z I etapu pracy Analiza produktów korozji metali konstrukcyjnych parowozów metodą laserowo indukowanej spektroskopii emisyjnej LIBS
|
|
- Milena Cybulska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Dr inż. Wojciech Skrzeczanowski Warszawa, Instytut Optoelektroniki Wojskowa Akademia Techniczna Ul. Kaliskiego 2, Warszawa Tel. (0 22) S P R A W O Z D A N I E N A U K O W E z I etapu pracy Analiza produktów korozji metali konstrukcyjnych parowozów metodą laserowo indukowanej spektroskopii emisyjnej LIBS realizowanej w dniach r r. w ramach projektu: Ocalić od zardzewienia polsko-norweska wymiana doświadczeń w zakresie ratowania zabytków metalowych Spis treści 1. Ogólna charakterystyka metody LIBS 2. Układ pomiarowy 3. Wstępne wyniki badań 4. Wnioski Warszawa, kwiecień 2011
2 1. Ogólna charakterystyka metody LIBS Spektroskopia emisyjna ze wzbudzeniem laserowym (dalej będzie używany skrót LIBS, pochodzący od angielskiej nazwy metody, Laser Induced Breakdown Spectroscopy) służy do wyznaczania składu chemicznego i badania stratygrafii różnych obiektów, takich jak: dzieła malarstwa sztalugowego i naściennego, zabytkowe rzeźby, materiały budowlane, minerały oraz różne obiekty o strukturze wielowarstwowej. Metoda LIBS polega, w wielkim skrócie, na odparowaniu (za pomocą impulsu laserowego dużej mocy i energii) niewielkiej ilości badanego materiału oraz wytworzeniu plazmy emitującej promieniowanie ciągłe i liniowe. Analiza promieniowania liniowego pozwala identyfikować pierwiastki występujące w badanej próbce. W badaniach LIBS do wytworzenia plazmy wykorzystuje się impulsowe promieniowanie laserowe dużej mocy. Natężenie promieniowania wytwarzającego plazmę powinno przekroczyć przynajmniej 0.1 GW/cm 2. Promieniowanie o natężeniu minimalnym rzędu 0.1 GW/cm 2 stosuje się jedynie podczas badania bardzo delikatnych i cennych obiektów, jak warstwy malarskie zabytkowych i wartościowych obrazów. Wówczas do rejestracji promieniowania liniowego o niskim natężeniu trzeba stosować złożone układy detekcyjne, co znacznie podnosi koszty. W w większości przypadków wiązkę laserową ogniskuje się w taki sposób, aby natężenie osiągnęło wartość w zakresie 1 10 GW/cm 2. Energia impulsu używanego do wzbudzenia plazmy ma zwykle wartości od 0.1 do 1 J, a czas jego trwania mieści się zwykle w zakresie od 2 do 50 ns. Energia zaabsorbowanego promieniowania laserowego powoduje nagrzewanie, topnienie i parowanie ciała stałego (ale próbka może mieć też konsystencję cieczy lub gazu), a następnie dysocjację molekuł oraz jonizację atomów. Z odparowanego i zjonizowanego materiału próbki, zmieszanego z gazami otaczającej atmosfery, powstaje plazma, której temperatura osiąga wartości w zakresie od 10 4 do 10 6 K. W tak wysokiej temperaturze plazma emituje intensywne promieniowanie o charakterze ciągłym (hamowania i rekombinacyjne) oraz liniowe, charakterystyczne dla pierwiastków (atomów i jonów) tworzących plazmę. Analiza promieniowania liniowego pozwala zidentyfikować pierwiastki występujące w plazmie. W ciągu pierwszych kilkuset nanosekund od momentu wytworzenia plazmy w widmie dominuje promieniowanie ciągłe. Promieniowanie liniowe jest emitowane głównie przez jony. Po czasie około 300 ns natężenie promieniowania ciągłego maleje, rośnie natomiast natężenie promieniowania liniowego jonów oraz pojawia się promieniowanie liniowe atomów. W miarę jak obniża się temperatura plazmy, stopniowo maleje natężenie promieniowania liniowego jonów i równocześnie najpierw rośnie, a potem także maleje natężenie promieniowania atomów. W widmie można także zidentyfikować promieniowanie charakterystyczne dla niektórych prostych molekuł, np. NO, OH, CO. Jednak najczęściej są to molekuły powstałe w wyniku reakcji chemicznych w plazmie, na ogół nie pochodzące z badanej próbki. Po s znacznie spada temperatura i stopniowo zanika promieniowanie plazmy. Wreszcie po kilkudziesięciu milisekundach ustają wszelkie procesy ablacji i na powierzchni ciała stałego pozostaje tylko niewielki krater o średnicy rzędu mm i głębokości rzędu m. Analiza widma LIBS ujawnia natychmiast jakościową informację o składzie chemicznym próbki. Po kalibracji, możliwe jest uzyskanie danych ilościowych. Przebieg zjawisk fizycznych w metodzie LIBS przedstawiony jest w uproszczeniu na rysunku 1. Interpretacja widma i identyfikacja pierwiastków musi być przeprowadzana z dużą ostrożnością. Natężenie widmowych linii analitycznych ulega dużym fluktuacjom nawet przy niewielkich zmianach natężenia promieniowania laserowego wzbudzającego plazmę i zależy też od warunków pomiaru takich, jak na przykład wilgotność powietrza i jego zapylenie. W wilgotnym i zapylonym powietrzu plazma często powstaje w przypadkowym miejscu, daleko przed powierzchnią badanej próbki (na przykład przy soczewce o długości ogniskowej 50 mm położenie iskry laserowej w powietrzu w kolejnych strzałach przemieszczało się nawet o 10 mm). Dzieje się tak dlatego, że natężenie promieniowania laserowego niezbędne do wytworzenia plazmy w powietrzu zanieczyszczonym drobinami pyłu lub aerozoli jest wielokrotnie niższe niż w przypadku czystego powietrza. W związku z tym, w zanieczyszczonej atmosferze przebicie często występuje przed powierzchnią badanej próbki. Ziarno pyłu inicjuje powstanie plazmy, która jonizuje otaczające powietrze, w
3 konsekwencji rośnie średnica obłoku plazmowego. Powiększający się obłok plazmowy absorbuje coraz więcej promieniowania i blokuje jego dostęp do badanej powierzchni próbki. Niewielkie fluktuacje parametrów impulsu laserowego, czy też cech badanej próbki wywierają duży wpływ na temperaturę plazmy, koncentrację elektronów swobodnych, prawdopodobieństwo wzbudzenia atomów i jonów, a w końcu na natężenie analizowanych linii widmowych. 1. Impuls laserowy GW/cm 2, 2 50 ns 2. Grzanie, topnienie, parowanie, ablacja 3. Dysocjacja, jonizacja, plazma, K, promieniowanie 4. Intensywne promieniowanie ciągłe, ns 5. Silne promieniowanie liniowe, ns 6. Zanik promieniowania, spadek temperatury 10μs μs 7. Zanik ablacji ms Krater h= μm, = mm 8. Analiza zarejestrowanych linii widmowych umożliwia identyfikację pierwiastków obecnych w plazmie Rys.1 Przebieg zjawisk fizycznych towarzyszących oddziaływaniu impulsu laserowego na próbkę wykorzystywany do analizy metodą LIBS. Stężenie pierwiastków w plazmie może być inne niż w próbce macierzystej, gdyż różne są ich parametry termodynamiczne takie jak ciepło parowania, ciepło właściwe czy energia jonizacji. Ponadto natężenie linii widmowej zależy nie tylko od stężenia i właściwości emitującego ją pierwiastka, ale także od stężeń pierwiastków towarzyszących, nawet w śladowych ilościach. Kolejną przyczyną fluktuacji natężenia linii widmowych jest samoabsorpcja, polegająca na tym, że zewnętrzne, chłodniejsze obszary plazmy otaczające gorące