5. USŁUGI KURIERSKIE, EKSPRESOWE I POCZTOWE (KEP)

Transkrypt

1 5. USŁUGI KURIERSKIE, EKSPRESOWE I POCZTOWE (KEP) Ogólna charakterystyka branży Usługi branży KEP (przesyłki kurierskie, ekspresowe i paczkowe), w dużym uproszczeniu, polegają na dostarczeniu przesyłki od nadawcy do odbiorcy, w możliwie jak najkrótszym czasie, przy wykorzystaniu odpowiedniej sieci operacyjnej, z zachowaniem minimalnych kosztów i zgodnie z oczekiwaniami klienta. Najogólniej można wyróżnić trzy kategorie przesyłek: dokumentowe (oferty, przetargi, kontrakty, umowy handlowe, raporty i inne informacje przekazywane w formie drukowanej), paczkowe (wyroby gotowe, próbki materiałów, części zamienne, inne towary handlowe o niewielkim ciężarze), drobnica (przesyłki paletowe, niestandardowe, np. opony) 1. Branża KEP jest częścią sektora usług logistycznych, zwanego TSL (transport, Podmioty branży KEP świadczą obecnie kompleksowe usługi logistyczne spedycja i logistyka). Pierwsze firmy tej branży powstawały w Polsce w latach 90. XX wieku. Początkowo świadczyły one proste usługi, polegające na dostawie niewielkich przesyłek od nadawcy do odbiorcy. Później operatorzy KEP przewozili coraz większe ładunki, wykonując przy tym szereg usług dodatkowych, takich jak: zwrot dokumentów, dostawy za pobraniem itd. Kolejnym etapem rozwoju branży KEP była specjalizacja w konkretnych sektorach gospodarki, takich jak: motoryzacja, farmacja, elektronika, telekomunikacja, informatyka, reklama czy tekstylia. Z czasem usługi kurierskie i przewozów ekspresowych w coraz większym stopniu pokrywały się z usługami świadczonymi przez operatorów logistycznych. Przewoźnicy ekspresowi zaczęli przejmować kompetencje firm logistycznych i obecnie coraz częściej stają się integratorami łańcucha dostaw, oferując kompleksowe usługi w zakresie zaopatrzenia, magazynowania, konfekcjonowania, dystrybucji i zwrotów towarów (patrz rys. 5.1). Wielkość i wartość branży Branża KEP jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się branż w sektorze TSL. Operatorzy KEP mają doskonale rozwiniętą infrastrukturę 1 A. Kawa, Rynek usług kurierskich, ekspresowych i pocztowych (KEP), w: Logistyka w Polsce. Raport 2011, red. I. Fechner, G. Szyszka, Instytut Logistyki i Magazynowania w Poznaniu, Poznań 2012, s

2 i sieć połączeń oraz dziesiątki oddziałów zlokalizowanych na terenie większych miast w Polsce. Dzięki temu, mogą dotrzeć do klientów na terenie Polski z przesyłką w ciągu jednego dnia roboczego 2. Zakres usług Kompleksowe usługi logistyczne Integracja łańcucha dostaw Dokumenty i paczki Specjalistyczne usługi Czas Rys Ewolucja usług branży KEP Źródło: opracowanie własne. Podmiotami branży KEP są najczęściej W Polsce istnieje 280 podmiotów przedsiębiorstwa, które świadczą usługi wpisanych do rejestru operatorów pocztowych, z czego tylko kurierskie i wykonują ekspresową dystrybucję towarów. Według danych Urzędu Ko- połowa aktywnie działa, a kilkanaście wykonuje usługi kurierskimunikacji Elektronicznej w Polsce zarejestrowanych jest 280 podmiotów (stan na ), które są wpisane w rejestrze operatorów pocztowych. W praktyce aktywnie działa tylko nieco ponad połowa tych podmiotów. Liczba operatorów sukcesywnie wzrasta: w 2002 r. było ich 52, a w 2007 r. 164 (patrz rys. 5.2). Trzeba pamiętać, że w branży KEP funkcjonują też operatorzy logistyczni i duża liczba małych firm transportowych, które przewożą paczki i drobnicę. Trudno więc dokładnie wskazać dokładną liczbę przedsiębiorstw. Dodatkowo w ostatnich latach usługi kurierskie i ekspresowe zaczęły przenikać się z usługami paczkowymi oraz pocztowymi 3. 2 A. Kawa, Szczyt paczkowy w Polsce, Raport dla Poczty Polskiej, Poznań 2013, kat, ,title,szczyt-paczkowy-w-polsce,wid, ,wiadomosc.html. 3 Ibidem. 108

