Wiedza młodzieży ponadgimnazjalnej na temat antykoncepcji

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ XII 1 Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach SUM Midwifery s Propaedeutics Department Women s Health Institute School of Health Sciences in Katowice Medical University of Silesia 2 Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego Katedra Pielęgniarstwa Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach SUM Department of Health Promotion and Community Nursing Department of Nursing Faculty of Health Sciences in Katowice SUM MONIKA MAZUREK 1, JUSTYNA BARTULA 1, KATARZYNA LESZCZYŃSKA 2, MARZENA GATNAR 1, AGNIESZKA LISIEŃSKA 1, KATARZYNA STAWICKA 1, OLGA KOZYRA 1, MARTA MAJCHRZAK 1 Knowledge of high school students about contraception Słowa kluczowe: antykoncepcja, seksualność, młodzież, wiedza, edukacja Key words: contraception, sexuality, youth, knowledge, education Podejmowanie współżycia płciowego przez dojrzewającą młodzież staje się coraz powszechniejszym zjawiskiem, zarówno w Polsce jak i na świecie. Analizując współczynniki i ilość występowania ciąż wśród nastoletnich można stwierdzić, iż poziom wiedzy i świadomości młodzieży szkół średnich z zakresu seksualności i antykoncepcji jest niezadowalający. Rola pielęgniarki w temacie antykoncepcji określona jest na podstawie Artykułu 6 Ustawy z dnia 15 lipca 2011 roku o Zawodach Pielęgniarki i Położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039) według, której powyższe zawody powinny spełniać istotną rolę w edukacji seksualnej młodzieży oraz doradztwa antykoncepcyjnego [15]. Ważną rolę w propagowaniu edukacji seksualnej powinni pełnić pedagodzy szkolni, wychowawcy i kadra pedagogiczna [25]. Inicjacja seksualna to przekroczenie pewnej granicy dojrzałości i wstęp w dorosłe życie [9]. Życie seksualne związane jest z macierzyństwem, planowaniem potomstwa, zakładaniem rodziny, dojrzałością fizyczną a przede wszystkim emocjonalną. Wśród młodzieży prowadzącej życie seksualne, obserwuje się nastolatki nie korzystające ze środków antykoncepcyjnych, co związane jest z brakiem edukacji seksualnej w szkole, własnymi przekonaniami lub wiarą [10].

2 Według raportu opublikowanego przez Światową Organizację Zdrowia ( WHO) z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet 8 marca 2014 roku, należy zwiększyć działania mające na celu promowanie antykoncepcji i dostępność do środków zapobiegających nieplanowanej ciąży [7, ]. Celem pracy była ocena wiedzy młodzieży szkół ponadgimnazjalnych na temat antykoncepcji. Cele szczegółowe dotyczyły oceny wiedzy uczniów szkół średnich na temat podstawowych wiadomości o fizjologii rozrodu, dostępnych metodach i środkach antykoncepcyjnych, ich skuteczności oraz źródłach wiedzy o antykoncepcji. MATERIAŁ I METODY Badanie zostało przeprowadzane w okresie od grudnia 2013 roku do stycznia 2014 roku w wybranych szkołach ponadgimnazjalnych powiatu Oświęcimskiego. Badana grupa liczyła 600 losowo wybranych uczniów. Kryteriami włączenia do badań było uzyskanie zgody Dyrekcji szkół ponadgimnazjalnych na przeprowadzenie badań, ukończenie 18 roku życia przez respondentów oraz dobrowolnie wyrażona chęć wypełnienia kwestionariusza. Kryteriami wyłączenia z badania był brak uzyskanej zgody na przeprowadzenie badań, wiek poniżej 18 roku życia oraz brak zgody na wypełnienie kwestionariusza. Młodzież uczestnicząca w badaniu rekrutowała się z trzech typów szkół: Liceum Ogólnokształcącego (33,33% uczniów), Technikum (33,33%uczniów) oraz Zasadniczej Szkoły Zawodowej (33,33% uczniów). Wśród badanej młodzieży było 300 dziewcząt (50%) i 300 chłopców (50%). W pracy wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety zawierający 25 pytań o charakterze zamkniętym i półotwartym. Kwestionariusz składał się z dwóch części. Pierwsza część ankiety dotyczyła danych społeczno-demograficznych, druga zawierała pytania specjalistyczne dotyczące fizjologii cyklu płciowego oraz antykoncepcji. Udział w badaniu był dobrowolny i anonimowy. Analizy uzyskanych wyników badań dokonano w programie Microsoft Office Excel z wykorzystaniem arkuszy kalkulacyjnych. Wyniki zostały przedstawione w formie wykresów i tabel. WYNIKI Większość respondentów stanowiła młodzież w wieku pomiędzy 18 a 19 rokiem życia (69%). Ankietowani reprezentowali trzy typy szkół ponadgimnazjalnych: Liceum Ogólnokształcące (33,33%), Technikum (33,33%) oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową (33,33%). Badana grupa była niejednorodna pod względem płci (50,0% uczennice oraz 50,0% uczniowie). 184

