Suplementacja preparatów magnezu u mężczyzn i kobiet z nadciśnieniem tętniczym

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Agnieszka SKRZEK Katarzyna STOLARZ-SKRZYPEK Marek KLOCEK Danuta CZARNECKA Suplementacja preparatów magnezu u mężczyzn i kobiet z nadciśnieniem tętniczym Magnesium supplementation in patients with hypertension I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego, Szpital Uniwersytecki w Krakowie Kierownik: Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka Dodatkowe słowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze magnez suplementy diety Additional key words: arterial hypertension magnesium dietary supplements Adres do korespondencji: Dr Agnieszka Skrzek I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Szpital Uniwersytecki w Krakowie Ul. Kopernika 17, Kraków Tel , fax a.skrzek@doctoral.uj.edu.pl Wstęp: Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH/ESC) oraz Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) aktualnie nie rekomendują suplementacji magnezu jako metody uzupełniającej leczenie u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Niemniej jednak dla osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym Instytut Żywności i Żywienia rekomenduje zwiększenie podaży tego biopierwiastka w codziennej diecie. Cel: Celem badania była ocena częstości stosowania preparatów zawierających magnez wśród pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym z uwzględnieniem charakterystyki demograficznej i klinicznej badanej grupy. Metodyka: W oparciu o autorską ankietę zebrano i przeanalizowano dane demograficzne, informacje dotyczące stosowanego leczenia przeciwnadciśnieniowego oraz wyniki gabinetowych pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca u 309 pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, którzy zgłaszali się kolejno na planową wizytę w Poradni Nadciśnienia Tętniczego w okresie od października 2015 do stycznia 2016 roku. Wyniki: Do analizy włączono 309 pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym (średni czas od rozpoznania nadciśnienia tętniczego 12,8 lat±9,9 lat), w wieku 19 do 84 lat (średni wiek 54,9±15,2 lat), kobiety stanowiły 56,6% badanej grupy. W analizowanej grupie przeważali pacjenci z wykształceniem średnim (40,8%) lub wyższym (31,7%), głównie emeryci (38,5%) lub czynni zawodowo pracownicy umysłowi (26,9%). Odsetek pacjentów stosujących preparaty magnezu wyniósł 47,9%. Kobiety istotnie częściej niż mężczyźni sięgały po preparaty zawierające magnez (68,2% vs 31,8%, p=0,0001). Najczęściej stosowanymi preparatami magnezu były połączenia organiczne (85,1%), rzadziej formy nieorganiczne (11,5%) i chelaty (3,4%). W grupie pacjentów stosujących, w porównaniu do grupy pacjentów nie stosujących preparatów magnezu, nie wykazano różnicy w Introduction: European Society of Hypertension (ESH/ESC) and Polish Society of Hypertension (PTNT) guidelines do not recommend magnesium supplementation as an adjunctive therapy of patients with arterial hypertension. Nevertheless, Polish Institute of Food and Nutrition suggests increased supplementation of magnesium ions among hypertensive patients in everyday diet. Aim: The aim of the study was to assess a frequency of using magnesium supplements by hypertensive patients including demographic and clinical characteristics of the study group. Metodology: From October 2015 to January 2016 data of 309 hypertensive patients from Outpatient Clinic were collected and analyzed. We assessed: demographic and medical therapy data, results of office blood pressure and heart rate measurements. Results: We collected data of 309 patients aged between 19 and 84 (mean age 54.9±15.2 years) who were diagnosed with hypertension (HA). Mean time from diagnosis of HA was 12.8±9.9 years. The study group was represented in majority by subjects with secondary school level (40.8%) and university education (31.7%), retried (38.5%) or white-collars (26.9%). The proportion of patients using magnesium supplementation was 47.9% in the study group. Women more common than men were using magnesium supplements (68.2%, p=0.0001). Subjects preferred organic forms of magnesium supplements (85.1%) rather than inorganic (11.5%) or chelats (3.4%). There was no significant differences in SBP (142 vs mmhg; p=0.93), DBP ( vs 82 mmhg; p=0.42) and HR (71.5 vs 70.0 per min.; p=0.21) in group with and without magnesium supplementation. Pharmacological treatment and the proportion of patients that reach BP target (BP< /90 mmhg) were comparable in subgroup s analysis. Conclusions: Nearly half of hypertensive patients, especially women, use magnesium supplements regularly. Organic forms are preferable. Supplemental doses of magnesium 368 A. Skrzek i wsp.