3 Rys Liczba operatorów pocztowych w Polsce w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie Struktura branży KEP w Polsce odzwierciedla strukturę branży w krajach W polskiej branży KEP są obecni wszyscy światowi operatorzy Europy Zachodniej. Występują tu zarówno integratorzy przewozów ekspresowych, mających wieloletnie doświadczenie i ogólnoświatowy zasięg (UPS, DHL, TNT i FedEx) europejscy przewoźnicy (DPD i GLS), narodowy operator pocztowy Poczta Polska, prywatni operatorzy pocztowi (InPost i Polska Grupa Pocztowa), firmy oferujące usługi ekspresowego przewozu przesyłek o zasięgu krajowym (Siódemka i K-EX), firmy o zasięgu lokalnym, działające na terenie i w okolicach dużych aglomeracji miejskich (Agap, X-press Couriers itp.), brokerzy skupiający oferty kilku firm kurierskich (sendit.pl, apaczka.pl, kurjerzy.pl itp.), porównywarki cen usług kurierskich (np. kurierem.pl, alarado.pl). Szacuje się, że wartość tej branży liczona przychodami ze sprzedaży usług wynosiła w 2013 r. ok. 5 6 mld zł. Co roku wartość ta sukcesywnie wzrasta o ok. 10% (patrz rys. 5.3). Natomiast liczba przesyłek to ok. 200 mln rocznie (z paczkami pocztowymi). Mimo że usługi KEP w Polsce są coraz bardziej powszechne, to nadal te wielkości są mniejsze niż średnia w Unii Europejskiej 4. 4 Ibidem. 109

4 Rys Wartość rynku KEP w Polsce w latach w mln euro (dla 2013 r. dane oszacowane przez autora) Źródło: opracowanie własne na podstawie A.T. Kearney, Poland CEP Market, Selected results from A.T. Kearney Study, June Warto też zwrócić uwagę na trend, który Polacy wysyłają rocznie ok. 200 występuje w tej branży od kilku lat. Mianowicie tempo wzrostu liczby przesyłek jest mln przesyłek o łącznej wartości przewoźnego 5 6 mld zł większe niż przychodów. Jest to spowodowane tym, że klienci wysyłając paczki wybierają tańsze usługi oraz nadają coraz mniejsze przesyłki, np. w handlu internetowym. Branża KEP, podobnie jak sektor usług logistycznych, określana jest jako barometr, papierek lakmusowy czy też krwiobieg gospodarki. Wynika to z wtórnego charakteru transportu w stosunku do popytu na dobro, które musi być przewiezione. Im większe są potrzeby rynku na wszelkie materiały, półprodukty, wyroby gotowe itp., tym większy jest popyt na usługi transportowe. Niektórzy określają ją również jako motor rozwoju gospodarki, który pobudza aktywność wielu innych branż. Przykładowo, bez usług przewozów paczkowych i kurierskich wiele przedsiębiorstw nie mogłoby realizować tak popularnej strategii, jaką jest outsourcing logistyczny. Branża KEP jest więc wrażliwa na wszelkie wahania w popycie na swoje usługi wynikające ze zmiany koniunktury, silnych trendów gospodarczych czy sezonowości. Przykładowo, tempo wzrostu polskiego rynku wyhamowało w czasie osłabienia gospodarczego w 2009 r., ale ożywiło się w 2010 r. Warto 110

5 jednak zauważyć, że w przypadku większości krajów europejskich w czasie kryzysu nastąpił czasowy spadek popytu na usługi KEP 5 (patrz rys. 5.4). 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Zmiana KEP 4% 12% 11% 10% 10% Zmiana PKB 1,8% 3,9% 4,3% 1,90% 1,60% Rys Porównanie dynamiki rynku KEP i PKB w Polsce w latach Źródło: opracowanie własne. Punktem przełomowym dla branży Kondycja branży KEP jest ściśle KEP miała być całkowita liberalizacja związana ze stanem gospodarki rynku usług pocztowych, która nastąpiła 1 stycznia 2013 r. Co prawda pojawiło się kilkunastu nowych operatorów pocztowych (patrz rys. 5.2), a część z obecnych pozyskała nowych klientów, nie wpłynęło to jednak znacząco na strukturę branży. Ponadto, mimo przypuszczeń niektórych analityków, firmy kurierskie nie zainteresowały się usługami pocztowymi. Trendy i kierunki rozwoju branży Usługodawcy KEP bacznie przyglądają się temu, co się dzieje na rynku i w jakim kierunku zmierza gospodarka. Firmy nie pozostają więc bierne wobec sytuacji ekonomicznej i starają się podejmować działania alternatywne, aby przeciwdziałać dekoniunkturze, dopasowując ofertę do zmiennych warunków lub proponując nowe rozwiązania. Paradoksalnie kryzys ekonomiczny pozytywnie wpłynął na rozwój niektórych obszarów działalności firm z branży KEP. Ostatnie osłabienie gospodarcze zwiększyło liczbę przesyłek, ale głównie w e-handlu. Klienci, którzy oszczędzali, zaczęli szukać tańszych ofert zakupu przez internet. Na rynku B2B 5 Ibidem. 111

