Maciak Probl Hig A Epidemiol i wsp. Rozpowszechnienie 2009, 90(3): nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Profilaktyki...
|
|
- Irena Świderska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Maciak Probl Hig A Epidemiol i wsp. Rozpowszechnienie 29, 9(3): nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Profilaktyki Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Profilaktyki Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia w mieście średniej wielkości The prevalence of hypertension among the participants of Cardiovascular Prophylactic Programme in a middle-sized city Aleksandra Maciak 1/, Irena Maniecka-Bryła 1/, Marek Bryła 2/ 1/ Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2/ Zakład Medycyny Społecznej, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wprowadzenie. Nadciśnienie tętnicze uznawane jest przez towarzystwa kardiologiczne na świecie za niezależny czynnik ryzyka niedokrwiennej choroby serca. Do najistotniejszych przyczyn nadciśnienia zalicza się nieprawidłową dietę bogatą w sód i tłuszcze nasycone, palenie papierosów, niską aktywność fizyczną, nadwagę oraz otyłość, stres oraz nadużywanie alkoholu. Według wyników WOBASZ w Polsce na cierpi 36% dorosłej ludności. Cel. Ocena częstości występowania nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia realizowanego w mieście średniej wielkości. Materiał i metody. Badanie przeprowadzono w okresie od lutego do kwietnia 28 r. pośród pacjentów jednego z NZOZ w Zgierzu, w woj. łódzkim. Badaniem objęto 124 osoby w wieku lat. Narzędziem zastosowanym w badaniu był kwestionariusz wywiadu składający się z 41 pytań dotyczących stylu życia respondentów. Ankietowani mieli dokonywany, zgodnie z aktualnymi założeniami światowych towarzystw naukowych, 2-krotny pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Pomiaru dokonywano po 5-1 minutowym odpoczynku. Za ciśnienie uznano wartości <12/<8 mm Hg, za ciśnienie /8-84 mm Hg, za wysokie /85-9 mm Hg, zaś diagnozowano przy wartościach 14/ 9 mm Hg. U wszystkich badanych zmierzono masę ciała i wysokość ciała. W laboratorium wykonano następujące badania diagnostyczne: stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL, trójglicerydów i glukozy na czczo. Wyniki. Nadciśnienie występowało u 39,5% badanych. Występowało ono 2-krotnie częściej wśród badanych mężczyzn w porównaniu z kobietami. Nadciśnienie było najbardziej rozpowszechnione wśród najstarszych uczestników badania. Wykazano istotną statystycznie zależność pomiędzy m, a czasem przeznaczanym na aktywność fizyczną, spożyciem soli, stopniem odczuwanego stresu oraz masą ciała badanych. Wniosek. Wyniki badania uzasadniają potrzebę intensyfikacji działań na rzecz promowania zachowań prozdrowotnych wśród społeczności lokalnych, zmierzających do ograniczenia występowania nadciśnienia tętniczego. Introduction. According to the cardiologic societies, hypertension is one of the main, independent risk factors for cardiovascular system diseases. Hypertension is related to lifestyle and such factors as smoking, improper diet, sedentary life style, alcohol abuse, overweight, obesity and stress. 29% of the Polish population suffer from hypertension. Aim. Presentation of the prevalence of hypertension among the participants of the Cardiovascular Prophylactic Programme, conducted in a middlesized city. Material and methods. The study was conducted in 28, from February till April in one of the outpatient medical clinics in Zgierz, the Lodz province. The study sample comprised 124 people, aged from 35 to 55 years. The research tool was a questionnaire survey containing 41 questions concerning the respondents lifestyles. All respondents had their blood pressure measured twice, after a 5-1-minute rest. The optimum blood pressure was assessed as <12/<8 mm Hg, normal /8 84 mm Hg, high normal /85-9 mm Hg. Hypertension was diagnosed when the level of blood pressure was higher than (or equal to) 14/9 mm Hg. Results. Hypertension was diagnosed in 39.5% of the respondents. It was twice as frequent in men than in women. Hypertension was more frequent among the respondents aged 5-55 years. The study revealed that hypertension corresponded with low physical activity, high salt intake, stress and excess body mass. Conclusion. The results of the study show that there is a strong need to implement health promoting actions, contributing to reduction of the prevalence of hypertension among middle-sized populations. Key words: hypertension, risk factors, prophylactic programme, a middlesized city Słowa kluczowe: tętnicze, czynniki ryzyka, program profilaktyczny, miasto średniej wielkości Probl Hig Epidemiol 29, 9(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr hab. med. Irena Maniecka-Bryła Kierownik Zakładu Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi ul. Żeligowskiego 7/9, Łódź tel. (42) ; (42) , i.m.b@gazeta.pl
