USŁUGI LOGISTYCZNE ANALIZA RYNKU W POLSCE

Transkrypt

1 Systemy Logistyczne Wojsk nr 39/2013 USŁUGI LOGISTYCZNE ANALIZA RYNKU W POLSCE Szymon MITKOW Anna KWIATEK Instytut Logistyki, Wydział Mechaniczny Wojskowa Akademia Techniczna Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę i ocenę rynku usług logistycznych w Polsce. Określono perspektywy rozwoju rynku TSL na najbliższe lata. Słowa kluczowe: usługi logistyczne, rynek usług logistycznych. 1. Analiza i ocena rynku usług logistycznych w Polsce Sytuacja rynku usług logistycznych odzwierciedla kondycję światowej gospodarki. W 2011 r. rzeczywiste tempo wzrostu gospodarki mierzone parytetem siły nabywczej wyniosło 3,7%. Od lat notowany był stały wzrost sektora TSL, w 2008 r. nastąpiło załamanie, które pokrywa się z globalnym kryzysem gospodarczym (rys. 1). Według ekonomistów ożywienie gospodarcze po ponad trzech latach od kryzysu nadal pozostaje niepewne. Skorygowane tempo wzrostu w 2012 r. szacowane było na 3,2%. W 2009 r. wielkość przychodów analizowanego rynku zmniejszyła się o 11%. W roku 2010 koniunktura odwróciła się i zanotowano ponad 15% wzrost wartości przychodów. Rok 2011 zakończył się wzrostem przychodów sektora TSL o 22%. Wraz ze wzrostem popytu i rozwojem TSL zmieniała się struktura własnościowa firm (rys. 2). Rosnąca liczba przedsiębiorstw prywatnych sektora usług logistycznych jest charakterystyczna dla całej gospodarki polskiej i wiąże się ze wzrostem świadczonych przez nie usług.

2 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK Rys. 1. Wielkość przychodów ze sprzedaży podstawowej sektora usług logistycznych w latach (w mld zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Polski rynek TSL w latach prezentowanego w Rzeczpospolitej, z dnia 28 czerwca 2012 r. Rys. 2. Zmiana struktury własnościowej firm logistycznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2009, GUS, Warszawa 2009, s. 361; Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa 2011, s. 372 i Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, GUS, Warszawa 2012, s. 387 Zatrudnienie w sektorze transportowym i gospodarce magazynowej systematycznie rośnie (rys. 3), wzrost w 2011 r. w stosunku do roku poprzedniego był nieznaczny, co jest proporcjonalne do ogólnego poziomu zatrudnienia w gospodarce polskiej. 242

3 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Rys. 3. Liczba ogólnie zatrudnionych ludzi w Polsce i zatrudnionych w transporcie i gospodarce magazynowej (w tys.) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, op. cit., s. 156 Na przestrzeni lat zmienia się typowy profil działalności przedsiębiorstw logistycznych, który przedstawiony jest w tabeli 1 i na rysunku 4. Tabela 1. Typowy profil działalności w przedsiębiorstwach logistycznych Profil działalności Transport 36,50% 35,63% 34,63% 33,83% 34,93% 32,83% 32,93% 32,98% Spedycja 50,68% 48,86% 46,86% 45,86% 45,96% 46,53% 46,71% 46,79% Magazynowanie 9,25% 11,75% 14,85% 14,85% 15,40% 16,40% 16,60% 16,70% Obsługa celna 1,13% 0,94% 0,84% 0,84% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% Cross-docking 0,75% 1,38% 1,38% 1,38% 1,42% 1,42% 1,42% 1,43% Doradztwo w zakresie rozwiązań logistycznych 0,70% 0,70% 0,70% 0,70% 0,50% 0,50% 0,50% 0,50% Inne 0,50% 0,50% 0,74% 0,50% 0,99% 1,52% 1,04% 0,80% Źródło: opracowanie własne na podstawie: Logistyka w Polsce Raport 2011, pod red. I. Fechnera i G. Szyszki, ILiM, Poznań 2012, s. 151 Od 2004 r. systematycznie zmniejsza się odsetek firm transportowych i spedycyjnych, to one jednak stanowią około 80% firm logistycznych. Przedsiębiorstwa, 243

4 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK które zajmują się przede wszystkim magazynowaniem stanowiły w 2011 r. ponad 16% i jest to znaczny wzrost w porównaniu z rokiem 2004 (9,25%). Usługa cross-docking na przestrzeni 7 lat zanotowała dwukrotny wzrost, jednak odsetek firm o tym profilu działalności stanowi tylko 1,43%. Inne usługi przedstawione w tabeli to: obsługa celna i doradztwo w zakresie rozwiązań logistycznych, które stanowią niezmiennie około 3% udziału we wszystkich przedsiębiorstwach logistycznych. Rys. 4. Rozkład procentowy profilu typowej działalności przedsiębiorstw logistycznych w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Logistyka w Polsce Raport 2011, op. cit., s. 151 Charakter usług logistycznych w Polsce z biegiem lat zmienia się. Przychody sektora TSL, od kryzysowego 2009 r., rosną. Tabela 2 przedstawia, jak kształtowała się ilość przewiezionych ładunków w latach , w zależności od środka transportu. Zauważalny jest systematyczny wzrost masy przewożonych ładunków, co świadczy o silnej pozycji transportu w usługach logistycznych. W analizowanym okresie najwięcej ładunków przewożonych było transportem samochodowym, na drugim miejscu znajduje się transport kolejowy, a następnie transport rurociągowy. Pomiędzy rokiem 2000 i 2005 nie ma zauważalnych znaczących zmian w strukturze przewozów ładunków wg środków transportu. Największa zmiana nastąpiła w przewozach kolejowych, które wzrosły o ponad 4% z 14% do prawie 19%, 244