obszary wewnętrzne mogą absorbować promieniowanie pochodzące z obszarów centralnych i zniekształcać w ten sposób rzeczywistą intensywność analizowanych linii widmowych. Analizy ilościowe można wykonywać po przeprowadzeniu wzorcowania przyrządów pomiarowych za pomocą materiałów wzorcowych, czyli materiałów o ściśle określonych zawartościach składników. Stężenie składników w próbce wzorcowej powinno być zadane z dokładnością 1 ppm, a czasami nawet wyższą. Jednak wynik takiego wzorcowania jest ograniczony do wąskiej klasy materiałów, niewiele odbiegających składem chemicznym od materiału wzorca. Podczas pomiarów układ eksperymentalny musi mieć dokładnie taką samą konfigurację i parametry (np. natężenie promieniowania impulsu laserowego, ciśnienie gazu otaczającego próbkę) jak podczas procesu wzorcowania. W niektórych przypadkach dopuszczalna jest zmiana stężenia tylko tego składnika próbki (np. węgla w określonym gatunku stali), dla którego przeprowadzono wzorcowanie. Stężenia innych składników zarówno w próbkach wzorcowych jak i badanych powinny być prawie takie same. W pewnych przypadkach nawet niewielki dodatek domieszki powoduje silną zmianę widma. Przykładem może być sód lub wapń, które emitują silne promieniowanie przy nieznacznym nawet stężeniu, a jednocześnie ich linie widmowe interferują z liniami wielu innych pierwiastków. Granica wykrywalności stężeń pierwiastków metodą LIBS zmienia się od wartości rzędu pojedynczych ppm do kilku procent. Jednym z interesujących zastosowań metody LIBS jest możliwość wykonywania badań stratygraficznych. Zwykle w jednym strzale zdejmowana jest warstwa o grubości od 0.1 do 10 m, z obszaru o średnicy od 0.05 do 0.5 mm. Oznacza to, że metoda jest w zasadzie nieniszcząca i dzięki temu można
4 wykonywać pomiary stratygraficzne analizowanej próbki, mierzyć grubość warstwy powierzchniowej i jej skład chemiczny (pomiary ilościowe po wykonaniu kalibracji za pomocą wzorców o znanych charakterystykach), śledzić zmiany składu chemicznego wraz z głębokością w próbce. Ta technika pomiarowa jest także wykorzystana do kontroli przebiegu niektórych procesów technologicznych, np. osadzania warstw, pomiaru grubości osadzanych warstw, czyszczenia powierzchni, usuwania nawarstwień (np. rdzy, farby), pyłów itp. Przegląd prac dotyczący aplikacji metody LIBS w wielu dziedzinach nauki, przemysłu, ochrony środowiska, bezpieczeństwa itd. opublikowano w [1]. Charakterystyki metody, zjawiska fizyczne występujące w typowym eksperymencie LIBS, autor przedstawił w [2], a w pracach [3,4,5,6] - wyniki badań metodą LIBS obiektów zabytkowych. Opis i parametry układu pomiarowego można znaleźć w [2,3]. W tym sprawozdaniu przedstawiono wstępne wyniki badań warstw powstałych na próbkach metalowych stosowanych w konstrukcji parowozów, wystawionych na działanie czynników środowiskowych. Badania mają charakter jakościowy, nie mniej jednak pozwalają określać zmiany składu chemicznego badanych obiektów w warstwie powierzchniowej. 2. Układ eksperymentalny Zasadniczymi elementami układu pomiarowego, którego schemat przedstawiono na rysunku 2 był laser spektrometr, układy i elementy optyczne umożliwiające ogniskowanie wiązki lasera na próbce i rejestrację promieniowania oraz systemy sterowania i synchronizacji. W badaniach użyto laser Brio firmy Quantel/BigSky wytwarzającego impuls laserowy o energii 70 mj i czasie trwania 4 ns. Zastosowano promieniowanie podstawowej harmonicznej, tzn. długość fali promieniowania wynosiła 1064 nm. Sygnał rejestrowano za pomocą spektrometru ESA 4000 wyposażonego w detektor - kamerę ICCD KAF 1001 firmy Kodak. Zakres pomiarowy spektrometru wynosi nm, a zdolność rozdzielcza λ/δλ~ Ponieważ układ optyczny spektrometru wyposażony jest w konfigurację typu echelle, w czasie jednego pomiaru (jeden strzał laserowy) możliwa była rejestracja całego widma pomiędzy 200 a 780 nm. Promieniowanie plazmy wytwarzanej na próbce przez impuls laserowy badano z opóźnieniem 1 µs po impulsie lasera, co pozwalało uzyskiwać wyraźny sygnał promieniowania liniowego umożliwiający skuteczną interpretację widma. Czas rejestracji promieniowania wynosił 10 µs. Rys.2 Schemat układu pomiarowego
5 3. Wstępne wyniki pomiarów 3.1 Charakterystyka badanych obiektów i przeprowadzonych pomiarów Badane obiekty przedstawiono na rysunku 3. Na rysunku 3a przedstawiono współczesne próbki ze stali i żeliwa skorodowane powierzchniowo wskutek kwartalnej ekspozycji na warunki środowiska w warszawie, na rysunku 3b analogiczne próbki narażone na oddziaływanie środowiska w Sochaczewie, zaś na rysunku 3c próbki historyczne z nawarstwieniami wytworzonymi wskutek długotrwałego (kilkudziesięcioletniego) przebywania na powietrzu w Warszawie i Sochaczewie. a) b) c) Rys. 3 Badane obiekty: a) próbki współczesne ze stali i żeliwa eksponowane w Warszawie, b) próbki współczesne ze stali i żeliwa eksponowane w Sochaczewie, c) próbki historyczne z Warszawy i Sochaczewa Sprawozdanie z I etapu realizacji pracy zawiera analizę wyników pomiarów wykonywanych za pomocą lasera o energii 70 mj i długości fali 1064 nm. Badania prowadzono na wszystkich próbkach zamieszczonych na rysunku 3, z tym, że pomiary na próbkach żeliwnych dotyczyły obszaru zeszlifowanego (wyróżniający się nieco jaśniejszą barwą obszar po prawej stronie próbek w dolnych częściach rysunków 3a i 3b). Dodatkowo zmierzono widma LIBS zielonej warstwy malarskiej pokrywającej próbki historyczne z Warszawy. Dla wszystkich rodzajów badanych obiektów podjęto próbę określenia rozkładów stratygraficznych pierwiastków występujących w produktach korozji oraz w nawarstwieniach środowiskowych. 3.2 Opis uzyskanych wyników Typowe widma LIBS próbek, zarówno historycznych, jak i współczesnych, są bardzo podobne i dobrze je ilustruje widmo LIBS próbki historycznej z Sochaczewa otrzymane w 5-tym strzale lasera Brio (70 mj, 4 ns, 1064 nm) w to samo miejsce próbki (rys.4). Widma na rysunkach 4, 5 i 6 przedstawiono we współrzędnych długość fali w nm (oś pozioma) liczba zliczeń (oś pionowa). Zwraca uwagę skomplikowany charakter widma, bardzo duża liczba linii żelaza oraz linie widmowe pochodzące od zanieczyszczeń i nawarstwień (na rysunku zaznaczono m in. C, Mg, Si, Ca, Cu, Ti, Al, Ba, Na). W takich widmach różnice między kolejnymi strzałami są trudno uchwytne. Dla przejrzystości, na rysunku 5 przedstawiono dwa fragmenty widm LIBS dla obszaru nm uzyskane z jednej, współczesnej próbki stalowej eksponowanej przez okres 3 miesięcy w Warszawie w 1-szym i 15-tym strzale w to samo miejsce. Podstawowe różnice w obu widmach polegają na znacznym wzroście intensywności linii żelaza w stosunku do intensywności linii wapnia, dla ułatwienia zaznaczonych na rysunku kolorem czerwonym. Szczególnie wyraźny jest wzrost intensywności linii Fe po lewej stronie linii wapnia nm.
