CZŁOWIEK JEST MIARĄ WSZYSTKICH RZECZY

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "CZŁOWIEK JEST MIARĄ WSZYSTKICH RZECZY"

Gabriel Kosiński
7 lat temu
Przeglądów:

1 CZŁOWIEK JEST MIARĄ WSZYSTKICH RZECZY ΠΆΝΤΩΝ ΧΡΗΜΆΤΩΝ ΜΈΤΡΟΝ ἌΝΘΡΩΠΟς Paweł Bortkiewicz

2 "W naszej epoce człowiek po raz pierwszy stał się zagadnieniem w pełni i bez reszty problematycznym. Przestał bowiem wiedzieć, kim jest, a jednocześnie wie, że nie wie kim jest"

4 Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzęta lądowe, wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bóg przyprowadził je do mężczyzny (do człowieka), aby przekonać się, jaką on da im nazwę. Każde jednak zwierzę, które określił mężczyzna (człowiek), otrzymało nazwę "istota żywa". I tak mężczyzna (człowiek) dał nazwę wszelkiemu bydłu, ptakom powietrznym i wszelkiemu zwierzęciu polnemu, ale nie znalazła się pomoc odpowiednia dla mężczyzny (człowieka) (Rdz 2,19-20).

5 powyższy tekst [ ] stanowi jakiś wyraz zbieżności tego wszystkiego, co kryją w sobie dociekania prowadzone metodami nauk empirycznych. Wszystkie wszakże, szukając możliwie pierwotnych śladów człowieka, równocześnie kierują się jakimś podstawowym pojęciem człowieka. Posiadają elementarną odpowiedź przynajmniej na pytanie: czym człowiek różni się od innych istot w widzialnym kosmosie?

7 Człowiek "od początku" odróżnia siebie od całego widzialnego wszechświata, a w szczególności od świata istot poniekąd sobie najbliższych. Wszystkie one są dla niego przedmiotem. On sam pozostaje wśród nich podmiotem. [ ] w świetle powyższego tekstu jest równocześnie jasne, że owa podmiotowość człowieka łączy się w sposób podstawowy z poznaniem. Człowiek jest podmiotem pośród świata przedmiotów dlatego, że jest zdolny poznawczo obiektywizować wszystko, co go otacza. Dlatego, że przez swój umysł zwrócony jest "z natury" ku prawdzie. W prawdzie zawiera się źródło transcendencji człowieka wobec wszechświata, w którym żyje.

9 Właśnie poprzez refleksję nad własnym poznaniem człowiek objawia się samemu sobie jako jedyne jestestwo pośród świata, które widzi się "od wewnątrz" związane poznaną prawdą - związane, a więc także "zobowiązane" do jej uznania, w razie potrzeby także aktami wolnego wyboru, aktami świadectwa na rzecz prawdy. Jest to uzdolnienie do przekraczania siebie w prawdzie.

10 Poprzez refleksję nad własnym poznaniem człowiek odkrywa, że sposób jego bytowania w świecie jest nie tylko całkowicie różny od wszystkiego innego pośród świata, lecz że jest także wyróżniony, nadrzędny wobec wszystkiego innego w jego obrębie. Człowiek zauważa po prostu, że jest osobowym podmiotem, osobą. Staje oko w oko wobec swojej godności!

12 Tekst biblijny mówi poniekąd o pierwszych elementarnych prawdach - nadawał "nazwy" - poprzez które człowiek stwierdził i potwierdził swoją podmiotowość wśród świata. Można równocześnie powiedzieć, że w tym opisie jest zapowiedziany i niejako "zaantycypowany" cały ten proces poznawczy, który stanowi o dziejach ludzkiej kultury. Nie zawahałbym się powiedzieć, że pierwsza Księga Biblii otwiera perspektywę wszelkiej nauki i wszystkich nauk.

13 Człowiek musi w imię prawdy o samym sobie przeciwstawiać się dwojakiej pokusie: pokusie uczynienia prawdy o sobie poddaną swej wolności [pokusie samoubóstwienia] oraz pokusie uczynienia siebie poddanym światu rzeczy [pokusie samourzeczowienia] ( ). Wedle wyrażenia autora średniowiecznego: Positus est in medio homo: nec bestia - nec deus!