6 Nowe usługi KEP wynikają z trendów zachodzących na rynku niektóre przedsiębiorstwa zdecydowały się na redukcję lub likwidację zapasów magazynowych i przejście na dostawy w trybie Just-in-Time. W branży KEP można wyróżnić kilka trendów, które wpływają na jej rozwój (patrz rys. 5.5), opisanych w dalszej części tego podrozdziału. Inwestycje w IT Logistyka zwrotów Obsługa e-handlu Usługi dedykowane Trendy branży KEP Brokerzy kurierscy One-stopshopping Nowe miejsca nadań i odbiorów Rys Trendy branży KEP Źródło: opracowanie własne. Inwestycje w IT Klienci przy wyborze usługodawcy logistycznego poza ceną kierują się coraz częściej oferowanym poziomem obsługi klienta (wysoki poziom bezpieczeństwa, bezbłędność dostaw itp.) i rozwiązaniami IT. Sprawność operacyjna dystrybucji i przewozów w gwarantowanym terminie jest w głównej mierze uzależniona od bazy techniczno-informatycznej. Przewoźnicy ekspresowi korzystają z najnowszych światowych osiągnięć techniki i dokonują ogromnych inwestycji w infrastrukturę i rozwiązania informatyczne, takie jak: track & trace, aplikacje umożliwiające integrację z systemami klientów, aplikacje mobilne i wiele innych. Nowoczesne technologie informacyjne usprawniają nie tylko pracę przewoźnika, ale także jego klienta. 112

7 Obsługa e-handlu Jeszcze kilka lat temu przewoźnicy ekspresowi nie byli zainteresowani obsługą klientów handlu internetowego ze względu na zbyt duże rozdrobnienie, niestandardowe godziny i miejsca doręczeń, małą powtarzalność dostaw itp. Wraz z dynamicznym rozwojem e-handlu i rosnącymi obrotami (patrz rys. 5.6) sytuacja zmieniła się diametralnie. Dzisiaj kurierzy prześcigają się w ofertach dedykowanych sklepom internetowym, proponują coraz lepsze stawki za usługi, są gotowe integrować swoje systemy informatyczne i opracowywać wspólnie nowe procesy usprawniające współpracę. Na dynamiczny rozwój handlu internetowego ma wpływ rosnąca mobilność Motorem rozwoju branży KEP są technologie informacyjne i handel i coraz większa popularność przenośnych elektroniczny urządzeń, takich jak smartfony i tablety. Klienci zamawiają coraz częściej towary i usługi w wygodnym dla siebie momencie i miejscu. Sklepy internetowe i firmy wspierające je logistycznie muszą mieć tego świadomość i opracowywać dedykowane rozwiązania dla klientów. 25,0 25,0 21,5 20,0 15,5 17,5 15,0 11,6 10,0 5,0 0, Rys Sprzedaż przez internet w Polsce w latach w mld zł Źródło: opracowanie własne. Brokerzy kurierscy W ostatnich latach powstały platformy pośredniczące między nadawcami i odbiorcami przesyłek, zwane potocznie brokerami kurierskimi. Zostały one stworzone z myślą o małych przedsiębiorcach i osobach indywidualnych, dla 113

