Sztuka i kultura w życiu dzieci

Transkrypt

1 Sztuka i kultura w życiu dzieci

2 2 Brave Kids Brave Kids 3 SPIS TREśCI Sztuka i kultura w życiu dzieci 3 wstęp 4 czechy 8 polska 10 uganda 12 peru 16 autonomia palestyńska 18 inguszetia autorzy publikacji Jakub Lambrych, Anna Waz, Karolina Nowak, Iwona Frydryszak, Dorota Gawarkiewicz zdjęcie na okładce zdjęcia Joanna Stoga (z wyjątkiem str Jakub Lambrych) kontakt bravekids@bravefestival.pl projekt graficzny i skład Kaja Gliwa parastudio* B rave Kids to edukacyjny program realizowany od 2009 roku. Jego zasadniczym celem jest spotkanie artystycznych zespołów dziecięcych i młodzieżowych, w tym pochodzących ze środowisk ubogich oraz z miejsc dotkniętych klęskami żywiołowymi i konfliktami społeczno-politycznymi, a także grup pochodzących z państw wysoko rozwiniętych, które borykają się z problemami i chorobami cywilizacyjnymi takimi jak konsumpcjonizm, depresja czy samotność. Ci młodzi artyści używają sztuki jako narzędzia ułatwiającego społeczną przemianę i pomagającego wyzwolić się z niszczących ograniczeń. Powołując się na artykuł 22, 26, a zwłaszcza na artykuły 29 i 31 Konwencji o prawach dziecka, podkreśla się prawo każdego człowieka do edukacji i uczestnictwa w życiu kulturalnym, zaznaczając przy tym, że kultura i sztuka są podstawowymi elementami wszechstronnej edukacji. Poprzez Brave Kids pragniemy pokazać różnorodność kultury światowej mieszkańcom Polski, a przez to promować postawy zrozumienia i otwartości względem drugiego człowieka. Jedną z głównych konkluzji Mapy drogowej unesco dla edukacji artystycznej przyjętej na I Światowej Konferencji na temat Edukacji Artystycznej jest stwierdzenie, iż sztuka znacząco przyczynia się do rozwoju kompetencji emocjonalnych, które w znacznym stopniu uległy osłabieniu w społeczeństwach xxi wieku. Kompetencje te natomiast mają udział w podejmowaniu decyzji, a także uwarunkowują działania i idee, umożliwiając refleksję i formułowanie opinii. Bez zaangażowania emocjonalnego wszelkie działania, idee lub decyzje opierają się wyłącznie na podstawach racjonalnych. Moralne postępowanie, które stanowi fundament postawy obywatelskiej wymaga zaangażowania emocjonalnego. Zdaniem profesora [Antonina] Domasia, poprzez pobudzanie rozwoju emocjonalnego, edukacja artystyczna może zapewnić równowagę miedzy rozwojem poznawczym i emocjonalnym, a tym samym sprzyjać budowaniu kultury pokoju. Niniejsza publikacja powstała by dać głos reprezentantom grup dziecięcych, które w swoim codziennym życiu mają czas na wspólne działania artystyczne z innymi dziećmi, a tym samym starają się wpływać na życie swoje i swojego otoczenia. Pięcioro z nich to uczestnicy programu Brave Kids Wywiady zostały uzupełnione o krótką charakterystykę środowiska, z którego się wywodzą i mogą zostać wykorzystane do edukacji globalnej w gimnazjum i szkole średniej. Publikacja powstała w ramach inicjatywy edukacyjnej projektu brave kids peru rozwój dzieci i młodzieży mieszkających na ulicach i w tzw. pueblo jovenes w Limie Konkursu Ministra Spraw Zagranicznych Wolontariat polska pomoc WOLONTARIAT POLSKA POMOC Od 2008 roku msz realizuje program Wolontariat polska pomoc, którego celem jest wspieranie bezpośredniego zaangażowania polskich obywateli w pomoc mieszkańcom państw rozwijających się oraz upowszechnienie w polskim społeczeństwie wiedzy o problemach, z jakimi te państwa się zmagają. Jest to nowy i ważny element programu polskiej pomocy zagranicznej, w którego ramach Polska wspiera inicjatywy na rzecz krajów o niższych wskaźnikach rozwoju. Dzięki dotacji msz wolontariusze biorący udział w programie mają zapewnione finansowanie kosztów podróży, pobytu i ubezpieczenia, a także dostosowane do specyfiki konkretnego zadania szkolenia i kursy prowadzone przez msz oraz organizacje zaangażowane w projekt. Na miejscu wolontariusze przebywają pod opieką organizacji przyjmującej; ich praca trwa minimum 6 tygodni w przypadku projektów krótkoterminowych lub minimum 3 miesiące w przypadku projektów długoterminowych. Finansowe wsparcie obejmuje również inicjatywy edukacyjne podjęte przez wolontariusza po powrocie do Polski. Broszura Sztuka i Kultura w życiu dzieci jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Kultury Teatralnej Pieśń Kozła. Utwór powstał w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej realizowanej za pośrednictwem msz rp w roku 2011.Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej.

3 4 Brave Kids Brave Kids 5 Czechy Sytuacja romskich dzieci czechy czech republic C zechy (Republika Czeska) to nasz południowy sąsiad, demokratyczny kraj w Europie Środkowej. Od północy graniczy z Polską, z Niemcami na północnym-zachodzie, Austrią od południa i Słowacją od wschodu. Z Czechami, oprócz granicy, dzielimy także przestrzeń życiową dla dość licznej społeczności romskiej. Romowie to grupa, wywodząca się z Półwyspu Indyjskiego, która około ix/x wieku rozpoczęła wędrówkę na zachód w kierunku Azji Centralnej i Europy Południowej, zakładając po drodze pierwsze stałe osady. Część z nich kontynuowała przemieszczanie się, by w xiv wieku dotrzeć m.in. na tereny dzisiejszej Czeskiej Republiki (wiek xv to pojawienie się Romów w niemal całej Europie). Społeczność romska w całej swojej historii zmagała się z naciskami ze strony wielu państw na stałe ich osiedlenie się na poszczególnych terytoriach. Okres i i ii wojny światowej to pogłębiające się prześladowania tej mniejszości. Po zakończeniu ii wojny sytuacja Romów niewiele się jednak zmieniła. Romowie to grupa etniczna bez przynaleźności państwowej, zamieszkująca obecnie wiele państw świata. Nomadyczny, tułaczy charakter, brak przywiązania do miejsca, niejednolitość języka, przejawiająca się w funkcjonowaniu wielu dialektów języka romskiego (romani) z jednej strony, a obecne w umysłach ludzi spoza tej grupy stereotypy z drugiej strony, wpływają na ciągłe problemy z integracją Romów w społeczeństwach, w których żyją. Są oni jedną z najliczniejszych mniejszości etnicznych w Europie Środkowej, ale też jedną z najmniej znanych i najbardziej dyskryminowanych. O ile w Polsce na 38 mln ludzi przypada około 30 tyś. Romów, o tyle w Czechach, liczących niewiele ponad 10 mln mieszkańców liczba ta stanowi grupę około 300 tyś. osób, z czego 80 tyś. Romów żyje w tzw. obszarach społecznie wykluczonych potocznie zwanych gettami. Romowie w Republice Czeskiej mają ograniczony dostęp do pełnego korzystania z przynależnych im praw, takich jak dostęp do mieszkania, edukacji, zatrudnienia czy opieki zdrowotnej. Wielu Romów nadal żyje w trudnych warunkach bytowych (często bez prądu, kanalizacji), co pogłębia ich marginalizację i wykluczenie społeczne. Edukacja, będąca szansą dla młodych na wyjście z getta i zintegrowanie się z równieśnikami, także pozostaje poza ich