6 Rys.4 Widmo LIBS próbki historycznej z Sochaczewa (5-ty strzał w to samo miejsce próbki) a) b) Rys.5 Widma LIBS dla próbki stalowej w Warszawie, uzyskane w 1-szym (a) i 15-tym strzale (b) Przeprowadzono również analizę LIBS farby nałożonej na historyczne próbki z Warszawy. Na pierwszy rzut oka widmo LIBS zielonej farby wygląda podobnie do widma próbki stalowej z rysunku 4. Przedstawiono je na rysunku 6. Jednak jest ono zdominowane przez linie widmowe tytanu, jest też tam względnie dużo miedzi i cynku (oprócz, oczywiście, żelaza). Z analizy widma wynika, że za zieloną barwę farby odpowiada zieleń
7 miedziowa, zaś jasny odcień tej zieleni spowodowany jest dodaniem dużej ilości bieli tytanowej i prawdopodobnie bieli cynkowej (choć w mniejszym stopniu). Rys.6 Widmo LIBS zielonej farby pokrywającej historyczne próbki z Warszawy (czwarty strzał w warstwę farby). Widma LIBS takie, jak przedstawione na rys.4, uzyskano dla wszystkich sześciu próbek przedstawionych na rysunku 3, w ilości po 15 widm dla każdej próbki. W celu przeprowadzenia analizy stratygraficznej wszystkie widma otrzymane dla danej próbki uzyskiwano z kolejnych strzałów lasera w to samo miejsce. Procedura wyznaczania rozkładów stratygraficznych pierwiastków była następująca: W pierwszym kroku wybrano linie widmowe pierwiastków, których intensywność odniesiona do jednej z referencyjnych linii żelaza miała być miarą zawartości (stężenia/koncentracji) danego pierwiastka w nawarstwieniu badanej próbki. Przykładowy plik dla rozkładu pierwiastkowego w trzecim strzale w dane miejsce próbki przedstawiono na rysunku 7. Rys.7 Przykład jednego z wyjściowych plików do obliczania rozkładów stratygraficznych (próbka historyczna z Warszawy, trzeci strzał w dane miejsce, linia referencyjna: Fe I nm)
8 Na rysunku 7 przedstawiono względne intensywności (pola pod krzywą obrazującą kształt danej linii) różnych pierwiastków zarejestrowanych w widmie odniesione do intensywności (pola pod krzywą) referencyjnej linii żelaza. Wartości liczbowe pól pod krzywymi przedstawiającymi linie danych pierwiastków wraz z ich stosunkami do pola powierzchni referencyjnej linii żelaza Fe I 438 nm zaznaczano nad obrazami poszczególnych linii na rys.7. Takie dane wyznaczano dla każdego z piętnastu strzałów w dane miejsce próbki i powtarzano dla wszystkich badanych próbek. Następnym krokiem było przetwarzanie danych do postaci umożliwiającej efektywne obliczanie zawartości w programie Excel. Wynikiem tych pomiarów było otrzymanie rozkładów stratygraficznych pierwiastków w powierzchniowych warstwach badanych próbek. Przedstawiono je na rysunku 8. Rys.8 Wybrane rozkłady stratygraficzne pierwiastków zidentyfikowanych w nawarstwieniach pokrywających badane próbki Na rysunku 8 pokazane są zmiany względnych intensywności (zawartości, koncentracji) wybranych pierwiastków w kolejnych warstwach odniesione do głównego pierwiastka matrycy żelaza. Głębokość kolejnych warstw wyrażano poprzez numer kolejnego strzału w dane miejsce próbki (ostatni, 15 strzał odpowiada głębokości około 40 µm od powierzchni próbki). Zobrazowano tu wybrane rozkłady stratygraficzne zawartości sodu, wapnia i baru dla badanych próbek. Rozkłady te pokazano dla próbek umieszczonych w obu miejscach badawczych Warszawie i Sochaczewie. Takie rozkłady wyznaczono również dla 15 pierwiastków zarejestrowanych w widmach uzyskanych z powierzchniowej warstwy badanych próbek (do głębokości około 40 µm). Dla każdego z tych pierwiastków wyznaczono stosunki ich względnych zawartości dla próbek warszawskich i sochaczewskich, a także dla próbek ze stali i żeliwa. Należy jednak stwierdzić, że przebiegi dla pierwiastków o niewielkim stężeniu w warstwie powierzchniowej mają często charakter nieciągły (ma to miejsce w przypadku, gdy dla danej
9 głębokości czyli dla konkretnego strzału laserowego w dane miejsce pierwiastka nie udało się zidentyfikować, tzn. zarejestrować wiarygodnie jego najbardziej intensywnej linii w mierzonym przedziale widmowym, tj. w przedziale nm) Na kolejnym rysunku pokazano zbiorcze wyniki tych obliczeń dla 15 pierwiastków. Przedstawiono na nim stosunki względnych zawartości danego pierwiastka, zmierzonych dla Warszawy i Sochaczewa. Względną zawartość pierwiastka wyznaczano jako iloraz intensywności jego wybranej linii widmowej do linii odniesienia Fe I 438 nm. Takie stosunki Warszawa/Sochaczew przedstawiono dla próbek współczesnych z rozbiciem na próbki stalowe i żeliwne oraz dla próbek historycznych. Rezultaty zobrazowano na rysunku 9. Rys.9 Zbiorcze zestawienie względnych zawartości wybranych pierwiastków w powierzchniowych warstwach próbek współczesnych (stal i żeliwo) i historycznych usytuowanych w obu miejscach badawczych (Warszawa i Sochaczew). Ze względu na to, że pomiary wykonywano w identycznych warunkach eksperymentalnych, to uzasadnione jest porównywanie wielkości zarejestrowanych sygnałów pochodzących od konkretnych pierwiastków. Zwraca uwagę fakt, że na tych przebiegach sygnał pochodzący od pierwiastka obecnego w nawarstwieniu w próbkach współczesnych, eksponowanych na środowisko przez kilka miesięcy jest na ogół większy dla próbek znajdujących się w Warszawie, zaś dla próbek historycznych sytuacja jest odmienna silniejszy sygnał rejestrowano dla próbek z Sochaczewa. Porównując wyniki dla próbek współczesnych stwierdzono jednocześnie, że nawarstwienia na próbkach stalowych są nieco grubsze (większy sygnał), niż na próbkach z żeliwa, jednak głębsze wnioski będzie można wyciągnąć na podstawie analizy większej ilości danych. 4. Wnioski Przedstawione wstępne wyniki wskazują na przydatność metody LIBS do badania różnych warstw znajdujących się na powierzchniach próbek metalowych, zarówno współczesnych, jak i historycznych. Metoda pozwala określać względną zawartość i skład warstw na różnych głębokościach. W przypadku dostępu do próbek wzorcowych możliwe jest wykonywanie pomiarów bezwzględnych. Z zaprezentowanych rezultatów wynika również, że zastosowana metodyka pomiarowa jest wystarczająco precyzyjna, by rozróżnić charakterystyki warstw powierzchniowych znajdujących się na próbkach o odmiennych parametrach ekspozycji na warunki środowiskowe. Podstawowe wnioski, które można wyciągnąć po analizie wstępnych pomiarów LIBS dotyczących próbek historycznych oraz współczesnych wystawionych na zaledwie 3-miesięczną ekspozycję środowiska w Warszawie i Sochaczewie są następujące: W próbkach współczesnych nieco grubsze nawarstwienia występują w Warszawie W próbkach historycznych grubsze nawarstwienia zaobserwowano w Sochaczewie Dla próbek współczesnych nawarstwienia osadzają się łatwiej (szybciej) na próbkach stalowych.
10 Pierwszy wniosek można próbować wytłumaczyć dość oczywistym faktem, że z uwagi na wielkomiejskie środowisko, w atmosferze otaczającej próbki umieszczone w centrum Warszawy powinno znajdować się więcej czynników wpływających na szybsze narastanie nawarstwienia w porównaniu do warunków ekspozycji w Sochaczewie. Jeśli chodzi o wyniki pomiarów próbek historycznych, to można by przypuszczać, że próbki z Sochaczewa są starsze (dłuższa ekspozycja na czynniki środowiska odpowiedzialne za osadzanie się warstw). Wniosek ten zostanie zweryfikowany po uzyskaniu informacji o wieku badanych próbek oraz po ewentualnym powtórzeniu pomiarów na próbkach dodatkowych. Jeśli zaś dodatkowe pomiary próbek współczesnych potwierdzą większą podatność próbek ze stali na osadzanie się warstw na ich powierzchni, to niezbędne będą dodatkowe badania wyjaśniające zaobserwowane zjawisko, o ile dotychczasowe pomiary nie są obarczone istotnym błędem. Literatura 1. Miziolek A., Palleschi V., Schechter I.: LASER-INDUCED BREAKDOWN SPECTROSCOPY. Cambridge University Press, Cambridge, (2006). 2. Sarzyński A., Skrzeczanowski W., Marczak J.: Physical phenomena disturbing LIBS analysis, Proceedings of SPIE, 6618, (2007) V-1-V Sarzyński A., Skrzeczanowski W., Napadłek W.: Zastosowanie laserowo indukowanej spektroskopii emisyjnej do badania składu chemicznego i grubości powłok metalicznych. Prace Instytutu Elektrotechniki, 228, (2006) Sarzyński A., Skrzeczanowski W.: Zastosowanie spektroskopii emisyjnej ze wzbudzeniem laserowym do badania obiektów zabytkowych i dzieł sztuki. NAUKA I ZABYTKI. Nauki ścisłe w służbie archeologii, ochronie zabytków oraz historii, praca zbiorowa pod redakcją Wojciecha Brzezińskiego, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa (2008) Skrzeczanowski W., Ostrowski R., Marczak J., Sarzyński A., Diagnostyka stanu budowli zabytkowych metodą LIBS, XXIII Międzynarodowa Konferencja EKOMILITARIS, Zakopane (2009) Skrzeczanowski W., Pankowski P.: Selected LIBS results for artworks Investigations, International Conference LIBS 2008, Berlin, Germany, (2008)
LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6)
LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6) Posiadane uprawnienia: ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO NR AB 120 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji Wydanie nr 5 z 18 lipca 2007 r. Kierownik
Bardziej szczegółowoSTRATYGRAFIA WARSTW WIERZCHNICH METALOWYCH DZIEŁ SZTUKI METODĄ SPEKTROSKOPII EMISYJNEJ ZE WZBUDZENIEM LASEROWYM
Wojciech SKRZECZANOWSKI STRATYGRAFIA WARSTW WIERZCHNICH METALOWYCH DZIEŁ SZTUKI METODĄ SPEKTROSKOPII EMISYJNEJ ZE WZBUDZENIEM LASEROWYM STRESZCZENIE W pracy opisano badania obiektów zabytkowych wykonanych
Bardziej szczegółowoEkspansja plazmy i wpływ atmosfery reaktywnej na osadzanie cienkich warstw hydroksyapatytu. Marcin Jedyński
Ekspansja plazmy i wpływ atmosfery reaktywnej na osadzanie cienkich warstw hydroksyapatytu. Marcin Jedyński Metoda PLD (Pulsed Laser Deposition) PLD jest nowoczesną metodą inżynierii powierzchni, umożliwiającą
Bardziej szczegółowoSpektrometr XRF THICK 800A
Spektrometr XRF THICK 800A DO POMIARU GRUBOŚCI POWŁOK GALWANIZNYCH THICK 800A spektrometr XRF do szybkich, nieniszczących pomiarów grubości powłok i ich składu. Zaprojektowany do pomiaru grubości warstw
Bardziej szczegółowoTHICK 800A DO POMIARU GRUBOŚCI POWŁOK. THICK 800A spektrometr XRF do szybkich, nieniszczących pomiarów grubości powłok i ich składu.