5 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce natomiast transport morski zmalał dwukrotnie z 1,8% do 0,66%. Udział transportu samochodowego był równy odpowiednio 79% i 76%. Tabela 2. Przewiezione ładunki w latach (w tys. ton) Przewozy ładunków w tys. ton ogółem trans. kolejowy trans. samochodowy trans. rurociągowy trans. morski trans. śródlądowy trans. lotniczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, op. cit., s. 375 W 2009 r. struktura przewozów ładunków uległa znaczącej zmianie. Transportem samochodowym przewieziono o 5% więcej ładunków niż w roku poprzednim. Towarów przewiezionych koleją w 2009 r. było o 7% mniej w porównaniu z rokiem poprzednim. Pozostałe środki transportu przewiozły o 2% ładunków mniej. W 2011 r. nastąpił minimalny wzrost przewozów transportem samochodowym i lotniczym, na rzecz transportu kolejowego, rurociągowego, morskiego i śródlądowego. Główny Urząd Statystyczny dokonał podziału przewożonych ładunków na 9 następujących grup 1 : 1. produkty rolnictwa, łowiectwa, rybactwa, leśnictwa; 2. węgiel kamienny, brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, koks i produkty rafinacji ropy naftowej; 3. rudy metali i pozostałe produkty górnictwa i kopalnictwa; 4. produkty spożywcze, napoje i wyroby tytoniowe; 5. chemikalia, produkty chemiczne, włókna sztuczne, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych, paliwo jądrowe; 6. wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych; 7. metale, wyroby metalowe gotowe; 8. surowce wtórne, odpady komunalne; 9. pozostałe. Grupy te zostały przedstawione na rysunku 5 w przewozach kolejowych i na rysunku 6 w przewozach samochodowych. 1 Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, GUS, Warszawa 2012, s

6 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK Rys. 5. Przewozy kolejowe wg grup ładunków w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, op. cit., s. 376 Za pomocą kolei przewozi się przede wszystkim węgiel brunatny i kamienny oraz inne ładunki należące do grupy nr 2, stanowią one ponad połowę przewożonych towarów, poziom ten nieznacznie zmieniał się w latach Na drugim miejscu pod względem ilości przewożonych ładunków znajdują się towary z grupy nr 3, czyli rudy metali i pozostałe produkty górnictwa i kopalnictwa. Ich udział w przewozach kolejowych na przestrzeni trzech lat wzrósł o 10%. Udział procentowy pozostałych grup ładunków nie ulegał znaczącym zmianom. Transportem samochodowym przewozi się najwięcej rud metali i pozostałych produktów górnictwa i kopalnictwa, przewozy te stanowią ok. 35% całości, w zależności od roku. Na drugim miejscu pod względem ilości przewozu znajdują się produkty spożywcze, napoje i wyroby tytoniowe, które zajmują ok. 15% wszystkich transportów. Na przestrzeni trzech lat przewóz surowców wtórnych i odpadów komunalnych zmalał o 3% i w 2011 r. stanowił ok. 8,5%, wpływ na to mają zmiana polityki państwa względem odpadów i wymogi Unii Europejskiej dotyczące budowy większej ilości sortowni śmieci, przez co śmieci przewozi się na mniejszą odległość. Przewozy pasażerskie stanowią ważną gałąź sektora transportowego. Na przestrzeni lat jest zauważalny spadek liczby przewożonych osób tabela 3, jest to spowodowane zwiększającą się ilością rejestrowanych samochodów. Ludzie częściej podróżują własnym środkiem transportu, na czym cierpi transport pasażerski. Pomiędzy rokiem 2000 i 2011 nastąpił znaczny wzrost liczby pasażerów korzystających z transportu lotniczego, w ciągu dekady zwiększył się prawie trzykrotnie z 2,8 mln do 6,5 mln pasażerów. Transport kolejowy stracił ok. 30% pasażerów, największą 246