15 PODSUMOWANIE - PROBLEMY człowiek {różni się} {wyróżnia} {wolność prawda} {samoubóstwienie} {samourzeczowienie}

16 PODSUMOWANIE - PROBLEMY człowiek {różni się} = jest inaczej {wyróżnia się} = jest wyżej

17 PRÓBY DESTRUKCJI OWEGO INACZEJ I WYŻEJ pojęcie osoby i jej godności służyło dotychczas do podkreślania równości wszystkich ludzi, przeciwstawiano się wszelkim nierównościom, czy to ze względu na kolor skóry, płeć, narodowość, religię

18 W OSTATNICH LATACH -RÓŻNORODNE KRYTERIA UZNANIA KOGOŚ ZA OSOBĘ: 1. świadomość, a szczególnie zdolność odczuwania bólu; 2. rozwinięta zdolność rozumowania; 3. zdolność do uzasadnionego postępowania; 4. zdolność do komunikowania się z innymi; 5. posiadanie własnych pojęć.

19 Hugo Engelhardt: Nie wszyscy ludzie są równi. [...] Nie wszyscy ludzie są osobami. Nie wszyscy ludzie są świadomi, rozumni i zdolni do pochwalenia czegoś lub zganienia. Płód ludzki, noworodki, upośledzeni umysłowo, będący w głębokiej śpiączce są przykładamy ludzi, którzy nie są osobami (nonpersons)

20 Peter Singer jeśli jakaś istota nie potrafi świadomie wyrazić swoich życzeń, pragnień, preferencji i interesów, czyli świadomie sformułować swojej przyszłości, nie jest osobą, nie przysługują jej prawa należne osobie, nie przysługuje jej prawo do życia.

21 pacjent terminalnie chory, traktowany jest jako zmarła osoba, a to, co po niej zostało jest niepotrzebnym balastem myślący w ten sposób bioetycy poszukują rożnych kryteriów jakości życia określić czy ów niepełnosprawny czy chory człowiek jest jeszcze żyjącą czy zmarłą osobą

23 PODSUMOWANIE - PROBLEMY człowiek: {wolność prawda} "zobowiązane" do uznania prawdy, w razie potrzeby także aktami wolnego wyboru

25 determinanty psychiki człowieka Freud - popędy natury fizjologicznej ("libido") lub biologicznej (instynkt życia i instynkt śmierci) K.Horney, E.Fromm - większość popędów staje się udziałem człowieka za sprawą uspołecznienia behawioryści - J.B. Watson, B.F. Skinner - człowiek jest układem reaktywnym, a jego zachowanie jest całkowicie zdeterminowane przez środowisko zewnętrzne socjologizm - E. Durkheim: czynności człowieka są determinowane przez działanie środowiska "Czego oczekuje dzisiejszy przeciętny człowiek, kiedy upomina się o wolność i wyzwolenie? Mniej więcej tego, co Marks ukazał jako wizję pełnej wolności: «...rano polować, po południu łowić ryby... po jedzeniu krytykować, ile mi się tylko spodoba...» Przez słowo «wolność» rozumie się dziś ogólnie możność czynienia wszystkiego, co się chce, i czynienia tylko tego, do czego się samemu ma chęć. Tak rozumiana wolność jest równoznaczna z samowolą. Możemy też powiedzieć, że miernikiem, którym mierzy się dziś ogólnie ideologie wyzwoleńcze, jest anarchia. W myśl tego ujęcia wolność byłaby całkowicie wtedy, gdyby w ogóle nie było żadnej władzy, żadnej więzi z innymi, lecz jedynie nieograniczona dowolność każdej jednostki

26 wolność determinizm anarchia

27 CZŁOWIEK JEST OSOBĄ Jakie elementy stanowią kluczowe zagadnienia? świadomość wolność intersubiektywność cielesność perspektywa Osoby i czynu czyn - działanie charakterystyczne dla człowieka jako osoby = działanie świadome szczególny moment oglądu filozoficznego człowieka ujawnia osobę i odsłania ją w jej ontycznej strukturze

28 CZŁOWIEK JEST OSOBĄ Człowiek nie tylko działa świadomie, ale także ma świadomość tego, że działa co więcej tego, że działa świadomie świadomość - szczególne miejsce uchwycenia jedności człowieka polemika z koncepcją świadomości tomistyczną - niedowartościowanie sfery świadomościowej fenomenologiczną świadomość jako samoistny podmiot konstytuuje poznawaną rzeczywistość