THICK 800A DO POMIARU GRUBOŚCI POWŁOK THICK 800A spektrometr XRF do szybkich, nieniszczących pomiarów grubości powłok i ich składu. Zoptymalizowany do pomiaru grubości warstw Detektor Si-PIN o rozdzielczości
Bardziej szczegółowoBadanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym
PROJEKT NR: POIG.1.3.1--1/ Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa
Ćwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się - z metodyką pomiaru aktywności
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS
OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS Zagadnienia teoretyczne. Spektrofotometria jest techniką instrumentalną, w której do celów analitycznych wykorzystuje się przejścia energetyczne zachodzące
Bardziej szczegółowoMetody spektroskopowe:
Katedra Chemii Analitycznej Metody spektroskopowe: Absorpcyjna Spektrometria Atomowa Fotometria Płomieniowa Gdańsk, 2010 Opracowała: mgr inż. Monika Kosikowska 1 1. Wprowadzenie Spektroskopia to dziedzina
Bardziej szczegółowoABSORPCYJNA SPEKTROMETRIA ATOMOWA
ABSORPCYJNA SPEKTROMETRIA ATOMOWA Ćwiczenie 1. Badanie wpływu warunków pomiaru na absorbancję oznaczanego pierwiastka Ustalenie składu gazów płomienia i położenia palnika Do dwóch kolbek miarowych o pojemności
Bardziej szczegółowoDOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM. Procedura szacowania niepewności
DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Szacowanie niepewności oznaczania / pomiaru zawartości... metodą... Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE LASEROWO INDUKOWANEJ SPEKTROSKOPII EMISYJNEJ DO BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO I GRUBOŚCI POWŁOK METALICZNYCH
Antoni SARZYŃSKI Wojciech SKRZECZANOWSKI Wojciech NAPADŁEK ZASTOSOWANIE LASEROWO INDUKOWANEJ SPEKTROSKOPII EMISYJNEJ DO BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO I GRUBOŚCI POWŁOK METALICZNYCH STRESZCZENIE W pracy opisano
Bardziej szczegółowoOddziaływanie cząstek z materią
Oddziaływanie cząstek z materią Trzy główne typy mechanizmów reprezentowane przez Ciężkie cząstki naładowane (cięższe od elektronów) Elektrony Kwanty gamma Ciężkie cząstki naładowane (miony, p, cząstki
Bardziej szczegółowoIR II. 12. Oznaczanie chloroformu w tetrachloroetylenie metodą spektrofotometrii w podczerwieni
IR II 12. Oznaczanie chloroformu w tetrachloroetylenie metodą spektrofotometrii w podczerwieni Promieniowanie podczerwone ma naturę elektromagnetyczną i jego absorpcja przez materię podlega tym samym prawom,
Bardziej szczegółowoProcedura szacowania niepewności
DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Stron 7 Załączniki Nr 1 Nr Nr 3 Stron Symbol procedury PN//xyz Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził
Bardziej szczegółowoAkademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Zakład Badań Specjalistycznych i Technik Dokumentacyjnych
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI pierwszego etapu UMOWY o DZIEŁO p.t.: Wykonanie szlifów i analiza produktów korozji próbek metali konstrukcyjnych parowozów metodami mikro-chemicznymi i laserowej spektrometrii
Bardziej szczegółowoLaboratorium techniki laserowej Ćwiczenie 2. Badanie profilu wiązki laserowej
Laboratorium techniki laserowej Ćwiczenie 2. Badanie profilu wiązki laserowej 1. Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych, WETI, Politechnika Gdaoska Gdańsk 2006 1. Wstęp Pomiar profilu wiązki
Bardziej szczegółowoWalidacja metod analitycznych Raport z walidacji
Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji Małgorzata Jakubowska Katedra Chemii Analitycznej WIMiC AGH Walidacja metod analitycznych (według ISO) to proces ustalania parametrów charakteryzujących
Bardziej szczegółowoWyznaczanie profilu wiązki promieniowania używanego do cechowania tomografu PET
18 Wyznaczanie profilu wiązki promieniowania używanego do cechowania tomografu PET Ines Moskal Studentka, Instytut Fizyki UJ Na Uniwersytecie Jagiellońskim prowadzone są badania dotyczące usprawnienia
Bardziej szczegółowoĆwiczenie LP2. Jacek Grela, Łukasz Marciniak 25 października 2009
Ćwiczenie LP2 Jacek Grela, Łukasz Marciniak 25 października 2009 1 Wstęp teoretyczny 1.1 Energetyczna zdolność rozdzielcza Energetyczna zdolność rozdzielcza to wielkość opisująca dokładność detekcji energii
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA WIĄZKI GENEROWANEJ PRZEZ LASER
CHARATERYSTYA WIĄZI GENEROWANEJ PRZEZ LASER ształt wiązki lasera i jej widmo są rezultatem interferencji promieniowania we wnęce rezonansowej. W wyniku tego procesu powstają charakterystyczne rozkłady
Bardziej szczegółowoSPEKTROMETRIA IRMS. (Isotope Ratio Mass Spectrometry) Pomiar stosunków izotopowych (R) pierwiastków lekkich (H, C, O, N, S)
SPEKTROMETRIA IRMS (Isotope Ratio Mass Spectrometry) Pomiar stosunków izotopowych (R) pierwiastków lekkich (H, C, O, N, S) R = 2 H/ 1 H; 13 C/ 12 C; 15 N/ 14 N; 18 O/ 16 O ( 17 O/ 16 O), 34 S/ 32 S Konstrukcja
Bardziej szczegółowoAnaliza aktywacyjna składu chemicznego na przykładzie zawartości Mn w stali.
Analiza aktywacyjna składu chemicznego na przykładzie zawartości Mn w stali. Projekt ćwiczenia w Laboratorium Fizyki i Techniki Jądrowej na Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej. dr Julian Srebrny
Bardziej szczegółowoNiezwykłe światło. ultrakrótkie impulsy laserowe. Piotr Fita
Niezwykłe światło ultrakrótkie impulsy laserowe Laboratorium Procesów Ultraszybkich Zakład Optyki Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego Światło Fala elektromagnetyczna Dla światła widzialnego długość
Bardziej szczegółowoWyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co. Tomasz Winiarski
Wyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co metoda koincydencyjna. Tomasz Winiarski 24 kwietnia 2001 WSTEP TEORETYCZNY Rozpad promieniotwórczy i czas połowicznego zaniku. Rozpad promieniotwórczy polega
Bardziej szczegółowo2. Metody, których podstawą są widma atomowe 32
Spis treści 5 Spis treści Przedmowa do wydania czwartego 11 Przedmowa do wydania trzeciego 13 1. Wiadomości ogólne z metod spektroskopowych 15 1.1. Podstawowe wielkości metod spektroskopowych 15 1.2. Rola
Bardziej szczegółowoZachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Instytut Inżynierii Materiałowej Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Instytut Inżynierii Materiałowej Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa Przedmiot: Inżynieria Powierzchni / Powłoki Ochronne / Powłoki Metaliczne i Kompozytowe
Bardziej szczegółowo!!!DEL są źródłami światła niespójnego.
Dioda elektroluminescencyjna DEL Element czynny DEL to złącze p-n. Gdy zostanie ono spolaryzowane w kierunku przewodzenia, to w obszarze typu p, w warstwie o grubości rzędu 1µm, wytwarza się stan inwersji
Bardziej szczegółowoWidmo promieniowania
Widmo promieniowania Spektroskopia Każde ciało wysyła promieniowanie. Promieniowanie to jest składa się z wiązek o różnych długościach fal. Jeśli wiązka światła pada na pryzmat, ulega ono rozszczepieniu,
Bardziej szczegółowoNowoczesne metody analizy pierwiastków
Nowoczesne metody analizy pierwiastków Techniki analityczne Chromatograficzne Spektroskopowe Chromatografia jonowa Emisyjne Absorpcyjne Fluoroscencyjne Spektroskopia mas FAES ICP-AES AAS EDAX ICP-MS Prezentowane
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii. 2 godz.
