Budynek dworca kolejowego w Szczecinku (2007)

Transkrypt

1 164 KOLEJ NA POMORZU ZACHODNIM Budynek dworca kolejowego w Szczecinku (2007) zajmujące się gospodarowaniem nieruchomościami kolejowymi z tego województwa. Oddział dysponuje znacznymi zasobami nieruchomości, zlokalizowanymi w całym województwie zachodniopomorskim, w tym budynkami o łącznej powierzchni ponad 225 tys. m 2 oraz około ha działek gruntowych. Powierzchnie o charakterze komercyjnym przeznaczane są zarówno do sprzedaży, jak i dzierżawy. Do kompleksowego zagospodarowania oferowane są całe nieruchomości, m.in. w formie: niezabudowanych działek gruntu działek zabudowanych budynkami (hal magazynowych i warsztatowych, zbędnych byłych obiektów kolejowych), także budynkami biurowymi, wieżami wodnymi oraz dawniej zamieszkałymi, byłymi żłobkami i przychodniami, itp. działek zabudowanych budowlami (drogi, place, rampy, tory kolejowe kolei normalno i wąskotorowych) Odnowiony w 2007 roku budynek Dworca Głównego w Szczecinie małych dworców (czynnych i zamkniętych) lokali użytkowych w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych. Wiele z oferowanych obiektów oddaje charakter zabudowy z lat dwudziestych ub. wieku, są też starsze, wyposażone w misterne zdobnictwo, wykonane z trwałych wysokojakościowych materiałów. Taka sytuacja sprawia, że FOT. ARCHIWUM wiele z naszych zasobów objętych jest ochroną konserwatorską. Trzeba jednak zauważyć, że ich urok i walory użytkowe z nawiązką wynagradzają konieczność spełnienia wymogów formalnych stawianych przy nowym zagospodarowaniu przez służby konserwatora zabytków. Oddział dysponuje znacznymi powierzchniami do zagospodarowania w budynkach czynnych i nieczynnych dworców kolejowych. W tej sprawie jesteśmy otwarci na ciekawe propozycje oraz niekonwencjonalne rozwiązania. Małe, nieczynne dworce to potencjalne lokalizacje działalności turystycznej, czy mieszkaniowej. Architektura niektórych z nich już po nieznacznej renowacji znacząco ożywi pobliskie tereny. Takie dworce przy czynnych liniach kolejowych bywają najczęściej przedmiotem zainteresowania lokalnych niewielkich przedsiębiorców, którzy organizują działalność komercyjną dla pasażerów oraz lokalnej społeczności. Z końcem 2003 roku Zakład przejął całość majątku zlikwidowanych kolei wąskotorowych, który jest przedmiotem zainteresowania gmin, dbających o podnoszenie poziomu atrakcyjności turystycznej swoich terenów. Linie te stanowią m.in. doskonałe podłoże dla budowy ścieżek rowerowych i ciągów spacerowych. Pozytywnym przykładem jest przejęcie linii wąskotorowej Gryfice -Trzebiatów przez gminę Rewal i prowadzenie przewozów o charakterze rekreacyjno- -krajoznawczym. Postępuje też rewitalizacja przekazywanej do samorządów koszalińskiej kolejki wąskotorowej. Zapoczątkowana od 2001 roku restrukturyzacja PKP m.in. ma FOT. JERZY BARANOWSKI na celu dostosowanie zasobów

