1000 pierwszych dni dla zdrowia dzieci w domu i w żłobku. Jak pracownicy żłobków mogą wpływać na zdrowie naszych dzieci w przyszłości?

Transkrypt

1 DEBATA 1000 pierwszych dni dla zdrowia dzieci w domu i w żłobku. Jak pracownicy żłobków mogą wpływać na zdrowie naszych dzieci w przyszłości? STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ Warszawa, 9 kwietnia 2013 r.

2 Programowanie żywieniowe i jego wpływ na rozwój i kondycję w dorosłym życiu prof. dr hab. n. med. Piotr Socha Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Programowaniem żywieniowym nazywamy wpływ czynników żywieniowych działających w okresie krytycznym na metabolizm organizmu i zdrowie w wieku dorosłym. Okresy krytyczne to czas szybkiego rozwoju tkanek i narządów, które są wówczas podatne na trwałą modyfikację wybranych procesów metabolicznych. Szczególnie wrażliwy na taki programujący wpływ jest organizm szybko rozwijającego się płodu i niemowlęcia. Jednym z kluczowych czynników, które wpływają na stan zdrowia osoby dorosłej jest to, jak odżywiała się ona jeszcze w okresie prenatalnym oraz w okresie wczesnego dzieciństwa. Innymi słowy, to co je kobieta w ciąży oraz dziecko podczas pierwszych 1000 dni swojego życia ma wpływ na całe dalsze życie. To właśnie wtedy dziecko rośnie i rozwija się najszybciej, a jego metabolizm jest szczególnie wrażliwy na programujący wpływ żywienia. Jest to również właściwy moment, by rozpocząć kształtowanie dobrych zwyczajów żywieniowych, które zaowocują zdrowiem dziecka w przyszłości. Pierwsze badania dotyczące programowania żywieniowego mówiące o tym, jak pod wpływem niedoborów w diecie ciężarnych kobiet zwiększyło się ryzyko zachorowania przez ich dzieci na cukrzycę typu 2, nadciśnienie i choroby układu krążenia pochodzą już z I połowy XX wieku. W ostatnich latach takich doniesień jest coraz więcej, a z najnowszych zaś wynika, że pierwszy rok życia to najlepszy moment, by zarówno ukształtować dobre zwyczaje żywieniowe, jak i korzystnie programować zdrowie naszego dziecka. Tymczasem niepokojące wnioski z badania Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia niemowląt w wieku 6 i 12 miesięcy w populacji polskiej, przeprowadzonego przez Ekspertów z Centrum Zdrowia Dziecka we współpracy z Fundacją NUTRICIA, wskazują na następujące błędy w żywieniu niemowląt: Ponad 20% mam przygotowuje mleko modyfikowane niezgodnie z instrukcją na opakowaniu. Nadmierna ilość słodzonych napojów. Nadmierna ilość soków. Zbyt długie podawanie posiłków uzupełniających zmiksowanych i przez smoczek. Dosładzanie lub dosalanie posiłków wg własnych upodobań.

3 Złote zasady żywienia dziecka w ciągu pierwszych 1000 dni życia dr Anna Harton, Polskie Towarzystwo Dietetyki Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Żywienie niemowląt oraz małych dzieci (w wieku do 3. roku życia) jest szczególnie istotne z uwagi na fakt zachodzącego w tym czasie programowania metabolicznego, jak również bardzo intensywnego wzrostu i rozwoju. Występujące w tym czasie zarówno nadmiary, jak i niedobory pokarmowe mogą skutkować bliskimi lub odległymi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym zwiększać ryzyko chorób dietozależnych. Pierwsze miesiące i lata życia dziecka są także istotne dla kształtowania preferencji i nawyków żywieniowych. Z tego punktu widzenia bardzo ważne jest co, kiedy i jak podajemy do jedzenia niemowlęciu oraz jak karmimy małe dziecko. Karmienie piersią to bez wątpienia najbardziej właściwy sposób żywienia niemowląt urodzonych o czasie. Skład mleka mamy w pełni odpowiada zapotrzebowaniu oraz możliwościom wykorzystania składników odżywczych przez niemowlę. Zapewnia tez prawidłowy wzrost i rozwój oraz jest ważnym elementem profilaktyki chorób cywilizacyjnych, np. otyłości. Jednak kiedy niemowlę skończy już Miesiąc, trzeba zacząć rozszerzać dietę wprowadzając inne pokarmy uzupełniające. Ten ważny moment życia dziecka tzw. weaning time to czas przyzwyczajania oraz poznawania walorów smakowo-zapachowych nowych produktów. W kolejnych miesiącach warto pamiętać aby zmieniać konsystencję podawanych dziecku produktów i potraw oraz stopniowo dalej rozszerzać dietę. Żywienie dzieci do 3. roku życia powinno być w dużym stopniu oparte na diecie łatwo strawnej, menu urozmaicone oraz dopasowane do wieku i potrzeb, także po względem wielkości porcji. W planowaniu i przygotowaniu jadłospisów dla małego konsumenta z pewnością przydatne będą schemat żywienia niemowląt, przedmiotowe normy i zalecenia oraz odpowiednie do wieku racje pokarmowe.

4 Jakość wczesnej opieki i edukacji Monika Rościszewska-Woźniak Dominik Kmita, Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego W dniu 4 lutego 2011 r. uchwalona została Ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235). Ustawa wprowadziła zmiany w organizacji żłobków oraz umożliwiła tworzenie całkiem nowych form opieki nad dziećmi poniżej 3. roku życia. Wszystkie wymienione w ustawie formy powinny pełnić funkcje nie tylko opiekuńcze, ale także wychowawcze i edukacyjne. Aby pomóc gminom, organizacjom prowadzącym niepubliczne formy, profesjonalistom i rodzicom w organizowaniu i prowadzeniu dobrej jakości usług dla dzieci (żłobka, klubu, dziennego opiekuna), Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego przygotowała standardy opieki i edukacji małych dzieci. Standardy zostały opracowane przez 16 osobowy zespół ekspertów, praktyków i rodziców pod kierunkiem Moniki Rościszewskiej-Woźniak i Barbary Roehrborn. Standardy opierają się na Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych (Dz. U. nr 69, poz. 367) oraz Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym, wolontariusza oraz dziennego opiekuna (Dz. U. nr 69, poz. 368). Określają obszary niesprecyzowane w aktach prawnych i rekomendowany poziom wybranych wskaźników. Oznacza to, że odnoszą się nie do wymagań minimalnych, które należy zapewnić w placówce, ale proponują warunki optymalne dla rozwoju dzieci. Jesienią 2011 roku propozycja Standardów została zaprezentowana na konferencjach w Warszawie, Łodzi i Krakowie, a także udostępniona do konsultacji społecznych na stronach internetowych Fundacji Komeńskiego i Instytutu Komeńskiego oraz Standardy dyskutowane były ostatnio na debacie Polak Mały w przedszkolu i żłobku. Dostępność opieki jakość edukacji, która odbyła się w Pałacu Prezydenckim dnia 27 lutego 2013 r. Podstawowe założenia Standardów: Okres między urodzeniem a 3. rokiem życia jest zasadniczy dla tworzenia się zdrowej i silnej osobowości oraz w ogromnym stopniu determinuje postawę dziecka wobec otaczającego je świata w całym jego późniejszym życiu. Decydująca dla jakości działań jest właściwa opieka i absolutna konieczność dostarczenia dziecku pozytywnych doświadczeń z nowymi opiekunami. Małe dziecko musi mieć zapewnioną stałą uwagę, wsparcie czy pomoc osoby dorosłej zapewnia to warunki do budowania wysokiej jakości relacji między opiekunami i dziećmi. Dlatego bardzo ważny jest właściwy stosunek liczby opiekunów do liczby dzieci. Rodzice, jako osoby najbliższe dzieciom, powinni aktywnie włączać się w asystowanie opiekunom, na przykład jako wolontariusze w żłobkach, klubach czy u dziennego opiekuna. Ruch i swobodna zabawa jest podstawowym czynnikiem stymulującym rozwój dzieci. Głównym zadaniem opiekunów jest stworzenie środowiska edukacyjnego, odpowiadającego bieżącym potrzebom dzieci.

5 Kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych najlepszą inwestycją w zdrową przyszłość małego dziecka Agnieszka Domańska, specjalista ds. żywienia w Zespole Żłobków m. st. Warszawy Fundamentalnym elementem, który stanowi priorytet w codziennej egzystencji rodzica bądź opiekuna, jest zapewnienie swoim dzieciom optymalnego rozwoju fizycznego i psychicznego. Na całokształt tych działań składa się wiele czynników. Wśród nich możemy wymienić właściwe żywienie, zajmujące wysokie miejsce w hierarchii potrzeb maluszka z uwagi na jego rozwój i kondycję w okresie dojrzewania i życiu dorosłym. Tym samym każdy żłobek wchodzący w skład Zespołu m.st. Warszawy, jako instytucja opiekuńczo-wychowawcza, wspólnie z rodzicami uczy najmłodszych konsumentów prawidłowych nawyków żywieniowych realizując najnowsze zalecenia dietetyki pediatrycznej. W naszych placówkach obowiązują ujednolicone zasady planowania wyżywienia opracowane przez dietetyka, stanowiące praktyczną formę realizacji fizjologicznych norm żywieniowych. Bezpośrednio w żłobku organizację żywienia nadzoruje intendent. Zdrowe żłobkowe menu to posiłki samodzielnie przygotowane na bazie kontrolowanej jakość surowca z zastosowaniem zalecanych dla dzieci technik kulinarnych. Dzięki urozmaiconemu i właściwie zbilansowanemu jadłospisowi, jak również kolorowymi i estetycznie serwowanym porcjom, dzieci poznają nowe smaki i zapachy, a zapamiętując je kształtują swoje przyszłe preferencje żywieniowe. Do wzbogacania smaku potraw używane są tylko przyprawy ziołowe, pieprz oraz ograniczona ilość soli. Zupy gotujemy na wywarach warzywnych bez kości (nie używamy tzw. kostek rosołowych ani innych przypraw z glutaminianem sodu). Posiłki przygotowywane są na bieżąco, bezpośrednio przed podaniem. Soki, napoje owocowe, ciasta, ciasteczka oraz inne desery (budynie, kisiele, serki twarogowe z dodatkami itp.) przygotowujemy samodzielnie w oparciu o naturalne surowce i półprodukty z kontrolowaną ilością cukru nie używamy zup, sosów typu instant. Nie serwujemy dzieciom słodyczy (cukierków, batoników, czekolad itp.). Właściwe podejście praktyczno-psychologiczne podczas konsumpcji posiłków, czyli swoboda w kształtowaniu umiejętności samodzielnego jedzenia rączkami, później posługiwania się łyżeczką, przyjazna atmosfera w jadalni sprawiają, że posiłki w żłobku są przyjemnością, a nie tylko konieczną potrzebą fizjologiczną. Personel uczestniczący przy karmieniu szanuje apetyt dziecka nie zmuszając maluszków do jedzenia. W żłobku obowiązuje ustalony harmonogram dnia uwzględniający stałe pory posiłków. Nie ma podjadania miedzy posiłkami. Do picia serwujemy niegazowaną wodę źródlaną. Ponadto w żłobku uczymy dzieci również innych zdrowych nawyków, w tym mycia rąk przed posiłkiem i ząbków po posiłku.

6 Dieta bezglutenowa w żłobku miejskim nr 5 w Białymstoku Marta Waluk Dyrektor Żłobka Miejskiego nr 5 w Białymstoku Dieta bezglutenowa, jak sama nazwa wskazuje, wymaga całkowitej eliminacji glutenu. Niezastosowanie się do tego prowadzi do stanu zapalnego jelita, zniszczenia kosmków jelitowych, co z kolei powoduje utrudnienie wchłaniania produktów spożywczych. W diecie bezglutenowej należy unikać: zwykłego pieczywa i wszelkich wyrobów zawierających mąkę pszenną (gluten znajduje się w pszenicy, życie i jęczmieniu); kaszy manny i jęczmiennej; kawy zbożowej; wędliny paczkowanej, parówek i innych przetworów mięsnych; gotowych sosów, keczupów, majonezów; lodów; słodyczy takich jak: czekolady, cukierki, lizaki; przetworów owocowe, przetworów warzywne, owoców i warzyw suszonych oraz kandyzowanych. Produkty dozwolone : ryż, kukurydza, gryka; amarantus, proso, komosa ryżowa, sorgo; ziemniaki, warzywa i owoce w naturalnej postaci; mięso i drób oraz jaja w nieprzetworzonej postaci. Poza wykluczeniem z pożywienia glutenu dieta dziecka podlega tym samym zasadom żywienia jak u dzieci na diecie ogólnej. Należy zwrócić szczególną uwagę na uzupełnienie witamin oraz mikro- i makroelementów. Nawet przy prawidłowym stosowaniu diety bezglutenowej może wystąpić ryzyko wystąpienia niedoboru witamin i składników mineralnych: witamin rozpuszczalnych w tłuszczach : A, D, E, K, witaminy B¹², wapnia, żelaza, kwasu foliowego.

7 Planowanie i realizacja zaleceń żywieniowych w łódzkich żłobkach Katarzyna Loszek, główny specjalista ds. żywienia Miejski Zespół Żłobków w Łodzi Zadaniem pracowników placówek opiekuńczych jest stworzenie dzieciom uczęszczającym do żłobka warunków niezbędnych do ich prawidłowego rozwoju, a jednym z nich jest właśnie prawidłowa dieta. Pierwsze trzy lata życia to kluczowy okres w poznawaniu nowych smaków, budowaniu preferencji smakowych oraz żywieniowych. Aby kształtować prawidłowe nawyki żywieniowe naszych podopiecznych, planujemy jadłospisy dziesięciodniowe, w których wykorzystujemy w praktyce najnowsze, obowiązujące normy żywienia oraz zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych. Posiłki podawane w łódzkich żłobkach są przygotowywane na miejscu przez wykwalifikowanych pracowników pionu żywienia. W kuchni korzystamy ze świeżych produktów, o wysokich walorach jakościowych i zdrowotnych. Posiłki są bezpieczne pod względem zdrowotnym. Przygotowywane są zgodnie z obowiązującymi wymogami higieniczno-sanitarnymi oraz systemem zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności HACCP wraz z instrukcjami GHP i GMP. Podczas planowania i przygotowywania posiłków dla najmłodszych zawracamy uwagę na aspekty takie jak prawidłowe przechowywanie artykułów spożywczych, prawidłową organizację procesów technologicznych. Równie ważne jest wykorzystanie różnorodnych technik kulinarnych oraz estetyka i kolorystyka podawanych potraw w codziennym jadłospisie. Odpowiednie otoczenie i wyposażenie jadalni, a także organizacja spożywania posiłków sprzyjają usamodzielnianiu się dzieci oraz zapewniają podopiecznym komfort podczas spożywania jedzenia. W kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych bardzo ważne jest także współdziałanie z rodzicami dla uzyskania pełnego efektu edukacyjnego. Dlatego podejmujemy regularne działania edukacyjne: systematyczne spotkania szkoleniowe dla pracowników, wspieranie rodziny poprzez działalność edukacyjną na terenie poszczególnych placówek (wgląd w jadłospisy żłobkowe, tablice, ulotki żywieniowe, porady dietetyka żłobkowego), udział w działaniach na rzecz rozwoju małego dziecka oraz propagowaniu idei zdrowego żywienia najmłodszych wśród rodziców wspólnie z Fundacją NUTRICIA.

8 Prawidłowe odżywianie przez pierwsze 1000 dni życia szansą na zdrowie Małgorzata Jakielarz, dietetyk, Integracyjny Żłobek Samorządowym nr 20 w Krakowie Plusy i minusy prowadzenia własnej kuchni w żłobku. Własna kuchnia to skarb jesteśmy pewni. We własnej kuchni mamy możliwość: modyfikować potrzebną ilość i skład posiłków w każdej chwili, przygotować i wydać o określonej porze świeże posiłki, nawet przy późnym zgłoszeniu np. podejrzenia alergii możemy wyeliminować potencjalny alergen. Od pierwszych dni w żłobku dbamy o prawidłowo zaplanowaną, kolorystycznie ciekawą, estetycznie podaną, dostosowaną do wieku i możliwości dietę. Systematycznie wprowadzamy kolejne produkty urozmaicające i poszerzające dietę dziecka. Zachęcamy do próbowania nowości. Nie zmuszamy dziecka do jedzenia. Nie nagradzamy i nie karzemy dzieci jedzeniem, zachęcamy i angażujemy dzieci do przygotowywania potraw (soki, surówki, kanapki). Nie tylko udostępniamy rodzicom jadłospis, ale także zachęcamy, aby z niego korzystali. Mamy już tradycje w udzielaniu rodzicom porad-konsultacji dotyczących żywienia ich pociech. Nasze dzieci: potrafią i chcą jeść, znają różnorodne pokarmy posiłki, mają prawidłowe nawyki żywieniowe, wiedzą i rozumieją, że inne smakołyki istnieją, ale nie stanowią podstawy żywienia, nie mamy dzieci z nadwagą (sprawdzamy to systematycznie), chętnie, samodzielnie włączają się do przygotowania posiłku, korzystają z indywidualnych diet eliminujących alergeny. Opracowano przy współpracy Stanisławy Róg, dyrektor Integracyjnego Żłobka Samorządowego nr 20 w Krakowie.