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Zbadanie zależności intensywności linii Ka i Kb promieniowania charakterystycznego X emitowanego przez anodę
Bardziej szczegółowoWpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych
Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych W wyniku programu badań transportu wilgoci i soli rozpuszczalnych w ścianach obiektów historycznych, przeprowadzono
Bardziej szczegółowoFM - Analiza materiałowa metodą spektroskopii plazmy indukowanej laserem (technika LIBS)
FM - Analiza materiałowa metodą spektroskopii plazmy indukowanej laserem (technika LIBS) Materiały przeznaczone dla studentów kierunków: Fizyka oraz Zaawansowane Materiały i Nanotechnologia w Instytucie
Bardziej szczegółowoSpektroskopia molekularna. Ćwiczenie nr 1. Widma absorpcyjne błękitu tymolowego
Spektroskopia molekularna Ćwiczenie nr 1 Widma absorpcyjne błękitu tymolowego Doświadczenie to ma na celu zaznajomienie uczestników ćwiczeń ze sposobem wykonywania pomiarów metodą spektrofotometryczną
Bardziej szczegółowoPrzewaga klasycznego spektrometru Ramana czyli siatkowego, dyspersyjnego nad przystawką ramanowską FT-Raman
Porównanie Przewaga klasycznego spektrometru Ramana czyli siatkowego, dyspersyjnego nad przystawką ramanowską FT-Raman Spektroskopia FT-Raman Spektroskopia FT-Raman jest dostępna od 1987 roku. Systemy
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODAMI SYMULACYJNYMI
WYZNACZANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODAMI SYMULACYJNYMI Stefan WÓJTOWICZ, Katarzyna BIERNAT ZAKŁAD METROLOGII I BADAŃ NIENISZCZĄCYCH INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI ul. Pożaryskiego 8, 04-703 Warszawa tel. (0)
Bardziej szczegółowoIM21 SPEKTROSKOPIA ODBICIOWA ŚWIATŁA BIAŁEGO
IM21 SPEKTROSKOPIA ODBICIOWA ŚWIATŁA BIAŁEGO Cel ćwiczenia: Zapoznanie się z metodą pomiaru grubości cienkich warstw za pomocą interferometrii odbiciowej światła białego, zbadanie zjawiska pęcznienia warstw
Bardziej szczegółowoSpektroskopia charakterystycznych strat energii elektronów EELS (Electron Energy-Loss Spectroscopy)
Spektroskopia charakterystycznych strat energii elektronów EELS (Electron Energy-Loss Spectroscopy) Oddziaływanie elektronów ze stałą, krystaliczną próbką wstecznie rozproszone elektrony elektrony pierwotne
Bardziej szczegółowoSpektroskopia ramanowska w badaniach powierzchni
Spektroskopia ramanowska w badaniach powierzchni z Efekt Ramana (1922, CV Raman) I, ν próbka y Chandra Shekhara Venketa Raman x I 0, ν 0 Monochromatyczne promieniowanie o częstości ν 0 ulega rozproszeniu
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE DŁUGOŚCI FALI ŚWIETLNEJ ZA POMOCĄ SIATKI DYFRAKCYJNEJ
ĆWICZEIE 8 WYZACZAIE DŁUGOŚCI FALI ŚWIETLEJ ZA POMOCĄ SIATKI DYFRAKCYJEJ Opis teoretyczny do ćwiczenia zamieszczony jest na stronie www.wtc.wat.edu.pl w dziale DYDAKTYKA FIZYKA ĆWICZEIA LABORATORYJE. Opis
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PIROMETRÓW I METODYKA PRZEPROWADZANIA POMIARÓW
CHARAKTERYSTYKA PIROMETRÓW I METODYKA PRZEPROWADZANIA POMIARÓW Wykaz zagadnień teoretycznych, których znajomość jest niezbędna do wykonania ćwiczenia: Prawa promieniowania: Plancka, Stefana-Boltzmana.
Bardziej szczegółowoSprzęganie światłowodu z półprzewodnikowymi źródłami światła (stanowisko nr 5)
Wojciech Niwiński 30.03.2004 Bartosz Lassak Wojciech Zatorski gr.7lab Sprzęganie światłowodu z półprzewodnikowymi źródłami światła (stanowisko nr 5) Zadanie laboratoryjne miało na celu zaobserwowanie różnic
Bardziej szczegółowoDeuterowa korekcja tła w praktyce
Str. Tytułowa Deuterowa korekcja tła w praktyce mgr Jacek Sowiński jaceksow@sge.com.pl Plan Korekcja deuterowa 1. Czemu służy? 2. Jak to działa? 3. Kiedy włączyć? 4. Jak/czy i co regulować? 5. Jaki jest
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR 1. wodoru. Strzałki przedstawiają przejścia pomiędzy poziomami. Każde z tych przejść powoduje emisję fotonu.
SRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUA A 1. Uzupełnij tekst. Wpisz w lukę odpowiedni wyraz. Energia, jaką w wyniku zajścia zjawiska fotoelektrycznego uzyskuje elektron wybity z powierzchni metalu,
Bardziej szczegółowoEfekty interferencyjne w atomowej spektrometrii absorpcyjnej
Uniwersytet w Białymstoku Wydział Biologiczno-Chemiczny Efekty interferencyjne w atomowej spektrometrii absorpcyjnej Beata Godlewska-Żyłkiewicz Elżbieta Zambrzycka Ślesin 26-28.IX.2014 Jak oznaczyć zawartość
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych
Ćwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych Oskar Gawlik, Jacek Grela 16 lutego 29 1 Teoria 1.1 Licznik proporcjonalny Jest to jeden z liczników gazowych jonizacyjnych, występujący
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 8. do sprawozdania merytorycznego z realizacji projektu badawczego
Załącznik nr 8 do sprawozdania merytorycznego z realizacji projektu badawczego Szybka nieliniowość fotorefrakcyjna w światłowodach półprzewodnikowych do zastosowań w elementach optoelektroniki zintegrowanej
Bardziej szczegółowoUMO-2011/01/B/ST7/06234
Załącznik nr 9 do sprawozdania merytorycznego z realizacji projektu badawczego Szybka nieliniowość fotorefrakcyjna w światłowodach półprzewodnikowych do zastosowań w elementach optoelektroniki zintegrowanej
Bardziej szczegółowoSPEKTROMETRIA CIEKŁOSCYNTYLACYJNA
SPEKTROMETRIA CIEKŁOSCYNTYLACYJNA Metoda detekcji promieniowania jądrowego (α, β, γ) Konwersja energii promieniowania jądrowego na promieniowanie w zakresie widzialnym. Zalety metody: Geometria 4π Duża
Bardziej szczegółowoOpracował dr inż. Tadeusz Janiak
Opracował dr inż. Tadeusz Janiak 1 Uwagi dla wykonujących ilościowe oznaczanie metodami spektrofotometrycznymi 3. 3.1. Ilościowe oznaczanie w metodach spektrofotometrycznych Ilościowe określenie zawartości
Bardziej szczegółowoBADANIA DZIEŁ SZTUKI PROWADZONE W IOE WAT ZA POMOCĄ SPEKTROSKOPII EMISYJNEJ WZBUDZANEJ LASEREM
Wojciech SKRZECZANOWSKI BADANIA DZIEŁ SZTUKI PROWADZONE W IOE WAT ZA POMOCĄ SPEKTROSKOPII EMISYJNEJ WZBUDZANEJ LASEREM STRESZCZENIE Opisano zastosowanie spektroskopii emisyjnej wzbudzanej laserem (LIBS)
Bardziej szczegółowoMetodyka prowadzenia pomiarów
OCHRONA RADIOLOGICZNA 2 Metodyka prowadzenia pomiarów Jakub Ośko Celem każdego pomiaru jest określenie wartości mierzonej wielkości w taki sposób, aby uzyskany wynik był jak najbliższy jej wartości rzeczywistej.