3 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak Rycina 1. Definicja cyklu płciowego (n= 600) Uczennice (91%) i uczniowie (92%) wykazali się prawidłową znajomością definicji cyklu płciowego, określając go jako powtarzające się regularnie zmiany w organizmie kobiety, zachodzące w ustalonym rytmie biologicznym pod wpływem współdziałania układu nerwowo-hormonalnego, związane z dojrzewaniem i wydalaniem komórki jajowej ( owulacją). Rycina 2. Definicja terminu owulacja (n= 600) 185

4 Nie stwierdzono różnicy ze względu na płeć ankietowanych z zakresu znajomości definicji owulacji. Zarówno respondentki (94%) jak i respondenci (90%) posiadali wiedzę na dany temat i udzielali prawidłowych odpowiedzi. Rycina 3. Definicja antykoncepcji (n= 600) Zdecydowana większość uczennic (100%) oraz uczniów (97%) definiowała pojęcie antykoncepcji jako zbiór metod lub środków służących zapobieganiu ciąży. Tabela I. Źródła wiedzy na temat antykoncepcji, można wskazać kilka odpowiedzi jednocześnie Zasadnicza Liceum Technikum Szkoła Zawodowa Źródła wiedzy na temat antykoncepcji Razem 186 lekarz pielęgniarka/ położna rodzice rówieśnicy znajomi nauczyciele środki masowego przekazu (TV, radio, Internet ) materiały dostępne u ginekologa

5 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak Źródła wiedzy na temat antykoncepcji Liceum Technikum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Razem (ulotki, broszury) czasopisma medyczne nie interesuję się tematem antykoncepcji inne: jakie? Źródłem wiedzy na temat antykoncepcji dla większości respondentów były środki masowego przekazu (TV, radio, Internet) (339 osób), znajomi (228 osób), rówieśnicy (203 osoby), lekarz (161 osób), rodzice (108 osób) i nauczyciele (101 osób). Co dziesiąta osoba wskazała ulotki i broszury dostępne u ginekologa (85 osób) oraz czasopisma medyczne (63 osoby). Źródłem, z którego ankietowani korzystali najmniej były porady położnej lub pielęgniarki (27 osób). Rycina 4. Najskuteczniejsza metoda antykoncepcyjna (n= 600) 187

6 Zdaniem ponad połowy badanych (uczennic i uczniów) najskuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży były tabletki antykoncepcyjne (48% kobiety i 45% mężczyźni), wkładka wewnątrzmaciczna (22% kobiety i 13 mężczyźni) oraz prezerwatywa (9% kobiety i 21 mężczyźni). Podobna pod względem liczebności (12%kobiet i 17% mężczyzn) grupa respondentów nie wiedziała jaką metodę antykoncepcji zastosowałaby celem zabiegania ciąży. Rycina 5. Możliwość zajścia w ciążę podczas pierwszego stosunku płciowego bez stosowania antykoncepcji (n = 600) Zarówno dziewczęta ( 92%) jak i chłopcy (92%) posiadali świadomość, że rozpoczynając współżycie płciowe istnieje ryzyko zajścia w ciążę podczas pierwszego stosunku płciowego. 188 Rycina 6. Rozpoczęcie współżycia płciowego