2 wartościach średniego skurczowego (142 vs mmhg; p=0,93) i rozkurczowego ciśnienia tętniczego ( vs 82 mmhg; p=0,42) oraz średniej częstości akcji serca (71,5 vs 70,0/min; p=0,21). Porównywane grupy nie różniły się pod względem zalecanego leczenia przeciwnadciśnieniowego oraz częstości osiągania docelowych wartości ciśnienia tętniczego w pomiarach gabinetowych (BP< /90 mmhg) (20,7% vs 18,8%; p=0,92). Wnioski: Blisko połowa pacjentów z nadciśnieniem tętniczym sięga regularnie po preparaty zawierające magnez, głównie połączenia organiczne. Kobiety częściej niż mężczyźni stosują suplementy magnezu. Nie wykazano związku między stosowaniem małych dawek preparatu magnezu przez pacjentów z nadciśnieniem tętniczym a zmianą wartości skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego, częstości akcji serca, ani z osiąganiem docelowych wartości ciśnienia tętniczego. ions did not associate with SBP, DBP and HR values and reaching BP target in hypertensive patients. Wstęp Zagadnienia dotyczące roli magnezu (Mg) w prawidłowym przebiegu procesów zachodzących w organizmie oraz powiązania jego niedoboru z występowaniem wielu chorób są przedmiotem szeregu prac w piśmiennictwie. Badania nad rolą magnezu w biologii układu sercowo-naczyniowego wykazały jego wpływ zarówno na skurcz naczyń [1], częstość rytmu serca [2], jak i kurczliwość mięśnia sercowego [3]. Jako naturalny antagonista wapnia, magnez wpływa na napięcie mięśniówki naczyń powodując jej rozszerzanie (efekt wazodylatacyjny). W dobie epidemii nadciśnienia tętniczego w krajach europejskich (w tym również w Polsce), trudnych do osiągnięcia celów terapeutycznych w leczeniu tej jednostki chorobowej oraz powszechności stosowania suplementów diety w populacji ogólnej, istnieje potrzeba poszukiwania nowych, łatwo dostępnych metod prewencji oraz zwiększania efektów rekomendowanych sposobów leczenia nadciśnienia tętniczego. Ponieważ w literaturze dostępne są doniesienia mówiące zarówno o roli diety bogatej w magnez w prewencji pierwotnej nadciśnienia tętniczego [4,5], jak i możliwym działaniu hipotensyjnym jonów magnezowych [6-10], uzasadnioną jest ocena częstości stosowania preparatów zawierających magnez wśród pacjentów z nadciśnieniem tętniczym oraz analiza możliwych korzyści wynikających z ich suplementacji dla osób chorych na nadciśnienie tętnicze. Cel badania Celem badania była ocena częstości stosowania preparatów zawierających magnez wśród pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym z uwzględnieniem rodzajów dostępnych suplementów i charakterystyką demograficzną chorych. Postawiono również pytanie, czy suplementacja magnezu wpływa na wyniki pomiarów gabinetowego ciśnienia tętniczego, częstości serca oraz osiąganie przez pacjentów z nadciśnieniem tętniczym docelowych wartości ciśnienia tętniczego. Materiał i metodyka Badanie ankietowe oceniające stosowanie preparatów magnezu przeprowadzono wśród pacjentów Poradni Nadciśnienia Tętniczego I Kliniki Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, którzy w okresie od października 2015 do stycznia 2016 roku zgłosili się na planową wizytę ambulatoryjną i