7 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce stratę odnotował transport samochodowy, w 2000 r. korzystało z niego prawie 1 mld pasażerów, natomiast w 2011 r. było to tylko 534 mln osób. Nie zmienia się ilość pasażerów korzystających w transportu morskiego, natomiast rośnie nieznacznie ilość pasażerów korzystających z transportu śródlądowego, jest to spowodowane rozwojem śródlądowego transportu wodnego. Rys. 6. Przewozy samochodowe wg grup ładunków w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, op. cit., s. 376 Tabela 3. Przewiezieni pasażerowie w latach (w tys.) Przewozy pasażerów w tys ogółem trans. kolejowy trans. samochodowy trans. morski trans. śródlądowy trans. lotniczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011, op. cit., s. 370 i Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, op. cit., s. 376 Ze względu na położenie geograficzne, Polska ma możliwość korzystania ze wszystkich gałęzi transportu intermodalnego. W praktyce transport śródlądowy nie jest wykorzystywany, a intermodalność transportu polega na połączeniu przewozów morskich, kolejowych i drogowych 2. 2 Logistyka w Polsce Raport 2011, pod red. I. Fechnera i G. Szyszki, ILiM, Poznań 2012, s

8 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK Do 2008 r. wielkość przewozów w transporcie intermodalnym rosła. Od 2,36 mln ton w 2005 r. do ponad 4 mln w roku W 2009 r. wielkość przewozów gwałtownie spadła, osiągając wartość 2,95 mln ton, jest to wynik osłabienia koniunktury gospodarczej. Rok 2010 zakończył się znacznym wzrostem wielkości przewożonych towarów do 4 mln rysunek 7. Może to oznaczać pozytywne zmiany w gospodarce polskiej. Rys. 7. Wielkość przewozów w transporcie intermodalnym w Polsce (w tys. ton) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Logistyka w Polsce Raport 2011, op. cit., s. 97 Popyt na powierzchnie magazynowe w Polsce do roku 2007 stale rósł. W roku 2005 ukształtował się na poziomie 437 tys. m 2, był to wzrost o 61,09% w stosunku do roku poprzedniego. Rok 2006 był bardzo pomyślny, ponieważ popyt wzrósł aż o 96%. W roku 2007 odnotowano kolejny wzrost popytu na powierzchnie magazynowe, który wyniósł 1,45 mln m 2. Pierwsza połowa roku 2008 zapowiadała, iż będzie to kolejny rok wzrostów na rynku, jednak wydarzenia na rynkach finansowych, które miały miejsce w październiku, spowodowały stagnację na rynku i ostatecznie całkowity popyt w tym roku ukształtował się na poziomie 1,4 mln m 2. Ogólne spowolnienie gospodarcze miało przełożenie na kondycję wielu firm, w wyniku czego musiały one całkowicie zrezygnować lub czasowo wstrzymać decyzje o wynajmie powierzchni magazynowych. Rok 2010 był rokiem stabilizacji na rynku nowoczesnych nieruchomości magazynowych, skutkiem tego był popyt sięgający m 2. Rok 2011 okazał się rokiem najlepszym od czasu kryzysu finansowego wynajęto blisko m 2. Z kolei w roku 2012 nastąpił spadek popytu na powierzchnie magazynowe, a łączna ilość wynajętych powierzchni wyniosła m 2 rysunek 8. Zwiększenie liczby nowoczesnych powierzchni magazynowych jest odpowiedzią na popyt na nie. Zmiany w całkowitych zasobach powierzchni magazynowych w Polsce, z uwzględnieniem pustostanów, przedstawione zostały na rysunku

9 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Rys. 8. Popyt na powierzchnie magazynowe w Polsce (w tys. m 2 ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie CB Richard Ellis, Przegląd rynku. Rynek Powierzchni magazynowych w Polsce, czwarty kwartał 2005; Podsumowanie 2006 roku na rynku powierzchni magazynowych opublikowany na Rynek magazynowy w Polsce 2008, raport firmy Emmerson; Powierzchnie magazynowe 2009, raport firmy Colliers International; Przegląd rynku nieruchomości, Polska 2010, raport firmy Colliers International; Rynek magazynowy w Polsce Podsumowanie roku 2010 i prognoza rozwoju, raport firmy Jones Lang LaSalle; 2011: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce, raport firmy Jones Lang LaSalle; Rynek powierzchni magazynowych w Polsce 2012, raport firmy Cushman & Wakiefield: Raport o rynku nieruchomości w Polsce Wiosna Podaż Poziom pustostanów Rys. 9. Całkowite zasoby powierzchni magazynowych w Polsce, z uwzględnieniem pustostanów, w latach (w tys. m 2 ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie CB Richard Ellis, Przegląd rynku. Rynek Powierzchni magazynowych w Polsce, czwarty kwartał 2005; Podsumowanie 2006 roku na rynku powierzchni magazynowych opublikowany na Rynek magazynowy w Polsce 2008, raport firmy Emmerson; Powierzchnie magazynowe 2009, raport firmy Colliers International; Przegląd rynku nieruchomości, Polska 2010, raport firmy Colliers International; Rynek magazynowy w Polsce Podsumowanie roku 2010 i prognoza rozwoju, raport firmy Jones Lang LaSalle; 2011: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce, raport firmy Jones Lang LaSalle; Rynek powierzchni magazynowych w Polsce 2012, raport firmy Cushman & Wakiefield: Raport o rynku nieruchomości w Polsce Wiosna