7 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak przez młodzież ponadgimnazjalną (n = 600) Rozpoczęcie współżycia płciowego deklarowała ponad połowa (63% chłopców i 51% kobiet) badanej młodzieży ponadgimnazjalnej. Rycina 7. Wiek inicjacji seksualnej młodzieży ponadgimnazjalnej (n = 600) W przypadku dziewcząt okresem, w którym rozpoczynały współżycie seksualne, był to rok życia, natomiast chłopcy inicjowali współżycie później, pomiędzy 18 a 19 rokiem życia (53%). Z uzyskanych danych wynika, że 6% dziewcząt i 4% chłopców podjęło współżycie w wieku poniżej 15 lat. Literatura medyczna[22] donosi, że niski wiek w momencie podjęcia życia seksualnego, szczególnie przez dziewczęta, może powodować późniejsze problemy psychiczne w postaci niskiej samooceny, depresji, prób samobójczych, a także wchodzenie w inne ryzykowne zachowania, w tym podejmowanie współżycia z wieloma partnerami. Rycina 8. Stosowanie antykoncepcji podczas inicjacji seksualnej (n=600) 189

8 Zdecydowana większość respondentów (77% kobiet i 64% mężczyzn) podczas inicjacji seksualnej korzystała z antykoncepcji, zabezpieczając się w ten sposób przed niepożądaną ciążą oraz chorobami przenoszonymi drogą płciową. Tabela II. Środki antykoncepcyjne stosowane podczas inicjacji seksualnej przez młodzież ponadgimnazjalną Środki antykoncepcyjne stosowane podczas inicjacji seksualnej Suma [%] Prezerwatywa 72 Tabletki antykoncepcyjne 3 Tabletki antykoncepcyjne oraz prezerwatywa 2 Kalendarzyk małżeński 2 Nie określono 21 Ze środków antykoncepcyjnych stosowanych podczas inicjacji seksualnej młodzież najczęściej wskazywała na prezerwatywę (72%), tabletki antykoncepcyjne (3%) oraz metodę mieszaną prezerwatywę i tabletki antykoncepcyjne (2%). Rycina 9. Osoba odpowiedzialna za antykoncepcję Uczennice szkół ponadgimnazjalnych, które rozpoczęły współżycie płciowe, o użyciu środków antykoncepcyjnych najczęściej zadecydowały wspólnie z partnerem (36%) lub decyzję taką podejmował wyłącznie partner (35%). W przypadku podjęcia współżycia płciowego przez uczniów, to oni sami (29%) lub wspólnie z partnerką (27%) decydowali o zastosowanej metodzie antykoncepcyjnej. 190

9 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak Tabela III. Cel stosowania środków antykoncepcyjnych przez młodzież Cel stosowania środków antykoncepcyjnych przez młodzież ponadgimnazjalną Liceum Technikum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Suma % zapobieganie ciąży uregulowanie cyklu miesiączkowego uregulowanie zaburzeń miesiączkowych ( zmniejszenie bolesności i obfitości krwawienia) opinia znajomych nie stosuję środków antykoncepcyjnych inne: jakie? Zdecydowana większość respondentów biorących udział w badaniu, stosowała środki antykoncepcyjne celem zapobiegania ciąży (242 osoby), uregulowania cyklu miesiączkowego (16 osób) i zaburzeń miesiączkowych (15 osób). Tabela IV. Osoby, do których zwrócili się respondenci o pomoc w doborze środka antykoncepcyjnego Do kogo zwróciła się młodzież o poradę w doborze środka antykoncepcyjnego? Liceum Technikum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Razem lekarz pielęgniarka położna rodzice partner znajomi nikt Inna osoba, kto?