8 których koszt nadania przesyłki jest nawet kilkukrotnie wyższy niż w przypadku dużych, zakontraktowanych klientów. Broker oferuje narzędzie informatyczne, za pomocą którego klient wybiera najkorzystniejszą ofertę przewozu przesyłki. Z uwagi na dość niskie bariery wejścia Na rynku B2C i C2C coraz większą z taką usługą na rynek istnieje kilkadziesiąt brokerów kurierskich i co chwilę po- rolę odgrywają brokerzy kurierscwstają nowi. Część z nich jednak nie wytrzymuje konkurencji i szybko kończy działalność. Operatorzy KEP bardzo sceptycznie podchodzą do tej formy działalności i często traktują ją jako konkurencję, która negatywnie wpływa na rynek. Trzeba jednak pamiętać, że rynek brokerski bardzo szybko się rozwija i powstają na nim profesjonalne platformy, takie jak sendit.pl i apaczka.pl. Najwięksi brokerzy obsługują nawet ponad 2 mln przesyłek rocznie. Alternatywne miejsca nadań i odbioru Operatorzy KEP stają się coraz bardziej elastyczni w zakresie miejsca i czasu nadania lub odbioru przesyłek. Kurierzy starają się informować klienta o przesyłce, która ma do niego dotrzeć. Poza tym próbują dostarczać przesyłki w późniejszych godzinach i w dogodnych dla klientów miejscach. Dużo pomogły też punkty nadań i odbioru przesyłek oraz paczkomaty, dzięki którym klienci sami decydują o miejscu i terminie nadania lub odbioru przesyłek. Są one usytuowane w miejscach, do których dostęp jest stosunkowo łatwy, jak np. saloniki prasowe, galeria handlowe, stacje benzynowe. One-stop-shopping Współpracując z jednym operatorem KEP można otrzymać kompleksową usługę zarówno pod względem geograficznym, jak i rodzaju przesyłki. Największe firmy mają swoje przedstawicielstwa w ponad w 200 krajach i terytoriach świata, do których są w stanie dotrzeć w ciągu 48 godzin. Za pośrednictwem operatorów KEP można przesłać dokumenty i paczki, ale także drobnicę i cięższe ładunki. Ponadto, przewoźnicy ekspresowi, oprócz samej usługi doręczenia standardowej przesyłki, oferują szereg usług dodatkowych. Wśród nich należy wymienić: doręczenie przesyłki tego samego dnia na terenie kraju, doręczenie odroczone, COD (usługa za pobraniem należności), POD (pisemne potwierdzenie doręczenia), ROD (zwrot dokumentów załączonych do przesyłki przez nadawcę), EXW (scedowanie kosztów transportu na odbiorcę). Coraz bardziej popularne stają się usługi związane z informowaniem klienta przed do- 114

9 ręczeniem przesyłki (PDI), dostawy przed 9.00 lub oraz doręczenie w godzinach wieczornych ( ). Usługi dedykowane Operatorzy KEP starają się standaryzować swoje usługi i upraszczać wszelkie procesy związane z obrotem przesyłek. Niektórzy jednak klienci mają specyficzne wymagania, wybiegające poza ogólnodostępne rozwiązania. Są tzw. usługi szyte na miarę, a więc usługi opracowane ściśle wg wymagań klienta. Usługi te są często rozwijane i modyfikowane w czasie ich realizacji. W przypadku takich usług ustala się mierniki wydajności KPI (ang. Key Performance Indicators), konkretne godziny dostarczenia i odbioru przesyłek, sposób pakowania paczek, informowania o statusie przesyłek, raportowania itp. 6. Logistyka zwrotów Logistyka zwrotów nabiera coraz większego znaczenia. Zwrotom podlegają towary, które są uszkodzone, zużyte, mają wady lub po prostu nie zostały sprzedane. Niektóre z tych zwróconych towarów utylizuje się, a niektóre naprawia czy powtórnie zagospodarowuje. Każdy z tych procesów jest złożony i wymaga dużego doświadczenia. Coraz częściej logistyką zwrotów zajmują się wyspecjalizowani operatorzy logistyczni, a w szczególności operatorzy KEP. W większości przypadków są to usługi ściśle dopasowane do konkretnego klienta. W przypadku napraw proces ten polega na dostarczaniu klientowi towaru zamiennego przez kuriera i pobraniu od niego oryginalnego towaru przeznaczonego do zwrotu. Następnie przesyłka trafia z powrotem do pierwotnego nadawcy lub do innej lokalizacji. Trzeba jednak zauważyć, że logistyka zwrotów nie ogranicza się tylko do transportu towarów, ale coraz częściej zawiera rozbudowaną ofertę w tym zakresie, np. weryfikacja zwracanych towarów, ich naprawa, odświeżanie czy ponowne oznaczanie produktów. Rozwojowi usług dla logistyki zwrotnej będzie sprzyjać rozwój e-handlu i zmiany w prawie mające na celu ujednolicenie unijnego prawa w zakresie towarów zakupionych na odległość, polegające na wydłużeniu czasu na zwrot towarów do 14 dni. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od czerwca 2014 r Ibidem. 7 A. Kawa, Towar wraca na półkę, Logistyka a Jakość 2013, nr 6, s Klienci wymagają od operatorów KEP kompleksowych, ale również dedykowanych usług logistycznych Rozwój handlu elektronicznego zwiększy potrzeby przedsiębiorstw w zakresie logistyki zwrotów 115

10 116