2 SŁUŻBA BUDYNKÓW 165 majątkowych do skali prowadzonej działalności. Mieszkania kolejowe, jako mienie zbędne, podlegają generalnie całkowitemu zbyciu. Jedną z form zbywania tego rodzaju nieruchomości jest ustanawianie odrębnej własności i prowadzenie sprzedaży samodzielnych lokali mieszkalnych wraz z pomieszczeniami przynależnymi i garażami oraz z niezbędnymi do korzystania z nich gruntami. Sprzedaż, na wyjątkowo preferencyjnych warunkach, następuje w trybie bezprzetargowym w formie aktu notarialnego. Jednocześnie na mocy zapisów ustawy o restrukturyzacji, komercjalizacji i prywatyzacji PP PKP zakład posiada uprawnienia do nieodpłatnego przekazywania niesprzedanych budynków i lokali mieszkalnych na rzecz organów samorządu terytorialnego albo spółdzielni mieszkaniowych. Dworce kolejowe w dużym stopniu nie pełnią już takich funkcji jak w czasach, kiedy zostały zbudowane. Jedynie na nielicznych ulokowane są funkcje związane z ruchem pociągów. W związku z tym przyszłość budynków dworcowych zależy od ich aktualnego usytuowania w obsłudze ruchu pasażerskiego. Zakłada się, że w PKP SA pozostaną jedynie większe dworce mające znaczenie dla przewozów o charakterze ponadlokalnym. Pozostałe trafią do samorządów lokalnych lub zostaną sprzedane mieszkańcom lub przedsiębiorcom. W województwie zachodniopomorskim do gmin przekazano już kilkanaście dworców (np. Drawsko Pomorskie, Choszczno, Darłowo). W 2010 roku PKP rozpoczęło, szeroko zakrojony, proces rewitalizacji i gruntownej modernizacji dworców. Pierwszy etap objął ponad 70 obiektów. W naszym regionie nowy blask uzyskały budynki dworcowe w Sławnie i Gryfinie. Kolejne czekają Zrewitalizowany budynek dworca w Sławnie (2012) Budynek dworcowy w Gryfinie po kapitalnym remoncie (2012) Przykład zrealizowanego partnerskiego projektu rewitalizacji dworca w Drawsku Pomorskim (2012) ZDJĘCIA JERZY BARANOWSKI

3 192 KOLEJ NA POMORZU ZACHODNIM NADMORSKA KOLEJ WĄSKOTOROWA GMINY REWAL 2002 roku Gmina Rewal przejęła od PKP linię o długości ok. 60 km z Gryfic Wąsk. przez W Trzęsacz, Rewal, Śliwin, Niechorze, Pogorzelicę do Trzebiatowa Wąsk. Linia jest utrzymywana i finansowana wyłącznie przez Gminę Rewal. W okresie letnim dla wypoczywających nad morzem wczasowiczów jest ona ciekawą, bo unikalną w skali kraju, atrakcją turystyczną. Każdy przejazd kolejki zawsze cieszy się ogromnym zainteresowaniem i dużą frekwencją, dlatego władze gminy zdecydowały się dokonać jej gruntownego remontu. Realizowany projekt Rewitalizacja zabytkowej linii Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej w Gminie Rewal remont budynków i budowli wraz z zagospodarowaniem terenu, obejmuje odcinek kolejki między Trzęsaczem a Pogorzelicą o długości 10,173 km, a więc nadmorski fragment wąskotorówki i przewiduje: remont i przebudowę trzech starych dworców (w Pogorzelicy, Rewalu, Niechorzu) oraz budowę trzech zupełnie nowych budynków dworcowych (w Trzęsaczu, Śliwinie i nowym przystanku w Niechorzu przy latarni morskiej), które będą spełniały dodatkowe funkcje związane z obsługą ruchu turystycznego, dlatego zostaną wyposażone w zaplecze gastronomiczne, punkty informacji turystycznej i wypożyczalnie rowerów, na sześciu przystankach budowę dziewięciu peronów, przystosowanych do obsługi osób niepełnosprawnych, o długości 100 m i szerokości 3 m. W miejscowościach Trzęsacz, Rewal, Niechorze powstaną zadaszone perony zewnętrzne i wyspowe (wewnętrzne), natomiast pozostałe przystanki będą miały jedynie perony zewnętrzne, remont zabytkowego mostu kolejowo- -drogowego na kanale Liwka w Niechorzu, wybudowanie zupełnie nowego toru kolejowego na odcinku Pogorzelica -Trzęsacz, modernizację 17 sztuk taboru, która umożliwi podróżowanie w komfortowych warunkach, z możliwością przewozu rowerów. Odcinek Trzęsacz -Gryfice Wąsk. (blisko 30 km) jest remontowany na bieżąco ze środków własnych gminy. Stan prac budowlanych w październiku 2012 r.