10 Respondentki najczęściej prosiły o pomoc w doborze środka antykoncepcyjnego lekarza (64 osoby), partnera (39 osób), położną lub pielęgniarkę (25 osób) i znajomych (18 osób). Najmniej dziewcząt skorzystało z pomocy rodziców (17 osób). Ankietowani chłopcy w zdecydowanej większości wyboru środka antykoncepcyjnego dokonywali po konsultacji z partnerką ( 45 osób), znajomymi (20 osób) i rodzicami (19osób). Najmniej mężczyzn (2 osoby) zwracało się o poradę do położnej lub pielęgniarki Tabela V. Czym kierowała się młodzież przy doborze środka antykoncepcyjnego Czym kierowała się młodzież przy doborze środka antykoncepcyjnego Liceum Technikum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Razem ceną skutecznością dostępnością wygodą stosowania zaleceniami lekarza wpływem na zdrowie nie stosuję antykoncepcji Motywem wyboru środka antykoncepcyjnego przez młodzież w zdecydowanej większości była jego skuteczność (161 osób), wygoda stosowania (80 osób), cena (67 osób), dostępność (53 osoby), zalecenia lekarza (43 osoby) i wpływ na zdrowie (37 osób). Rycina 10. Wydana kwota na zakup preparatów antykoncepcyjnych 192

11 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak Zarówno dziewczęta (36%) jak i chłopcy (48%) miesięcznie na zakup środków antykoncepcyjnych przeznaczają kwoty poniżej 30 zł. Jedynie 25% uczennic oraz 18% uczniów przeznacza na antykoncepcję do 70 zł. Tylko nieliczne osoby wydają na ten cel kwoty powyżej 70 zł (dziewczęta 4%, chłopcy 2%). Tabela VI. Miejsce zakupu środków antykoncepcyjnych przez młodzież ponadgimnazjalną Miejsce zakupu środków antykoncepcyjnych przez młodzież ponadgimnazjalną Liceum Technikum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Suma apteka sklep/stacja benzynowa z Internetu od znajomych nie kupuję środków antykoncepcyjnych kupujące preparaty antykoncepcyjne w zdecydowanej większości zakupu dokonują w aptekach (85 osób) i w sklepie lub na stacji benzynowej (26 osób). równie często dokonują zakupu środków antykoncepcyjnych w sklepie lub na stacji benzynowej (81osób ) i w aptekach (74 osoby). Rycina 11. Ocena wiedzy młodzieży ponadgimnazjalnej na temat antykoncepcji 193