zasięgiem. Dzieci romskie umieszczane są bowiem w specjalnych klasach, przeznaczonych wyłącznie dla tej grupy społecznej (Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, iż jest to praktyka dyskryminująca i narusza Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności orzeczenie z 2007 roku). Wyniki badań, opublikowane przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (fra), w grudniu 2009, pokazują, że w Republice Czeskiej z przejawami dyskryminacji spotkało się w 2008 roku aż 64% Romów, 42% padło zaś ofiarą działalności przestępczej. Dla większości Romów złe doświadczenia związane z wcześniejszymi formami przymusowej integracji stanowią impuls do społecznego zamknięcia. Stąd tak ważnym wydarzeniem, nabierającym z perspektywy czasu wielowymiarowego znaczenia, stał się udział romskiej grupy dziecięcej MiniMerci z Czech w Brave Kids w 2011 roku. Grupa ta, złożona z 12-stu tancerzy i tancerek, reprezentuje około 10-tyś. społeczność romską Brna (samo miasto, 2-gie pod względem liczby ludności w Czechach, zamieszkuje 300 tys. osób romskiego pochodzenia). Na festiwalu towarzyszyły im liderka Lenka Sládečková z organizacji sdružení Petrov, która od 2009 objęła opiekę nad zespołem. MiniMerci powstało w 2009 roku, jako wyodrębniona część tanecznego zespołu Merci, powołanego w 2001 roku przez Monikę Balogovą nauczycielkę tańca. Skupia najmłodsze dzieci romskie w wieku 3-13 lat. Projekt zespołu tanecznego powstał, by zachęcić romskie dzieci do nauki. W centrum w Zabrdovicach, gdzie odbywają się treningi, prowadzony jest program douczania (m.in. pomoc w odrabianiu zajęć domowych). Zasada jest prosta: dzieci romskie, które regularnie uczęszczają do szkoły, mają lekcje do odrobienia, co oznacza, że mogą być objęte programem douczania. Udział w programie zaś otwiera drogę do zajęć dodatkowych, jakim są lekcje tańca w zespole MiniMerci. Uczestnictwo w zajęciach to także wydostanie się choć na chwilę z obszaru społecznie wykluczonego, w jakim przyszło im żyć, potocznie nazywanego Bronxem (lub kalo foros czarne miasto). To właśnie spektakl The Black City Dance (Taniec z Czarnego Miasta) został zaprezentowany w trakcie drugiej edycji Barve Kids w 2011 roku. Przyjazd dzieci romskich do Wrocławia to wędrówka nie tak odległa w wymiarze fizycznym, ale pozwalająca im być może odnaleźć trwałe wartości w dziecięcym świecie, wolnym od stereotypów i pozbawionym uprzedzeń. Wyrażanie się poprzez własną kulturę, daje dzieciom poczucie wspólnoty, silnie określające ich społeczną tożsamość. To także budowanie siły i pozbycie się lęku w kontakcie z obcymi spoza grupy w terminologii romskiej: gadźami a przez to możliwość spełniania się dziecięcych marzeń, jak choćby chęć zostania aktorką jak wyznaje jedna z romskich dziewczynek Misza (8 lat). Raport ue: Czescy Romowie najbardziej dyskryminowaną mniejszością, z dnia Sytuacja społeczności romskiej w Europie, w_europie.pdf, z dnia P.Godwin, Cyganie. Obcy świata, National Geographic, kwiecień 2001, nr 4. Seminarium Inspirujący Ludzie, spotkanie z Vojtěch Lavičką (Gypsy.Cz) w ramach Brave Festival Serwis o Romach, z dnia Brave. Maska, Katalog 2011.

4 6 Brave Kids Brave Kids 7 Misa, Natalka, Amelia z Republiki Czeskiej uczestniczki brave kids 2011 Ile masz lat? W jakim wieku jesteś? 8 lat. Z jakiego miasta jesteś? Z Brna. Jak wygląda Twoja szkoła? Jest duża, ma okna, dach A jaki ma kolor? Szkoła jest pomarańczowa. A co robisz jak masz wakacje? Gramy sobie. A w co gracie? Bawimy się z małymi kotkami. A co robicie żeby rodzicie byli zadowoleni? Sprzątamy, jesteśmy grzeczni. A kim chciałabyś być, jak będziesz już duża? Aktorką! W telewizji, w teatrze? W telewizji. Chciałabyś grać w filmach? Tak. A komu chciałabyś pomóc? Chorym ludziom. A co dla Ciebie znaczy przyjaźń? Kto jest Twoim najlepszym przyjacielem? Moją najlepszą przyjaciółką jest Natalka. A co Cię denerwuje, złości? Gdy ktoś jest na mnie zły, wtedy też się denerwuję. A co Cię złości u dorosłych? Nic. Gdzie byś chciała pojechać, gdybyś mogła? Do Włoch. A dlaczego właśnie tam? Bardzo mi się tam podoba, ale jeszcze nigdy tam nie byłam. A jakie masz obowiązki w domu? Muszę się uczyć.

5 8 Brave Kids Brave Kids 9 Polska Świetlice Wrocławia polska poland Od początku istnienia w Brave Kids brali udział mali uczestnicy z różnych krajów świata, m.in. z Ugandy, Rwandy, Zimbabwe, Kaukazu czy Nepalu. Większość tych miejsc to trudne rejony, gdzie ludzie na co dzień zmagają się ze skutkami wojen, powszechną dyskryminacją czy stereotypami. Polska jako kraj bezpieczny stanowi dla młodych uczestników Brave Kids ucieczkę od codzienności, daje im możliwość poznania równieśników z innych kultur, wzajemnej nauki czy wreszcie wyrażania siebie poprzez sztukę. Od dwóch lat w projekcie biorą udział również grupy dzieci z Polski. Dla nich także kontakt z uczestnikami z całego świata jest niezwykle wartościowym doświadczeniem. W 2010 roku w projekcie wzięły udział dzieci z wrocławskich świetlic Źródełko oraz Światoteka, a w 2011 ponownie dzieci i młodzież z Biblioteki Światoteki. Źródełko to świetlica środowiskowa działająca przy Rzymskokatolickiej Parafii św. Jadwigi od 10 lat. Swoje działania skupia na wspieraniu rozwoju dzieci i młodzieży organizując zajęcia w czasie wolnym od nauki. Dzieci mogą korzystać z bezpłatnych zajęć edukacyjnych (korepetycji), zajęć profilaktycznych, sportowych, kursów pierwszej pomocy, czy też z rozmaitych działań rozwijających zainteresowania plastyczne, muzyczne, teatralne, dziennikarskie i taneczne. Świetlica organizuje także wyjścia rekreacyjne, zimowiska i kolonie letnie dla swoich podopiecznych. Światoteka powstała w ramach inicjatywy programu Partnerstwo dla Dzieci rozwijanej przez Fundację Wspólna Droga. Swoje działania prowadzi na Warszawskiej Pradze Północ oraz we Wrocławiu. W Światotece dzieci i młodzież z różnych środowisk w ramach edukacji nieformalnej mogą rozwijać swoje pasje, zainteresowania i zdobywać wiedzę. Organizowane są m.in. zajęcia plastyczne, komputerowe, kursy fotografii i filmu. Wrocławska Światoteka jest dziełem współpracy Fundacji Wspólna Droga, Dolnośląskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu oraz Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów klanza. Fundacja wyposażyła Dział Pracy z Dziećmi w bibliotece w sprzęt multimedialny, dzięki czemu dzieci i młodzież ze środowisk marginalizowanych i ubogich ma szansę nauki i korzystania z komputerów w ramach laboratorium multimedialnego. Zajęcia z dziećmi prowadzą pedagodzy z wrocławskiej klanzy, przy wykorzystaniu metod pedagogiki zabawy i pedagogiki ulicy. Tak wiele możliwości kreatywnego działania nie tylko rozwija dziecięce pasje i zainteresowania, ale również sprzyja nabywaniu umiejętności społecznych. Ponadto, w ramach spotkań w Dziele Pracy z Dziećmi