2 326 Probl Hig Epidemiol 29, 9(3): Wprowadzenie Nadciśnienie tętnicze zostało uznane towarzystwa kardiologiczne na świecie, w tym europejskie i polskie, za niezależny czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Nadciśnienie tętnicze, określane jako nadmierny nacisk krwi, wywierany na ścianę tętnic, stanowi jedną z najważniejszych i co najistotniejsze odwracalnych przyczyn zgonów z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego [1]. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 23 r., potwierdzonych w 27 r. przez ekspertów europejskich (ESH/ESC European Society of Hypertension/ European Society of Cardiology), wartości ciśnienia tętniczego krwi zostały sklasyfikowane w cztery główne grupy [2,3,4,5]. Za uznaje się wartości wynoszące poniżej 12 mm Hg dla ciśnienia skurczowego (SBP Systolic Blood Pressure) i poniżej 8 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego (DBP Diastolic Blood Pressure) [6]. Za ciśnienie uznaje się wartości mm Hg dla ciśnienia skurczowego i 8-84 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego. Przy wartościach ciśnienia tętniczego skurczowego mm Hg i rozkurczowego mm Hg mówimy o ciśnieniu wysokim prawidłowym. Nieco inną klasyfikację ciśnienia tętniczego wprowadził w 23 roku zespół ekspertów amerykańskich [2,3,4,5,7,8]. Porównanie obu klasyfikacji przedstawia tabela I. Tabela I. Klasyfikacje ciśnienia tętniczego Table I. Blood pressure classifications skurczowe / diastolic (mm Hg) rozkurczowe / systolic (mm Hg) Ciśnienie tętnicze / Blood Pressure PTNT 23, ESH/ESC 27 JNC 7 (23)* <12 < stan poprzedzający wysokie nadciśnienąie * VII Report National Committee 23 Nadciśnienie tętnicze stwierdza się, gdy wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego osiągają odpowiednio powyżej (bądź są równe) 14 i 9 mm Hg. Dla nadciśnienia tętniczego została wprowadzona odpowiednia klasyfikacja wyróżniająca łagodne (14-159/9-99 mm Hg), umiarkowane (16-179/1-19 mm Hg) oraz ciężkie ( 18/ 11 mm Hg). Dodatkowo wyróżnia się izolowane skurczowe, występujące przy prawidłowych wartościach ciśnienia rozkurczowego [3]. Powyższe kryteria stanowią podstawę do wdrożenia leczenia jak i oszacowania ryzyka sercowego w przypadku osób cierpiących na to zaburzenie [9]. Ze względu na fakt, że tętnicze może przebiegać bezobjawowo lub objawiać się jedynie bólami głowy [1], wczesne rozpoznanie i postawienie diagnozy ma kluczowe znaczenie zarówno w leczeniu, jak i zapobieganiu związanych z nim powikłań. Etiologia nadciśnienia tętniczego jest bardzo złożona. Około 95% przypadków nadciśnienia to pierwotne [11], określane również jako samoistne bądź idiopatyczne [9]. Wartości ciśnienia tętniczego zmieniają się wraz z wiekiem. Ciśnienie skurczowe i rozkurczowe rośnie zgodnie do ok. 6 r.ż., zaś po przekroczeniu tego wieku, można zaobserwować spadek wartości ciśnienia rozkurczowego, przy ciągłym wzroście skurczowego, co znacznie oddziałuje na wartości tętna [6,12]. Z badań epidemiologicznych wynika również, że zazwyczaj młodzi mężczyźni wykazują wyższe wartości ciśnienia niż kobiety w tym samym wieku, jednak w późniejszym wieku to kobiety mają wyższe wartości ciśnienia niż mężczyźni [12]. W przypadku obu płci częściej, bo w ponad połowie przypadków, w starszym wieku występuje izolowane skurczowe [1,9]. Nadciśnienie pierwotne coraz częściej jest rozpoznawane u dzieci i młodzieży. Zazwyczaj jest ono uwarunkowane genetycznie. Większość dzieci, których rodzice cierpią na pierwotne, jest bardziej podatna na wystąpienie tego zaburzenia. Nie ma jednej, głównej przyczyny nadciśnienia pierwotnego. Na jego pojawienie się wpływa bardzo wiele elementów stylu życia. Do najistotniejszych przyczyn nadciśnienia zalicza się nieprawidłową dietę bogatą w sód i tłuszcze nasycone, palenie papierosów, niską aktywność fizyczną, nadwagę oraz otyłość, stres oraz nadużywanie alkoholu [12,13,14]. W Polsce wg wyników badania NATPOL PLUS na cierpi 29% społeczeństwa, co oznacza, że występuje u 8,6 mln osób. U 1/3 społeczeństwa stwierdzono w badaniu ciśnienie wysokie. Natomiast ciśnienie lub wystąpiło u ok. 1/5 ludności [5]. Podobne wyniki uzyskano w wieloośrodkowym badaniu stanu zdrowia ludności WOBASZ, gdzie wśród ludności w wieku 2 74 lata stwierdzono u 36%. Nadciśnienie częściej występuje w populacji mężczyzn 42,1%, niż u kobiet 32,9% [13]. Według wyników badania NATPOL PLUS, tętnicze wystąpiło w największym odsetku wśród ludności powyżej 59 r.ż. W tym przypadku częściej na chorowały kobiety, zaś w młodszych grupach wieku to mężczyźni byli bardziej podatni na to zaburzenie [5]. Cel Ocena częstości występowania nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia realizowanego w mieście średniej wielkości. W pracy omówiono zależności pomiędzy występowaniem nadciśnienia tętniczego a zmiennymi związanymi ze stylem życia
3 Maciak A i wsp. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Profilaktyki uczestników Programu, tj.: aktywność fizyczna, dieta, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu oraz stres. Materiał i metody Program Profilaktyki Kardiologicznej realizowany jest na terenie Polski od 2 r. Do drugiego kwartału 23 r. pieczę nad Programem sprawowały poszczególne oddziały kas chorych. W wyniku przemian organizacyjnych systemu opieki zdrowotnej w naszym kraju, od drugiego kwartału 23 r. ten program profilaktyczny kontynuowany jest z ramienia Narodowego Funduszu Zdrowia pod rozszerzoną nazwą Program Profilaktyki Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia. Zgodnie z założeniami Program skierowany jest do osób mających 35, 4, 45, 5 i 55 lat, zaś elementem dyskwalifikującym do udziału w Programie jest wcześniej rozpoznana choroba układu krążenia i(lub) cukrzyca. Badanie przeprowadzono w okresie od lutego do kwietnia 28 r. pośród pacjentów jednego z niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej w Zgierzu, w woj. łódzkim liczącym w 26 r mieszkańców [14]. Badaniem objęto 124 osoby, w tym 75 kobiet i 49 mężczyzn, w wieku od 35 do 55 r.