4 KOLEJE WĄSKOTOROWE 193 Wizualizacje stacji Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej w Rewalu i Pogorzelicy UDOSTĘPNIŁA GMINA REWAL Po kilku latach przygotowań rozpoczęto szeroko zakrojone prace budowlano -remontowe, po zakończeniu których Nadmorska Kolej Wąskotorowa Gminy Rewal, stanie się najnowocześniejszą kolejką w Polsce. Nic więc dziwnego, że projekt nazywany jest także wąskotorową inwestycja stulecia, ponieważ rozmach inwestycji jest rzeczywiście olbrzymi i godny największego uznania. Dzięki niemu w gminie Rewal powstanie jedyny w kraju, przygotowany na tak wysokim poziomie, kompletny szlak kolejowo -rowerowy. Modernizacja taboru w ramach projektu rewitalizacji linii obejmuje kapitalny remont dwóch lokomotyw spalinowych oraz 14 wagonów, w tym zainstalowanie ogrzewania oraz urządzeń multimedialnych uatrakcyjniających podróż dźwiękiem i obrazem, a także wyposażenie w toalety. Wśród odnowionych wagonów znajdą się miedzy innymi 4 wagony drewniane o podwyższonym standardzie, wagon przystosowany dla osób niepełnosprawnych, 2 węglarki tzw. kabriolety oraz wagon prezydencki o bardzo wysokim standardzie. Termin realizacji zadania, określonego na kwotę prawie 6 mln zł został wyznaczony na 31 maja Po gruntownej modernizacji taboru na trasie mają jeździć dwa składy: historyczny z parowozem i przedwojennymi wagonami oraz klasyczny, złożony z lokomotywy spalinowej Lxd2 i wagonów osobowych lub motorowych. W 2012 roku Gmina Rewal pozyskała polski parowóz Px , który jeździł niegdyś na pomorskich kolejach wąskotorowych. Nastąpiło to w drodze wymiany barterowej z niemiecką firmą MaLaWa z miejscowości Bendorf, za rumuńską lokomotywę spalinową Lxd Koszt realizacji całego projektu wynosi ponad 50 mln zł. W 2010 roku gmina otrzymała dofinansowanie w kwocie 15,4 mln zł. ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata Różnicę pokrywa Gmina Rewal, dla której jest to olbrzymi wysiłek finansowy, ale w zamian turyści otrzymają produkt najwyższej jakości i możliwość interesującego spędzenia czasu. Inauguracyjne otwarcie przewidziane jest na lipiec 2013 roku. ZDJĘCIA: JERZY BARANOWSKI

5 236 KOLEJ NA POMORZU ZACHODNIM FOT. ROBERT DAJCZAK Wmurowanie Aktu Erekcyjnego Posadowienia Krzyża. Na pierwszym planie od lewej: Krzysztof Hagaj, Tadeusz Jędraszek i Andrzej Popławski Arcybiskup Zygmunt Kamiński Metropolita Szczecińsko-Kamieński wraz z ks. Franciszkiem Szydłowskim i ks. Janem Kazieczko celebrują uroczystość Poczty sztandarowe kół KSKP, przedstawiciele władz lokalnych i delegacja kolejarzy z Aktem Erekcyjnym w trakcie uroczystości poświęcenia Krzyża w Pustkowie

6 KOLEJARZE PO PRACY 237 Wizyta Pociągu Papieskiego w 2009 roku ZDJĘCIA JERZY BĄKOWSKI, KRZYSZTOF WADAS Inscenizacja powrotu Sybiraków do Ojczyzny na Dworcu Głównym w Szczecinie w 2011 roku ZDJĘCIA JERZY BĄKOWSKI