12 Zarówno dziewczęta jak i chłopcy ocenili swój poziom wiedzy na temat antykoncepcji jako bardzo dobry (dziewczęta 36%, chłopcy 32%) oraz dobry (dziewczęta 48%, chłopcy 55%). Odsetek respondentów oceniający swoją wiedzę jako dostateczną to 14% uczennic oraz 11% uczniów. Natomiast respondenci oceniający swoją wiedzę jako niedostateczną stanowili 2% ogółu młodzieży ponadgimnazjalnej. DYSKUSJA Antykoncepcja umożliwia człowiekowi podejmowanie decyzji posiadania potomstwa w warunkach optymalnych dla dziecka i dla rodziny, zwiększa odpowiedzialność za wychowanie i przygotowanie dzieci do życia w rodzinie, ma pozytywny wpływ na współżycie uczuciowe w rodzinie, na zdrowie kobiety i na współżycie płciowe w małżeństwie. Antykoncepcja pozwala planować zalecane przez lekarzy odpowiednie odstępy pomiędzy porodami, uczy jakich metod i środków stosować, aby zabezpieczyć partnerów przed nieplanowana ciążą [92]. Środki masowego przekazu takie jak Internet, telewizja czy prasa są ogólnodostępnym źródłem informacji, z którego korzysta młodzież w kwestii antykoncepcji. Z przeprowadzonych badań wynika, że nastolatki wiedzę na temat antykoncepcji najchętniej uzyskują z mediów (339 osób). Podobne wyniki uzyskał Nowosielski i wsp. [18] przeprowadzając badania na Śląsku, Dzióbek I. i wsp. [4] badający młodzież na Pomorzu i Włoskowicz E. [22] podający dane z Lubelszczyzny, w których także pogląd młodzieży na antykoncepcję kreują media (Śląsk 520 osób, Pomorze 71%, Lublin 23%). Uzyskane wyniki przez Połocką - Molińską i Moś [20] na północy Polski wskazują, że informacje na temat antykoncepcji uczniowie w większości uzyskują od rodziców (29%) i rówieśników (27%). Również w badaniach Krauss i wsp. [12] w poszczególnych państwach Europy tendencja do uzyskiwania wiedzy od znajomych była znacznie wyższa niż w badaniach własnych (Francja 69%, Wielka Brytania 68%). Zarówno w badaniach własnych jak i zgromadzonych wynikach z innych rejonów Polski pracownicy ochrony zdrowia wymieniani byli przez młodzież zazwyczaj na ostatnim miejscu. Liczba uczniów uzyskujących informacje od lekarza w badaniach własnych wynosi 161, natomiast z porady położnej/ pielęgniarki korzystało 27 ankietowanych. Odsetek osób korzystających z wiedzy pracowników ochrony zdrowia u Połockiej - Molińskiej i Moś [20] wynosił 16%, z danych Włoskowicza [22] 19%, natomiast u Nowosielskiego i wsp. [18] w badaniach prowadzonych na Śląsku 29%. Wiedza badanej młodzieży na temat cyklu płciowego kobiety był zadowalający i wynosił 91%. Analizując wyniki badań przeprowadzonych przez Połocką - Molińską i Moś [20] w Bydgoszczy poziom wiedzy młodzieży na ten temat był również pozytywny i wynosił 57%. Za najskuteczniejsze środki antykoncepcyjne respondenci uznali tabletki antykoncepcyjne ( 46%), wkładki wewnątrzmaciczne (18%) oraz prezerwatywę (15%). Podobne wyniki uzyskał Nowosielski i wsp. wykazując, że uczniowie województwa Śląskiego również uważali środki hormonalne za najskuteczniejszą z me- 194