ż., uczestniczących w Programie Profilaktyki Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia. Narzędziem zastosowanym w badaniu był kwestionariusz wywiadu składający się z 41 pytań dotyczących stylu życia respondentów. W konstrukcji kwestionariusza wyodrębniono pięć bloków tematycznych. Pierwsze 6 pytań dotyczyło cech demograficznych i społecznych pacjenta (tj. płeć, wiek, wykształcenie, masa ciała i wysokość ciała). Kolejne bloki tematyczne dotyczyły aktywności fizycznej, diety, palenia tytoniu oraz stresu. Ankietowani mieli dokonywany, zgodnie z aktualnymi założeniami światowych towarzystw naukowych, dwukrotny pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Pomiaru dokonywano po 5-1 minutowym odpoczynku. Za ciśnienie uznano wartości<12/<8 mm Hg, za ciśnienie /8-84 mm Hg, za wysokie /85-9 mm Hg, zaś diagnozowano przy wartościach 14/ 9 mm Hg. U wszystkich badanych mierzono masę ciała i wysokość ciała zaś w laboratorium oznaczono stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL, trójglicerydów, stężenie glukozy na czczo. Uzyskane wyniki badań zostały zakodowane i wprowadzone do bazy danych arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel. Dzięki tak skonstruowanej bazie możliwe było dokonanie niezbędnych obliczeń i analiz statystycznych. Analiza statystyczna obejmowała miary przeciętne, tj.: średnia arytmetyczna, mediana oraz modalna, zaś spośród miar rozrzutu wykorzystano współczynnik zmienności i odchylenie standardowe. Analiza statystyczna opierała się również na określeniu zależności pomiędzy poszczególnymi zmiennymi. W tym celu zastosowano test niezależności c 2, zaś obliczeń dokonywano na poziomie istotności p=,5. W celu określenia siły zależności wykorzystywano wskaźnik Q-Yule a (w przypadku tablic czteropolowych) i wskaźnik C-Perasona (przy tablicach o liczbie pół większych niż cztery). Ze względu na liczebność próby strukturę według analizowanych zmiennych przedstawiono za pomocą frakcji. Wyniki Wyniki przeprowadzonego badania alarmują, wskazując, iż tętnicze w badanej grupie dotyczyło aż 39,5% osób. 23,4% miało ciśnienie, 21,8% wysokie, zaś 15,3%. Prawie połowa badanych mężczyzn miała, przy czym występowało ono dwukrotnie częściej niż w grupie badanych kobiet. 11 spośród 49 mężczyzn uczestniczących w badaniu miało ciśnienie wysokie, a ciśnienie stwierdzono u 8 mężczyzn, natomiast tylko u 5. W strukturze kobiet taka sam liczba badanych (po 24 osoby) miała i ciśnienie. Ciśnienie wysokie stwierdzono u 16 kobiet objętych badaniem, natomiast u 11 kobiet. Strukturę badanych według płci i wartości ciśnienia przedstawiono na ryc. 1. Średnia wartość ciśnienia rozkurczowego dla całej badanej grupy wyniosła 132,8 mm Hg, skurczowego zaś 83,1 mm Hg. Średnie wartości ciśnienia były nieco wyższe w grupie badanych mężczyzn (138,2/85,8 mm Hg) w porównaniu z grupą biorących udział w badaniu kobiet (129,2/81,4 mm Hg). Na poziomie istotności p=,5 stwierdzono istotną statystycznie zależność umiarkowanej mocy pomiędzy płcią a wartością ciśnienia tętniczego krwi (c 2 =8,83; p,5; C=,257). frakcja /fraction,6,3,11,32,16,15 mężczyźni / males,22,21 wysokie kobiety / females,51,32 Ryc. 1. Struktura badanych wg płci i kategorii ciśnienia tętniczego krwi (frakcje) Fig. 1. Respondents by gender and blood pressure categories (fraction)
4 328 Probl Hig Epidemiol 29, 9(3): Wykazano również zależność statystyczną pomiędzy wiekiem a wartością ciśnienia tętniczego (c 2 =31,27; p,5; C=,449). Nadciśnienie było najbardziej rozpowszechnione wśród najstarszej grupy wieku, a więc wśród osób od 5 do 55 r.ż. 21 badanych spośród 31 w tym wieku miało. Nadciśnienie występowało również często u osób w wieku lat i 4-44 lata, zaś w najmłodszej grupie wieku (35-39 lat) najbardziej rozpowszechnione było ciśnienie. Dokładne przedstawienie omawianych danych zawiera tabela II. W badaniu starano analizie poddano zależność między wysokością ciśnienia tętniczego a samooceną stanu zdrowia w próbie badanej. Wyniki wykazały, że im częściej występowało, tym gorsza była samoocena stanu zdrowia. Wśród osób z prawidłowym ciśnieniem tętniczym większość określała swój stan zdrowia jako dobry. Wśród badanych, u których zdiagnozowano, najczęściej podawano ocenę przeciętnego bądź bardzo złego stanu zdrowia (tab. III). Najistotniejszym elementem zrealizowanego badania była ocena zależności pomiędzy wysokością ciśnienie tętniczego, a zachowaniami zdrowotnymi osób uczestniczących w badaniu. Analizie poddano aktywność fizyczną deklarowaną przez badanych, dietę oraz palenie papierosów. Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy wartością ciśnienia, a częstością uprawiania sportu. Należy jednak zaznaczyć, iż wśród badanych, którzy nigdy nie uprawiali sportu, występowało najczęściej. Zależność taką stwierdzono natomiast pomiędzy wartością ciśnienia a czasem, jaki ankietowani przeznaczali na aktywność fizyczną. Zauważono, iż wraz z wydłużaniem się czasu przeznaczanego na sport, wartość ciśnienia ulegała obniżeniu (c 2 =14,33; p,5; C=,319). Wśród 4 osób, które przeznaczały na sport jedynie 15 min dziennie, występowało u ponad połowy badanych, zaś wśród respondentów uprawiających sport powyżej 3 min w ciągu dnia, u większości stwierdzono wartości ciśnienia tętniczego (ryc. 2). Nie stwierdzono zależności między paleniem papierosów i piciem alkoholu a wartością ciśnienia tętniczego. Wykazano natomiast silną zależność statystyczną pomiędzy wartością ciśnienia tętniczego a spożyciem soli przez badanych (c 2 =49,1; p,1; C=,533). Osoby, które deklarowały, iż używają w czasie przygotowywania posiłków znaczne ilości soli, miały dużo częściej niż osoby, które deklarowały, iż soli używają niewiele, bądź nie solą potraw. Omawiane dane przedstawiono na rycinie 3. Umiarkowaną zależność statystyczną stwierdzono także pomiędzy wartością ciśnienia a stopniem odczuwanego stresu (c 2 =17,32; p,5; C=,355). Wśród ankietowanych, u których stwierdzono tętnicze, ponad połowa deklarowała, iż w codziennym życiu odczuwa stres w bardzo dużym stopniu. Natomiast respondenci, którzy mieli Tabela II. Struktura badanych wg wieku i kategorii ciśnienia tętniczego krwi Table II. Respondents by age and blood pressure categories Wiek (w latach) / Age Ciśnienie tętnicze /Blood pressure Ogółem n frakcja /fraction n frakcja /fr action n frakcja /fraction n frakcja /fraction n % Optymalne /Optimum 16,44 6,19 3,12 4, ,4 Prawidłowe /Normal 6,17 7,22 4,16 2, ,3 Prawidłowe wysokie 11,31 5,15 7,28 4, ,8 /High normal Nadciśnienie /Hypertension 3,8 14,44 11,44 21, ,5 Razem /Total 36 1, 32 1, 25 1, 31 1, 124 1, Tabela III. Badani wg samooceny stanu zdrowia i ciśnienia tętniczego krwi Table III. Respondents by self-assessment of health status and blood pressure Ocena stanu zdrowia /Health status assessment Optymalne /Optimum Prawidłowe /Normal Ciśnienie tętnicze / Blood pressure Prawidłowe wysokie /High normal Nadciśnienie /Hypertension n frakcja /fraction n frakcja /fraction n frakcja /fraction n frakcja /fraction n % Bardzo zła /Very bad 5,17 1,4 14, ,1 Zła /Bad 3,1 5,26 6,22 9, ,6 Przeciętna /Average 12,42 6,32 12,44 15, ,3 Dobra /Good 6,21 7,37 7,26 11, , Bardzo dobra /Very good 3,1 1,5 1,4 5 4, Razem /Total 29 1, 19 1, 27 1, 49 1, 124 1, Ogółem /Total
5 Maciak A i wsp. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Profilaktyki ,31,17,52,6,6 Ryc. 2. Struktura badanych wg wartości ciśnienia i czasu przeznaczanego na aktywność fizyczną w ciągu dnia (frakcje) Fig. 2. Respondents by daily physical activity and blood pressure categories (fraction) frakcje / fraction wysokie 1,5,15,23,25,37 niewiele /a little,16,18,46,2,4,6,8 1 do 15 minut,72,26,18,2,7 dużo /a lot,41,27,58,41,27 frakcja / fraction 15-3 minut powyżej 3 minut,16,33 Ryc. 3.Struktura badanych wg wartości ciśnienia tętniczego i używania soli (frakcje) Fig. 3. Respondents by blood pressure and salt intake (fraction),5 nie soli /none wysokie,57,29,7,7 nie przygotowuje sam posiłków /do not prepare meals oneself wartości ciśnienia, najczęściej odpowiadali, iż raczej nie należą do osób zestresowanych. Zestawienie omawianych wyników przedstawiono w tabeli IV. Badanie pozwoliło również zauważyć, iż wartość ciśnienia tętniczego krwi zależało od masy ciała badanych. Ponad połowa badanych, u których stwierdzono frakcje / fraction,3,43,17,9,21,14,11,1,36,17 wysokie,26,36 prawidłowa masa ciała / normal body weight BMI = 18,5-24,9 kg/m 2 ) nadwaga / overweight BMI = 25, -29,9 kg/m 2 ) otyłość / obesity BMI 3 kg/m 2 ) Ryc. 4. Struktura badanych wg ciśnienia tętniczego krwi i masy ciała (frakcje) Fig. 4. Respondents by blood pressure and body mass (fraction) występowanie otyłości, miała (aż 21 badanych spośród 35 osób z otyłością). Najczęściej ciśnienie wysokie diagnozowano wśród respondentów z nadwagą, zaś ciśnienie i u osób z prawidłową masą ciała. Zależność pomiędzy masą ciała i ciśnieniem była zależnością średniej mocy (c 2 =26,76; p,1; C=,417). Strukturę badanych z punktu widzenia masy ciała (BMI) z uwzględnieniem ciśnienia przedstawiono na rycinie 4. Dyskusja Rola nadciśnienia w rozwoju zaburzeń układu krążenia jest niezwykle istotna. Badanie Framingham Health Study wykazało, że wzrost ciśnienia tętniczego zwiększa prawdopodobieństwo zgonu z przyczyn krążeniowych. Wzrost wartości do 165 mm Hg zwiększa ryzyko o prawie 95%, zaś do wartości 195 mm Hg niemalże o 2% (przy wyjściowym ciśnieniu 12 mm Hg) [17]. Wyniki tego badania pokazały również, iż kobiety charakteryzowały się dużo niższym ryzykiem niż mężczyźni [12]. Badanie we Framingham podkreśliło rolę wysokiego ciśnienia go w rozwoju nadciśnienia tętniczego. Tab. IV. Struktura badanych wg wysokości ciśnienia tętniczego krwi i odczuwania stresu (frakcje) Table IV. Respondents by blood pressure and stress sensation (fraction) Odczucie stresu /Stress sensation Ciśnienie tętnicze / Blood pressure wysokie Ogółem /Total n frakcja /fraction n frakcja /fraction n frakcja /fraction n frakcja /fraction n % Bardzo zestresowany /Very stressed 13,45 5,26 8,3 28, ,5 W niewielkim stopniu /Stressed a little 9,31 5,26 11,41 14, ,5 Raczej nie jest zestresowany /Rather not 3,1 8,43 5,19 4,8 2 16,1 Nie jest zestresowany /Not stressed at all 4,34 1,5 3,1 3,6 11 8,9 Razem /Total 29 1, 19 1, 27 1, 49 1, 124 1,
