Skutki migracji dla bezpieczeństwa wewnętrznego. Prowadzący Dr Artur Staszczyk

Transkrypt

1

2 Skutki migracji dla bezpieczeństwa wewnętrznego Prowadzący Dr Artur Staszczyk

3 Migracje siatka pojęć Migracja słowo to pochodzi od łacińskiego słowa migratio i oznacza wędrówkę, czyli przemieszczanie się mieszkańców kraju lub regionu. Jest to całokształt przemieszczeń prowadzących do stałej lub okresowej zmiany miejsca zamieszkania osób. Migracje stanowią najważniejszy przejaw przestrzennej mobilności ludności i towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Migracje możemy podzielić ze względu na: czas trwania migracji, zasięg, czyli obszar na którym ma miejsce przemieszczanie się ludności, motywy (przyczyny) zmiany miejsca zamieszkania, sposób organizacji i przebiegu migracji

4 Migracje siatka pojęć Ze względu na czas trwania migracji wyróżniamy: migracje stałe ich istotą jest zmiana miejsca zamieszkania na czas nieokreślony (długotrwały), migracje czasowe określane mianem sezonowych lub okresowych, które oznaczają zmianę miejsca zamieszkania na czas określony, migracje wahadłowe polegają one na codziennym przemieszczaniu się na określonym obszarze (np. dojazdy do pracy, szkoły),

5 Migracje siatka pojęć Ze względu na zasięg migracji wyróżniamy: Migracje wewnętrzne ich istotą jest przemieszczanie się ludności, połączone ze zmianą miejsca zamieszkania w granicach danej jednostki administracyjnej (miasto, gmina, województwo) lub politycznej (państwo). W ramach migracji wewnętrznych możemy wyodrębnić: - migracje ze wsi do miast, - migracje z miast do wsi, - migracje z miast do miast, - migracje ze wsi na wieś.

6 Migracje siatka pojęć Ze względu na zasięg migracji wyróżniamy: Migracje zewnętrzne ich istotą jest przemieszczanie się ludności z jednego państwa do drugiego. Jest to związane z przekroczeniem granicy państwa i względnie trwałą zmianą miejsca zamieszkania. W ramach migracji zewnętrznych możemy wyodrębnić: - emigrację wyjazd za granicę na pobyt stały, - imigrację przyjazd do kraju z zagranicy na pobyt stały, - reemigrację powrót do kraju z emigracji czasowej, - repatriację masowy, zorganizowany przez państwo powrót do kraju swoich obecnych lub byłych obywateli oraz ich potomków, - deportację przymusowe wydalenie z kraju, lub przesiedlenie w inne miejsce w obrębie państwa danej osoby lub grupy ludzi.

7 Migracje siatka pojęć Ze względu na motywy wyróżniamy migracje: zmiany miejsca zamieszkania ekonomiczne (zarobkowe) rodzinne edukacyjne polityczne religijne osadnicze narodowościowe osobiste

8 Migracje siatka pojęć Ze względu na sposób organizacji i przebiegu wyróżniamy migracje: indywidualne grupowe planowe żywiołowe legalne nielegalne dobrowolne przymusowe

9 Przyczyny migracji Motywy migracji Czynniki migracji Oczekiwania ekonomiczne bezrobocie, ubóstwo poprawa warunków niskie zarobki życia, praca, rozwój zawodowy polityczne represje, przemoc, wolność polityczna, konflikty, korupcja, bezpieczeństwo łamanie praw człowieka, deportacje społeczne matrymonialne, łączenie rodzin, reemigracja powrót do kraju przodków

10 Przyczyny migracji Motywy migracji Czynniki migracji Oczekiwania kulturowe dyskryminacja ze migracja do kraju względu na: rasę, przodków, poczucie narodowość, religię akceptacji, wolność wyznania ekologiczne klęski żywiołowe, lepsze warunki życia, kataklizmy ekologiczne, życie w zdrowszym brak możliwości życia środowisku, łatwiejszy na danym terenie dostęp do bogactw