Bibliotece Siedmiu Kontynentów dzieci w ramach cyklu Uśmiech Świata poznają kulturę, obyczaje i życie ludzi różnych narodowości oraz smaki i zapachy innych kultur. Biblioteka Światoteka, [na:] (dostęp: ). Katalogi Brave Festival 2009, 2010 i Kuba lat 11, Polska uczestnik brave kids 2011 Jaki przedmiot najbardziej Ciebie interesuje w szkole? Technika, ponieważ robimy na tych zajęciach czasami latawce, czasami wyszywamy misia, a najczęściej robimy modele łodzi podwodnych. Wykonujemy je z drewna. Po zrobieniu latawców próbujemy je na podwórkach, one naprawdę latają jak jest dobry wiatr. Bardzo lubię w-f i język polski. Te przedmioty idą mi bardzo dobrze, w czwartej klasie byłem bardzo dobry z ortografii. Lubię też historię, czyli raczej takie przedmioty humanistyczne. Nienawidzę matematyki, bo jej nie rozumiem. Jak lubisz spędzać wakacje? W wakacje jeżdżę do prababci do Opola. Tam są dobre dzieci. Tam był taki jeden pan, który pracował w sklepie zoologicznym i jak miałem psa Czaje to często do niego chodziłem i się z nim zaprzyjaźniłem. Czasami jak coś kupowaliśmy, to dawał nam jeszcze coś gratis. W wakacje przyjeżdżają też rodzice, to znaczy przeważnie mama. W Opolu bawimy się na placu zabaw, gramy w koszykówkę. Place zabaw są blisko, więc sami możemy chodzić. Są one dobre, nie ma czarnych charakterów, dzieci pożyczają nam nieraz swoje rowery. Co podobało Ci się w tegorocznej edycji Brave Kids? W tym roku bardzo smakowały mi obiady. Miło spędzałem czas z innymi dziećmi, uwielbiałem występować na scenie. Nauczyłem się też tańczyć breakedance. Jak się porozumiewaliście z innymi dziećmi podczas Brave Kids? Porozumiewaliśmy się znakami. Dało się dogadać, choć na początku w ogóle, później było jednak ok. Na przykład z Czechami, ten mały chłopczyk (zapomniałem imienia) mówił, że bolą go nożyczki, a to znaczyło nogi. Co byś chciał robić w przyszłości? Chciałbym być informatykiem. Na pewno nie chciałbym być mechanikiem, bo bym musiał w smarach siedzieć. Lubię komputery jak każdy dzieciak. Do mdku chodzę na komputery. Jak spędzasz wolny czas? Jak nie pada, to gram z bratem w piłkę. Czasami gram z nim w football amerykański i baseball. Moja ciocia dostała od wujka taki mały kij do baseballa i jak jestem u niej to zawsze gram. Lubię grać w gry komputerowe, ale one po czasie się nudzą. Lubię oglądać telewizję np. Misia Yogi. Jakie masz obowiązki w domu? Robię lekcję. Jestem pilnym uczniem, jak nie jestem chory. Sprzątam, czasem pomagam w zakupach. Chciałbyś być dorosły? Nie. Podoba mi się teraz, kiedy mam 11 lat. Jakich masz kolegów w szkole? Mam jednego kolegę, jest mniejszy, ale chodzi do tej samej klasy. Chodzę z nim na obiady i jak w 3 klasie był trzeci dzwonek to razem krzyczeliśmy Alarm obiadowy!!!!. To jest mój najbliższy kolega, taki od przedszkola, reszty nie za bardzo lubię. Co Ciebie wkurza? Brat. Czasami się z nim bawię, ale tylko wtedy kiedy mnie nie denerwuje. Denerwują mnie również koledzy, a także nauczyciele i dyrektor szkoły. Nauczyciel od w-f czasami nie pozwala mi przychodzić na swoje lekcje, jak mam inne zajęcia i to też mnie strasznie denerwuje. Co byś chciał zmienić w swoim otoczeniu? Tak. Chciałbym zmienić ludzi na podwórku, dzieci te złe, żeby ich nie było. Żeby pomalowali bloki, a nie je wyburzali tak jak naszą kamienice chcą wyburzyć. Chciałbym zostać koło Kreci i koło Kuli. To są psy sąsiadów z innych bram. Kula Golden Retriever, Krecia jamnikowaty. Bawię się z nimi. Wyburzają naszą kamienicę, ponieważ chcą poszerzyć drogę na Euro Niby. Jeszcze nie wiedzą gdzie będziemy mieszkać. Chciałbym tu zostać, lubię to miejsce, a najbardziej psy. Chciałbym mieć psa, ale babcia mi nie pozwala. Jakie masz marzenia? Chciałbym, aby moja prababcia nie umarła, aby doszła do wieku 100 lat. Moja prababcia dobrze się trzyma. My dzwonimy i dbamy o nią. Chciałbym mieć dobrych kolegów i żyć długo i szczęśliwie. Jak spędzasz święta bożonarodzeniowe? Spędzam je z babcią. Jeździmy do Opola do prababci tam spędzamy święta. Trochę zostajemy, a później wracamy do Wrocławia. Jest tam też ciocia, ciocia Basia, taka ciocia co jest w Ameryce i jeszcze inna ciocia. Jest przyjemnie. Czasami przyjeżdża też mama. Czy w przyszłości chciałbyś brać udział w podobnych akcjach co Brave Kids? Chciałbym brać udział w takich akcjach jak Brave Kids. Dużo działam. Najwięcej na konkursach szkolnych. Biorę w nich udział najczęściej. Dużo wygrywam, najczęściej gry logiczne. Gdzie byś chciał pojechać? Rio de Janeiro, kanion w Kolorado. Chciałbym też odwiedzić Kraków. Byłem tam z mamą w salonie gier. Mam nawet zdjęcia. I wygraliśmy bardzo dużo papierków dzięki nim można grać dalej. Miasto też jest fajne. W Europie to chciałbym odwiedzić Paryż i zobaczyć wieżę Eiffla.

6 10 Brave Kids Brave Kids 11 Uganda Północ a południe uganda uganda U ganda to stosunkowo niewielki kraj w Afryce Wschodniej, sąsiadujący z Kenią, Demokratyczną Republiką Konga, Południowym Sudanem, Tanzanią oraz Rwandą. Położona w rejonie Wielkich Jezior Afrykańskich, bogata w zasoby naturalne wydawać mogłaby się miejscem, gdzie ludziom pośród malowniczego krajobrazu żyje się w dostatku. Rzeczywiście, Uganda słynie z rozwiniętej turystyki safari i jest celem wielu podróżników spoza kontynentu, jednak ta sielankowa wizja dotyczy tylko południowej części kraju. Życie w Ugandzie północnej wygląda zupełnie inaczej, jego obraz bliski jest stereotypowemu postrzeganiu Afryki jako zmagającej się z ubóstwem, chorobami i przemocą. Obecna sytuacja w kraju jest wynikiem przede wszystkim wielu tragicznych w skutkach decyzji politycznych podejmowanych w drugiej połowie xx wieku. Choć Uganda uzyskała niepodległość państwową w roku 1962, był to dopiero początek dekad władzy dyktatorów i koszmaru tysięcy ludzi. Przez lata dochodziło do prześladowań i torturowań ludzi na szeroką skalę, a wszystko to w imię polityki jednego człowieka. W latach 70 za rządów Idiego Amina życie straciło ponad 300 tysięcy mieszkańców Ugandy. Ponadto, kraj bezpowrotnie popadł w ruinę ekonomiczną. Obalenie reżimu Amina było konsekwencją ponad rocznego konfliktu między Ugandą a Tanzanią. Pozornie szczęśliwy finał w 1979 roku doprowadził jednak do wewnętrznych walk o władzę i w następstwie pięcioletniej wojny domowej. Od 1986 roku funkcję prezydenta pełni Yoweri Musaveni, postać nie mniej kontrowersyjna jak jego poprzednicy. Musaveni często stawiany jest za wzór nowego pokolenia przywódców krajów afrykańskich przede wszystkim udało mu się względnie ustabilizować sytuację ekonomiczną w Ugandzie, jak również zawdzęcza mu się sukcesywnie prowadzoną kampanię przeciw aids. Mimo tego, nie bez powodu jego rządy określane są mianem demokratycznej dyktatury. To właśnie w ostatnich latach świat przyglądał się największym tragediom jakie spotkały Ugandę. W wyniku