6 33 Probl Hig Epidemiol 29, 9(3): U osób z prawidłowymi wartościami ciśnienia, występowało w ciągu 4 lat. Podobne wyniki uzyskano w badaniu prowadzonym przez Zhang i wsp., gdzie dodatkowo po raz kolejny stwierdzono silną korelację występowania nadciśnienia z wiekiem [4]. Rolę ciśnienia tętniczego w całkowitym ryzyku zgonu podkreślono również w badaniu Hypertension Detection and Follow-up Program [12]. Oceny wpływu ciśnienia tętniczego na układ krążenia dokonano również w Polsce w czasie 14-letniej obserwacji odległej osób biorących udział w badaniu Pol-MONICA, której wyniki potwierdziły znaczącą rolę zarówno skurczowego jak i rozkurczowego ciśnienia tętniczego w kształtowaniu się ryzyka sercowo-naczyniowego [6]. Istotna zależność statystyczna między m a wystąpieniem choroby niedokrwiennej serca, potwierdzona została m.in. w łódzkim badaniu epidemiologicznym w ramach projektu CINDI WHO [18]. Oprócz ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego ciśnienie wpływa znacznie na wczesne zmiany w obrębie mięśnia sercowego, naczyń oraz nerek [3,19]. Najszybciej zauważalną zmianą dotycząca serca jest przerost lewej komory serca. W badaniu HARVEST (Hypertension and Ambulatory Recording Venetia Study) stwierdzono zmiany lewej komory serca już u młodych osób z m tętniczym. Zmiany w obrębie naczyń tętniczych, jakie towarzyszą nadciśnieniu, często poprzedzają rozwój miażdżycy, co nieuchronnie prowadzi do zawału bądź udaru mózgu. Nadciśnienie jest uznawane za najważniejszy czynnik ryzyka udaru mózgu, zwiększający prawdopodobieństwo jego wystąpienia 3-4-krotnie. Nadciśnienie prowadzi również do zmian w funkcjonowaniu śródbłonka. Jest to na tyle poważna konsekwencja tego zaburzenia, iż zmienia reaktywność naczyń na substancje naczynioruchowe takie jak acetylocholina czy adrenalina. W przypadku prawidłowo funkcjonującego śródbłonka, po podaniu tych substancji naczynie się rozkurcza, w przypadku jego uszkodzenia zaś substancje te potęgują skurcz. Nadciśnienie nie pozostaje obojętne w odniesieniu do nerek, gdyż wpływa na wzrost ciśnienia filtracyjnego w kłębuszkach nerkowych, a także uszkadza śródbłonek naczyń nerkowych zwiększając tym samym ich przepuszczalność. W konsekwencji doprowadza to do mikroalbuminurii (wzrostu wydzielania albumin z moczem). Taka dysfunkcja pracy nerek, prowadząca nawet do zawału serca bądź udaru mózgu, może wystąpić nawet u 4% chorych z m [19]. W Polsce zaburzenia pracy nerek wynikające z nadciśnienia występują coraz częściej. W 21 r. odsetek chorych wynosił 1,2%, zaś w 24 r, 13,8%. Sułowicz pisze: Nerki mogą być zarówno przyczyną, jak i ofiarą nadciśnienia tętniczego. W przypadku wszelkich nefropatii, tętnicze jest nieodzownym ich elementem, z drugiej jednak strony długotrwałe może doprowadzić do niewydolności tego narządu [2]. W badanej próbie występowało częściej niż w Polsce. Zaburzenie to dotyczyło prawie 4% uczestników badania. Na to zaburzenie cierpiało aż 39,5% badanych. Nadciśnienie stwierdzono u 32% kobiet i 51% mężczyzn. Bardzo niekorzystnie wartości te wypadają na tle innych badań ukierunkowanych na określenie częstości nadciśnienia tętniczego. W badaniu NATPOL PLUS rozpowszechnienie nadciśnienia było o około 1% niższe niż w badanej próbie i wyniosło 29%. W badaniu tym ciśnienie wysokie dotyczyło 3% Polaków (w badaniu własnym 21,8%). Prawidłowe ciśnienie w badaniu NATPOL PLUS stwierdzono u 21% badanych, a u 2% [5]. Odpowiednio w Zgierzu ciśnienie wystąpiło u 15,3%, zaś u 23,4% badanych. Nieco wyższy odsetek kobiet z m (32,9%) wykazano w badaniu WOBASZ. W tym samym badaniu stwierdzono występowanie nadciśnienia tętniczego u 42,1% mężczyzn. W badaniu WOBASZ dotyczyło jedynie 12% mężczyzn i 3% kobiet [15]. W badaniu własnym uzyskano bardzo podobne wyniki 11% mężczyzn i 32% kobiet. Odmienne rezultaty przyniosło natomiast badanie SOPKARD, w którym tętnicze dotyczyło 36% kobiet i 42% mężczyzn [21]. Dużo rzadziej wystąpiło w badaniu Pol-MONICA Warszawa, w którym wystąpiło u 3% mężczyzn i 25% kobiet [22]. Dokonując interpretacji wyników związanych z m tętniczym podkreślenia wymaga fakt, że w badaniu Zmierz ciśnienie oceń ryzyko występowało aż u 76,5% mężczyzn i 71,8% kobiet [23]. Średnia wartość ciśnienia w badanej próbie w Zgierzu to 132,8/83,1 mm Hg, przy czym w grupie badanych kobiet było nieco niższe 129,2/81,4 mm Hg (w przypadku mężczyzn średnie ciśnienie wynosiło 138,2/85,8 mm Hg). Wyższe wartości ciśnienia uzyskano wśród mieszkańców Radomia (149/92 mm Hg wśród kobiet oraz 145/91 mm Hg wśród mężczyzn) [24], zaś bardzo zbliżone wyniki dotyczyły populacji Lublina, w której średnie ciśnienie wyniosło 13/83 mm Hg wśród kobiet i 138/89 mm Hg dla płci męskiej [25]. Wyniki zrealizowanego badania potwierdziły jednakże korelację częstości nadciśnienia tętniczego z wiekiem. W badanej grupie częstość nadciśnienia tętniczego była prawie dwukrotnie większa wśród uczestniczących w badaniu mężczyzn w porównaniu z kobietami. Wykazano, podobnie jak w wielu innych badaniach, iż koreluje również z taką zmienną jaką jest wiek, albowiem najliczniejszą grupą wśród badanych, cierpiących na omawiane zaburzenie były osoby w wieku 5-55 lat. Mając na uwadze wyniki przeprowadzonego badania należy wskazać na potrzebę działań profilaktycznych, promujących zdrowy styl życia, które zmierzać będą do ograniczenia występowania nadciśnienia w społecznościach lokalnych [26].