wyrazili zgodę na uczestniczenie w badaniu. Przy użyciu autorskiego kwestionariusza składającego się z 15 pytań, u pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym zgłaszających się kolejno na planową wizytę w Poradni zebrano podstawowe dane demograficzne, informacje o stosowanych preparatach zawierających magnez oraz dane dotyczące leczenia przeciwnadciśnieniowego. Dodatkowo w trakcie wizyty w Poradni Nadciśnieniowej wykonano pomiary ciśnienia tętniczego i częstości serca zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego [11]. Bazę danych wyników oryginalnych, pozbawioną danych wrażliwych, utworzono w programie EXCEL. W oparciu o zgromadzone dane demograficzne i kliniczne obliczono odsetek pacjentów stosujących suplementy magnezu z uwzględnieniem różnych typów preparatów oraz wykonano analizę danych demograficznych, stosowanego leczenia przeciwnadciśnieniowego oraz wyników pomiarów gabinetowych w podgrupach pacjentów z nadciśnieniem tętniczym stosujących i niestosujących preparaty magnezu. Analizy statystyczne Zmienne ciągłe o rozkładzie normalnym porównano przy pomocy testu t-student. Przy stwierdzeniu braku rozkładu normalnego użyto testu U Manna-Whitneya. Zmienne jakościowe porównano przy użyciu testu chi kwadrat. Analizę jednoczynnikową dla prób niezależnych wykonano przy pomocy testu Kruskala-Wallisa. Do sprawdzenia jednorodności wariancji użyto testu Levene a. Za istotną statystycznie przyjęto wartość p<0,05 w relacji dwustronnej. Analizę statystyczną przeprowadzono przy pomocy programu Statistica 8.0. Wyniki Przeanalizowano dane ankietowe, informacje dotyczące stosowanego leczenia przeciwnadciśnieniowego oraz wyniki pomiarów gabinetowych ciśnienia tętniczego i częstości serca u 309 pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, którzy zgłaszali się kolejno na planową wizytę w Poradni Nadciśnienia Tętniczego. Kobiety stanowiły 56,6% ankietowanych, średni wiek uczestników badania wyniósł 54,9±15,2 lat. Wśród respondentów dominowali pacjenci z wykształceniem średnim (40,8%) lub wyższym (31,7%). W analizowanej grupie istotny odsetek pacjentów tworzyli emeryci (38,5%) oraz czynni zawodowo pracownicy umysłowi (26,9%). Osoby, które zadeklarowały mieszkanie z rodziną stanowiły 75,4% ankietowanych. Dane demograficzne analizowanej grupy przedstawiono w tabeli I. Średni czas od rozpoznania nadciśnienia tętniczego u uczestników badania wyniósł 12,8 lat±9,9 lat. Pacjenci, którzy deklarowali stosowanie suplementów magnezu stanowili 47,9% ogółu ankietowanych. Kobiety częściej niż mężczyźni sięgały po preparaty zawierające magnez (68,2% vs 31,8%, p=0,0001). Najczęściej stosowanymi suplementami magnezu były połączenia organiczne (85,1%), rzadziej formy nieorganiczne (11,5%) i chelaty (3,4%). Wśród organicznych związków pacjenci najczęściej przyjmowali mleczan magnezu (63,5%) w średniej dawce dobowej wynoszącej 57,4 mg jonów Mg (Tab. II). W badanej grupie po preparaty magnezu sięgało codziennie 64,9% pacjentów, 4-6 razy w tygodniu 8,1% badanych, 1-3 razy w tygodniu 17,6%, a rzadziej niż raz w tygodniu 9,4 % ankietowanych. Ponad 2/3 pacjentów zażywało