11 językowe polityczne kulturowe infrastrukturalne Bariery migracji

12 Bezpieczeństwo wewnętrzne definicje Bezpieczeństwo wewnętrzne to taki stan funkcjonowania państwa, który zapewnia przeciwdziałanie, eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń dla ustroju konstytucyjnego, porządku wewnętrznego i spokoju oraz umożliwia ochronę interesu publicznego poszczególnych społeczności i obywatela. Bezpieczeństwo wewnętrzne jest obok bezpieczeństwa zewnętrznego jednym z dwóch rodzajów bezpieczeństwa, dla których kryterium wyróżnienia stanowi obszar państwa. Utrzymanie stanu bezpieczeństwa wewnętrznego objęte jest monopolem państwa. Stanowi ono komponent bezpieczeństwa narodowego i przejawia się w następujących wymiarach:

13 Bezpieczeństwo wewnętrzne definicje Przedmiotowy wymiar bezpieczeństwa obejmuje zagrożenia i wyzwania naruszające lub mogące naruszyć dobra będące obiektem ochrony (porządek publiczny, pokojowa egzystencja grup społecznych i jednostek o zróżnicowanych aspiracjach, interesach i potrzebach, rozwój społeczno - gospodarczy). Do szczególnych zagrożeń mogących naruszyć te dobra zalicza się: terroryzm, przestępczość zorganizowaną, ekstremizm polityczny, korupcja, sytuacje kryzysowe. Instytucjonalny wymiar bezpieczeństwa obejmuje wyspecjalizowane organy państwowe wyposażone w kompetencje umożliwiające utrzymanie stanu bezpieczeństwa wewnętrznego (organy porządkowe i organy polityczne sprawujące nad nimi kontrolę.

14 Bezpieczeństwo wewnętrzne definicje Normatywny wymiar bezpieczeństwa to normy i zasady prawne regulujące sferę bezpieczeństwa wewnętrznego (strategie polityczne, regulacje prawno konstytucyjne. Dla współcześnie realizowanego bezpieczeństwa wewnętrznego coraz większe znaczenie mają międzynarodowe regulacje prawne oraz podejmowana na ich podstawie współpraca międzynarodowa. Ma ona szczególny charakter w warunkach Unii Europejskiej, gdzie wymogi i konsekwencje jednolitego rynku oraz postępująca integracja poddały kwestie bezpieczeństwa wewnętrznego prawu UE (azyl, wizy, sytuacja rezydentów, obywatelstwo UE, współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych).

15 Bezpieczeństwo wewnętrzne definicje Funkcjonalny wymiar bezpieczeństwa to w istocie praktyka funkcjonowania norm i instytucji odpowiedzialnych za stan i poziom bezpieczeństwa wewnętrznego i stosowanego przez nich dostępnego im arsenału działań operacyjnych (podsłuch, kontrola korespondencji, bagażu, dostęp do bilingów itp.) W państwie demokratycznym wszystkie wymiary bezpieczeństwa wewnętrznego poddane są cywilnej kontroli organów państwa jak i kontroli społecznej przede wszystkim za pośrednictwem mediów.

16 Migracje a proces globalizacji Zjawisko migracji jest ściśle związane z wieloma problemami globalnej rzeczywistości takimi jak: gospodarka, demografia, polityka, bezpieczeństwo, kultura, religia. Wiek XXI niesie za sobą wiele przeobrażeń, na które największy wpływ ma proces globalizacji, który postrzegany jest jako zespół sprzężeń między ładami: ekonomicznym, prawnym, technicznym, moralnym, naukowym, artystycznym, których celem jest dążenie do ujednolicenia podstaw życia społeczno ekonomicznego i politycznego świata. Globalizacja oznacza także sytuację łączenia się przestrzennego państw, wymuszona koniecznością, a jej następstwem staje się stapianie gospodarek narodowych w jedną funkcjonalną całość. W większości opinii uważana jest za nieodwracalny proces, a na jej korzyść przemawia postęp technologiczny, cywilizacyjny, informacyjny, gospodarczy, liberalizacja światowego handlu i otwarcie granic. Dla oponentów wiąże się natomiast z powszechnym ujednoliceniem, masowością, procesem internacjonalizacji, kryzysami ekonomicznymi, społecznymi, zwiększeniem dysproporcji między bogatymi i biednymi.

17 Migracje a proces globalizacji Dysproporcje ekonomiczne, technologiczne, degradacja środowiska naturalnego, migracje i związane z nimi konflikty rasowe i etniczne to tylko niektóre kwestie wynikające z globalizacji i stanowiące problem dla utrzymania systemu bezpieczeństwa w XXI w. Jednym z widocznych przejawów i efektów globalizacji jest poszerzająca się swoboda międzynarodowego ruchu towarowego i osobowego. Obniżenie kosztów przewozu towarów, przepływu informacji i podróżowania zaowocowało nasileniem tego ruchu. W jego wyniku dystans geograficzny jak i granice państwowe przestały odgrywać taką rolę jak w przeszłości. Spowodowało to gwałtowny wzrost procesów migracyjnych. Jednakże transformacja komunikacyjna i wynikające z niej zjawisko migracji, bezpośrednio przekłada się na poziom stabilności poszczególnych państw, jak i bezpieczeństwa w wymiarze globalnym.

18 Negatywne skutki migracji dla bezpieczeństwa Zanik tożsamości narodowej zjawisko migracji przekłada się na osłabienie tradycji, zwyczajów lokalnych, osłabienie niezależności poszczególnych krajów. Czynnikiem, który potęguje ten proces jest współczesna nazbyt liberalna polityka asymilacyjna (przyznawanie kart stałego pobytu, obywatelstwa osobom niezasymilowanym generuje konflikty o charakterze rasowym i etnicznym). Pojawiają się getta etniczne obce enklawy, co doprowadza do napięć i zmniejsza poczucie bezpieczeństwa rodzimej ludności we własnym państwie. Ponadto ogólnoświatowa unifikacja przemieszana z międzynarodową migracją prowadzi do ujednolicenia i macdonaldyzacji świata, co niszczy poczucie odrębności i wyjątkowości poszczególnych narodów i ich kultur. W efekcie pojawia się trudność w wyznaczaniu granic poszczególnych cywilizacji i narodowych tożsamości. Współczesne państwo narodowe zaczyna charakteryzować się brakiem równowagi wewnętrznej (agresywne zachowania mniejszości etnicznych), konfliktem między uniwersalizmem praw człowieka a prawami i powinnościami obywatelskimi.

19 Negatywne skutki migracji dla bezpieczeństwa Zagrożenia ekonomiczne zjawisko masowej migracji ekonomicznej niesie za sobą ryzyko: utraty wykwalifikowanej siły roboczej, a co z tym idzie spadku jakości podstawowych usług, utraty ludności o bogatym potencjale rozwojowym (drenaż mózgów), starzenia się społeczeństwa (zmniejszenie potencjału demograficznego), zmniejszenia wzrostu gospodarczego i wydajności pracy w wyniku odpływu specjalistów, spadku wpływów podatkowych w kraju wysyłającym emigrantów (niższa stopa zwrotu z inwestycji w publiczną edukację), umocnienia się gospodarki opartej na przesyłanych z zagranicy pieniądzach załamania gospodarczego z chwilą ustania tych transferów, utrwalenia peryferyjności kraju w międzynarodowym ładzie gospodarczym. Dla krajów przyjmujących migrantów pozytywne skutki procesu migracji dla ich bezpieczeństwa niesie poprawa rozwoju gospodarczego, pozyskanie wykwalifikowanych pracowników, odmłodzenie społeczeństwa (przyrost naturalny), pozyskanie taniej siły roboczej, wzrost produkcji i konsumpcji.