7 Maciak A i wsp. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród uczestników Programu Profilaktyki Wnioski 1. Nadciśnienie tętnicze stanowiło istotny problem zdrowotny w grupie uczestników Programu Profilaktyki Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia w wieku lat. Nadciśnienie dotyczyło prawie 4% uczestników badania. 2. Nadciśnienie częściej występowało w grupie mężczyzn (M:,51 vs. K:,32) i u osób w najstarszej grupie wieku (od 5 do 55 lat). 3. Z częstością nadciśnienia korelował tryb życia prowadzony przez badanych. Wykazano zależność statystyczną (p,5) pomiędzy występowaniem nadciśnienia a czasem przeznaczanym na aktywność fizyczną, spożyciem soli, a także stresem odczuwanym przez badanych. 4. Nadciśnienie tętnicze występowało częściej w grupie osób z nadmierną masą ciała. 5. Istnieje potrzeba intensyfikacji działań promujących zachowania prozdrowotne w społecznościach lokalnych, które ograniczałyby częstość występowania nadciśnienia tętniczego. Piśmiennictwo / References 1. Januszewicz W, Januszewicz A, Prejbisz A. Nadciśnienie tętnicze rys historyczny. Nadciśnienie Tętnicze 27, 11(4): Banach M. Aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia nadciśnienia tętniczego. Med Prakt 24, 6(32): Januszewicz A, Prejbisz A. Ocena ryzyka sercowonaczyniowego u chorego z m tętniczym. Med po Dypl 25, wyd spec wrzesień: Januszewicz W, Januszewicz A, Prejbisz A. Czy wysokie ciśnienie tętnicze wymaga leczenia hipotensyjnego? Terapia 27, 7-8: Zdrojewski T, Bandosz P, Szpakowski P i wsp. Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS. Kardiol Pol 24, 64 (supl. 4): Piotrowski W, Polakowska M. Wpływ ciśnienia tętniczego na ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w okresie 14-letniej obserwacji odległej osób uczestniczących w badaniu Pol-MONICA. Nadciśnienie Tętnicze 26, 1(1): Januszewicz A. Nadciśnienie tętnicze w praktyce lekarza rodzinnego. Termedia, Poznań Szczęch R, Szyndler A i in. Nadciśnienie tętnicze co nowego? Pol Prz Kardiol 26, 8(1): Gray H, Dawkins K, Simpson I. Lecture Notes of Cardiology. Via Medica, Gdańsk 23: Widecka K. Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży coraz większy problem medyczny. Choroby Serca i Naczyń 24, 2: Hedner T, Sverre K, Narkiewicz K. Nadciśnienie tętnicze. Via Medica, Gdańsk 27: Grodzicki T, Kocemba J. Nadciśnienie osób w wieku podeszłym. Via Medica, Gdańsk 2: Maniecka-Bryła I, Maciak A, Bryła M, Kowalska A. Częstość palenia tytoniu wśród uczestników Programu profilaktyki Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia. Med Pr 29, 6(2): Maniecka-Bryła I, Maciak A, Kowalska A, Bryła M. Palenie tytoniu w wieku lat w wybranej próbie mieszkańców miasta średniej wielkości. Prz Lek 28, 65(1): Tykarski A, Posadzy-Małaczyńska A, Wyrzykowski B i in. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego oraz skuteczność jego leczenia u dorosłych mieszkańców naszego kraju. Wyniki programu WOBASZ. Kardiol Pol 25, 63(6), supl.4: Główny Urząd Statystyczny. Bank Danych Regionalnych: ( r.). 17. Sinkiewicz W, Maciejewski J, Dowgiłowicz-Nowicka M i wsp. Sercowo-naczyniowe czynniki ryzyka stare prawdy, nowe dowody. Czynniki Ryzyka 27, 1: Maniecka-Bryła I. Czynniki ryzyka w niedokrwiennej chorobie serca u osób objętych badaniem CINDI. Probl Med Społ 22, 33: Gajewska M, Michalak E i wsp. Wczesne zmiany w układzie sercowo-naczyniowym u chorych z m tętniczym pierwotnym. Nadciśnienie Tętnicze 25, 9(3): Sułowicz W. Nadciśnienie tętnicze jako przyczyna uszkodzenia nerek i czynnik ryzyka progresji przewlekłej niewydolności nerek. Forum Profilaktyki 26, 4(5), listopad: Gnacińska M, Zdrojewski T, Wierucki Ł i wsp. Współwystępowanie zaburzeń lipidowych i nadciśnienia tętniczego w populacji osób w wieku 5 lat. Nadciśnienie Tętnicze 24, 8(2): Podolec P, Karch I, Pająk A i wsp. Przegląd polskich badań epidemiologicznych w kardiologii. Kardiol Pol 26, 64(9): Sulicka J, Fornal M i wsp. Wybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej. Nadciśnienie Tętnicze 26, 1(5): Baran E, Molenda E. Występowanie czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca wśród mieszkańców Radomia. Czynniki Ryzyka 25, 1-2: Kozak-Szkopek E, Mieczkowska J, Baraniak J i wsp. Rozpowszechnienie czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca w populacji mieszkańców Lublina. Czynniki Ryzyka 23, 2-4: Bryła M, Maciak A, Marcinkowski JT, Maniecka-Bryła I. Programy profilaktyczne w zakresie chorób układu krążenia przykładem niwelowania nierówności w stanie zdrowia. Probl Hig Epidemiol 29, 9(1): 6-17.