trwającego do dziś konfliktu zbrojnego, kraj został podzielony. Podczas gdy na południu kwitła turystyka safari, a ludzie żyli bezpiecznie, na północy kraju wybuchła wojna. Kolejny raz za wszystkim stanął jeden człowiek, tym razem to Joseph Kony, samozwańczy prorok, fanatyk religijny, twórca ugrupowania Armii Bożego Oporu (ang. lra Lord s Resistance Army). Celem tej organizacji było obalenie rządu Ugandy, wprowadzenie demokracji, przywrócenie pokoju i dobrobytu społeczeństwu. By dojść do celu, lra stosowała jednak wyjątkowo brutalne środki. Dopuszczono się łamania praw człowieka, zabójstw, porwań czy wykorzystywania seksualnego kobiet i dzieci. To właśnie rola najmłodszych w całym konflikcie jest najbardziej szokująca. W szeregi armii wcielano (przymusowo, głównie poprzez porwanie) nawet kilkuletnie dzieci. Uczono je posługiwać się bronią, zabijać, przechodzić obojętnie obok śmierci. Mali żołnierze okazali się cenną siłą militarną, bo łatwiej poddać ich manipulacji i wymusić posłuszeństwo. Szacuje się, że od początku istnienia lra zmusiła do pracy ponad 10 tysięcy dzieci, a ponieważ umieszcza się je zwykle na pierwszej linii frontu podczas walk, wiele z nich ginie. Mimo, że od 2005 roku liderzy Armii Bożego Oporu są oficjalnie ścigani za zbrodnie, a kilku z nich zginęło, koszmar ugandyjskich dzieci ciągle trwa. Oprócz trudnej sytuacji społeczno-politycznej, mieszkańcy kraju nadal borykają się z konsekwencjami rządów byłych dyktatorów, które odbiły się szerokim echem w sferze ekonomicznej. W 2000 roku Ugandę oficjalnie zaliczono do grupy 40 państw świata najsłabiej rozwiniętych, posiadajacych wysoki stopień zadłużenia. Kolejną kwestią są problemy zdrowotne. Choć odsetek osób zarażonych hiv/aids jest jednym z niższych w Afryce, Uganda zmaga się z innymi epidemiami, jak np. malaria. W obliczu obecnej sytuacji społeczno-politycznej dorastanie w Ugandzie stanowi dla dzieci spore wyzwanie. Breakdance Project Uganda (bpu) jest przykładem inicjatywy lokalnej, która wyszła pokrzywdzonym dzieciom naprzeciw. To działająca od 2006 roku organizacja non-profit, która promuje pozytywne zmiany społeczne poprzez hip-hop. Powstała w wyniku niezwykłej motywacji, chęci pozytywnych zmian i determinacji trzech osób: Abramza Tekya (artysty hip-hopowego, breakdancera), Emilie Dineen (B-girl z Irlandii) oraz Antonio (breakdancera z Ugandy). Breakdance Project Uganda prowadzi darmowe warsztaty breakdance u dwa razy w tygodniu w Sharing Youth Center w Kampali. bpu stanowi nie tylko możliwość nauki tańca, jest to przede wszystkim palatforma wymiany umiejętności, gdzie uczestniczy uczą siebie nawzajem. Projekt skierowany jest do wszystkich, bez względu na tożsamość etniczną, rasę, religię czy klasę społeczną. bpu łączy zarówno osoby z wyższym wykształceniem, jak i dzieci ulicy dotknięte chorobą czy wojną. Organizacja działa na rzecz zredukowania różnic społecznych i promowania możliwości równego rozwoju, kształci u uczestników poczucie własnej wartości, umiejętności przywódcze oraz stwarza nowe miejsca pracy dla prywatnych nauczycieli i artystów występujących na pokazach. W warsztatach biorą udział mieszkańcy zarówno z południowej jak i północnej części Ugandy, dzięki czemu uczestnicy mają szansę przekonać się, że niczym się od siebie nie różnią, a krzywdzące stereotypy na temat obu grup odchodzą w niepamięć. W 2011 roku projekt Brave Kids gościł uczestników Breakdance Project Uganda z obu części kraju. Na co dzień działa w domach dziecka, więzieniach dla nieletnich, lokalnych i międzynarodowych szkołach oraz w centrach młodzieżowych i lokalnych ośrodkach w północnej, wschodniej i południowej Ugandzie. Od 2009 roku w Gulu na północy Ugandy otworzono filię Breakdance Project Uganda we współpracy ze Straight Talk Foundation. BPU aktywnie wspiera formalne i nieformalne możliwości kształcenia poprzez propagowanie edukacji i współpracy partnerskiej z innymi organizacjami. Zapewnia tym samym swoim członkom dogodny dostęp do edukacji. Obejmuje ona przede wszystkim umiejętność pracy z multimediami, szkolenia z zakresu sztuk wizualnych, mentoring partnerski oraz nieodpłatne doradztwo i przesłuchania, przeglądy i sesje egzaminacyjne. Projekt sprzedaje również koszulki z ręcznymi nadrukami, pomagając w ten sposób niepełnosprawnym członkom w zbieraniu funduszy na opłatę czesnego w szkołach. A Country Study: Uganda, [na:] (dostęp: ) Breakdance Project Uganda, [na:] (dostęp: ). (HIPC) The Enhanced Heavily Indebted Poor Countries Initiative, [na:] (dostęp: ). Idi Amin, [na:] (dostęp: ). Konarski Maciej, LRA armia szalonego proroka, [na:] (dostęp: ). Tanzanian-Ugandan War , [na:] (dostęp: ). The Parliament of the Republic of Uganda, [na:] (dostęp: ). Uganda dryfując między kontrastami, [na:] (dostęp: ). Uganda konflikt na północy kraju, [na:] polnocy_kraju, (dostęp: ). Ester lat 12, Uganda uczestniczka brave kids 2009 i 2011 Jak masz na imię? Ester Ile masz lat? 12. Opowiedz o swoim środowisku, o otoczeniu, z którego pochodzisz jak duża jest miejscowość z której pochodzisz? Pochodzę ze stolicy Ugandy Kampali. Mieszkam w koszarach na przedmieściu, a mój ojciec jest policjantem. Powiedz coś na temat swojej szkoły, jak to wygląda w Kampali? Ile dni w tygodniu spędzasz w szkole? 6 dni. Teraz nie mam wakacji, te skończyły się miesiąc temu. Wakacje w Ugandzie trwają tylko miesiąc. Co robiłaś podczas wakacji? Właściwie to nic, ale mieliśmy zorganizowane różne wakacyjne imprezy. Odwiedziłam też swoją babcię i ciocię. Kiedy wróciłam do siebie do domu i trenowałam breakdance. Masz swój ulubiony przedmiot w szkole? Tak. Matematykę. A którego nie lubisz? Fizyki. Co lubisz robić w swoim wolnym czasie po szkole? Lubię czytać książki. Poza szkołą raczej nie spotykam się z kolegami. Widzę ich tylko, gdy wracamy wspólnie do domu ze szkoły. Czasami chodzę też do kościoła, odrabiam lekcje i ćwiczę breakdance bardzo to lubię. Najbardziej lubię breakdance. A więc większość czasu po szkole spędzasz w domu. Masz jakieś obowiązki? Właściwie nie, bo jestem najmłodsza w domu. Czasami zmywam naczynia. Czyli masz rodzeństwo? Tak, mam starszego brata i siostrę. Czy mówią Ci co masz robić? Tak. Ponieważ są dużo starsi brat w tym roku kończy 17 lat, a siostra 19. Chciałabyś być już dorosła? Tak jak oni? Chyba nie. To wiąże się z odpowiedzialnością i niezależnością, ale nie chciałabym być dorosła. Chociaż lubię być odpowiedzialna za różne rzeczy. A czego nie lubisz w dorosłych? Tego, że palą papierosy. Gdybyś mogła wybrać, to gdzie byś chciała pojechać? Teraz jestem w Polsce i bardzo mi się tu podoba. Gdybym mogła wybrać, to pojechałabym do Danii. Jakie jest Twoje marzenie? Chciałabym być inżynierem, chociaż nie lubię fizyki. A co Ciebie najbardziej denerwuje? Najbardziej stresuję się, gdy mam wyjść pierwsza na scenę.