13 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak tod antykoncepcji (64%). W dalszej kolejności młodzież wymieniała prezerwatywę (48%) oraz stosunek przerywany (9%) [18]. Po przeanalizowaniu badań własnych wiedza młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w temacie możliwości zajścia w ciążę podczas pierwszego stosunku płciowego, jest na wysokim poziomie. Zarówno dziewczęta jak i chłopcy w równym stopniu wykazali się wiedzą z tego zakresu (92%). Równie zadowalającą wiedzę na temat fizjologii cyklu płciowego (74%) posiadała młodzież w badaniach Połockiej Molińskiej i Moś [20]. W badaniach własnych 57% ankietowanych rozpoczęło współżycie seksualne, większość stanowili chłopcy 63%, natomiast 51% to dziewczęta. W badaniach przeprowadzonych przez Kościołek i wsp. [11] na Śląsku i w województwie Mazowieckim liczba młodzieży, która rozpoczęła współżycie seksualne była porównywalna z wynikami uzyskanymi badań własnych i wynosiła 52%. Podobne wyniki przedstawiono w raporcie przygotowanym przez Durex Global Sex Survey w 2008 roku [16], z którego wynikało, że 57% dziewcząt oraz 67% chłopców do 20 roku życia rozpoczęło współżycie seksualne. Według danych uzyskanych z badań, na współżycie seksualne decydowały się dziewczęta, gdzie wiek inicjacji seksualnej wynosił lat (55%). rozpoczynali współżycie płciowe w wieku pomiędzy 18 a 19 rokiem życia (53%). Według Kościołek i wsp. [11], Folwarcznego i wsp. [6] i Caus i wsp. [2] wiek inicjacji seksualnej w Polsce był pomiędzy 18 a 19 rokiem życia zarówno w przypadku dziewcząt jak i chłopców. badań Tishchenko i Surmach [21] wiek inicjacji wśród młodych dziewcząt z Białorusi także był wyższy niż w odniesieniu do badań własnych i zawierał się w przedziale pomiędzy 17 a 18 rokiem życia (44%). Według raportu Durexa z 2008 roku [16] średni wiek inicjacji seksualnej w Polsce wynosi 18 lat. Na świeci tendencja ta zaniża się do 17 roku życia [3]. Inicjację seksualną poniżej 15 roku życia w badaniach własnych podjęło 6% dziewcząt. Autorzy Currie i wsp. [3] opisują podobny wiek inicjacji seksualnej dziewcząt w Grenlandii 71%, w Danii 38% oraz w Anglii i Szwecji 32%. Wśród młodzieży, która rozpoczęła współżycie seksualne zdecydowana większość (69%) korzystała ze środków antykoncepcyjnych, co wskazuje na dużą świadomość nastolatków jeżeli chodzi o ochronę przed nieplanowaną ciążą. Respondentki (77%) wykazały się większą odpowiedzialnością w porównaniu do chłopców (64%). Należy zwrócić uwagę na fakt, że 31% nastolatków z Ukrainy według badań Krauss i wsp. [12] w nieznacznym stopniu stosowała środki antykoncepcyjne (37%). Z danych zgromadzonych przez Tishcheko i Surmach [21] Białoruś, odsetek młodzieży nie stosującej żadnych środków antykoncepcyjnych był podobny do wyników badań własnych i wynosił 33%. Kraje Europy środkowej według Kraussa [12] cechuje wysoka świadomość związana z odpowiedzialnością seksualną wobec partnera. Zdecydowana większość młodzieży ponadgimnazjalnej (92%) deklarowała stosowanie środków antykoncepcyjnych podczas pierwszego stosunku, używając prezerwatywy (72%), ale jest duży odsetek młodzieży, która nie zabezpiecza się podczas stosunku płciowego (37%). 195

14 W badaniach przeprowadzonych na Śląsku[18] z prezerwatywy korzystało 75% osób a w bydgoskich gimnazjach [20] 67% dziewcząt i 85% chłopców. Niemal połowa badanych przez Filipp i wsp. [5] Warszawiaków (45%) oraz prawie taka sama ilość młodzieży badanej przez Włoskowicza [22] w Lublinie (41%) także deklarowała korzystanie z tej metody antykoncepcyjnej. Podobne wyniki badań uzyskał Matsumoto i wsp. [13] w Japonii (58%), gdzie przeważająca liczba młodych ludzi korzystała z doustnych środków antykoncepcyjnych. Większość młodzieży europejskiej [8] 75% niemieckiej, 63% włoskiej, 62% francuskiej, 55% hiszpańskiej i rosyjskiej oraz 54% finlandzkiej [14] deklaruje używanie doustnych środków antykoncepcyjnych[12, 13, 21]. Brak systematyczności w stosowaniu środków antykoncepcyjnych lub nie korzystanie z nich w ogóle jest zachowaniem ryzykownym, powodującym zagrożenie dla życia i zdrowia pod postacią nieplanowanej ciąży lub chorób przenoszonych drogą płciową. Najczęściej doboru metody antykoncepcyjnej dokonywała młodzież samodzielnie (163 osoby), po konsultacji z partnerem (84 osoby), korzystając z porady lekarza (69 osób), rodziców (36 osób) oraz położnej lub pielęgniarki (27 osób). Natomiast w badaniach przeprowadzonych przez Połocką - Molińską i Moś [20] większość młodzieży porady na temat środków antykoncepcyjnych uzyskiwała od rodziców (32%) oraz pedagogów szkolnych (30%). Z publikacji autorów fińskich, wynika że ponad połowa młodzieży swoje wzorce dotyczące antykoncepcji otrzymuje od pracowników ochrony zdrowia, co jest pozytywnym zjawiskiem (53%) [1, 14]. Ankietowani pytani o ocenę własnego poziomu wiedzy na temat antykoncepcji, w większości ocenili go jako dobry (52%) i bardzo dobry (34%). Pobodnie przedstawiały się wyniki Vogt i wsp. [23, 24, 26], w których młodzież oceniła swoją wiedzę jako zadowalającą (54%). Odmienne wyniki badań uzyskał Tishchenko i Surmach na Białorusi [21], z których wynika, że znaczna część młodzieży oceniła swoją wiedzę na temat antykoncepcji jako niewystarczającą (48%). Zainteresowanie młodzieży erotyką i życiem seksualnym ma zapewne związek z wcześniejszym dojrzewaniem płciowym, które obecnie rozpoczyna się już od 10 roku życia, większą świadomością młodzieży co do swojej seksualności i atrakcyjności względem rówieśników, co sprawia że temat ten będzie na pewno wielokrotnie wykorzystywany w badaniach naukowych. WNIOSKI 1. Wiedza młodzieży szkół ponadgimnazjalnych na temat antykoncepcji jest zadowalająca. 2. Uczniowie wybranych szkół powiatu oświęcimskiego posiadają wiedzę na temat fizjologii cyklu płciowego kobiety, potrafią zdefiniować termin medyczny antykoncepcja oraz korzystają z różnych środków antykoncepcyjnych. 196