10 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK Całkowite zasoby nowoczesnych powierzchni magazynowych na koniec 2005 r. wyniosły około 1,85 mln m 2, współczynnik powierzchni niewynajętej ukształtował się na poziomie 13,66%. W roku następnym podaż powierzchni magazynowych wzrosła o 36% i na koniec 2006 r. wyniosła ponad 2,53 mln m 2. Całkowite zasoby nowoczesnych powierzchni magazynowych pod koniec 2007 r. wyniosły ponad 3800 m 2. W roku 2008 łączna powierzchnia magazynowa ukształtowała się na poziomie m 2. Znaczny wzrost podaży, przy niezmienionym popycie skutkował wzrostem współczynnika powierzchni niewynajętych do 13%. W 2009 r. odnotowano znaczne zmniejszenie aktywności deweloperów, mimo to na rynek dostarczono m 2. W 2010 r. na rynek trafiło 272 tys. m 2 nowoczesnej powierzchni magazynowej, zwiększając całkowite zasoby do około 6,1 mln m 2. W roku 2011 łączne zasoby nowoczesnych powierzchni magazynowych wynosiły około 6,5 mln m 2. Niewielka ilość nowo oddanej powierzchni magazynowej, przy wzroście popytu, spowodowała zmniejszenie współczynnika pustostanów o trzy punkty procentowe do 12%. W roku 2012 zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowej przekroczyły poziom 7 mln m 2, natomiast wskaźnik pustostanów zmalał o kolejne dwa punkty procentowe i wyniósł 10%. Polski rynek usług magazynowych możemy podzielić na regiony, które znacznie różnią się od siebie zapotrzebowaniem na powierzchnie magazynowe (rys. 10). Pierwsze nowoczesne obiekty magazynowe w Polsce powstawały w rejonie Warszawy, na początku lat 90. ub. w. Obecnie pozostałe rejony Polski, jak np. Górny Śląsk, Poznań, Łódź czy Wrocław, odgrywają coraz ważniejszą rolę na magazynowej mapie Polski. Rys. 10. Popyt na powierzchnie magazynowe wg regionów w latach (w tys. m 2 ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Powierzchnie magazynowe 2009, raport firmy Colliers International; Przegląd rynku nieruchomości, Polska 2010, raport firmy Colliers International; Rynek magazynowy w Polsce Podsumowanie roku 2010 i prognoza rozwoju, raport firmy Jones Lang LaSalle; 2011: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce, raport firmy Jones Lang LaSalle; Rynek powierzchni magazynowych w Polsce 2012, raport firmy Cushman & Wakiefield: Raport o rynku nieruchomości w Polsce Wiosna

11 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Warszawa i jej okolice jest to region, który rozwijał się znacznie szybciej od pozostałych od lat notuje się najwyższy popyt i podaż. W roku 2008 jego udział w krajowym rynku popytu wyniósł 31%, w regionie tym wynajęto około 434 tys. m 2 nowoczesnych powierzchni magazynowych. Rok 2011 okazał się rokiem rekordowym dla rejonu warszawskiego, a popyt wyniósł niemal m 2. W roku 2012 zaobserwowano natomiast znaczny, ponad 30% spadek popytu, który ukształtował się na poziomie podobnym do roku W rejonie warszawskim zauważalny jest spadek popytu, na rzecz innych rejonów kraju, które stają się bardziej konkurencyjne. Drugim regionem Polski pod względem popytu jest Górny Śląsk, w roku 2010 odnotowano znaczny jego wzrost, przewyższający popyt w rejonie warszawskim. W kolejnych latach popyt w tym regionie malał średnio o ok. 25% i w 2012 r. wyniósł zaledwie m 2. W 2009 r. popyt zmalał, w porównaniu z rokiem poprzednim, w prawie wszystkich regionach, co spowodowane było ogólnym spowolnieniem gospodarczym. W roku 2010 poprawiła się sytuacja na rynku, popyt wzrósł i tendencja ta utrzymuje się we wszystkich regionach poza warszawskim oraz Górnym Śląskiem. Podaż powierzchni magazynowych różni się w zależności od regionu Polski (rys. 11). Rys. 11. Podaż powierzchni magazynowych wg regionów w latach (w tys. m 2 ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Powierzchnie magazynowe 2009, raport firmy Colliers International; Przegląd rynku nieruchomości, Polska 2010, raport firmy Colliers International; Rynek magazynowy w Polsce Podsumowanie roku 2010 i prognoza rozwoju, raport firmy Jones Lang LaSalle; 2011: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce, raport firmy Jones Lang LaSalle; Rynek powierzchni magazynowych w Polsce 2012, raport firmy Cushman & Wakiefield: Raport o rynku nieruchomości w Polsce Wiosna 2013 Najwięcej magazynów jest budowanych w okolicach Warszawy, pomiędzy rokiem 2009 i 2011 nastąpiło pewne zahamowanie tego procesu, jednak w 2012 r. podaż osiągnęła rekordową ilość 2,7 mln m 2. W okolicach Górnego Śląska podaż powierzchni 251