7 12 Brave Kids Brave Kids 13 Peru sytuacja dzieci ulicy peru peru P eru (Republika Peru) to ponad 29-milionowy kraj w Ameryce Południowej, położony nad Oceanem Spokojnym. Na północy graniczący z Ekwadorem i Kolumbią; z Brazylią i Boliwią na wschodzie; z Chile od strony południowej. Wyróżnić tu można trzy główne regiony geograficzne, w dużej mierze determinujące warunki i jakość życia mieszkańców. Pierwszym z nich jest wybrzeże (hiszp. costa) pas przybrzeżny położony wzdłuż Oceanu Spokojnego o krajobrazie półpustynnym i pustynnym, najczęściej nawiedzany przez trzęsienia ziemi. Drugi z regionów to łańcuchy górskie Kordylierów (hiszp. sierra), usytuowany dalej na wschód. Dżungla (hiszp. selva) natomiast obejmuje część lesistej doliny Amazonki. Poza zróżnicowaniem geograficznym, Peru to także mozaika etniczna. Około 45% mieszkańców kraju stanowią rdzenni mieszkańcy Indianie (głównie Keczua i Ajmara), Metysi 37% Biali 15%, Murzyni, Mulaci, Japończycy, Chińczycy 3%. Pod względem gospodarczym Peru zalicza się do tzw. krajów-reformatorów, które konsekwentnie podążając drogą reform, w minimalnym stopniu odczuły efekty kryzysu światowego z lat 2008/9. Przed tym okresem Peru było jednym z liderów rozwoju gospodarczego (wzrost gospodarczy na poziomie 9%), w czasie kryzysu udało się utrzymać wskaźnik dodatni. Przyczyniła się do tego między innymi silna pozycja przemysłu wydobywczego (główne surowce to: ropa naftowa, gaz ziemny, rudy żelaza, cynku, miedzi, cyny, ołowiu, srebra). Wysoki wzrost gospodarczy (obecnie na poziomie 6%), spadek stopy ubóstwa z 48% (2005) do 31% (2011), w tym skrajnego ubóstwa z 17,4% do 9,8%, rosnący współczynnik piśmiennictwa na poziomie około 90% czy spadek liczby zgonów wśród niemowląt, to niewątpliwe powody do zadowolenia. Bezrobocie zmalało, choć miejscami sięga ono nawet 60%, gdyż Peru to kraj ogromnych dysproporcji. Względnie wysoka wartość wskaźników wzrostu gospodarczego nie przekłada się jednak na poziom życia większości mieszkańców, uwypuklając dalsze kontrasty. Pas wybrzeża stanowi około 12% powierzchni kraju, a zamieszkuje go większość ludności Peru. Położona w tym rejonie Lima stolica kraju wraz z przedmieściami liczy ponad 8 mln mieszkańców i znajduj się ona pośród 28 najbardziej zaludnionych miast świata. Populacja mieszkańców Limy przyrasta gwałtownie w niekontrolowany sposób. Szacuje się, że w dzielnicach ubóstwa żyje ok. 4 milionów mieszkańców Limy, z czego największą część stanowią dzieci i młodzież w wieku lat. Większość mieszkańców Limy to migranci z terenów wiejskich rząd Peru podejmuje starania w celu ograniczenia migracji z górskich terenów do miasta, lecz nie przynosi to spodziewanych efektów. Przyrost populacji Limy nadal pozostaje na wysokim poziomie 2,5% w skali roku. Obecnie wzrost ten w większości (ok. 70%) powodowany jest przyrostem naturalnym mieszkańców miasta, a w szczególności mieszkańców pochodzących z dzielnic ubóstwa utworzonych przez imigrantów z czasów gwałtownego przyrostu populacji miasta w latach 70-tych tzw. pueblos jóvenes. Większość z nowo powstałych osad stanowią siedliska nielegalne, a ich mieszkańcy pracują w sektorze nieformalnego zatrudnienia. Rozwija się także mafijny handel gruntami. To wielokulturowe, wieloetniczne i wielojęzyczne miasto jest przykładem wielu kontrastów. Obok luksusowych nadmorskich plaż oraz zadbanych części zabytkowego starego miasta, znajdziemy tu także obszary skrajnego ubóstwa, dokąd przybywają imigranci z odległych prowincji w poszukiwaniu pracy i lepszego życia. To także dom dla wielu pokoleń peruwiańskich rodzin, które tkwią w spirali ubóstwa, nie mogąc się z niej wydostać. Największymi problemami Limy (wg samych mieszkańców) są: duża przestępczość (szczególnie wśród młodzieży), narkotyki, brak wsparcia ze strony władz dla grup najbardziej potrzebujących. W Limie wiele tysięcy dzieci żyje na ulicy. Nie mające wyboru, a raczej dokonujące codziennych wyborów ile jeszcze muszą włożyć wysiłku i jakiej metody użyć by przetrwać. Dzieci ulicy nazywane są w Peru piraniami są często członkami ulicznych gangów, specjalizujących się w drobnych kradzieżach oraz rabunkach. Inne z kolei pracują na ulicy, sprzedając słodycze lub śpiewając i tańcząc w autobusach. Nie są to zazwyczaj sieroty, ale patologia lub po prostu trudna sytuacja finansowa ich rodzin zmusza je do podejmowania tego rodzaju zajęć, by zarobić na codzienny posiłek swój oraz rodziny. Sytuacja jest poważna także w odniesieniu do młodzieży, w wieku od lat. Osobom tym brakuje edukacji, umiejętności i doświadczenia, jak funkcjonować na oficjalnym rynku pracy. Alternatywą staje się dla nich rynek nieformalny lub udział w działalności zorganizowanych grup przestępczych. Dodatkowym problemem staje się fakt, iż ogromna część dzieci, jak i ich rodzin, nie posiada żadnych dokumentów tożsamości. Uniemożliwia to tym samym ich legalny dostęp do edukacji czy opieki zdrowotnej (szacuje się, iż w całym kraju w 2008 roku było prawie 8 mln osób bez dokumentu tożsamości). Bieda, przemoc ulicy, życie w dzielnicach ubóstwa, brak tożsamości i perspektyw na zmiany, sprawiają, że wyjście z tego kręgu jest niezwykle trudne. Jedną z organizacji, które zajęły się pomocą dzieciom z ulicy w Limie, jest Stowarzyszenie Ayllu Situwa, założone przez Polaka Jacka Klisowskiego. Ten były misjonarz i streetworker od kilkunastu lat pomaga w Limie dzieciom z dzielnic biedy, dając tym samym alternatywę na lepsze życie. Od siedmiu lat prowadzi w stolicy Peru otwarty dom dziecka dla kilku/kilkunastu chłopców, zapewniając im dach nad głową, bezpieczeństwo oraz możliwość kształcenia się. Finansuje go głównie ze środków własnych oraz pomocy przyjaciół domu, pochodzących z różnych krajów, a w codziennym funkcjonowaniu domu pomagają mu wolontariusze. Dzięki współfinansowaniu ze środków programu Ministerstwa Spraw Zagranicznych rp Polska Pomoc powstał projekt: BRAVE KIDS PERU, mający na celu rozwój dzieci i młodzieży mieszkających na ulicach i w tzw. pueblos jóvenes w Limie. Okres trwania projektu to wrzesień-grudzień 2011 roku. Organizacją goszczącą polskiego wolontariusza jest Ayllu Situwa w Limie, a organizacją wysyłającą Stowarzyszenie Kultury Teatralnej Pieśń Kozła z Wrocławia. W ramach projektu, wolontariusz Jakub Lambrych, pracował w domu dziecka Ayllu Situwa, uczestnicząc