preparaty magnezu powyżej 1 roku (66,9 %). Na pytanie o główny powód włączenia suplementów magnezu, ponad połowa pacjentów podała bóle kurczowe mięśni (52,0%), a 19,6% pacjentów deklarowało stosowanie preparatów magnezu jako leczenie wspomagające w nadciśnieniu tętniczym. Rzadszymi przyczynami włączenia suplementów magnezu było uczucie zmęczenia (10,8%) czy profilaktyka niedoboru jonów Mg (10,8%). Osobami, które zaleciły stosowanie magnezu u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym w analizowanej grupie byli najczęściej lekarze medycyny rodzinnej (31,8%) oraz lekarze poradni specjalistycznej (23,6%). Decyzję własną o suplementacji magnezu deklarowało 27,0% ankietowanych. Analiza porównawcza pacjentów z nadciśnieniem tętniczym stosujących i niestosujących preparaty magnezu (grupa 1 vs grupa 0), nie wykazała istotnych sta- Przegląd Lekarski 2016 / 73 / 6 369

3 Tabela I Statystyka opisowa badanej grupy pacjentów (). Descriptive characteristics of the study group (). Płeć Wiek Wykształcenie Status zawodowy N=308 Nadciśnienie tętnicze (od kiedy choruje?) N=307 Preparaty magnezu (czy stosuje?) Kto zalecił? N=148 Powód włączenia preparatu Mg N=147 tystycznie różnic w częstości stosowania przez pacjentów określonych grup leków przeciwnadciśnieniowych (Ryc. 1). Odsetek pacjentów w porównywanych grupach (GRUPA 1 vs GRUPA 0) wynosił dla: inhibitorów konwertazy angiotensyny (54,7% vs kobiety mężczyźni średnia ± SD podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie wyższe pracownik fizyczny pracownik umysłowy bezrobotny emeryt rencista średnia ± SD tak nie lekarz rodzinny lekarz szpitalny lekarz poradni specjalistycznej farmaceuta dietetyk decyzja własna inne bóle kurczowe mięśni zmęczenie zwiększone zapotrzebowanie (karmienie piersią, ciąża) nadciśnienie tętnicze profilaktyka niedoboru włączenie preparatu Mg - inne Tabela II Typy preparatów magnezu i ich dobowe dawki (N= 148). Types of magnesium supplements with their daily doses (N=148). Związek Mg Nośnik Mg n (%) nieorganiczny organiczny Średnia (mg jonów Mg) (mg jonów Mg) Kwartyl dolny n= 174 (56,6%) n=134 (43,4%) 54,8±15,5 lat n= 9 (2,9%) n= 3 (1,0%) n= 73 (23,6%) n= 126 (40,8%) n= 98 (31,7%) n= 42 (13,6%) n= 83 (26,9%) n= 24 (7,8%) n= 119 (38,5%) n= 40 (12,9%) 12,85±9,7 lat 148 (47,9%) 161 (52,1%) n= 47 (31,7%) n= 7 (4,7%) n= 35 (23,6%) n= 9 (6,1%) n= 2 (1,35%) n= 40 (27,0%) n= 8 (5,4%) n= 76 (52,0%) n= 16 (10,8%) n= 3 (2,0%) n= 29 (19,6%) n= 16 (10,8%) n= 6 (4,1) Kwartyl górny tlenek 6 (4,1) 138,5 300,0 225,0 375,0 węglan 17 (7,4) 117,6,0,0,0 mleczan 94 (63,5) 57,4 48,0 48,0 51,0 cytrynian 13 (8,8) 112,8,0,02,0 asparginian 19 (12,8) 73,8 72,7,0 250,0 Chelat aminokwasy 5 (3,4) 108,5,0,0,0 Tabela III Porównanie odsetka pacjentów osiągających docelowe wartości ciśnienia tętniczego (CTK</90mmHg) w grupie suplementującej magnez (GRUPA 1) i nie suplementującej magnezu (GRUPA 0). Comparison for percentage of patients with BP target (BP< /90 mmhg) in group with (GROUP 1) and group without magnesium supplementation (GROUP 0). CTK< /90 mmhg p=0,92 Liczba pacjentów n (%) GRUPA 1 64 (20,7) GRUPA 2 58 (18,8) 