Bardziej szczegółowoANALITYKA W KONTROLI JAKOŚCI
ANALITYKA W KONTROLI JAKOŚCI ANALIZA ŚLADÓW METODA ICP-OES Optyczna spektroskopia emisyjna ze wzbudzeniem w indukcyjnie sprzężonej plazmie WYKŁAD 4 Rodzaje widm i mechanizm ich powstania PODSTAWY SPEKTROSKOPII
Bardziej szczegółowoCharakterystyka mierników do badania oświetlenia Obiektywne badania warunków oświetlenia opierają się na wynikach pomiarów parametrów świetlnych. Podobnie jak każdy pomiar, również te pomiary, obarczone
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM METOD I TECHNIK BADAŃ MATERIAŁÓW
LABORATORIUM METOD I TECHNIK BADAŃ MATERIAŁÓW ĆWICZENIE NR 11 BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO ( STALOSKOP ) I. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą analizy staloskopowej oraz identyfikacja
Bardziej szczegółowoInkluzje Protodikraneurini trib. nov.. (Hemiptera: Cicadellidae) w bursztynie bałtyckim i ich badania w technice SEM
Muzeum i Instytut Zoologii Polska Akademia Nauk Akademia im. Jana DługoszaD ugosza Inkluzje Protodikraneurini trib. nov.. (Hemiptera: Cicadellidae) w bursztynie bałtyckim i ich badania w technice SEM Magdalena
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE LASERÓW W OCHRONIE ŚRODOWISKA
ZASTOSOWANIE LASERÓW W OCHRONIE ŚRODOWISKA W tym przypadku lasery pozwalają na prowadzenie kontroli stanu sanitarnego Powietrza, Zbiorników wodnych, Powierzchni i pokrycia terenu. Stosowane rodzaje laserów
Bardziej szczegółowoAtomowa spektrometria absorpcyjna i emisyjna
Nowoczesne techniki analityczne w analizie żywności Zajęcia laboratoryjne Atomowa spektrometria absorpcyjna i emisyjna Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest oznaczenie zawartości sodu, potasu i magnezu w
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii specjalizacja: Fizykochemia związków nieorganicznych
Uniwersytet Śląski - Instytut Chemii Zakład Krystalografii ul. Bankowa 14, pok. 133, 40-006 Katowice tel. 0323591197, e-mail: izajen@wp.pl opracowanie: dr Izabela Jendrzejewska Laboratorium z Krystalografii
Bardziej szczegółowoWPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 4 2009 Stanisław Cierpisz*, Daniel Kowol* WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE 1. Wstęp Zasadniczym
Bardziej szczegółowoJan Drzymała ANALIZA INSTRUMENTALNA SPEKTROSKOPIA W ŚWIETLE WIDZIALNYM I PODCZERWONYM
Jan Drzymała ANALIZA INSTRUMENTALNA SPEKTROSKOPIA W ŚWIETLE WIDZIALNYM I PODCZERWONYM Światło słoneczne jest mieszaniną fal o różnej długości i różnego natężenia. Tylko część promieniowania elektromagnetycznego
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Brożek-Pluska SERS La boratorium La serowej
dr inż. Beata Brożek-Pluska La boratorium La serowej Spektroskopii Molekularnej PŁ Powierzchniowo wzmocniona sp ektroskopia Ramana (Surface Enhanced Raman Spectroscopy) Cząsteczki zaadsorbowane na chropowatych
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii. 2 godz.
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Zbadanie zależności intensywności linii Kα i Kβ promieniowania charakterystycznego X emitowanego przez anodę
Bardziej szczegółowoWSKAZÓWKI DO WYKONANIA SPRAWOZDANIA Z WYRÓWNAWCZYCH ZAJĘĆ LABORATORYJNYCH
WSKAZÓWKI DO WYKONANIA SPRAWOZDANIA Z WYRÓWNAWCZYCH ZAJĘĆ LABORATORYJNYCH Dobrze przygotowane sprawozdanie powinno zawierać następujące elementy: 1. Krótki wstęp - maksymalnie pół strony. W krótki i zwięzły
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 34. Badanie elementów optoelektronicznych
Ćwiczenie nr 34 Badanie elementów optoelektronicznych 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z elementami optoelektronicznymi oraz ich podstawowymi parametrami, a także doświadczalne sprawdzenie
Bardziej szczegółowoMenu. Badania temperatury i wilgotności atmosfery
Menu Badania temperatury i wilgotności atmosfery Wilgotność W powietrzu atmosferycznym podstawową rolę odgrywa woda w postaci pary wodnej. Przedostaje się ona do atmosfery w wyniku parowania z powieszchni
Bardziej szczegółowoANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II
ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II Ćwiczenie 1 Przygotowanie próbek do oznaczania ilościowego analitów metodami wzorca wewnętrznego, dodatku wzorca i krzywej kalibracyjnej 1. Wykonanie
Bardziej szczegółowoPracownia fizyczna dla szkół
Imię i Nazwisko Widma świecenia pierwiastków opracowanie: Zofia Piłat Cel doświadczenia Celem doświadczenia jest zaobserwowanie widm świecących gazów atomowych i zidentyfikowanie do jakich pierwiastków
Bardziej szczegółowoProcedura techniczna wyznaczania poziomu mocy akustycznej źródeł ultradźwiękowych
Procedura techniczna wyznaczania poziomu mocy akustycznej źródeł ultradźwiękowych w oparciu o pomiary poziomu ciśnienia akustycznego w punktach pomiarowych lub liniach omiatania na półkulistej powierzchni
Bardziej szczegółowoAnaliza środowiskowa, żywności i leków CHC l
Analiza środowiskowa, żywności i leków CHC 0307 l Ćwiczenie : Analiza próbek pochodzenia roślinnego - metale; analiza statystyczna Dobra Praktyka Laboratoryjna w analizie śladowej Oznaczanie całkowitych
Bardziej szczegółowoWOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ
WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ Instrukcja do ćwiczenia T-06 Temat: Wyznaczanie zmiany entropii ciała
Bardziej szczegółowoRóżne dziwne przewodniki
Różne dziwne przewodniki czyli trzy po trzy o mechanizmach przewodzenia prądu elektrycznego Przewodniki elektronowe Metale Metale (zwane również przewodnikami) charakteryzują się tym, że elektrony ich
Bardziej szczegółowoSpektroskopia modulacyjna
Spektroskopia modulacyjna pozwala na otrzymanie energii przejść optycznych w strukturze z bardzo dużą dokładnością. Charakteryzuje się również wysoką czułością, co pozwala na obserwację słabych przejść,
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoUrządzenie i sposób pomiaru skuteczności filtracji powietrza.
Urządzenie i sposób pomiaru skuteczności filtracji powietrza. dr inż. Stanisław Kamiński, mgr Dorota Kamińska WSTĘP Obecnie nie może istnieć żaden zakład przerabiający sproszkowane materiały masowe bez
Bardziej szczegółowoI. PROMIENIOWANIE CIEPLNE
I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE - lata '90 XIX wieku WSTĘP Widmo promieniowania elektromagnetycznego zakres "pokrycia" różnymi rodzajami fal elektromagnetycznych promieniowania zawartego w danej wiązce. rys.i.1.