w codziennym życiu jego mieszkańców oraz prowadząc dla nich warsztaty edukacyjne (np. z obsługi komputera, fotografii cyfrowej itp.). Ponadto wolontariusz prowadził warsztaty z żonglerki poi dla osadzonych w zakładzie poprawczym Centro Juvenil de Diagnostico y Rehabilitaciión de Lima oraz brał udział w projekcie walki z bezrobociem w jednej z ubogich dzielnic limy tzw. pueblo joven, organizując szkolenia z obsługi oprogramowania biurowego oraz efektywnego tworzenia cv. Strona Stowarzyszenia Ayllu Situwa w Limie: z dnia Strona Brave Festival we Wrocławiu: z dnia Ambasada RP w Limie: z dnia Bank Światowy: z dnia uincef: z dnia undp: z dnia z dnia z dnia Internationales/InternationalStatistics/Country/America/Peru,templateId=renderPrint. psml, z dnia D. Zalewski, Mówią na nie piranias. Dzieci ulicy w Limie, Gazeta Wyborcza, B. Radwańska, Peru. Śladami Boga Słońca, National Geographic Traveler, luty/marzec 2010, nr 2/3. Wywiad z Jackiem Kliszewskim Dzień Dobry TVN, emisja: CIA World Factbook z dnia The case of Lima, Peru, Centro de Estudios y Promoción del Desarollo

8 14 Brave Kids Brave Kids 15 Cristian lat 18, Peru (osadzony w zakładzie poprawczym w Limie) Daniel 10 lat, Peru (Daniel należy do bogatej limańskiej rodziny) Co robisz w wakacje? W wakacje chodzimy na basen, na siłownię, mamy warsztaty stolarskie, z szycia ubrań, majsterkowania, strzyżenia, obróbki metalu, wypieków, gramy w piłkę i różne inne rzeczy, żeby zabić czas. Czym się różni się okres wakacji w zakładzie od reszty roku? Tutaj uczymy się cały czas, a jedyną różnicą jest to, że w wakacje mamy basen. Jak wygląda Twój dzień? O 5:45 wstajemy, modlimy się, każdy robi swoje porządki, gimnastykę, bierzemy prysznic i 7:30 idziemy na śniadanie. Później jest zmiana wart w zakładzie, która następuje co 24 godziny. Później mam dwie godziny warsztatów, jemy obiad i następne znowu dwie godziny warsztatów. Ja najbardziej na warsztatach to lubię robić ramki na zdjęcia, breloczki, kuferki, chińskie domki i statki. Statki robimy ze stronnic z książek telefonicznych: pojedynczą kartkę zwijamy w rulonik i w ten sposób mamy patyczki, które są podstawowym budulcem. Projekty statków mamy od starszych chłopców z zakładu generalnie każdy kopiuje od każdego i nie ma z tym problemu. Później statki i inne rzeczy, które wytwarzamy podczas warsztatów, wysyłamy naszym rodzinom jako pamiątki. Gdzie chciałbyś pojechać? Do Stanów Zjednoczonych, bo tam mieszkają moje ciotki. Co Cię najbardziej denerwuje w dorosłych? Że kiedy rozmawiają dorośli, to dzieci nie mogą się wtrącać, nie mają prawa głosu, a ich zdanie w ogóle się nie liczy. Chciałbyś być bardziej dorosły czy pozostać dzieckiem? Dorosłym zdecydowanie! Bo mogę iść naprzód, mogę pracować, mieć własną rodzinę, własny dom. Gdybyś mógł coś zmienić w swoim środowisku, co by to było? Chciałbym móc wychodzić stąd pracować. A poza tym to wszystko jest w porządku. Twoje marzenie? Mieć samochód! Ale lepiej pick-upa, żeby można było więcej zabrać np. wziąć cała rodzinę na spacer w weekend. Co byś chciał robić w przyszłości? Po prostu pracować, być kierowcą wielkich ciężarówek, tak jak mój ojciec - chciałbym iść w jego ślady. Aby mieć pieniądze, żeby kupić sobie ten wymarzony samochód. Wywiady powstały w ramach wolontariatu BRAVE KIDS PERU rozwój dzieci i młodzieży mieszkających na ulicach i w tzw. pueblos jovenes w Limie przy organizacji Ayllu Situwa. Co lubisz robić w wakacje? Grać w piłkę nożną i chodzić na plażę. W czasie wakacji jeżdżę również do Arequipy, bo tam mieszka mój ojciec, ale tak poza tym to nigdzie nie wyjeżdżam. A co robisz w czasie wolnym w trakcie roku szkolnym? Gram w piłkę, siedzę w domu, gram na konsoli i oglądam telewizję. Jakie masz obowiązki w domu? Czasami nakrywam do stołu i ścielę łóżku. Czasami też pomagam w sprzątaniu [w domu Daniela sprzątaniem zajmuje się specjalnie do tego celu wynajmowana osoba]. Gdzie chciałbyś pojechać? Do Hiszpanii i Anglii, bo tam grają w piłkę nożną i mają bardzo dobre drużyny. Jaki lubisz filmy? Filmy akcji, takie jak Transformer i Gwiezdne Wojny. Kim chciałbyś być w przyszłości? Weterynarzem, ponieważ lubię zwierzęta, ale nie chodzi o obcinanie im włosów [w Peru weterynarz jest jednocześnie psim fryzjerem - przyp.red.]. Weterynarzem chcę być od roku, ponieważ wtedy odkryłem, że bardzo lubię kontakt ze zwierzętami i weterynarz ma dużo kontaktu ze zwierzętami, prawda? Wszystko zaczęło się od moich psów, chociaż one są starsze i mając pięć lat. Wcześniej też je lubiłem, ale nie tak bardzo i nie chciałem się nimi zajmować. A teraz jak Twoje psy mają kłopoty to chodzisz z nimi do wete rynarza? Hmm...nie, ktoś z gabinetu weterynarza przyjeżdża po nie i je zabierają do gabinetu na badania. Chciałbyś być dorosły? Wolę być dzieckiem zdecydowanie, bo otrzymujesz więcej czułości. Co prawda masz więcej praw, ale już nie tyle czułości. Co Cię najbardziej denerwuje? Śpiewanie albo tańczenie przed publicznością. A w innych osobach najbardziej mnie denerwuje jak się biją i piją alkohol, i jak palą też. Chociaż do palenia się przyzwyczaiłem, bo moja mam pali. Gdybyś mógł coś zmienić w swoim środowisku, co by to było? Żeby moja mam przestała palić i żeby moja babcia wyzdrowiała, bo cierpl na raka. Twoje marzenie? Chciałbym zostać zawodowym piłkarzem FC Barcelony.

9 16 Brave Kids Brave Kids 17 Autonomia Palestyńska Dzieciństwo w Strefie Gazy autonomia palestyńska palestinian autonomy J ednym z najdłużej trwających konfliktów czasów współczesnych jest wojna palestyńsko-izraelska. Autonomia Palestyńska to struktura obejmująca obszar Strefy Gazy (graniczący od południa z Egiptem, położony nad Morzem Śródziemnym) i teren Zachodniego Brzegu Jordanu (graniczący od wschodu z Jordanią). Została utworzona w wyniku porozumień między Izraelem a Organizacją Wyzwolenia Palestyny w Oslo (1993 r.), tworząc fundament dla procesu pokojowego mającego zakończyć trwający kilkadziesiąt lat konflikt na Bliskim Wschodzie. Według rankingu (hdi-human Development Index) monitorującego społeczno-gospodarczy rozwój państw świata, prowadzonego przez Agencję onz ds. Rozwoju (undp), Autonomia Palestyńska zajmuje 97 pozycję (2010 r.). Jej obszar zamieszkuje łącznie ponad 4 miliony osób. Strefa Gazy to jeden z najbardziej zagęszczonych obszarów świata. Około 40% ludności to młodzież i dzieci, które nie przekroczyły 16 roku życia. Ubóstwo, brak pracy i perspektyw na przyszłość, a także radykalizujący się Hamas (rządzące od 2006 roku ugrupowanie) sprawia, że warunki życia na tych terenach są niezwykle ciężkie. W atmosferze strachu i zagrożenia, permanentnego lęku o siebie, swoją rodzinę i przyjaciół, dorastają na co dzień palestyńskie dzieci. Ich świat to często świat bez marzeń, perspektyw i beztroskiej radości przynależnej do okresu dzieciństwa. To także świat bez głosu, możliwości swobodnej wypowiedzi swoich myśli, wyrażania kumulowanych i narastających w młodych ludziach emocji. Monologi z Gazy, palestyńskiego teatru Ashtar dają możliwość młodym palestyńskim artystom wyrażenia poprzez sztukę swoich traumatycznych przeżyć doświadczeń wojny jaka miała miejsce w 2008/2009 roku w Strefie Gazy. Przeprowadzona przez izraelskie wojsko Operacja Płynny Ołów miała na celu likwidację członków Hamasu i zniszczenie infrastruktury organizacji. Spowodowała tym samym śmierć ponad 1300 ofiar (w tym około 430 dzieci) w ciągu zaledwie 22 dni. Na drugą już edycję Brave Kids w 2011 roku do Wrocławia przebyła grupa sześciu Palestyńczyków wraz z opiekunem, psychologiem Nadel Sha Athem, a także założycielką teatru Ashtar Iman Aoun. W związku z polityką Izraela, jako przedstawicielce ludności palestyńskiej, Iman (na co dzień mieszkającej na Zachodnim Brzegu) zabroniony jest wjazd do Strefy Gazy, gdzie swoje teatralne treningi mają młodzi aktorzy. Wrocławski pokaz spektaklu był zatem dla niej jedną z nielicznych okazji by zobaczyć spektakl na żywo. Na próbach do spektaklu wykorzystywane zostały techniki teatralne oparte na założeniach Augusto Boala (brazylijsksiego reżysera Theater of the Oppressed oraz creative writing). Po kilkumiesięcznej pracy powstała emocjonalna biografię odzwierciedlająca przeżycia 30 palestyńskich dzieci z okresu wojny. Doświadczenie wojny, szczególnie w tak młodym wieku, to doświadczenie traumatyczne. Zanim zaczęła się wojna, byłem dzieckiem ( ) Jednak po wojnie odkryłem, że nie jestem już dzieckiem, a Gaza, w przeciwieństwie do wszystkich innych miast na świecie, nie ma już dzieci fragment Monologu Mahmuda (urodzonego w 1994 roku). Wydawać by się mogło, że w wyniku takich przeżyć młodzi ludzie, często bez marzeń i nadziei, zamkną się w swoim świecie, nie widząc wyjścia z sytuacji i perspektyw na przyszłe, lepsze życie. Mocne wydają się zatem słowa 14-letniej Palestynki, Jaśmin, która zapytana o plany na przyszłość opowiada o potrzebie niesienia pomocy w Palestynie, ale także i tu: Przyjechałam tu żeby poznać inne dzieci i żeby im pomagać, żeby były szczęśliwe deklaruje. Coping with Conflict: Poverty and Inclusion in the West Bank and Gaza, World Bank Report 2011, Ministry of Information, Palestinian National Authority, Human Development Report 2011, Nomada, Stowarzyszenie Na Rzecz Integracji Społeczeństwa Wielokulturowego, Brave Maska, Katalog Gaza. Młodzież z tunelu, (2011), prod. B Tsalem Brave Maska, Katalog Jasmina 14 lat, Strefa Gazy uczestniczka brave kids 2011 Uczysz się? Tak, jestem teraz w liceum. Jak długo będziesz jeszcze w liceum? Jeszcze 3 lata. Masz już jakieś plany na przyszłość? Czym chciałabyś się zajmować? Zawsze chciałam pomagać dzieciom i ludziom. Chcę w Gazie pomagać przy czymkolwiek byleby tylko nieść pomoc, ponieważ tam dużo osób potrzebuje pomocy. Przyjechałam tu żeby poznać inne dzieci i żeby im pomagać, żeby były szczęśliwe. A Ty jesteś szczęśliwa? Teraz? Nie, bo niedługo stąd wyjedziemy. W przyszłości chciałabyś pomagać innym. Ale w jaki sposób? Chciałabym działać na rzecz dzieci, które nie mają niczego, pochodzą z biednych rodzin i żyją na ulicy. By coś z tym zrobić, najpierw musimy dowiedzieć się co robią, jeśli dzieje się im coś złego, musimy to zwalczać i pomóc w stawaniu się lepszym. Chcę poświęcić się właśnie temu. Masz wakacje. Jakie masz plany? Teraz jestem tutaj [we Wrocławiu], ale w poniedziałek wracam do domu i pójdę pomagać innym, bo dużo osób potrzebuje pomocy. Nie będziesz odpoczywać? Będę odpoczywać dopiero kiedy wszyscy będą szczęśliwi. Podczas wakacji odwiedzisz swoją rodzinę? Spróbuję pojechać do Rosji. Może tylko odwiedzę rodzinę mamy albo będę tam kiedyś studiować. Moja mama jest Rosjanką, a tata jest Palestyńczykiem. Ile czasu spędzisz w Rosji? Nie wiem, ale chciałabym tam pojechać. Chciałabym zwiedzić cały świat, szczególnie interesują mnie Indie. Tam też jest bardzo dużo biedy, jest tam inaczej niż w innych częściach świata, a poza tym podoba mi się indyjska kultura te tańce są bardzo ładne. A co robisz w czasie wolnym? Lubię tańczyć, ale próbuję wszystkiego. W życiu chodzi o to, by spróbować wszystkiego, bo jeśli nie spróbujesz, to na pewno będziesz tego żałował. Lubię też czytać i oglądać filmy. Jakie jest Twoje marzenie? Założyć rodzinę. Marzę o tym by zostać matką, ale chyba wszystkie dziewczyny o tym marzą. Tak, to zdecydowanie moje największe marzenie. A czy jest coś co chciałabyś zmienić w swoim otoczeniu, w śro dowisku z którego pochodzisz? Nie wiem, nie zastanawiałam się nad tym. Chyba chciałabym pomagać. Masz rodzeństwo? Mam dwie siostry jedną starszą i jedną młodszą oraz jednego brata. Jakie masz obowiązki w domu? Muszę pomagać mamie. Mama pracuje, a ja muszę opiekować się moim bratem i młodszą siostrą, która ma 9 lat. Moja starsza siostra zaczęła studia, więc wszystkie obowiązki spadną na mnie, ale właściwie chodzi wyłącznie o zabawę z rodzeństwem, wychodzenie na spacer lub zrobienie im kanapek, gdy są głodni. Opowiedz coś o swoich przyjacielach. Mam dużo przyjaciół. Mam trzy najlepsze przyjaciółki dwie ze szkoły i jedną z mojego obozu. Mam też przyjaciół chłopców, ale nie są moimi najlepszymi przyjaciółmi, są raczej jak bracia. Spotykamy się w szkole, ale też poza szkołą chodzimy np. pływać albo po prostu się włóczymy. Chodzę też na próby, gdzie się przygotowujemy do kolejnych spektakli. Na próbach możemy przebywać razem, śmiać się i wygłupiać, znamy się od dwóch lat i uważamy się za braci i siostry, ale gdy wychodzimy to jesteśmy same, wyłącznie dziewczyny, ponieważ zgodnie z nauką islamu nie możemy chodzić razem z chłopcami. Jakie są Twoje ulubione święta? Ramadan, bo to czas kiedy wszystkie rodziny świętują oraz Nowy Rok, kiedy świętuję z moją rodziną i z rosyjskimi przyjaciółmi mojej mamy.