CZŁOWIEK JEST OSOBĄ moment wolności obecny w przeżyciu, "które można streścić jako mogę nie muszę" wolność - fundamentalna cecha ontologiczna bytu ludzkiego wielki dar - jednocześnie ogromne zadanie

30 CZŁOWIEK JEST OSOBĄ moment wolności obecny w przeżyciu, "które można streścić jako mogę nie muszę" wolność - fundamentalna cecha ontologiczna bytu ludzkiego wielki dar - jednocześnie ogromne zadanie dla człowieka, zadanie stawania się wolnym i unikania wszelkich zniewoleń, szczególnie tych natury wewnętrznej: "Wolność stale trzeba zdobywać, nie można jej tylko posiadać" dwa pojęcia: wolność i samostanowienie "samostanowienie jest pewną strukturą i relacją właściwą osobie, umożliwiającą urzeczywistnianie się wolności właściwej człowiekowi"

31 CZŁOWIEK JEST OSOBĄ struktura samoposiadania ujawnia się poprzez wolę, przeżycie "chcę tego właśnie" samoposiadanie samostanowienie stanowić można wyłącznie o tym co się posiada, a jednocześnie nad czym się panuje. samoposiadanie i samopanowanie są korzeniami wolności, a samostanowienie jest jej objawieniem w osobie, sposobem aktualizacji wolności

33 PODSUMOWANIE - PROBLEMY {pokusa samoubóstwienia} vs. {pokusa samourzeczowienia}

34 POKUSA SAMOUBÓSTWIENIA będziecie jako bóg ubóstwienie w religiach ideologiach (np.. marksizm) nauce

36 (...)Wydaje się, że najpilniejszym zadaniem jest teraz odtworzenie harmonii między wymogami badań naukowych a niezbywalnymi wartościami ludzkimi. Naukowiec nie może uważać, że odrzucenie klonowania istot ludzkich z przyczyn moralnych jest dla niego niepożądanym utrudnieniem: przeciwnie, zakaz klonowania zapobiega demiurgicznej degeneracji nauki i przywraca jej godność. {Godność badań naukowych polega na tym, że jest to jedno z największych bogactw służących dobru ludzkości}.

37 POKUSA SAMOURZECZOWIENIA odrzucenie solidarności z ludźmi biednymi, cierpiącymi, opuszczonymi, bezrobotnymi i wyrzuconymi na margines życia społecznego fałszywe rozumienie miłości między ludźmi, którą traktuje się jako używanie seksualności wyłącznie dla przyjemności bez ponoszenia jakiejkolwiek odpowiedzialności

38 człowiek sprowadzany do produktu ekonomicznego człowiek zredukowany do kategorii (nie)użytecznej w rachunku społecznym człowiek jego ciało zredukowane do przedmiotu użycia w seksualności w biotechnologii

39 Spór o człowieka trwa w dalszym ciągu, a pod pewnym względem nawet się nasilił. Formy degradacji osoby ludzkiej oraz wartości życia ludzkiego stały się bardzo subtelne, a tym samym bardziej niebezpieczne. Potrzeba dziś wielkiej czujności w tej dziedzinie. Otwiera się tutaj szerokie pole działania właśnie dla uniwersytetów, dla ludzi nauki. Zdeformowana lub niepełna wizja człowieka sprawia, iż nauka przemienia się łatwo z dobrodziejstwa w poważne dla człowieka zagrożenie. Rozwój współczesnych badań naukowych w pełni potwierdza te obawy. Człowiek z podmiotu i celu staje się dzisiaj nierzadko przedmiotem lub wręcz «surowcem»

Podobne dokumenty

nego wysiłku w rozwiązywaniu dalszych niewiadomych. To, co dzisiaj jest jeszcze okryte tajemnicą, jutro może nią już nie być. Poszukiwanie nowych

nego wysiłku w rozwiązywaniu dalszych niewiadomych. To, co dzisiaj jest jeszcze okryte tajemnicą, jutro może nią już nie być. Poszukiwanie nowych Od Autora Rozwój jakiejkolwiek dziedziny wiedzy polega na umiejętności rozwiązywania jej niewiadomych i wyjaśniania często zawiłych zagadek. Cieszy nas pokonywanie kolejnych barier i zdobywanie coraz to