7 248 KOLEJ NA POMORZU ZACHODNIM Schron przy Dworcu Głównym w Szczecinie Podczas II wojny światowej w Szczecinie zbudowano 788 schronów różnej wielkości, które miały chronić niemiecką ludność cywilną przed zmasowanymi atakami bombowymi aliantów. Na temat tajemniczych schronów, tuneli, podziemnych przejść i korytarzy, jakie znajdują się pod Szczecinem, a zwłaszcza w okolicach Dworca Głównego, od dawna krążą przeróżne legendy. Istnieje pogłoska o ogromnym schronie, do którego mogły wjeżdżać całe składy pociągów, tunelu pod Odrą, a nawet podziemnej autostradzie prowadzącej bezpośrednio do Berlina. Wiele z tuneli i schronów, które znajdują się w różnych częściach miasta, obecnie jest zasypana, zalana lub zamurowana, dlatego odtworzenie ich drożności jest praktycznie niemożliwe. Największy schron cywilny w Polsce powstał w kompleksie Dworca Głównego w Szczecinie. Projekt schronu opracowano 30 sierpnia 1941 roku, a jego budowa przypadła na lata Założono, że będzie w nim mogło pomieścić się około 5 tysięcy osób. Wejście do schronu znajduje się w przejściu pod peronami kolejowymi, tuż przy schodach wiodących na peron trzeci. Wyjście ewakuacyjne umieszczono w rejonie dzisiejszego placu Zawiszy Czarnego, powyżej dworca kolejowego. To cylindryczny szyb w betonowej obudowie głębokości około 16 m, w którym zamontowano klatkę schodową. Od najwyższego punktu, którym jest właśnie poziom placu Zawiszy, do podłogi w tunelu pod peronami obiekt ma siedemnaście metrów wysokości i pięć kondygnacji. Żelbetonowe ściany osiągają trzy metry grubości, a strop 2,80 metra. Najdłuższy korytarz ma sto metrów długości w linii prostej. Łączna powierzchnia schronu to 2500 metrów kwadratowych, z czego powierzchnia użytkowa zajmuje 1900 metrów kwadratowych. Po zakończeniu drugiej wojny światowej schron pod Dworcem Głównym został przejęty przez Obronę Cywilną, dlatego ocalał. W latach 70., w okresie zimnej wojny i strachu nuklearnego, został przebudowany na schron przeciwatomowy. 15 września 2006 roku schron dotychczas będący we władaniu Polskich Kolei Państwowych, wydzierżawiło Centrum Wynajmu i Turystyki ze Szczecina. Już 21 listopada odbyło się jego inauguracyjne otarcie, a wśród licznie zgromadzonych osób znaleźli się również goście z Niemiec. Obecnie schron jest jedną z najciekawszych atrakcji turystycznych Szczecina i jako jedyny otrzymał Certyfikat Jakości dla najlepszych produktów turystycznych Polski. W 2008 roku zdobył nagrodę jako Turystyczny Produkt Roku Województwa Zachodniopomorskiego. W schronie udostępnione są dwie trasy tematyczne: Trasa II Wojna Światowa (długość przejścia około 400 m) przedstawia rekonstrukcję życia w schronie podczas nalotów lotniczych, omawia technikę budowania schronu, przedstawia okres II wojny światowej w bombardowanym przez aliantów Szczecinie.

8 SCHRON PRZY DWORCU GŁÓWNYM W SZCZECINIE 249 Trasa Zimna Wojna (długość przejścia około 250 m) prezentuje historię schronu podczas Zimnej Wojny. Przedstawia technikę adaptacji ze schronu przeciwlotniczego na przeciwatomowy. Omawia organizację Obrony Cywilnej oraz towarzyszącą jej propagandę, a także prezentuje wykorzystywany przez nią sprzęt i sposoby jej działania. W olbrzymim przedsionku znajduje się manekin w kombinezonie przeciwchemicznym. Dalej trasy zwiedzania wiodą surowymi korytarzami, oświetlonymi słabym, kolorowym światłem, potęgującym nastrój grozy. Na ścianach znajdują się reprodukcje plakatów i ciekawe ekspozycje zdjęć, przybliżających dawne czasy. Dodatkowo zwiedzającym towarzyszą zapierające dech w piersi efekty dźwiękowe syreny przeciwlotnicze i odgłosy bombardowania, a także robiące ogromne wrażenie słuchowisko obrazujące atak nuklearny. To prawdziwie emocjonujące odkrywanie Podziemnego Szczecina. Długi, prosty tunel oświetlony ciepłym, czerwonym światem upodobali sobie artyści. Tu najczęściej występują teatry i performerzy, tu odbywają się rozmaite prezentacje tematyczne i fotograficzne, na przykład ukazujące widoki dawnego Szczecina. Ciekawe możliwości kulturalne, jakie stwarza schron, sprawiają, że jest on nazywany także Bunkrem Kultury. Zwiedzając podziemny schron na stacji Szczecin Główny... FOT. MARTIN KAULE, DAGNA LEITZ, JAROSŁAW ROMACKI