10 18 Brave Kids Brave Kids 19 Inguszetia Status uchodźcy w Polsce północny kaukaz north-caucasus I nguszetia jest niewielką republiką wchodzącą obecnie w skład Federacji Rosyjskiej. Położona w rejonie północnego Kaukazu graniczy z Osetią Północną, Czeczenią oraz Gruzją. Do 1991 roku Inguszetia wraz z Czeczenią tworzyła federacyjną Republikę Czeczeńsko-Inguską, jednakże ogłoszona przez Czeczenię rok później deklaracja niepodległości podzieliła oba państwa. Współcześnie Inguszetia stanowi jeden z najbiedniejszych i najbardziej niespokojnych regionów Rosji. Kraj ten od 1992 roku zmaga się z konfliktem z Północną Osetią, a od 1994 roku także z Czeczenią. Oba konflikty mają podłoże terytorialno-polityczne. Przedmiotem sporu między Inguszetią a Osetią Północną jest Rejon Prigorodny oraz część Władykaukazu po rozpadzie zsrr z terenów tych wysiedlono Inguszów, a terytorium przypisano do Osetii Północnej. Oba kaukaskie narody starają się udowodnić prawo do zamieszkiwania ziem odwołując się do historii, co w rezultazie doprowadziło do ciągłych sprzeczek o to, kto mieszkał na tych terenach pierwotnie. Z kolei konflikt z Czeczenią dotyczy Rejonu Sunżeńskiego. Po rozpadzie Republiki Czeczeńsko- -Inguskiej, Inguszetia stała się nieokreślonym bytem, bez ośrodka administracyjnego czy rozwiniętej infrastruktury. Federacja Rosyjska co prawda uznała utworzenie Republiki Inguszetii, jednak nie określono jasno jej granic. Od 1994 roku doszło do dwóch wojen między Rosją a Czeczenią i choć formalnie ostatnią zakończono w 2003 roku, walki partyzanckie trwają do dziś. Skutki walk odczuwane są w całym Kaukazie północnym, w tym także w Inguszetii. W obliczu takiej sytuacji Ingusze nie mają zaufania do własnych władz, często dochodzi do zamachów na urzędników państwowych. Wobec liderów politycznych, jak choćby Murata Zjazikowa (rządzącego w latach ) wysunięto oskarżenia o dyktatorską władzę i zabójstwa polityczne. Mimo zmian na szczycie władzy, w Inguszetii nadal mają miejsce akty przemocy politycznej, wiele także mówi się o korupcji czy łamaniu praw człowieka. W wyniku konfliktów etnicznych setki Inguszów poniosło śmierć, tysiące opuściły swoje domy, do których nigdy już nie powrócili. Trwające spory w dużej mierze ukształtowały także obecne relacje między mieszkańcami Inguszetii, Czeczenii i Osetii Północnej. Ciągłe prześciganie się w historycznych dowodach na odwieczne prawo zamieszkiwania spornych rejonów wykształciło krzywdzące stereotypy i tak np. Czeczeni nazywają Inguszów młodszymi braćmi, co tylko wzmaga wzajemną niechęć. W 2010 roku w ramach projektu Brave Kids na warsztaty do Wrocławia przyjechała sześcioosobowa grupa dzieci z Inguszetii i Czeczenii, reprezentująca Stowarzyszenie Praktyków Kultury. Dzieci na co dzień żyły w ośrodkach dla uchodźców w ciągłej atmosferze niepewności, nazywane dziećmi wojny. We Wrocławiu podzieliły się z uczestnikami projektu oraz z widzami prawdziwą sztuką teatru i kaukaskiego tańca. Mali artyści nie tylko zachwycili swoim talentem, ale co ważniejsze mieli okazję oderwać się choć na chwilę od niespokojnego życia, poznać kulturę Polski oraz Rwandy, Szewecji i Nepalu, skąd pochodzili pozostali uczestnicy Brave Kids W kolejnej edycji Brave Kids w 2011 roku znów wzięła udział grupa warszawskich uchodźców z Kaukazu. Tym razem Stowarzyszenie Praktyków Kultury przeniosło akcent działalności na kwestie związane z integracją dzieci polskich oraz uchodźców z Czeczenii, Inguszetii i Dagestanu. Dzieci poznają się, integrują oraz uczą własnej kultury poprzez kreatywne działania taniec i teatr. Uwięzione w trwałej tymczasowości ciągle wierzą, że coś się zmieni, że być może kiedyś powrócą do swoich krajów. Tymczasem Stowarzyszenie Praktyków Kultury oraz Brave Kids starają się, by ich pobyt w Polsce zachęcił je do twórczego działania i otwartego spojrzenia na świat. (dostęp: ) (dostęp: ). People & Power Ingushetia: A second Chechnya, [na:] (dostęp: ). Fatma 14 lat, Inguszetia Naczyła się j. polskiego w obozie dla uchodźców w Polsce. Musiała opuścić swój kraj razem z matką i pięciorgiem rodzeństwa ze względu na wojnę. Mówi po ingusku i rosyjsku. Mieszka w Polsce od 6 lat. Jej rodzina otrzymała niedawno od polskiego rządu 2-pokojowe mieszkanie w Warszawie. uczestniczka brave kids 2010 i 2011 Jak Ci się podoba szkoła w Polsce? Tutaj szkoła jest super. Nauczycielka nam we wszystkim pomaga. Ona jest bardzo dobra, dba o wszystkich. Tam było gorzej. W szkole najwięcej jest Polaków, ale też dużo naszych Czeczenów. Co lubisz robić w wakacje? Teraz nie mogę nic robić, bo moja mama musiała wyjechać z bratem do Inguszetii na operację dla niego, bo tutaj takich nie robią. Ale jak przyjedzie później, to chciałabym pojechać do Gdańska, nad morze. Jak Ci się podobało w tym roku na Brave Kids? Było fajnie, ale w zeszłym roku było jeszcze lepiej, bo przyjechali Nepalczycy i oni bawili się ze wszystkimi i tak śmiesznie mówili. Teraz była Uganda i uczyli nas breakdance i my też ich trochę uczyliśmy, a tak to nie rozmawialiśmy z nimi za bardzo. Jak się porozumiewacie na Brave Kids? Po angielsku, ale nie wszyscy mówią, my też nie umiemy mówić po angielsku, ale jakoś dogadujemy się. Będę z nimi pisać na mail a albo na Facebook u, ale przez brata oczywiście, bo ja nie mogę mieć swojego profilu, bo mi nie pozwalają. Myślałaś już co byś chciała robić w przyszłości? Jeszcze nie myślałam. Czekam aż moja mama mi wybierze, bo ona była w Inguszetii nauczycielką i chciałabym, żeby ona dla mnie wybrała studia. Cokolwiek ona wybierze, będzie mi pasować. Moja mama chce, żebym była albo lekarzem, albo autorką, albo piosenkarką. Jak ona będzie chciała, to tak zrobię. Staram się pisać dla wszystkich opowiadania. Jakie masz obowiązku w domu? Muszę sprzątać, gotować, prać, uczyć brata wszystko robić. Siostra wyszła za mąż, ma 19 lat i wyjechała do Niemiec. Mama pracuje w dzień i noc, więc jestem jedyną kobietą w domu. Jeden z braci ma 18 lat, mieszka oddzielnie, ale stara się nam pomagać. Moi bracia mają dużo przyjaciół. Najbliżsi przyjaciele moich braci są dla mnie jak bracia i ja im też piorę i prasuję, ponieważ nie mają sióstr, które mogłyby to zrobić. Co robicie w wolnym czasie? Moi bracia chodzą na boks i zapasy, i na lekcje tańca. W czasie tygodnia mają treningi po dwa razy dziennie. W weekendy też spędzają wiele godzin na treningach. Ja po szkole chodzę na zajęcia teatralne, a w niedzielę to oglądam filmy, siedzę w domu. Koleżanek nie mam dużo, bo nie przyjeżdżają tutaj do nas odkąd dostaliśmy mieszkanie, bo to za daleko jest. U nas w budynku nie mieszka dużo ludzi, wcześniej [w ośrodku dla uchodźców przyp. red] to było 10 budynków po 200 osób w każdym. W naszym mieszkało nas było 588 osób. Mieszkania dostało 10 rodzin. Gdzie byś chciała pojechać? Bardzo bym chciała pojechać do Indii. Jak kiedyś skończę studia, to tam pojadę. Wcześniej najdalszym miejscem jakie odwiedziłam, to była Czeczenia, bo mój tata był stamtąd. Ale taty nie mam, zaginął, nie wiadomo gdzie teraz jest. Chciałabyś być dorosła? Nie powiem, że nie chciałabym być dorosła, ale prawdę mówiąc u mnie wszyscy traktują mnie jak dorosłą: mówią, że umiem sobie radzić z wieloma rzeczami i nie muszę się mnie wstydzić. Ale tak naprawdę nie chciałabym być dorosła, bo mi się podoba, kiedy mama mi mówi co mam robić i daje mi jakieś zadanie. Choć jakbym miała własne dzieci, to pozwoliłabym im samym coś robić. Co Cię najbardziej denerwuje? Tak jest coś takiego, co mnie bardzo denerwuje: kiedy moi znajomi pozwalają mi robić złe rzeczy i nie mówią mi tego wprost, że to co robię jest złe, ale za to mówią to mojemu bratu. Co byś chciała zmienić w swoim otoczeniu? Chyba ludzi z otoczenia mojego rodzeństwa, bo oni chcą, żeby moi bracia stali się tacy jak oni. Na przykład oni palą, a mój brat nigdy nie palił, a oni tak, i oni chcą, żeby mój brat też zaczął palić, bo mówią, że jak jest chłopakiem to powinien zapalić. Jego znajomi to w większość Czeczeńcy. Twoje marzenie? Może to dziwne, ale chciałabym grać w hinduskich filmach. Uwielbiam te filmy. Tutaj występuję w teatrze, z lalkami, często muszę w ciągu jednego dnia nauczyć się całego tekstu. Zabieram moje koleżanki do teatru, żeby pokazywać im swoja kulturę. Ale najbardziej to bym chciała w filmach hinduskich grać tzn. śpiewać. Bo ja piszę piosenki też: najpierw piszę słowa, a później dopisuje melodie: biorę trochę z filmu, albo siadam przy pianinie, zaczynam grać i samo jakoś wychodzi.

11 bravekids.eu