15 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak 3. Zdaniem ankietowanych najskuteczniejszym środkiem antykoncepcyjnym jest zastosowanie dwóch środków antykoncepcyjnych: tabletki hormonalnej i prezerwatywy. 4. Źródłem wiedzy na temat antykoncepcji dla większości młodzieży są środki masowego przekazu. PIŚMIENNICTWO 1. Baldwin B.S. i wsp.: Who is using emergency contraception? Awareness and Use of Emergency Contraception Among California Women and Teens. Women s Health Issues 2008; 18: Caus I. i wsp.: Edukacja rodzinna w zakresie antykoncepcji. Zdrowie Publiczne 2002; 01: Currie C. i wsp.: Social determinants of health and well-being among young people. Health behavior in school-aged children (HBSC) study. International report from the 2009/ Dzióbek I., i wsp.: Znajomość metod antykoncepcji wśród studentek Wydziału Nauk o Zdrowiu PAM w Szczecinie. W: Pielęgniarstwo a edukacja zdrowotna. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów 2010: Filipp E. i wsp: Metody planowania rodziny u nastolatek. Ginekologia praktyczna 2005; 13; (4): Folwarczny W. i wsp.: Antykoncepcja awaryjna - świadomość młodych kobiet z terenu Górnego Śląska. Ginekologia Polska 2009; 11: Glenn T.: WHO issues new guidance on how to provide contraceptive information and service (online). Dostępne /guidancecontraceptive/en/. Pobrane Grove D., Hopper J.D.: Doctor contraceptive - prescribing behavior and women s attitudes towards contraception: two European surveys. Journal of Evaluation in Clinical Practice 2011; 17: Izdebski Z., Jaczewski A.: Tajemnice inicjacji seksualnej. Wydawnictwo DZG UNIPAR; Warszawa 2002; Jarząbek G. i wsp.: Biomechanizmy seksualności dziewcząt. Ginekologia Wieku Rozwojowego 2009; 17; (2): Kościołek A. i wsp.: Zachowania seksualne wśród młodzieży ponadgimnazjalnej, a system moralności seksualnej. Zdrowie Publiczne 2011; 121; (1): Krauss H. I wsp.: Sexual Initiation of youths In selected European countries compared with their sexual and contraceptive knowledge. Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2012; 19; (3):