50,3%; p=0,17), antagonistów receptora dla angiotensyny (25% vs 29,8%; p=0,85), beta-blokerów (68,2% vs 62,7%; p=0,83), blokerów kanału wapniowego (55,4% vs 51,6%; p=0,23), diuretyków pętlowych (8,8% vs 9,3%; p=0,59), diuretyków tizydowych (60,1% vs 64,6%; p=0,68), diuretyków oszczędzających potas (11,5% vs 13,0%; p=0,84), alfa-blokerów (21,6% vs 23,6%; p=0,68) oraz sympatykolityków (5,4% vs 9,3%; p=0,27). Odsetek pacjentów stosujących preparaty złożone z co najmniej dwóch leków przeciwnadciśnieiowych był podobny w porównywanych grupach i wyniósł odpowiednio 54,0% pacjentów stosujących i 60,9% pacjentów nie stosujących magnezu (p=0,28). Nie wykazano związku suplementacji magnezu z wartościami skurczowego (142 vs mmhg; p=0,93) i rozkurczowego ciśnienia tętniczego ( vs 82 mmhg; p=0,42) w grupie pacjentów stosujących i nie stosujących suplementy magnezu (Ryc. 2,3). Średnia częstość akcji serca była porównywalna w obu grupach (71,5 vs 70,0 uderzeń/min; p=0,21) (Ryc. 4). Odsetek pacjentów osiągających docelowe wartości ciśnienia tętniczego (CTK< /90 mmhg) w grupie pacjentów stosujących preparaty magnezu wyniósł 20,7%, w grupie nie stosujących suplementacji magnezu 18,8% (p=0,92) (Tab. III). Dyskusja W pracy przedstawiono częstość stosowania preparatów zawierających magnez wśród pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym. Wysoki odsetek takich pacjentów (47,9%), potwierdził powszechność stosowania suplementów diety, również wśród pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym. W zaprezentowanym badaniu kobiety częściej niż mężczyźni sięgały po preparaty magnezu, a co piąty pacjent Poradni Nadciśnieniowej deklarował, że głównym powodem włączenia suplementacji magnezu było leczenie uzupełniające nadciśnienia tętniczego. Tymczasem wytyczne ESH/ESC oraz PTNT aktualnie nie zalecają suplementacji magnezu jako metody uzupełniającej leczenie u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Niemniej jednak dla osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym Instytut Żywności i Żywienia rekomenduje między innymi zwiększone spożywanie produktów bogatych w magnez (przetwory zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy, kakao, gorzka czekolada, sery podpuszczkowe, ryby, ziemniaki) [12]. Zalecenia te dotyczą przede wszystkim pacjentów stosujących diuretyki tiazydowe i pętlowe wobec wzmożonej utraty jonów Mg z moczem przy stosowaniu tych grup leków hipotensyjnych. W znowelizowanych w 2012 roku normach Instytutu Żywności i Żywienia zaleca się, aby dzienne spożycie magnezu w diecie było odpowiednio mg Mg 2+ dla kobiet oraz mg Mg 2+ dla mężczyzn powyżej 18 r.ż., przy oszacowanym średnim dobowym zapotrzebowaniu na magnez wynoszącym mg Mg 2+ dla kobiet oraz mg Mg 2+ dla mężczyzn [12]. Na podstawie prowadzonych w Polsce badań oceniających wartość odżywczą posiłków spożywanych przez dorosłych mieszkańców stwierdzono niedostateczną podaż składników mineralnych (w tym magnezu) w diecie Polaków. W badaniu WOBASZ [13] spożycie magnezu wynosiło średnio 223 mg Mg 2+ u kobiet i 300 mg Mg 2+ u mężczyzn, co stanowi 70% zalecanego 370 A. Skrzek i wsp.