12 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK magazynowych systematycznie rośnie region ten zajmuje drugie miejsce pod względem budowanych powierzchni magazynowych. Miejsce trzecie zajmuje Łódź, czyli Polska centralna, w 2008 r. powstało tam 0,78 mln m 2, w ubiegłym roku podaż wyniosła 1 mln m 2. W okolicach Wrocławia podaż systematycznie rośnie i w 2012 r. powstało tam niewiele ponad 0,7 mln m 2. Region gdański i krakowski charakteryzuje wzrost ilości powierzchni magazynowych, jednak jest on nieznaczny. W Szczecinie powstaje najmniej powierzchni magazynowych, z powodu dużej ilości pustostanów. W 2010 r. najliczniejszym sektorem korzystającym z oferowanych powierzchni magazynowych była logistyka, której udział był równy 37%. Na drugim miejscu znajdują się sektor lekkiej produkcji oraz sieci handlowe, ich udział wynosił po 11%. Artykuły spożywcze i elektroniczne kształtują po 8% popytu na powierzchnie magazynowe. Udział innych sektorów jest nieznaczny, 4% stanowią papier i książki, 3% to artykuły motoryzacyjne, po 2% mają artykuły budowlane oraz farmaceutyki (rys. 12). Rys. 12. Popyt na powierzchnie magazynowe w Polsce w 2010 r. wg sektorów Źródło: Rynek magazynowy w Polsce Podsumowanie roku 2010 i prognoza rozwoju, raport firmy Jones Lang LaSalle, 2011, s. 5 W roku 2012 operatorzy logistyczni stanowili 43% wynajmujących jest to wzrost o 7% w stosunku do roku 2010, co może oznaczać rozwój ich działalności. Artykuły spożywcze stanowią 14%, jest to wzrost o 6%. Sektor motoryzacyjny wynajmuje 13% jest to znaczący wzrost w stosunku do roku 2010, bo o 10%. Spadek udziału wynajmowanych powierzchni o 6% odnotował sektor lekkiej produkcji i sieci handlowych, ich udział w 2012 r. wyniósł po 5%. Inne sektory o nieznacznym udziale w wynajmowanych powierzchniach to: artykuły elektroniczne, farmaceutyki oraz papier i książki (rys. 13). 252

13 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Rys. 13. Popyt na powierzchnie magazynowe w Polsce w 2012 r. wg sektorów Źródło: Raport firmy Jones Lang LaSalle: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce 2012, s. 4 Na początku 2011 r. w okolicach Warszawy było prawie 0,4 mln m 2 niewynajętych powierzchni magazynowych. W przeciągu roku ta ilość zmalała do 280 tys. m 2. W Polsce centralnej i na Górnym Śląsku wielkość wolnej powierzchni magazynowej nie ulega znacznej zmianie i waha się w granicach odpowiednio 120 i 100 tys. m 2. Ilość niewynajętych m 2 we Wrocławiu systematycznie maleje i w IV kwartale 2012 r. wyniosła nieco ponad 65 tys. m 2. Ilość niewykorzystanych magazynów maleje w okolicach Wrocławia, Szczecina i na terenie Warszawy. Najmniej wolnej powierzchni magazynowej znajduje się w regionie gdańskim i krakowskim, jednak ich liczba wzrasta (rys. 14). Polska posiada duże zasoby powierzchni magazynowych znajdujących się w budowie (rys. 15). Nastąpiła znaczna zmiana ulokowania tych zasobów pod względem regionów. W Warszawie liczba budowanych magazynów wzrosła, w 2011 r. było ich niespełna 27 tys. m 2, natomiast w 2012 r. liczba ta wyniosła 43 tys. m 2. Największy wzrost odnotowano w okolicach Wrocławia, gdzie w przeciągu roku zasoby w budowie wzrosły o około 30%, do 91 tys. m 2. Niewielki wzrost zanotowano w okolicach Gdańska, natomiast nieznaczny spadek z Krakowie. Zasoby w budowie zmalały we wszystkich pozostałych regionach Polski, przy czym na Górnym Śląsku jest ich mniej o ponad 50%, spadek z 81 do 36 tys. m 2. Polska centralna posiadała w 2012 r. o 49 tys. m 2 mniej powierzchni magazynowych w budowie w porównaniu z rokiem poprzednim. Ilość powierzchni magazynów zamkniętych w wybranych sektorach przedstawia rysunek

14 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK Rys. 14. Wolna powierzchnia magazynowa w głównych regionach w I i III kwartale 2011 oraz w IV kwartale 2012 r. (w m 2 ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Magazyny w I kw. 2011, raport firmy Jones Lang LaSalle; Magazyny w III kw. 2011, raport firmy Jones Lang LaSalle, Rynek powierzchni magazynowych w Polsce 2012, raport firmy Jones Lang LaSalle Rys. 15. Zasoby w budowie wg regionów w 2011 oraz 2012 r. (w tys. m 2 ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Marketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce jesień 2011, publikacja firmy Cushman & Wakefield Polska, 2011, s oraz Marketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce 2012, s

15 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Rys. 16. Powierzchnia magazynów zamkniętych w wybranych sektorach (mln m 2 ) Źródło: Logistyka w Polsce Raport 2011, op. cit., s. 116 Najwięcej powierzchni magazynowych zamkniętych posiada sektor przemysłu. Na przestrzeni 5 lat powierzchnia zajmowana przez przemysł wzrosła o 8 mln m 2, z 25 do 33 mln m 2. Branża handlowa z biegiem lat wynajmuje coraz więcej przestrzeni magazynowych w 2005 r. było ich 15 mln m 2, w roku 2010 liczba ta wzrosła do 20 mln m 2. Sektor TSL w roku 2005 wynajmował 12,5 mln m 2 powierzchni magazynów zamkniętych, w 2010 r. było to niewiele ponad 10 mln m 2. Niewielki spadek ilości wynajmowanej powierzchni magazynów zamkniętych zanotowano również w przypadku rolnictwa z 7 do 6,7 mln m 2. Branża KEP upraszcza i przyspiesza przepływ produktów między krajami. W czasach postępującej globalizacji staje się to bardzo pożądane. Rynek przesyłek ekspresowych podlega ciągłym zmianom i przekształceniom. Cechuje go duża standaryzacja usług oraz duży wolumen wagowy przewozu przy jednoczesnej niskiej wadze przesyłki. Na Polskim rynku KEP w 2009 r. działało 209 przedsiębiorstw (rys. 17), zróżnicowanych pod względem wielkości, zasięgu terytorialnego i oferowanych usług. Liderami są tzw. integratorzy, czyli duże przedsiębiorstwa międzynarodowe, które weszły na nasz rynek poprzez przejęcia lokalnych firm kurierskich. Ich działalność rozpoczęła się w latach 90. ub. w. W 1996 r. było 15 podmiotów o takim profilu działalności. Liczba przedsiębiorstw KEP systematycznie, lecz w niewielkim tempie rosła. W 2004 r. przedsiębiorstw w sektorze było już 90. Od wejścia Polski do Unii Europejskiej, w branży KEP pojawiło się wiele nowych podmiotów i ich dynamika przyrostu znacznie wzrosła co roku przybywało około 20 nowych firm. Do tej 255

16 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK grupy należą takie firmy, jak: DHL Express, UPS czy TNT Express. Do operatorów krajowych, którzy konkurują na rynku głównie ceną należą: Siódemka, Opek i K-EX. Poza tym na terenie kraju działają również GLS Poland i DPD Polska. Poza tym na terenie aglomeracji miejskich działają małe firmy kurierskie specjalizujące się w serwisie lokalnym. Rys. 17. Liczba operatorów niepublicznych w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie: K. Rutkowski, Raport Branża przesyłek kurierskich, ekspresowych i paczkowych, wpływ na polską gospodarkę, SGH, Warszawa 2011, s. 27 Wraz z rozwojem branży KEP i rosnącą ilością znajdujących się w niej podmiotów, rosła wartość tego rynku. W 2006 r. rynek ten był wart nieco ponad 500 mln euro, z czego 433 mln stanowiły przesyłki krajowe. W 2007 r. wartość rynku wzrosła o 160 mln euro. W latach następnych wzrost wartości rynku był proporcjonalny. W 2010 r. wartość wynosiła prawie 900 mln euro, z czego większość, bo aż 743 mln stanowiły przesyłki krajowe, to one zwiększają swoją wartość w największym tempie. Przesyłki międzynarodowe stanowiły 150 mln euro, z czego transportem lotniczym przewieziono przesyłki o wartości 91 mln euro (rys. 18). Wraz z rozwojem branży KEP, na polskim rynku pocztowym pojawiały się placówki pocztowe należące do prywatnych przedsiębiorstw (rys. 19). Pierwsze pojawiły się po wejściu Polski do Unii Europejskiej. W roku 2000 w Polsce nie było konkurenta dla Poczty Polskiej, natomiast w 2010 r. na terenie Polski było już 2,5 tys. prywatnych placówek pocztowych. Największy przyrost zanotowano w 2011 r. o ponad 2 tys., do 4,3 tys. placówek pocztowych prywatnych na terenie Polski. 256

17 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Rys. 18. Wartość rynku KEP w Polsce (w mln euro), z podziałem na rodzaj przesyłek Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Logistyka w Polsce Raport 2011, op. cit., s. 110 Rys. 19. Ilość placówek pocztowych w Polsce, z podziałem na placówki państwowe i prywatne Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Rocznik statystyczny RP 2012, op. cit., s

18 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK 2. Perspektywy rozwoju rynku usług logistycznych w Polsce Niestabilna sytuacja gospodarcza nie napawa przedsiębiorstw optymizmem w inwestycjach. Obecnie na sektor TSL wpływa wiele negatywnych czynników, np.: rosnące ceny paliwa, zwiększone ceny opłat drogowych ViaToll, wydłużające się terminy płatności kontrahentów, niezadowalający stan infrastruktury drogowej i kolejowej. Istnieją jednak różne perspektywy rozwoju rynku usług logistycznych w Polsce. Do 2012 r. w branży transportowej następowały znaczne wzrosty. Były one spowodowane głównie zbliżającą się imprezą EURO 2012 oraz licznymi inwestycjami z tym związanymi. Pod koniec 2012 r. ilość przewozów całopojazdowych zmalała, zarejestrowano również mniej nowych ciągników. Jest to spowodowane mniejszą ilością inwestycji w polskiej gospodarce, które napędzają zapotrzebowanie na przewozy całopojazdowe, ponieważ to one realizują większość przewozów zaopatrzeniowych i inwestycyjnych w polskiej gospodarce, głównie w branży budowlanej, w której zauważalne są problemy z płynnością finansową. Jeśli wzrost gospodarczy całkowicie zahamuje, to z pewnością odbije się to na mniejszej ilości zleceń. Większa podaż samochodów będzie miała wpływ na poziom stawek przewozowych, zwłaszcza w miejscach, gdzie występuje mniejszy potencjał rynku zleceń przewozów całopojazdowych. Na transport międzynarodowy również wpływają niekorzystne czynniki przede wszystkim jest to niski i niestabilny kurs wymiany walut. Możliwa jest upadłość niektórych firm transportowych. Perspektywą na rozwój jest zmniejszanie kosztów własnych przy spadających stawkach przewozowych oraz rosnących wymaganiach klientów lub łączenie się przedsiębiorstw w celu zdobycia lepszej pozycji konkurencyjnej na rynku. Na rynku zauważamy zmianę w strukturze przewozów, zmniejsza się udział przewozów całopojazdowych, na rzecz drobnicy. Perspektywą dla dalszego rozwoju usług drobnicowych i kurierskich jest dynamiczny rozwój handlu elektronicznego tzw. rynku e-commerce. W 2012 r. dynamika wzrostu wyniosła 23% w porównaniu z 2009 r., prognozuje się dalszy wzrost branży KEP w Polsce rysunek 20. Krajowy rynek handlu elektronicznego jest jednym z najszybciej rozwijających się rynków w Europie 3, zbliżył on sprzedającego do kupującego, dodatkowo liczba osób dokonujących zakupy on-line stale rośnie. Przewozy realizujące zakupy internetowe są wykonywane głównie przez firmy branż KEP. Wyzwania, które stawiają przed firmami KEP ich klienci, to przede wszystkim: realizacja dostaw Just in Time, rozliczenia zarówno gotówkowe, jak i elektroniczne, możliwość śledzenia przesyłek. Drogą do sukcesu w branży KEP jest nastawienie proklienckie, optymalizacja kosztów, stała poprawa jakości, elastyczność i stały rozwój technologii informatycznych. 3 (dostęp: ). 258

19 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Rys. 20. Prognozy wzrostu branży KEP i PKB w Polsce w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie: K. Rutkowski K., Raport Branża przesyłek kurierskich, ekspresowych i paczkowych, wpływ na polską gospodarkę, op. cit., s. 40 Sektor magazynowy w Polsce, mimo kryzysu, nie przeżywa załamania. Perspektywy rozwoju opierają się głównie na poprawie infrastruktury drogowej, położeniu geograficznym kraju, wzroście popytu wewnętrznego i podaży w branży powierzchni magazynowych, w tym wzroście w handlu internetowym, dodatkowo dobrze wykwalifikowana i stosunkowo tania siła robocza przyciąga zarówno inwestorów, jak i najemców powierzchni magazynowych 4. Trendem w podaży nowoczesnych powierzchni magazynowych będzie realizacja projektów bezpiecznych, czyli budowania obiektów BTS (build2suit, szytych na miarę ) i pre-let. Perspektywą dla rozwoju rynku magazynowego w Polsce mogą być procesy oszczędnościowe w Europie Zachodniej, w wyniku których firmy mogą przenosić produkcję do Polski, w wyniku czego popyt utrzyma się na stabilnym poziomie. Współczesna działalność firm logistycznych opiera się na ścisłej współpracy z klientami, w związku z tym operatorzy powinni wiedzieć o pożądanych zmianach we współpracy najczęściej wskazywaną zmianą jest cena, jakość oraz rozwiązania IT. Perspektywą dla rozwoju logistyki kontraktowej będzie optymalizacja zakresu usług, najlepiej komplementarnych (magazynowanie, szeroka spedycja, transport krajowy 4 (dostęp: ). 259

20 Szymon MITKOW, Anna KWIATEK i zagraniczny, usługi dodatkowe). Obecna sytuacja gospodarcza może wpłynąć na większą liczbę przejęć, upadłości, co wymusi konsolidację branży. Najważniejszym trendem w logistyce kontraktowej jest wzrost zainteresowania outsourcingiem usług logistycznych, w ciągu ostatnich 5 lat liczba firm outsourcingujących wzrosła o 100%, z czego połowa tego wzrostu przypada na ostatnie 2 lata 5. Jest on spowodowany chęcią obniżania kosztów stałych w firmach, co w obecnej sytuacji gospodarczej może spowodować umocnienie tego trendu. Zakończenie Rynek usług logistycznych w Polsce rozwija się, rosną ogólne przychody sektora TSL. Kryzys gospodarczy, który rozpoczął się pod koniec 2008 r., skutkował załamaniem wzrostowego trendu popytu na usługi logistyczne w roku Jednak już w 2010 r. niektóre statystyki pokazały zmianę koniunktury, a w roku 2011 odnotowano przychody wyższe niż przed kryzysem. Bezpośredni wpływ na stan usług logistycznych ma sytuacja na globalnych rynkach gospodarczych. Jeśli sytuacja na światowych rynkach nie ulegnie drastycznemu pogorszeniu i popyt krajowy nie będzie malał, rynek TSL w Polsce może utrzymywać pozytywne trendy. Dobre prognozy dla krajowego sektora usług logistycznych mają również podłoże w położeniu geograficznym Polski w stosunku do Europy oraz sytuacji wewnętrznej kraju, czyli opieraniu się polskiej gospodarki trendom europejskim i utrzymywaniu podstawowych wskaźników gospodarczych na poziomie powyżej zera. Stała poprawa jakości dróg oraz rozbudowa infrastruktury może zachęcić nowych klientów do korzystania z usług transportowych czy logistyki kontraktowej. Należy zwrócić uwagę na nierównomierny rozwój usług magazynowych na terytorium Polski. Region warszawski ma największe znaczenie, rozwijał się jako pierwszy od początku lat 90. ub. w., w związku z tym zasoby nowoczesnych powierzchni magazynowych są tu najliczniejsze. W ostatnich latach zanotowano spowolnienie tempa rozwoju, spowodowane nasyceniem rynku warszawskiego. Region ten zajmuje najwyższe miejsce pod względem popytu na usługi magazynowe. W ostatnich latach mocno rozwijają się również inne regiony Polski, pod koniec 2012 r. we Wrocławiu było najwięcej zasobów w budowie. Natomiast największą dynamiką wzrostu popytu charakteryzuje się region Polski centralnej, czyli okolice Łodzi oraz region wrocławski. Niepokojący jest spadek ogólnego popytu na powierzchnie magazynowe w 2012 r. Zmniejsza się dynamika przyrostu nowoczesnych powierzchni magazynowych, lecz towarzyszy jej zmniejszenie wskaźnika pustostanów, co oznacza reorientację wynajmujących. 5 Raport z badania ankietowego firmy Rohlig SUUS: Wspólny Manifest Logistyki 2020, 2013, s

21 Usługi logistyczne analiza rynku w Polsce Operatorzy logistyczni to sektor, który wynajmuje najwięcej powierzchni magazynowych w Polsce. Ich udział w wynajmowanej powierzchni magazynowej wzrasta. Usługodawcy logistyczni są zmuszeni do ciągłego poszukania nowych klientów, ponieważ około 70% zawieranych kontraktów nie przekracza 4 lat trwania. Najszybciej rozwijającą się branżą usług logistycznych są przewozy kurierskie, ekspresowe i pocztowe. Wartość tego rynku systematycznie zwiększa swoją wartość, rośnie liczba podmiotów w branży oraz ilość przewiezionych przesyłek. W statystykach sektora kryzys gospodarczy nie jest widoczny, dodatkowo na rynku usług KEP prognozuje się dalsze wzrosty. Literatura [1] CB Richard Ellis, Przegląd rynku, Rynek Powierzchni magazynowych w Polsce, czwarty kwartał [2] Fechner I., Szyszka G. (red.), Logistyka w Polsce Raport 2011, ILiM, Poznań [3] Mały Rocznik Statystyczny Polski 2009, GUS, Warszawa [4] Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa [5] Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, GUS, Warszawa [6] Polski rynek TSL w latach , Rzeczpospolita z dnia 28 czerwca 2012 r. [7] Podsumowanie 2006 roku na rynku powierzchni magazynowych, com [8] Raport firmy Colliers International: Przegląd rynku nieruchomości, Polska [9] Raport firmy Colliers International: Rynek magazynowy w Polsce Podsumowanie roku 2010 i prognoza rozwoju. [10] Raport firmy Cushman & Wakiefield: Raport o rynku nieruchomości w Polsce Wiosna [11] Raport firmy Emmerson: Powierzchnie magazynowe [12] Raport firmy Jones Lang LaSalle: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce [13] Raport firmy Jones Lang LaSalle: Rynek powierzchni magazynowych w Polsce [14] Raport firmy Rohlig SUUS: Wspólny Manifest Logistyki 2020, [15] Rutkowski K., Raport Branża przesyłek kurierskich, ekspresowych i paczkowych, wpływ na polską gospodarkę, SGH, Warszawa LOGISTIC SERVICES MARKET ANALYSIS IN POLAND Abstract. In this article are presented the analysis and assessment of logistic services market in Poland. Are defined perspectives of logistic services market development on nearest years. Keywords: logistic services, market of logistic services. 261

22