16 13. Matsumoto Y. I. wsp.: Perception of oral contraceptives among women of reproductive age in Japan: A comparison with the USA and France. Obstetrics & Gynecology 2011; 07; (37): Merkh D.R. I wsp.:young unmarried men s understanding of female hormonal contraception. Contraception 2009; 79: Mielcarek M.: Publikacje dla pielęgniarek i położnych (online). Dostępne article/view/id/4038. Pobrane Munch D.: Sexology information (online). Dostępne ECE6/html/gss2004result.pdf. Pobrane Nowicka M., Jakimiuk A.: Antykoncepcja młodocianych. Ginekologia po dyplomie 2007; 07: Nowosielski K. i wsp.: Seksualność młodych dorosłych województwa śląskiego. Ginekologia Praktyczna 2005; 02; (83): Olejek A.: Dobór metod antykoncepcyjnych w zależności od wieku i ewentualnych przeciwwskazań. Lekarz 2011;03: Połocka - Molińska M., Moś K.: Wiedza i stosowanie środków antykoncepcyjnych wśród młodzieży szkół średnich. Polska Medycyna Rodzinna 2004; 01; (06): Tishchenko E., Surmach M.: Peculiarities of sexual behavior of the young women living In Belarus. Problemy Higieny i Epidemiologii 2012; 01; (91): Włoskowicz M.: Regulacja poczęć oraz oczekiwania prokreacyjne studentów uczelni lubelskich. Położna Nauka I Praktyka 2011; 03; (15): Vogt C., Schaefer M.: Disparities in knowledge and interest about benefits and risks of combined oral contraceptives. The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care 2011; 06; (16): Nowe przepisy dotyczące zajęć WDŻ. (online). Dostępne waw.pl/files/f nowy_wdz.pdf. Pobrane Nowe przepisy dotyczące zajęć WDŻ (online). Dostępne waw.pl/files/f nowy_wdz.pdf. Pobrane Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Oświęcimiu- strona oficjalna (online). Dostępne Pobrane STRESZCZENIE Znaczna część młodzieży w okresie dorastania rozpoczyna swoje życie seksualne. Celem pracy była ocena wiedzy młodzieży szkół ponadgimnazjalnych na temat antykoncepcji. W badaniu, zastosowano autorski kwestionariusz ankiety, skierowany do 600 uczniów szkół średnich powiatu oświęcimskiego. Pond połowa ankieto-

17 Monika Mazurek, Justyna Bartula, Katarzyna Leszczyńska, Marzena Gatnar, Agnieszka Lisieńska, Katarzyna Stawicka, Olga Kozyra, Marta Majchrzak wanych (57%) była po inicjacji seksualnej. Za najskuteczniejszą metodę antykoncepcji młodzież uważała tabletki antykoncepcyjne (46%) oraz prezerwatywę 45%. Źródłem wiedzy, z którego najczęściej korzystała młodzież były media (339 osób). Zdecydowana większość ankietowanych swój poziom wiedzy na temat antykoncepcji oceniła jako bardzo dobry (34%) i dobry (52%). Poziom wiedzy nastolatków na temat antykoncepcji jest zadowalający. Uczniowie wybranych szkół powiatu oświęcimskiego posiadają wiedzę na temat fizjologii cyklu płciowego kobiety, potrafią zdefiniować termin medyczny antykoncepcja oraz korzystają z różnych środków antykoncepcyjnych. Zdaniem ankietowanych najskuteczniejszym środkiem antykoncepcyjnym jest zastosowanie dwóch środków antykoncepcyjnych: tabletki hormonalnej i prezerwatywy. Źródłem wiedzy na temat antykoncepcji dla większości młodzieży są środki masowego przekazu. ABSTRACT A large part of young people in adolescence starts your sex life. The aim of the study was to assess the state of the art high school students about contraception. In this study, the author used a questionnaire sent to 600 high school students the district of Auschwitz. Pond half of respondents (57%) was the sexual initiation. The most effective method of contraception youth thought the pill (46%). The source of knowledge, which benefited the most were youth media (339 people). The vast majority of respondents their level of knowledge about contraception evaluated as very good (34%) and good (52%). The level of knowledge of teenagers on contraception is high. In order to protect young people most use of condoms, and the information derives mainly from the media. Artykuł zawiera 27181znaki ze spacjami + grafika 199