4 Rycina 1 Porównanie odsetka pacjentów z nadciśnieniem tętniczym stosujących różne typy leków przeciwnadciśnieniowych w grupie suplementującej magnez (GRUPA 1) i nie suplementującej magnezu (GRUPA 0). Comparison for percentage of patients with arterial hypertension using different types of antihypertensive drugs in group with (GROUP 1) and group without magnesium supplementation (GROUP 0). ACEI-inhibitory konwertazy angiotensyny ARB- antagoniści receptora angiotensyny BB-beta-blokery AB-alfa-blokery CaB- blokery kanału wapniowego SBP dziennego spożycia. Podobne obserwacje poczyniono w ramach badań Pol-MONICA Bis [14]. Na rynku polskim dostępnych jest wiele preparatów zawierających magnez. Biodostępność magnezu stosowanego w postaci suplementów diety zależy przede wszystkim od związku chemicznego będącego nośnikiem tego pierwiastka. W zależności od typu substancji wiążącej magnez wyróżniamy: związki nieorganiczne (tlenek, węglan), organiczne (mleczan, cytrynian, asparginian) oraz chelaty aminokwasowe. Wchłanialność magnezu w postaci związku Zmienna: SBP DP-diuretyki pętlowe DT-diuretyki tiazydowe DOP- diuretyki oszczędzające potas SYMP-sympatykolityki Rycina 2 Porównanie średniego skurczowego ciśnienia tętniczego w grupie stosującej magnez (GRUPA 1) i nie stosującej magnezu (GRUPA 0). Comparison for mean systolic blood pressure in group with (GROUP 1) and group without magnesium supplementation (GROUP 0). nieorganicznego jest zależna od anionu i waha się w zakresie 10-16%. Organiczne związki magnezu charakteryzują się większą rozpuszczalnością w wodzie w porównaniu ze związkami nieorganicznymi, co powoduje znacznie lepszą biodostępność w jelicie cienkim, sięgającą 90%. Chelaty aminokwasowe magnezu są bardzo trwałe i charakteryzują się podobną przyswajalnością jak postaci organiczne (mleczan, cytrynian). W prezentowanym badaniu pacjenci z nadciśnieniem tętniczym najczęściej przyjmowali organiczne preparaty magnezu (85,1%) w średniej dawce dobowej wynoszącej 57,4 mg jonów magnezu (dla najczęściej stosowanego mleczanu magnezu), co pokrywa około 21% dziennego zapotrzebowania na ten biopierwiastek u kobiet oraz około 16% u mężczyzn. Jee i wsp. w metaanalizie 20 randomizowanych badań [9], z udziałem 1220 osób zarówno z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym (14 badań), jak i prawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego (6 badań) zaobserwowali dodatnią korelację między wielkością dawki magnezu (10-40 mmol Mg 2+ tj mg jonów Mg 2+ ), a wielkością działania hipotensyjnego na każde 10 mmol Mg 2+ zwiększenia dawki suplementacyjnej magnezu obserwowano spadek SBP o 4,3 mmhg (95% CI 6,3-2,2; p< 0,001) i DBP o 2,3 mm Hg (95% CI 4,9-0,0; p=0,09). W prezentowanym badaniu, pomimo regularnego (codziennie) i długotrwałego (powyżej 1 roku) stosowania preparatów magnezu, które deklarowało blisko 2/3 ankietowanych z nadciśnieniem tętniczym, autorzy nie wykazali istotnego związku między suplementacją magnezu, a średnimi wartościami skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego oraz częstości akcji serca. Potwierdzono równocześnie, że analizowane podgrupy nie różniły się w zakresie częstości zalecanych głównych grup leków hipotensyjnych. Obserwacja ta może mieć związek ze stosowaniem przez pacjentów małych dawek magnezu, prawdopodobnie niepokrywających niedoborów wynikających z diety. Odsetek pacjentów osiągających docelowe wartości ciśnienia tętniczego (CTK< /90 mmhg) był porównywalny w analizowanych grupach. Wśród pacjentów stosujących preparaty magnezu wyniósł 20,7%, w grupie nie stosujących suplementacji magnezu 18,8% (p=0,92). Analiza potwierdza fakt, że skuteczność kontroli wartości ciśnienia tętniczego u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jest wciąż niezadowalająca, pomimo stosowania szerokiego spektrum leków hipotensyjnych, często w postaci preparatów złożonych (w badaniu ponad połowa pacjentów stosowała