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoBarbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki
Barbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 11-17 2007 Wczesne Wykrywanie Czynników Ryzyka
Bardziej szczegółowo... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010
... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoWybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej
Joanna Sulicka, Maria Fornal, Barbara Gryglewska, Barbara Wizner, Tomasz Grodzicki PRACA ORYGINALNA Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Nadciśnienie tętnicze od A do Z 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek )
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2013
ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2013 Źródła informacji Strona Światowej Organizacji Zdrowia www.who.int Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2011 rok (wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego)
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Bardziej szczegółowoZdrowie to podstawa czy warto przeprowadzać regionalne akcje profilaktyczne?
Prace studenckich kół naukowych PRACA ORYGINALNA Zdrowie to podstawa czy warto przeprowadzać regionalne akcje profilaktyczne? Health is the essential what is the point of regional preventive actions? Anna
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE TĘTNICZE CZYM JEST I JAK PRAWIDŁOWO JE KONTROLOWAĆ?
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE CZYM JEST I JAK PRAWIDŁOWO JE KONTROLOWAĆ? Co to jest nadciśnienie tętnicze? Hipertensja, czyli nadciśnienie jest chorobą układu krwionośnego, która polega na występowaniu, stale
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy
Bardziej szczegółowoOcena najczęściej występujących czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca wśród pracującej populacji osób dorosłych z terenu powiatu bialskiego
Sokołowska Probl Hig Epidemiol B i wsp. 211, Ocena 92(4): najczęściej 733-74 występujących czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca wśród pracującej... 733 Ocena najczęściej występujących czynników
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoLek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko
Nadciśnienie Tętnicze Lek. Zbigniew Gugnowski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej NZOZ Poradnia Lekarzy Medycyny Rodzinnej Giżycko Definicja Nadciśnienie tętnicze, choroba nadciśnieniowa,
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoNARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Bardziej szczegółowo2 Porady w zakresie obrazu chorobowego
Rozdział 2 2 Porady w zakresie obrazu chorobowego W niniejszym rozdziale przedstawiona jest choroba nadciśnieniowa, choroba wieńcowa serca i niewydolność mięśnia sercowego. Dodatkowe ryzyko wystąpienia
Bardziej szczegółowoROZPOWSZECHNIENIE CZYNNIKÓW RYZYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW WARSZAWY
ROZPOWSZECHNIENIE CZYNNIKÓW RYZYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW WARSZAWY PREVALENCE OF CARDIOVASCULAR RISK FACTORS AMONG RESIDENTS OF WARSAW Halina Cieślak, Barbara Knoff, Zofia Sienkiewicz
Bardziej szczegółowoStan zdrowia i zachowania zdrowotne podopiecznych podstawowej opieki zdrowotnej warszawskiej dzielnicy Praga Północ
766 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 766-770 Stan zdrowia i zachowania zdrowotne podopiecznych podstawowej opieki zdrowotnej warszawskiej dzielnicy Praga Północ Health condition and health behaviours of
Bardziej szczegółowoCardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland
Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland Czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego u młodych osób dorosłych w środowisku wiejskim w północnowschodniej
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski... 13
Spis treści 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski........ 13 Genetyczne uwarunkowania pierwotnego nadciśnienia tętniczego..... 14 Nadciśnienie monogeniczne..................................
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoHIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć?
HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? KIM JESTEŚMY JESTEŚMY GRUPĄ, KTÓRA ZRZESZA PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ Z CAŁEJ POLSKI HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA FAKTY:
Bardziej szczegółowoMałgorzata Rajter-Bąk dr Jacek Gajek
SZKOLENIA PSYCHOLOGICZNO- ZDROWOTNE JAKO INWESTYCJA W KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI PROZDROWOTNEJ KADRY MENEDŻERSKIEJ, CZYLI WPŁYW ZDROWIA KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ NA WYNIK FINANSOWY ZARZĄDZANYCH PRZEDSIĘBIORSTW
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowojest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz
Światowy Dzień Nerek Światowy Dzień Nerek jest ogólnoświatową kampanią, której celem jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz informowanie o powszechności
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoBADANIE BIOFIZYCZNE WYDOLNOŚCI UKŁADU KRĄŻENIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ
BADANIE BIOFIZYCZNE WYDOLNOŚCI UKŁADU KRĄŻENIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ Katarzyna Gliniewicz, VI Liceum Ogólnokształcące w Szczecinie Opiekunowie: mgr Piotr Chmiel, dr Aneta Mika Plan prezentacji Biofizyka
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoEpidemiologia cukrzycy
Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia
Bardziej szczegółowoStan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się
Stan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się Eliza Goszczyńska Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytut Medycyny Pracy im. prof.