Bardziej szczegółowon n 1 2 = exp( ε ε ) 1 / kt = exp( hν / kt) (23) 2 to wzór (22) przejdzie w następującą równość: ρ (ν) = B B A / B 2 1 hν exp( ) 1 kt (24)
n n 1 2 = exp( ε ε ) 1 / kt = exp( hν / kt) (23) 2 to wzór (22) przejdzie w następującą równość: ρ (ν) = B B A 1 2 / B hν exp( ) 1 kt (24) Powyższe równanie określające gęstość widmową energii promieniowania
Bardziej szczegółowopętla nastrzykowa gaz nośny
METODA POPRAWY PRECYZJI ANALIZ CHROMATOGRAFICZNYCH GAZÓW ZIEMNYCH POPRZEZ KONTROLOWANY SPOSÓB WPROWADZANIA PRÓBKI NA ANALIZATOR W WARUNKACH BAROSTATYCZNYCH Pracownia Pomiarów Fizykochemicznych (PFC), Centralne
Bardziej szczegółowoT E C H N I K I L AS E R OWE W I N Ż Y N I E R I I W Y T W AR Z AN IA
: Studium: stacjonarne, I st. : : MiBM, Rok akad.: 2016/1 Liczba godzin - 15 T E C H N I K I L AS E R OWE W I N Ż Y N I E R I I W Y T W AR Z AN IA L a b o r a t o r i u m ( h a l a 2 0 Z O S ) Prowadzący:
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości fali świetlnej za pomocą spektrometru siatkowego
Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. grupa II Termin: 19 V 2009 Nr. ćwiczenia: 413 Temat ćwiczenia: Wyznaczanie długości fali świetlnej za pomocą spektrometru
Bardziej szczegółowoTeoria błędów. Wszystkie wartości wielkości fizycznych obarczone są pewnym błędem.
Teoria błędów Wskutek niedoskonałości przyrządów, jak również niedoskonałości organów zmysłów wszystkie pomiary są dokonywane z określonym stopniem dokładności. Nie otrzymujemy prawidłowych wartości mierzonej
Bardziej szczegółowoAkademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoSpektroskopia Fluorescencyjna promieniowania X
Spektroskopia Fluorescencyjna promieniowania X Technika X-ray Energy Spectroscopy (XES) a) XES dla określenia składu substancji (jakie pierwiastki) b) XES dla ustalenia struktury elektronicznej (informacja
Bardziej szczegółowoNEUTRONOWA ANALIZA AKTYWACYJNA ANALITYKA W KONTROLI JAKOŚCI PODSTAWOWE INFORMACJE O REAKCJACH JĄDROWYCH - NEUTRONOWA ANALIZA AKTYWACYJNA
ANALITYKA W KONTROLI JAKOŚCI WYKŁAD 3 NEUTRONOWA ANALIZA AKTYWACYJNA - PODSTAWOWE INFORMACJE O REAKCJACH JĄDROWYCH - NEUTRONOWA ANALIZA AKTYWACYJNA REAKCJE JĄDROWE Rozpad promieniotwórczy: A B + y + ΔE
Bardziej szczegółowoAnemometria obrazowa PIV
Wstęp teoretyczny Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z techniką pomiarową w tzw. anemometrii obrazowej (Particle Image Velocimetry PIV). Jest to bezinwazyjna metoda pomiaru prędkości pola prędkości. Polega
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE
WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA
Bardziej szczegółowoPRODUKTY CHEMICZNE Ćwiczenie nr 3 Oznaczanie zawartości oksygenatów w paliwach metodą FTIR
PRODUKTY CHEMICZNE Ćwiczenie nr 3 Oznaczanie zawartości oksygenatów w paliwach metodą FTIR WSTĘP Metody spektroskopowe Spektroskopia bada i teoretycznie wyjaśnia oddziaływania pomiędzy materią będącą zbiorowiskiem
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM Z FIZYKI
LABORATORIUM Z FIZYKI LABORATORIUM Z FIZYKI I PRACOWNIA FIZYCZNA C w Gliwicach Gliwice, ul. Konarskiego 22, pokoje 52-54 Regulamin pracowni i organizacja zajęć Sprawozdanie (strona tytułowa, karta pomiarowa)
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM ANALITYCZNEJ MIKROSKOPII ELEKTRONOWEJ (L - 2)
LABORATORIUM ANALITYCZNEJ MIKROSKOPII ELEKTRONOWEJ (L - 2) Posiadane uprawnienia: ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO NR AB 120 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji Wydanie nr 5 z 18 lipca 2007
Bardziej szczegółowoSPEKTROSKOPIA SPEKTROMETRIA
SPEKTROSKOPIA Spektroskopia to dziedzina nauki, która obejmuje metody badania materii przy użyciu promieniowania elektromagnetycznego, które może być w danym układzie wytworzone (emisja) lub może z tym
Bardziej szczegółowoOSN 22: Osadzanie cienkowarstwowe techniką odparowania
1. TYTUŁ OSN 22: Osadzanie cienkowarstwowe techniką odparowania Cykl życia Tytuł skrócony Końcowe zastosowanie DU niklu metalicznego Procesy odparowania w przemyśle półprzewodnikowym Tytuł systematyczny
Bardziej szczegółowoPromieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy. Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych
Promieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych Charakterystyka zjawiska Promieniowanie elektromagnetyczne jest
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 2 Zastosowanie fluorescencji rentgenowskiej wzbudzanej źródłami promieniotwórczymi do pomiarów grubości powłok
Ćwiczenie nr 2 Zastosowanie fluorescencji rentgenowskiej wzbudzanej źródłami promieniotwórczymi do pomiarów grubości powłok Wydział Fizyki, 2009 r. I Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest: Zapoznanie się
Bardziej szczegółowoWarunki izochoryczno-izotermiczne
WYKŁAD 5 Pojęcie potencjału chemicznego. Układy jednoskładnikowe W zależności od warunków termodynamicznych potencjał chemiczny substancji czystej definiujemy następująco: Warunki izobaryczno-izotermiczne
Bardziej szczegółowoPolitechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 1 Laboratorium z przedmiotu:
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali
Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali Wymagane wiadomości Podstawy korozji elektrochemicznej, wykresy E-pH. Wprowadzenie Główną przyczyną zniszczeń materiałów metalicznych
Bardziej szczegółowo( L ) I. Zagadnienia. II. Zadania
( L ) I. Zagadnienia 1. Promieniowanie X w diagnostyce medycznej powstawanie, właściwości, prawo osłabienia. 2. Metody obrazowania naczyń krwionośnych. 3. Angiografia subtrakcyjna. II. Zadania 1. Wykonanie
Bardziej szczegółowoTechnologie wytwarzania metali. Odlewanie Metalurgia proszków Otrzymywanie monokryształów Otrzymywanie materiałów superczystych Techniki próżniowe
Technologie wytwarzania metali Odlewanie Metalurgia proszków Otrzymywanie monokryształów Otrzymywanie materiałów superczystych Techniki próżniowe KRYSTALIZACJA METALI I STOPÓW Krzepnięcie - przemiana fazy
Bardziej szczegółowo