preparaty złożone z przynajmniej dwóch leków hipotensyjnych). Wnioski Prawie połowa pacjentów z nadciśnieniem tętniczym sięga regularnie po preparaty zawierające magnez. Kobiety częściej niż mężczyźni stosują suplementy magnezu. Pacjenci preferują połączenia organiczne Mg, w dobowych dawkach odpowiadającym 20% dziennego zapotrzebowania u kobiet i 15% dziennego zapotrzebowania u mężczyzn na ten biopierwiastek. Nie wykazano związku między stosowaniem małych dawek preparatów magnezu przez pacjentów z nadciśnieniem tętniczym a wartościami skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego, częstości akcji serca, ani z osiąganiem docelowych wartości ciśnienia tętniczego w badanej grupie. Piśmiennictwo 1. Touyz RM, Laurant P, Schiffrin EL: Effect of magnesium on calcium responses to vasopressin in vascular smooth muscle cells of spontaneously hypertensive Przegląd Lekarski 2016 / 73 / 6 371

5 DBP Zmienna: DBP Rycina 3 Porównanie średniego rozkurczowego ciśnienia tętniczego w grupie stosującej magnez (GRUPA1) i nie stosującej magnezu (GRUPA 0). Comparison for mean diastolic blood pressure in group with (GROUP 1) and group without magnesium supplementation (GROUP 0). HR Zmienna: HR rats. J Pharmacol Exp Ther. 1998; 284: Agus ZS, Kelepouris E, Dukes J, Morad M: Cytosolic magnesium modulates calcium channel activity in mammalian ventricular cells. Am J Physiol. 1989: 256: Laurant P, Touyz RM, Schiffrin EL: Effect of magnesium on vascular tone and reactivity in pressurized mesenteric resistance arteries from spontaneously hypertensive rats. Can J Physiol Pharmacol. 1997; 75: Mizushima S, Cappuccio FP, Nichols R, Elliott P: Dietary magnesium intake and blood pressure: a qualitative overview of the observational studies. J Hum Hypertens. 1998; 12: Song Y, Sesso HD, Manson JE, Cook NR, Buring JE. et al: Dietary magnesium intake and risk of incident hypertension among middle-aged and older US women in a 10-year follow-up study. Am J Cardiol. 2006; 98: Witteman JC, Grobbee DE, Derkx FH, Bouillon R, de Bruijn AM. et al: Reduction of blood pressure with oral magnesium supplementation in woman with mild to moderate hyprtension. Am J Clin Nutr. 1994; 60: Guerrero-Romero F, Rodríguez-Moran M: The effect of lowering blood pressure by magnesium supplementation in diabetic hypertensive adults with low serum magnesium levels: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. J Hum Hypertens. 2009; 23: Widman L, Wester PO, Stegmayr BK, Wirell M: The dose-dependent reduction in blood pressure through administration of magnesium. A double blind placebo controlled cross-over study. Am J Hypertens. 1993; 6: Jee SH, Miller ER, Guallar E, Singh VK, Appel LJ. et al: The effect of magnesium supplementation on blood pressure: a meta-analysis of randomized clinical trials. Am J Hypertens. 2002; 15: Dickinson HO, Nicolson DJ, Campbell F, Cook JV, Beyer FR. et al: Magnesium supplementation for the management of essential hypertension in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2006; 3: CD Tykarski A, Narkiewicz K, Gaciong Z, Januszewicz A, Litwin M. i wsp: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2015 rok. Nadciśn Tętn w Praktyce 2015; 1: Jarosz M, Traczyk I, Stos K, Charzewska J, Rychlik E i wsp: Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia. 2012: Waskiewicz A, Sygnowska E, Jasinski B, Kozakiewicz K, Biela U. i wsp: Wartość energetyczna i odżywcza diety dorosłych mieszkańców Polski. Wyniki programu WOBASZ. Kardiol Pol. 2005; 63 (6/Suppl.4): Waskiewicz A: Jakość zdrowotna racji pokarmowej mieszkańców prawobrzeżnej Warszawy w latach Badanie POL-MONICA bis Warszawa. Roczn. PZH 2003; 54: Rycina 4 Porównanie średniej częstości akcji serca w grupie stosującej magnez (GRUPA 1) i nie stosującej magnezu (GRUPA 0). Comparison for mean heart rate in group with (GROUP 1) and group without magnesium supplementation (GROUP 0). 372 A. Skrzek i wsp.