udowej obejmowa³y oznaczenia: w trzonie (maksymalnej si³y wytrzymywanej przez trzon, si³y ³ami¹cej trzon, odkszta³cenia trzonu przy maksymalnej sile, sztywnoœci strukturalnej trzonu) natomiast w szyjce koœci udowej (si³ê powoduj¹c¹ jej z³amanie). Badano tak e masê koœci, zawartoœæ substancji mineralnych i wapnia w koœciach piszczelowej, udowej. Uzyskane wyniki wykaza³y, e niedobór estrogenów powoduje rozwój osteopenii z pogorszeniem w³asnoœci mechanicznych trzonu i szyjki koœci udowej. Alendronian lub raloksyfen stosowane oddzielnie hamuj¹ rozwój osteopenii w uk³adzie kostnym u owariektomizowanych szczurów i w niewielkim stopniu poprawiaj¹ parametry wytrzyma³oœciowe trzonu i szyjki koœci udowej. Alendronian stosowany jednoczeœnie z raloksyfenem u owariektomizowanych szczurów powoduje statystycznie istotn¹ poprawê w³asnoœci mechanicznych szyjki i trzonu koœci udowej w porównaniu z grup¹ kontroln¹ owariektomizowan¹. Ponadto si³a ³ami¹ca szyjkê koœci udowej by³a statystycznie znacz¹co wiêksza w odniesieniu do wyników grupy otrzymuj¹cej alendronian oddzielnie, natomiast maksymalna si³a wytrzymywana przez trzon by³a statystycznie istotnie wiêksza w porównaniu do wyników grupy otrzymuj¹cej tylko raloksyfen. Jednoczesne stosowanie alendronianu i raloksifeneu u owariektomizowanych szczurów wykazuje silniejsze dzia³anie prewencyjne na rozwój osteopenii ni podawanie ka dego tych leków osobno. L04 EFFECT OF CONCURRENT ADMINISTRATION OF ALENDRONATE AND RALOXIFENE ON THE MECHANICAL PROPERTIES OF THE FEMUR IN OVARIECTOMIZED RATS Pytlik M., Krajewska K., Œliwiñski L., Nowiñska B., Folwarczna J., Cegie³a U., Kaczmarczyk-Sedlak I., Janiec W., Trzeciak H. I. Department of Pharmacology, Medical University of Silesia, Jagielloñska, 4-00 Sosnowiec, Poland Key words: alendronate, raloksifen, osteopenia, ovariectomy, rat Alendronate, an aminobisphosphonate with potent antiresorptive activity, is used in the treatment of postmenopausal osteoporosis. Raloxifene is a selective estrogen receptor modulator. It reduces bone loss and prevents fractures in postmenopausal women. The effect of concurrent administration of alendronate and raloxifene on the osseous system in estrogen deficiency has not been exhaustively studied. The aim of the present study was to investigate the effect of concurrent administration of alendronate and raloxifene on mechanical properties of the femoral bone in bilaterally ovariectomized rats. The experiments were carried out on 3-month-old Wistar rats, divided into 5 groups: I sham operated control rats, II ovariectomized control rats, III ovariectomized rats, which were administered alendronate (3 mg/kg p. o.), IV ovariectomized rats, which were administered raloxifene (5 mg/kg p. o.), V ovariectomized rats, which were administered alendronate (3 mg/kg p. o.) and raloxifene (5 mg/kg p. o.). The bilateral ovariectomy was conducted 4 days before the start of drug administration. The drugs were administered to the rats by daily oral gavage (alendronate in the morning, raloxifene in the afternoon) for 8 days. 95