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoProfilaktyka chorób układu krążenia prowadzona w podstawowej opiece zdrowotnej
Maciąg Probl Hig D Epidemiol i wsp. Profilaktyka 2012, 93(2): chorób 377-384 układu krążenia prowadzona w podstawowej opiece zdrowotnej 377 Profilaktyka chorób układu krążenia prowadzona w podstawowej
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoRAPORT KOŃCOWY Z BADANIA
RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA dotyczącego dodatkowych czynników współistniejących z nadciśnieniem tętniczym mających wpływ na wybór nebiwololu w leczeniu polskiej populacji pacjentów z NT W przypadku jakiegokolwiek
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze jako problem zdrowotny populacji badanej w programie Kobiety w czerwieni
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Nadciśnienie tętnicze jako problem zdrowotny populacji badanej w programie Kobiety w czerwieni Arterial hypertension as a population s health problem in
Bardziej szczegółowo1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne
Formularz zgłoszenia udziału w Konkursie Zdrowy Samorząd Gmina Miasta Sopotu ul. Kościuszki 25/27 81-704 Sopot 1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne Program wczesnego
Bardziej szczegółowoPoziom wiedzy pacjentów kierowanych na koronarografię na temat prewencji wtórnej choroby wieńcowej
Kobuszewska Probl Hig Epidemiol L i wsp. 2014, Poziom 95(1): wiedzy 165-169 pacjentów kierowanych na koronarografię na temat prewencji wtórnej... 165 Poziom wiedzy pacjentów kierowanych na koronarografię
Bardziej szczegółowoROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEGO SKŁADOWYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM U OSÓB W WIEKU 30 65 LAT
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 1, 3 7 ANDRZEJ SZCZEPANIAK 1, BARBARA CZEKALSKA 1, MARTA GLURA 2, HANNA STANKOWIAK-KULPA 1, MARIAN GRZYMISŁAWSKI 1 ROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH
Bardziej szczegółowoOCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA
Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Bardziej szczegółowoSłowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze, wiek podeszły, leczenie, jakość życia Key words: hypertension, elderly patients, treatment, quality of life
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2008;5(1):37-46 artykuł oryginalny oryginal article Pacjent z nadciśnieniem tętniczym w wieku podeszłym wpływ choroby i prowadzonego leczenia na samopoczucie chorego Hypertensive
Bardziej szczegółowoTomasz Grodzicki 1, Krzysztof Narkiewicz 2. Klasyfikacja nadciśnienia tętniczego. Summary
Tomasz Grodzicki 1, Krzysztof Narkiewicz 2 ARTYKUŁ POGLĄDOWY 1 Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 2 Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 110/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie programu Ocena wyrównania ciśnienia tętniczego w populacji mieszkańców
Bardziej szczegółowoPONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011
Kielce, 18 marca 2011 Badanie PONS PONS (łac. most) POlish-Norwegian i Study Projekt PONS jest współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. Głównym wykonawcą projektu jest Centrum Onkologii
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna na receptę. Anna Plucik Mrożek Małgorzata Perl
Aktywność fizyczna na receptę Anna Plucik Mrożek Małgorzata Perl Cel prezentacji Podzielenie się zdobytą wiedzą i doświadczeniem Przedstawienie programów treningowych dla poszczególnych grup docelowych
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoTemat: Choroby i higiena układu krwionośnego.
1. Praca serca. Serce jest aktywnie pracującym mięśniem. Kurcząc się około 75 razy na minutę, wykonuje w ciągu doby około 108 tyś. skurczów. Od tego, jak funkcjonuje serce, zależy stan całego organizmu.
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę
Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2016 Kilka słów o historii Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wybiera temat przewodni Światowego Dnia Zdrowia.
Bardziej szczegółowoStan wiedzy na temat nadciśnienia tętniczego i jego powikłań w populacji ogólnej województwa świętokrzyskiego
Łukasz Dobaj 1, Maciej Kluk 1, Iwona Gorczyca-Michta 1, Monika Łakomiec 2, Ewa Maroszyńska-Dmoch 3, Kamil Michta 4, Beata Wożakowska-Kapłon 1, 2 PRACA ORYGINALNA 1 I Kliniczny Oddział Kardiologii, Świętokrzyskie
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2
Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Łódź, listopad 2009 rok Podstawa prawna: Art. 55 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoAKTYWNOŚĆ FIZYCZNA JAKO METODA ZAPOBIEGANIA CHOROBOM SERCA W OPINII I PRAKTYCE UCZESTNIKÓW SONDAŻU REPREZENTATYWNEGO W POLSKIM PROJEKCIE 400 MIAST
Ann. Acad. Med. Gedan., 2006, 36, 201 209 MARZENA ZARZECZNA-BARAN 1, EWA WOJDAK-HAASA 1, JOLANTA PĘGIEL-KAMRAT 1, TOMASZ ZDROJEWSKI 2, BOGDAN WYRZYKOWSKI 3 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA JAKO METODA ZAPOBIEGANIA CHOROBOM
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka w chorobach układu krążenia
Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia mgr Anna Śliwka Projekt Twoje SERCE Twoim ŻYCIEM jest współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz środków budżetu państwa w
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 261/2012 z dnia 10 grudnia 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki i wczesnego wykrywania
Bardziej szczegółowoOcena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki w podstawowej opiece zdrowotnej
Pędziński Probl Artykuły Hig B Epidemiol i wsp. oryginalne Ocena 2011, zagrożenia 92(3): / original 397-402 chorobami papers układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki... 397 Ocena zagrożenia
Bardziej szczegółowoŁukasz J. Krzych CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI I JEGO BIOLOGICZNA ZMIENNOŚĆ U MŁODYCH OSÓB DOROSŁYCH
CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI I JEGO BIOLOGICZNA ZMIENNOŚĆ U MŁODYCH OSÓB DOROSŁYCH Łukasz J. Krzych Katedra i Zakład Epidemiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 1 WPROWADZENIE Nadciśnienie tętnicze
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowo