Raport: ZDROWE OD NASADY

Transkrypt

1 124 MAJ 2014 ISSN Nakład egzemplarzy / MAJ Raport: ZDROWE OD NASADY OBRÓT POZAAPTECZNY W POLSCE 12 PO PAPIEROSY DO APTEKI 18 POLIMERY W TECHNOLOGII POSTACI LEKÓW 30 TRĄDZIK NIE PY TA O WIEK 32

2

3

4 4 w od pigułce redakcji PAGINA MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014 Drodzy Emilia Załeńska redaktor naczelna Czytelnicy Naboje do syfonu, doładowanie konta do telefonu, papeteria, baterie, papier toaletowy, blok rysunkowy... Okazuje się, że wyobraźnia niektórych pacjentów na temat tego, co można kupić w aptece, nie zna granic. Nie wiadomo wówczas: śmiać się czy płakać? Niektórzy pacjenci (na szczęście są to nieliczne przypadki) zapominają, że apteka to nie sklep wielobranżowy z przysłowiowym mydłem i powidłem. Z drugiej strony tego typu zapytania pacjentów mogą wywołać uśmiech aptekarza i często funkcjonują przez długie lata jako anegdoty. A z jakimi najbardziej nietypowymi prośbami spotkali się Państwo w swoich aptekach? Zapraszamy do podzielenia się z nami swoimi doświadczeniami. Na choroby skóry głowy skarży się wielu pacjentów. Większość z nich szuka ratunku w aptekach i prosi o poradę farmaceutę. Czym charakteryzują się najpopularniejsze schorzenia tego rodzaju i jak z nimi walczyć? Jak pomóc pacjentom, którzy skarżą się na łysienie? Zachęcamy również do zapoznania się z artykułem na temat obrotu pozaaptecznego w Polsce oraz o polimerach wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym. Piszemy o obowiązkach importera i dystrybutora wyrobów medycznych oraz przyglądamy się modelowi kształcenia i pracy techników farmaceutycznych w Norwegii. Zapraszamy do lektury! Wydawca Świat Zdrowia S.A. ul. Szosa Bydgoska 52, Toruń Redaktor naczelna Emilia Załeńska emilia.zalenska@magazynaptekarski.com.pl Rada naukowa dr hab. Anna Kodym, prof. UMK dr hab. Jerzy Krysiński, prof. UMK dr n. farm. Witold Musiał prof. dr hab. Małgorzata Schlegel-Zawadzka mgr Piotr Stolarczyk, prezes Zarządu Krajowego Izby Gospodarczej Apteka Polska Reklama Joanna Pietrzykowska, joanna.pietrzykowska@neuca.pl (56) Redakcja redakcja@magazynaptekarski.com.pl Fotoedycja Łukasz Pawlak Zdjęcia Thinkstock, East News, Free, Infografika Pap, Mat. prasowe Projekt graficzny Skład i łamanie NEKK Sp. z o.o. BĄDŹMY W KONTAKCIE Chcesz zadać pytanie naszemu ekspertowi, zaproponować temat, podzielić się swoją opinią? Koniecznie do nas napisz! Chcemy razem z Tobą współtworzyć nasze pismo. Czekamy na listy i maile. Nasz adres: Magazyn Aptekarski, ul. Szosa Bydgoska 52, Toruń, redakcja@magazynaptekarski.com.pl. Twój ulubiony magazyn już na: Druk Toruńskie Zakłady Graficzne ZAPOLEX Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do redagowania otrzymanych tekstów oraz zmiany ich tytułów i nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam. Redakcja może odmówić zamieszczania reklamy bez podania przyczyny. OKŁADKA: NEKK MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

5 spis w pigułce treści 5 MAGAZYN APTEKARSKI MAJ PAGINA 2014 pigułce W pigułce newsy Wegetarianizm obniża ciśnienie 7 Kwestionariusz Farmaceuty 8 Ciekawostki Czy wiesz, że... Kłótnie szkodzą zdrowiu 9 6w 10 na moje oko Kodeks Hammurabiego ma się dobrze Obowiązki importera i dystrybutora 44 co w farmacji piszczy Obrót pozaapteczny w Polsce 12 Co ty wiesz o farmacji? 16 Po papierosy do apteki 18 Technicy farmaceutyczni w Norwegii 20 Nudności pod kontrolą 24 Badanie biodostępnościi biorównoważności 26 Polimery w technologii postaci leków 30 Trądzik nie pyta o wiek 32 akademia aptekarza Wymogi prawne realizacji recept 36 Pytamy eksperta raport Zdrowe od nasady 46 58Zazdrość pod lupą 68 Problemy toaletowe 72 apteka pełna zdrowia Pokochaj siebie 58 Pożegnanie z dymkiem 62 Więcej troski uroda z apteki Oszukać czas 74 recepta na czas wolny Podróże małe i duże Miłe chwile w Chile 76 O prawdziwych nazwiskach i ich pseudonimach 80 Quiz farmaceutyczny 84 Kulinaria 85 Szczypta kultury 86 Angielski w aptece 88 Krzyżówka 90 5

6 6 w pigułce NEWSY Soki słodkie jak cola Soki owocowe kojarzą się zwykle ze zdrową dietą. Badania wykazują jednak, że wiele z nich ma w sobie tyle samo cukru i kalorii, co popularna cola. Naukowcy z Glasgow dowiedli, że wysokie spożycie soków owocowych może podnieść ryzyko cukrzycy. Uczeni ostrzegają, że większość sprawdzonych przez nich soków w butelkach czy kartonach miała wartość energetyczną oraz zawartość cukru zbliżoną do słodkich napojów. Naukowcy zaapelowali o bardziej kompleksowe oznaczanie produktów tego rodzaju. Podczas badań porównano m.in. 250 ml soku owocowego i gazowanej coli. Stwierdzono, że jedna szklanka soku jabłkowego zawierała zwykle 110 kcal i 26 g cukru, a taka sama ilość coli 105 kcal i 26,5 g cukru. Eksperci przestrzegają, że niektóre soki mogą być szczególnie niebezpieczne dla chorych na cukrzycę. Zamiast tego typu napojów zalecają całe owoce o niskim indeksie glikemicznym. Otyłe kobiety nie ćwiczą Z amerykańskich badań wynika, że otyła kobieta w ciągu roku poświęca średnio około jednej godziny na intensywne ćwiczenia. Dla porównania, otyli mężczyźni poświęcają takiej aktywności jakieś 3,6 godzin w roku. Przeanalizowano wyniki ankiet, w których w ciągu roku wzięło udział 2600 badanych w wieku lata. Zgromadzono informacje dotyczące m.in. wagi, diety i snu. Uczestnicy badania dysponowali urządzeniem, które monitorowało ich ruchy oraz informowało o poziomie aktywności fizycznej i ilości spalanych w jej trakcie kalorii. Ćwiczeniami, które określono jako intensywne, czyli pozwalające spalić największą ilość kalorii, było np. skakanie na skakance oraz bieganie. Okazało się, że otyłe Amerykanki angażowały się w tego typu ćwiczenia tylko przez godzinę w roku. Autorzy badań wskazują, że to przerażająca średnia. W USA otyła jest ponad jedna trzecia społeczeństwa. Niedobór żelaza grozi udarem Brytyjscy uczeni przeprowadzili badania, z których wynika, że niski poziom żelaza we krwi zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia udaru. Osoby z niedoborem żelaza doznają udaru mniej więcej dwa razy częściej niż ci, u których jego poziom jest w normie. Zbyt mała ilość żelaza sprawia, że część komórek krwi staje się lepka. Intensywne łączenie się płytek krwi sprzyja tworzeniu się zakrzepów. Do udaru dochodzi zaś, gdy skrzep, przerywając przepływ krwi w tętnicy, przemieszcza się do mózgu. Może to spowodować śmierć komórek mózgowych. Objawy udaru to m.in. nagłe drętwienie albo osłabienie, głównie po jednej stronie ciała, problemy z mówieniem, koncentracją, zaburzenia widzenia oraz utrata równowagi. Ponieważ organizm nie wytwarza żelaza, należy je dostarczać poprzez odpowiednią dietę. Jego źródłem jest np. czerwone mięso, żółtka jaj, ciemnozielone warzywa, soczewica i fasola. MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

7 w pigułce 7 NEWSY Wegetarianizm obniża ciśnienie Zrezygnowanie z mięsa pomaga obniżyć ciśnienie krwi. Do takich wniosków doszli badacze z Osaki, Tokio, Waszyngtonu i Pittsburgha, którzy wzięli pod lupę wyniki 258 badań prowadzonych na przestrzeni pięćdziesięciu lat. W badaniach tych brali udział wegetarianie oraz mięsożercy. Okazało się, że wegetarianie mają średnio o 7 mm Hg niższe ciśnienie skurczowe i o 5 mm Hg niższą wartość ciśnienia rozkurczowego. Spożywanie owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych i roślin strączkowych powoduje zwiększenie w diecie błonnika i potasu, które mogą zmniejszyć skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi. Eksperci wskazują, że niektórzy pacjenci po zastosowaniu prawidłowej diety mogliby odstąpić od zażywania leków na nadciśnienie. Mycie zębów a alzheimer Okazuje się, że osoby szczotkujące zęby trzy razy dziennie są w 65 proc. mniej narażone na chorobę Alzheimera od tych, które sięgają po szczoteczkę tylko raz w ciągu dnia. Naukowcy z University of Central Lancashire przebadali próbki tkanek pobranych z mózgu osób cierpiących na alzheimera. Okazało się, że były zainfekowane przez tego samego pasożyta, który powoduje chorobę dziąseł. Ów pasożyt (Porphyromonas gingivalis) niszczy neurony w mózgu, co wpływa na zaniki pamięci. Naukowcy są zgodni, że najlepszym sposobem na uniknięcie demencji jest prowadzenie zdrowego stylu życia. Dr Alison Cook z Alzheimer s Society radzi: Stosuj zbalansowaną dietę, a jeśli się martwisz, nie zaszkodzi sięgnąć po szczoteczkę do zębów.

8 8 w pigułce KWESTIONARIUSZ FARMACEUTY LUBIĘ DORADZAĆ PACJENTOM mgr farm. Ryszard Kiedrowski prezes Lubuskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej w Zielonej Górze W kuchni moją specjalnością jest... spaghetti bolognese mam własny tajny przepis. Lubię gotować, szczególnie dania obiadowe. Moje motto życiowe: pomagać innym i pozytywnie patrzeć na świat. Pierwsze zarobione pieniądze... na studiach jako sanitariusz pogotowia ratunkowego. Moja praca to... jedna wielka nerwówka nie wiem, kiedy się zaczyna i kiedy się kończy. Czuję satysfakcję, gdy... moje doradztwo rozmowa z pacjentem przynosi mu ulgę w zdrowiu i pozytywnym nastawieniu do życia. Najbardziej stresuje mnie... pytanie o ceny i uhandlowienie naszego zawodu, brak opieki farmaceutycznej z prawdziwego zdarzenia opłacanej przez np. NFZ, czy źródła dodatkowego zysku apteki, nie mówiąc już o jej prestiżu. Czas wolny spędzam... na powietrzu jeziora, lasy i ogródeczek. Brzydzę się... nieszczerością i zazdrością w stosunku do drugiego człowieka. Boję się... że, z urlopu w tym roku znowu nici. Marzę o... długim wypoczynku z małżonką, najlepiej w jakimś południowym kraju, np. we Włoszech. Czytanie gazet zaczynam od... weryfikacji nagłówków. Słucham... muzyki bluesowej i instrumentalnej. Oglądam... programy przyrodnicze i historyczne. Czytam... literaturę faktu. Nie mógłbym się obejść bez... rodziny i dobrej mocnej kawy. Co, gdzie, kiedy? Co? IX Multidyscyplinarna Konferencja Nauki o Leku Gdzie? Korytnica k.szydłowa Kiedy? maja 2014 r. Organizator: Instytut Farmaceutyczny Co? Zdrowie w Internecie Gdzie? Zachełmie Kiedy? maja 2014 r. Organizator: Zakład Humanistycznych Nauk Wydziału Farmaceutycznego we Wrocławiu; Muzeum Farmacji Wydziału Farmaceutycznego UM we Wrocławiu, Fundacja Humanitas et Scientia Co? III Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa. Prowadzenie opieki farmaceutycznej Gdzie? Kraków Kiedy? czerwca 2014 Organizator: PTFarm, Zakład Farmacji Społecznej Wydziału Farmaceutycznego UJ CM MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

9 w pigułce 9 NEWSY Czy wiesz, że... KŁÓTNIE SZKODZĄ ZDROWIU Kanadyjska psycholog Lea Dunn wykazała, że osoby oglądające straszne filmy w samotności czują silniejszą więź z reklamowanym w ich trakcie produktem. Odkrycie to przeczy dotychczasowym normom przemysłu reklamowego, według których lokowanie produktu w horrorach stosowane jest na dużo mniejszą skalę w porównaniu do innych gatunków filmowych. Psycholog wyjaśnia, iż konsumenci przylgną do danej marki, aby się uspokoić. Dlaczego? Otóż radzimy sobie ze strachem, nawiązując relacje z innymi. Dlatego gdy badanym zabrakło towarzystwa przyjaciół, nawiązywali więź emocjonalną z reklamowaną właśnie marką. Podczas oglądania horrorów więź była odczuwana znacznie silniej niż podczas filmów wywołujących radość, smutek czy podniecenie. Okazało się jednak, że przywiązanie do marki występuje jedynie wtedy, gdy strach i produkt pojawiają się jednocześnie. Pokazanie marki po przestraszeniu nie powoduje już tego samego efektu. Amerykańscy uczeni dowiedli, że kłótnie z partnerem mogą doprowadzić do poważnych kłopotów ze zdrowiem. Ma to związek ze stresem, który wzrasta, gdy pojawiają się problemy w związku. Podczas kłótni maleje też poziom kortyzolu hormonu, który ma silne działanie przeciwzapalne. Przebadano 85 par, które pozostawały w związku ponad 12 lat. Wiek uczestników nie przekraczał 39 lat. Większość par cieszyła się dobrym zdrowiem. Badanym pobrano próbki krwi, aby zmierzyć poziom kortyzolu, przeprowadzono również wywiad psychologiczny. Okazało się, że osoby, które nie miały kłopotów w związku, produkowały o 11 proc. więcej kortyzolu mającego wpływ na budowanie silnego układu odpornościowego. Uczeni twierdzą zgodnie, że brak kortyzolu przyczynia się do znacznie poważniejszych konsekwencji zdrowotnych niż zwykłe przeziębienie. Podkreślają, że może prowadzić do depresji, problemów ze snem lub chorób serca. STRACH PRZYWIĄZUJE DO PRODUKTU Wiedza to najlepsze narzędzie władzy. BILL GATES KRÓTKO Amerykańscy badacze odkryli, że niektórzy ludzie mogą podświadomie wybierać zawody związane ze swoim nazwiskiem. Przyjrzeli się wpływowi nazwiska na wybór zawodu. Okazało się, że w USA jest więcej dentystów, których nazwisko ma przedrostek Den, niż tych, których nazwisko zaczyna się na Law (z ang. prawo).

10 10 FELIETON na moje oko FELIETON Kodeks Hammurabiego ma się dobrze OKO ZA OKO dr hab. n. farm. Aleksander Drygas Jeden z pomorskich szpitali zaproponował choremu 2,5 tys. zł za... rozstrój zdrowia, inny za uszkodzenie ciała chciał dać 1 tys. zł. Czy tyle jest warte ludzkie zdrowie? Gdzie ma się dobrze? Oczywiście w... Stanach Zjednoczonych! Zaraz wytłumaczę dlaczego. Ale najpierw chciałbym przytoczyć artykuł z lokalnego dodatku do Gazety Wyborczej Trójmiasto (środa, 22 stycznia 2014 r.) zatytułowany Ile kosztuje błąd lekarza?. WYCENA ZDROWIA Redaktor Ilona Godlewska pisze, że na 91 wniosków, które wpłynęły do gdańskiej komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych, 36 postępowań już się zakończyło. W 22 przypadkach nie stwierdzono błędu lekarza, w 14 orzeczono wystąpienie zdarzenia medycznego. Tyle danych w wytłuszczonej preambule tekstu pani redaktor. Może dodajmy do tego tekstu informację, do jakich kwot odszkodowawczych poczuwa się placówka szpitalna. Jeden z pomorskich szpitali zaproponował choremu 2,5 tys. zł za rozstrój zdrowia, inny, za uszkodzenie ciała, chciał zapłacić 1 tys. zł. Nieco dalej czytamy jeszcze, że pewien szpital może zaproponować pacjentowi za uszkodzenie ciała 100 zł! Aż się chce zawołać: Boże! Ty widzisz i nie grzmisz? I tu nawiązuję do babilońskiego Kodeksu Hammurabiego sprzed blisko 4 tys. lat. Dziś jego charakterystykę sprowadza się do bardzo nośnego hasła: oko za oko, ząb za ząb. Aby wszystko było jasne, kilka przypomnień z jego paragrafów: za nieudaną operację chirurgiczną na wolnym człowieku lekarzowi groziło ucięcie ręki (par. 218). Gdyby jednak tego rodzaju porażka lekarza dotyczyła niewolnika, wystarczyło właścicielowi tegoż niewolnika odkupić nowego (par. 219). Ważne są także kwestie honorarium: za udany zabieg chirurgiczny dokonany na wolnym człowieku lekarz mógł zażądać aż 10 szekli srebra (par. 215). Warto dodać, że była to ogromna suma, odpowiadała bowiem zarobkowi wolnego rzemieślnika za 300 dni pracy. Oczywiście, jeśli był to tylko członek klasy poddanych, to lekarz mógł pobrać pięć szekli srebra (par. 216). A jeśli to był czyjś niewolnik, to pan niewolnika miał zapłacić lekarzowi dwa szekle srebra (par. 217). Prawda, jak tanio? BEZ MIEJSCA NA BŁĄD Za nieudane zabiegi lekarskie przewidziane były różnorodne kary dla lekarzy; uzależnione to było od przynależności chorego do określonej grupy MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

11 na moje oko 11 FELIETON społecznej. Jakby jednak nie patrzeć na sprawę lekarz podejmujący się zabiegu chirurgicznego właściwie igrał z własnym zdrowiem, a nawet życiem. Jego operacje musiały być udane. Jeśli popełnił błąd, mógł pożegnać się z zawodem, a w dodatku zostać okaleczony. AMERYKAŃSKA SPRAWIEDLIWOŚĆ Choć powyższe prawa liczą sobie już blisko 4 tys. lat, ich duch nadal pokutuje w niektórych krajach, m.in. w Stanach Zjednoczonych. W przekonaniu tym utwierdził mnie wywiad, jakiego przed laty udzielił polski lekarz na stałe pracujący w USA, dr Jerzy Majewski, na łamach Przeglądu Tygodniowego (Nr 19/1992). Powiedział wówczas: (...) W USA panuje etyka finansowo-ekonomiczna. Tu [czyli w Polsce przyp. autora] etyka sprowadza się do odpowiedzialności. Amerykański lekarz nie podejmuje się czegoś, czego dobrze nie umie albo nie jest pewny, że zabieg mu się uda, ponieważ obawia się bardzo rygorystycznych konsekwencji. Jeśli przydarzy mu się błąd, stanie przed sądem i sprawę przegra, to koszty odszkodowań wypłaconych z ubezpieczenia mogą być końcem jego kariery zawodowej. Prawnicy z reguły te sprawy wygrywają. Jeżeli w ciągu kilku lat lekarz kilkakrotnie przegra, to wysokość odszkodowań może przekroczyć wartość całego jego zarobku. Odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu liczy się tu w setkach tysięcy dolarów. Mimo tego, jeżeli taki zrujnowany lekarz zechce przenieść się do innej miejscowości, aby rozpocząć praktykę od nowa, to też nikt go nie zatrudni, bo jego niepowodzenia zdradzi komputer, w którym są zarejestrowane jego wpadki sądowe. BRZMI ZNAJOMO I niech mnie ktoś teraz przekona, że przedstawiona sytuacja nie ma w sobie czegoś z ducha Kodeksu Hammurabiego? Mówiąc trywialnie: jeśli lekarzowi się nie uda, to beknie! Co prawda nie utną mu już ręki ani nie wyłupią oka, ale karierę zawodową ma z głowy. A na barkach ciężar odszkodowań; bywa, że niemożliwy do spłacenia! Warto o tym pamiętać. «R E K L A M A

12 12 LEKI TYLKO Z APTEKI co w farmacji piszczy Obrót pozaapteczny w Polsce W ciągu ostatnich lat w Polsce zaobserwowano znaczny rozwój pozaaptecznego obrotu produktami leczniczymi. Niekontrolowany dostęp do leków może nieść ze sobą poważne zagrożenia. MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

13 co w farmacji piszczy 13 LEKI TYLKO Z APTEKI Ze względu na dynamicznie rozwijający się rynek pozaapteczny istnieje konieczność wprowadzenia zmian w ustawodawstwie, które ograniczą dostęp do produktów leczniczych w punktach ogólnej sprzedaży, takich jak sklepy oraz stacje benzynowe. NIE TYLKO APTEKA 14 tys. aptek oraz kilkaset punktów aptecznych to łącznie niemalże 15 tys. miejsc, gdzie leki wydawane są pacjentom przez wykwalifikowany personel. Wydawałoby się, że w kraju, w którym jest 38 mln mieszkańców, jedna apteka przypadająca na grupę 2,5 tys. mieszkańców statystycznemu Kowalskiemu wystarczy. Niestety, Kowalski oraz cała jego rodzina ma do dyspozycji osiedlowy sklep, hipermarket oraz stację benzynową, gdzie bez problemu mogą kupić leki. Średnio, w przeciętnym hipermarkecie w Polsce znaleźć można 109 produktów o statusie leku, suplementu diety lub zioła. W SKLEPIE I NA STACJI Podczas gdy eksperci biją na alarm, że niekontrolowany obrót pozaapteczny to poważne zagrożenie, Kowalski powołuje się na konstytucyjnie zagwarantowaną wolność oraz zarzuca lobbowanie na rzecz koncernów farmaceutycznych, którym przecież obrót pozaapteczny jest jak najbardziej na rękę. Często spotykamy się też z zarzutem, że likwidując obrót pozaapteczny, pozbawiamy ludzi dostępu do podstawowych środków leczniczych, a taki właśnie nieograniczony i łatwy dostęp stanowią markety czy stacje benzynowe, czynne całą dobę. WAŻNE PYTANIA Niekontrolowany dostęp do leków to zagrożenie nie tylko dla pacjentów, ale też dla grupy zawodowej farmaceutów. Przecież jeżeli lek można dostać i w aptece, i na stacji benzynowej, to gdzie jest granica pomiędzy pacjentem a klientem czy apteką a sklepem? I czy w obliczu tego nadal jesteśmy farmaceutami pracującymi za pierwszym stołem, czy tylko sprzedawcami stojącymi za ladą? Nasuwa się jeszcze jedno pytanie: dlaczego wspomniany Kowalski nie czuje potrzeby, żeby po lek przyjść do apteki? Co, jako farmaceuci, musimy zrobić, aby pacjenci po leki chcieli przychodzić do apteki, a nie do sklepu? CO MÓWI PRAWO? Zgodnie z polskim prawodawstwem obrót produktami leczniczymi odbywa się na zasadach określonych w ustawie Prawo farmaceutyczne. Ustawa mówi, że obrót produktami leczniczymi może odbywać się w aptekach, punktach aptecznych oraz tzw. placówkach obrotu pozaaptecznego, do których zaliczają się sklepy zielarsko-medyczne, sklepy specjalistyczne zaopatrzenia medycznego oraz sklepy ogólnodostępne. W placówkach obrotu pozaaptecznego może odbywać się obrót wyłącznie produktami leczniczymi wydawanymi bez recepty. Szczegóły podają zapisy rozporządzenia Ministra Zdrowia, gdzie znajdziemy listy leków dopuszczonych do obrotu pozaaptecznego. Wyjątkowo istotny jest załącznik nr 3, który zawiera wykaz 52 substancji czynnych dopuszczonych do obrotu w sklepach ogólnodostępnych. CZY WIESZ, ŻE...w przeciętnym polskim hipermarkecie można znaleźć średnio 109 produktów o statusie leku, suplementu diety lub zioła. CO ZAWIERA WYKAZ? Na liście znajdziemy substancje o zastosowaniu i działaniu miejscowym, takie jak salicylan choliny, chlorochinaldol, chlorek bezalkoniowy czy flurbiprofen, będące składnikami popularnych tabletek na ból gardła, ponadto związki glinu, magnezu oraz kilka leków do użytku zewnętrznego. Jednak nie to stanowi największe zagrożenie dla potencjalnych nabywców. Największe niebezpieczeństwo wiąże się z nieograniczonym dostępem do niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w całej ich gamie. Jakie zatem zagrożenia wynikają z takiej sprzedaży leków? LECZENIE TYLKO OBJAWÓW Pierwszy problem to bagatelizowanie pozornie błahych objawów, które mogą być zwiastunem poważnej choroby. I nie chodzi tu o straszenie pacjentów, że każdy ból głowy to tętniak czy wylew i zamiast NLPZ-u trzeba zrobić sobie rezonans magnetyczny. Zagrożenie polega na tym, że niekontrolowane i przewlekłe

14 14 LEKI TYLKO Z APTEKI co w farmacji piszczy PACJENCI SZCZEGÓLNEJ TROSKI WARTO WIEDZIEĆ Polscy pacjenci są w światowej czołówce narodów nadużywających leków przeciwbólowych. uśmierzanie bólu może uśpić czujność chorego i sprawić, że leczenie objawowe nie pomoże mu w usunięciu przyczyny bólu. Co gorsza może spowodować dodatkowe działania niepożądane. NIEBEZPIECZNE INTERAKCJE Kolejnym, nie mniej istotnym, problemem, o jakim zdają się zapominać wszyscy zwolennicy idei nieograniczonego dostępu do leków, są interakcje. W dobie polipragmazji, niekontrolowane przyjmowanie dodatkowych leków może okazać się dla pacjentów zgubne. Nie wszyscy bowiem są na tyle świadomi, żeby wybrać odpowiedni dla siebie preparat. Przykładowych niebezpiecznych interakcji leków jest wiele, wystarczy podać najbardziej jaskrawe przykłady interakcji niesteroidowych leków przeciwzapalnych: kwas acetylosalicylowy, czyli popularna i powszechnie wśród pacjentów uważana za bezpieczną aspiryna, połączona z doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi pochodnymi sulfonylomocznika, nasila ich działanie, co może doprowadzić do hipoglikemii wraz ze wszystkimi jej następstwami. LICZNE ZAGROŻENIA Podbicie efektu jest również obserwowane w przypadku połączenia NLPZ-u z litem, fenytoiną czy warfaryną, a wzrost może następować aż do wartości stężeń toksycznych. Dobór odpowiedniego NLPZ-u jest szczególnie istotny u pacjentów kardiologicznych, ponieważ niektóre leki z tej grupy mogą osłabiać działanie hipotensyjne leków na nadciśnienie. Innym ciekawym i często pomijanym lekiem jest węgiel Carbo medicinalis, który również znajduje się na wykazie załącznika nr 3. Wszystko wydaje się być w porządku, jeżeli jest ratunkiem w wyjątkowej sytuacji, jednak nie każdy pamięta, że po przyjęciu węgla aktywnego przez dwie następne godziny nie wchłania się z przewodu pokarmowego nic, włącznie z przyjętymi w tym czasie lekami. Istnieją też zagrożenia niezwiązane bezpośrednio z żadną konkretną grupą leków. Pierwsze z nich to łatwy dostęp do grup pacjentów, którzy powinni być objęci szczególną troską i kontrolą. Mamy na myśli oczywiście dzieci i młodzież oraz osoby starsze. Wszyscy ci pacjenci są szczególnie narażeni na niekontrolowane spożycie leków, zarówno ze względu na interakcje wynikające ze zmienionego metabolizmu, jak również uwarunkowania psychologiczno-społeczne (małe dziecko uzna tabletki za cukierki, starsza osoba zapomni, że wzięła lek lub dołączy kolejny lek do polifarmakoterapii). Przypomnę tylko, że farmaceuta ma prawo odmówić wydania leku osobie poniżej 13. r.ż. PRZECHOWYWANIE LEKÓW Poza omówionymi problemami jest jeszcze kwestia przechowywania leków w sklepach, która nie pozostaje bez wpływu na jakość sprzedawanego produktu leczniczego. Pomimo, że lista substancji aktywnych dopuszczonych do obrotu pozaaptecznego jest krótka (w porównaniu z tą dotyczącą obrotu w aptekach), to przykłady zagrożeń wynikających z niekontrolowanego nabywania i spożywania leków można mnożyć. Mam nadzieję, że na pytanie, czy mamy się czego obawiać, odpowiemy zgodnie tak, jak najbardziej. «Karolina Paciorek, Piotr Merks, OPC Opfarm Consulting LTD, Londyn, Wielka Brytania MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

15 co w farmacji piszczy 15 LEKI TYLKO Z APTEKI Nie da się zastąpić farmaceuty LEKI TYLKO Z APTEKI, bo tylko farmaceuta: zorientuje się w stanie zdrowia Pacjenta i udzieli specjalistycznej porady poinformuje o możliwych interakcjach z innymi lekami fachowo objaśni sposób dawkowania leków przechowuje preparaty w kontrolowanych warunkach Sprawdź szczegóły na Patron medialny:

16 16 K co w farmacji piszczy ONKURS OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ Co ty wiesz o farmacji? mgr farmacji Krzysztof Słomiak członek Komitetu Organizacyjnego Konkursu Opieki Farmaceutycznej Na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odbył się VII Ogólnopolski Konkurs Opieki Farmaceutycznej. Wydarzenie było połączone ze spotkaniem członków Sekcji Studenckiej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Młoda Farmacja z całej Polski. Tego dnia odbyła się również sesja naukowo-szkoleniowa pt. Farmacja i co dalej?, w trakcie której odbyły się trzy wykłady. Pierwszy z nich pt: Miejsce farmaceuty w przemyśle farmaceutycznym poprowadził dr n. farm. Marek Dąbrowa. Drugi prof. dr hab. n. farm. Jolanta B. Zawilska (wykład pt: Blaski i cienie pracy naukowej ), ostatni dr n. farm. Jan Szuszkiewicz ( Sprzedam czy nie?, czyli dystrybucja leków we współczesnej aptece ). TRUDNA RYWALIZACJA Punktem kulminacyjnym spotkania było rozstrzygnięcie Ogólnopolskiego Konkursu Opieki Farmaceutycznej oraz wyłonienie jego najlepszych uczestników. W szranki stanęło 14 dwuosobowych drużyn, złożonych ze studentów farmacji czwartego i piątego roku ze wszystkich ośrodków akademickich, gdzie wykładana jest farmacja. Uczestnicy analizowali studium przypadku, którego głównym tematem była neuralgia nerwu trójdzielnego. Po wyłonieniu najlepszych drużyn, uczestnicy zmierzyli się z improwizowanymi scenkami i musieli wykazać się wiedzą, obsługując typowego trudnego pacjenta. Zaprezentowane przypadki kliniczne były bardzo różnorodne i wymagały interdyscyplinarnej wiedzy z wielu dziedzin: farmakologii, farmacji klinicznej czy biofarmacji. SZCZEGÓLNY KONKURS Konkurs Opieki Farmaceutycznej jest jedyną w swoim rodzaju okazją do sprawdzenia nabytej wiedzy i umiejętności klinicznych Młodzi farmaceuci udowodnili, że udział w konkursie z wiedzy farmaceutycznej może być niezapomnianą przygodą w zakresie świadczenia usług farmaceutycznych, czyli tzw. farmacji praktycznej. Z roku na rok cieszy się coraz większym powodzeniem mówi Mateusz Maciejczyk, student czwartego roku farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, uczestnik konkursu. Podczas konkursu poruszono najważniejsze zagadnienia z zakresu opieki farmaceutycznej wybranych chorób cywilizacyjnych i zwrócono szczególną uwagę na zastosowanie nabytej wiedzy w praktyce. Mam nadzieję, że poprzez takie inicjatywy idea opieki farmaceutycznej na stałe wejdzie do polskich aptek. MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

17 co w farmacji piszczy 17 KONKURS OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ Dr n. farm. Jan Szuszkiewicz Dr n. farm. Jacek Owczarek, przewodniczący jury konkursu Prof. dr hab. n. farm. Jolanta B. Zawilska NAJLEPSI Z NAJLEPSZYCH Po burzliwych dyskusjach jury wyłoniło zwycięskie drużyny. Na podium znaleźli się: I miejsce Kalina Pawłowska oraz Katarzyna Nowak (Wrocław) II miejsce Marta Kusińska i Effiom Uman-Ntuk (Kraków) III miejsce Karolina Zarzecka oraz Ewa Zart (Wrocław) Zwycięska drużyna nie kryła zadowolenia: Emocje towarzyszące konkursowi były przeogromne, ale efekt końcowy wynagrodził wszelki stres i trud. Komisja konkursowa Naukę do konkursu już za chwilę będziemy mogły wykorzystać w praktyce. Wielką przyjemnością była rywalizacja z inteligentną i dobrze przygotowaną konkurencją skomentowała Kalina Pawłowska, studentka piątego roku Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. DUŻE PRZEDSIĘWZIĘCIE Organizacja wydarzenia była nie lada wyzwaniem. Okazało się, że przy organizacji takiego wydarzenia jest więcej pracy, niż się spodziewałem, ale wspólnymi siłami, wraz z kolegami z naszej sekcji, udało się sprostać zadaniu. Podziękowania i owacje na stojąco oraz uznanie w oczach studentów z innych miast to najlepsza nagroda za trud włożony w organizację takiego przedsięwzięcia mówi Damian Rerych, główny organizator wydarzenia, student trzeciego roku farmacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Kolejna edycja Konkursu Opieki Farmaceutycznej będzie miała miejsce w Lublinie już za rok. Serdecznie zapraszamy! Patronem wydarzenia była marka APTEO. «

18 18 co w farmacji piszczy NIETYPOWE ZAPYTANIA PACJENTÓW Po papierosy do apteki Na początek w Nowym Dworze Mazowieckim: Jerzy Dziekoński dziennikarz prasowy i internetowy Papier toaletowy. Właśnie o papier ludzie pytają bardzo często. I o środki czystości słyszę w słuchawce. Wrocław: Zdarzyło się, że jeden z pacjentów chciał kupić u nas papierosy. Warszawa, Mokotów: Baterie do masażera. Czego pacjenci szukają w aptekach? Odpowiedź wcale nie jest oczywista i potrafi zaskoczyć. Ludzie bardzo często pytają o rzeczy, które z medycyną nie mają wiele wspólnego. Inspiracją do napisania niniejszego tekstu było jedno z forów internetowych dla aptekarzy. Okazuje się, że spotykają się oni każdego dnia z dość, nazwijmy to, wyszukanymi potrzebami pacjentów. Problem w tym, że w wielu przypadkach farmaceuci nie mogą tym oczekiwaniom sprostać. Jakich nietypowych rzeczy pacjenci szukają w aptekach? Bywa, że próbują wysłać kupon lotto albo doładować konto w telefonie. Albo kupić naboje do syfonu. Pozwolę sobie zacytować jedną wypowiedź z forum: U mnie były osoby pytające o: maszynki do depilacji, trutkę na szczury i największy hit: blok rysunkowy. Była to trzeźwa pani w średnim wieku, rozmowa przebiegała mniej więcej tak: Poproszę blok rysunkowy. Słucham? Poproszę blok rysunkowy. Ale tu jest apteka, w aptece są lekarstwa. No wiem, że apteka, ale nigdzie nie mogę bloku kupić, to myślałam, że może u was dostanę... AMONIAK OD APTEKARKI Sprawdzam na własne uszy. Dzwonię do kilku aptek. Dłuższą pogawędkę ucinam sobie z farmaceutką z Apteki Słonecznej w Nidzicy: Ludzie pytają o przeróżne rzeczy. Z własnego doświadczenia oraz z doświadczenia koleżanek wiem, że ich wymagania potrafią być naprawdę zaskakujące. Przykłady? Proszę proszek do ubranek dla dzieci, saletra do peklowania mięsa, baterie do aparatu słuchowego, kulki naftaliny, amoniak do ciasta, woda gazowana wylicza aptekarka. To może dobrze byłoby, gdyby w aptece można było kupić wodę do picia dopytuję. Tak, woda mogłaby być sprzedawana w aptekach. To może jeszcze bardziej rozszerzyć asortyment. Może o baterie albo o przekąski drążę temat. Lepiej niech zostanie jak jest, bo jak będziemy tak poszerzać apteczny asortyment, to nagle okaże się, że pracujemy MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014

19 co w farmacji piszczy 19 NIETYPOWE ZAPYTANIA PACJENTÓW w sklepach spożywczo-przemysłowo-aptecznych podsumowuje moja rozmówczyni. ŚMIAĆ SIĘ CZY PŁAKAĆ Warto zwrócić uwagę, jak do tematu podchodzą sami farmaceuci. Dla jednych jest to powód do oburzenia i utyskiwania na poziom wiedzy społeczeństwa, dla innych okazja do żartów. Są jednak i tacy, dla których temat osobliwych zakupów jest tylko punktem wyjścia do szerszej dyskusji o roli apteki i jej oceny przez pacjentów, parlamentarzystów, nadzór farmaceutyczny i samych farmaceutów. MISJA MEDYCZNA Coraz częściej wiele osób rolę aptek sprowadza jedynie do funkcji handlowej, pomijając ich prawdziwą misję. Pacjenci zapominają, że są to placówki ochrony zdrowia, a nie zwykłe sklepy mówi Tomasz Barszcz, prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej w Lublinie. Paradoksalnie, z drugiej strony, asortyment, którym apteki handlują, jest ograniczany. Moim zdaniem SONDA ustawodawca powinien dokładnie przemyśleć, czym powinny handlować apteki, a czym zwykłe sklepy. Skoro stacja benzynowa może sprzedawać środki przeciwbólowe, to dlaczego apteka nie może oferować repelentów? W obu przypadkach chodzi przecież o standardy sprzedaży specyfików, których używanie powinno być jak najbardziej bezpieczne. W końcu wykształcony farmaceuta jest w stanie, zgodnie ze swoją wiedzą, w znacznie szerszy sposób poinstruować klienta niż zwykły sprzedawca. «NAJBARDZIEJ NIETYPOWE ZAPYTANIA PACJENTÓW Bywa, że pacjenci próbują wysłać w aptece kupon lotto albo doładować konto telefonu. ZEBRAŁA BOŻENNA SZYMAŃSKA Maria Kazimierska technik farmacji: Często spotykam się z dziwacznymi pytaniami. Ludzie traktują nas jak supermarkety, gdzie o każdej porze dnia i nocy można kupić nie tylko leki czy najróżniejsze suplementy, ale także kremy, farby i odżywki do włosów, mydła i pasty do zębów. Bo wszystko powinno być w jednym miejscu. Producenci mają ambicję, aby ich wyroby drogeryjne można było kupić w dobrej aptece. I tak stajemy się sprzedawcami rozmaitych towarów, choć się przed tym bronimy. Niejeden raz spotkaliśmy się z zaskakującymi jak na aptekę oczekiwaniami. Mieliśmy klientów, którzy chcieli u nas kupić papier toaletowy czy poduszkę elektryczną. Osobiście miałam klienta, który przyszedł kupić w aptece nożyki do golenia. Przemysław Siuzdak mgr farmacji: Rozbawiają mnie te pytania o produkty, które raczej powinny być sprzedawane przez inne branże. Jedna pani, kiedy wybuchł wulkan na Islandii, kupowała u nas nocą maseczki chirurgiczne, jednak ponieważ cena wynosiła 90 gr za sztukę, to pojechała do innej apteki w centrum miasta szukać tańszych. Również nocą chciano u nas kupić specjalne pampersy do pływania dla dziecka. Normą są próby kupienia w aptece papieru toaletowego, zmywacza do paznokci czy baterii, ale miałem także klientów chcących otrzymać papeterię listową czy doładowanie do telefonu komórkowego. Zaskoczył mnie jednak klient, który zapytał, czy można u nas wypłacić pieniądze z karty bankomatowej. Odpowiadam grzecznie, że nie prowadzimy. Dominik Szwajkowski technik farmacji: Jeżeli chodzi o moje nietypowe doświadczenia, jedno szczególnie utkwiło mi w pamięci: pacjentka chciała w aptece zakupić krople na oczyszczenie duszy. Kiedy odpowiedziałem, że nie posiadamy takiego specyfiku, odeszła rozczarowana. Niektórzy pacjenci pytali o baterie. Prawdopodobnie przez obecność w naszej ofercie ciśnieniomierzy skoro są ciśnieniomierze na baterie, to i baterie być w aptece powinny! Do licznych i ciekawych przypadków wprawiających aptekarzy w zakłopotanie należą również łamigłówki związane z przekręcaniem przez pacjentów nazw leków. Niedawno jeden pan chciał zakupić u mnie ospę (no-spa), inny apat (Apap), a także grypsik (Gripex) lub karakan (Xartan).

20 20 TECHNICY W INNYCH KRAJACH co w farmacji piszczy Technicy farmaceutyczni w Norwegii Norweski system edukacji zakłada, że technik farmacji pomaga farmaceucie i pracuje pod jego nadzorem. Z tego powodu ma on ograniczone kompetencje, ale jest nieodzownym członkiem personelu pracującego w aptece. MAGAZYN APTEKARSKI MAJ 2014