20 Negatywne skutki migracji dla bezpieczeństwa Zagrożenia cywilizacyjno - kulturowe unifikacja, której elementem jest międzynarodowa migracja stwarza problem zagwarantowania przez państwo bezpieczeństwa kulturowo cywilizacyjnego swoim obywatelom. Masowe procesy migracyjne stwarzają zagrożenia dla kultury narodowej, gdyż są równoznaczne z procesem zderzania się odmiennych kultur, tożsamości. Napływ do kraju dużej ilości imigrantów i wzrost ich demograficznego potencjału w obrębie państwa przyjmującego generuje problem konfliktów odmiennych cywilizacyjnie identyfikacji, co stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego (zbyt częste interakcje międzycywilizacyjne). Proces ten generuje zjawisko asymetryczności konfliktu pomiędzy zorganizowanym państwem przyjmującym a mniejszością pozbawioną uznawanej reprezentacji, której główny potencjał stanowi duży przyrost naturalny i silna integracja kulturowa. Pojawia się nierozwiązany problem integracji kulturowej imigrantów niski stopień asymilacji imigrantów, jak i konieczność prowadzenia przez rząd polityki bazującej na równouprawnieniu, która promuje, ze wszystkimi tego konsekwencjami społeczeństwo wielokulturowe, co musi prowadzić do zmian tożsamości kulturowej społeczeństwa przyjmującego. Reakcja na to zjawisko jest często ksenofobia, nacjonalizm, rasizm i generalnie niechęć do obcych.

21 Negatywne skutki migracji dla bezpieczeństwa Terroryzm i transnarodowa przestępczość zorganizowana zwłaszcza po 11 września 2001 r. problem migracji zaczął być rozpatrywany w kontekście bezpieczeństwa zarówno wewnętrznego jak i międzynarodowego. Dostrzeżono wpływ migracji na zjawisko międzynarodowego terroryzmu, przestępczości zorganizowanej, handlu ludźmi, bronią, narkotykami. Tworzenie się społeczeństw imigranckich wielokulturowych tworzy dogodne warunki dla działalności grup przestępczych, terrorystycznych, ekstremistycznym, separatystycznym, a to stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego. Walka z tymi zjawiskami polega na zaostrzaniu kontroli granicznej, restrykcyjnej polityce wizowej, stosowaniu nowoczesnej technologii w dziedzinie identyfikacji tożsamości, posiadaniu profesjonalnej bazy danych, tworzeniu systemu wymiany informacji w ramach międzynarodowej współpracy. Walka z tymi zjawiskami komplikuje się w wyniku globalizacji informacji, otwartości granic (strefa Schengen), wolnego przepływu ludzi, usług, towarów, kapitału. Czynniki te sprzyjają natężeniu procesu nielegalnej migracji, co stwarza zagrożenie terrorystyczne jak i daje możliwości działania i rozwoju zorganizowanej przestępczości.

22 Nielegalna migracja jako zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa Wzrost obciążenia budżetu państwa (ulegają zwiększeniu wydatki państwowe związane z utrzymaniem nielegalnych imigrantów, ośrodków w których przebywają, służb przeciwdziałających migracji). Przenoszenie konfliktów z krajów pochodzenia imigrantów na terytorium państw przyjmujących (możliwość wykorzystania środowisk imigracyjnych jako zaplecza logistyczno finansowego dla grup rebeliantów lub terrorystów). Wzrost negatywnych zjawisk (przestępczość, prostytucja, żebractwo wywołane napływem dużych grup pozbawionych środków do życia zjawiska te wśród imigrantów występują kilkukrotnie częściej niż wśród ludności rodzimej). Pojawienie się zorganizowanych grup przestępczych (trudnią się one organizowaniem nielegalnej migracji i czerpią duże zyski z tego procederu). Nasilenie procesu kryminalizacji (nawiązywanie kontaktów ze zorganizowaną przestępczością znacznej liczby obywateli własnego państwa).

23 Nielegalna migracja jako zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego Polski Polska ze względu na swoje położenie geograficzne traktowana jest przede wszystkim jako państwo tranzytowe, a w mniejszym stopniu docelowe dla imigrantów. Wschodnia granica Polski rozgranicza dwie wielkie przestrzenie społeczne Unii Europejskiej i Wspólnoty Niepodległych Państw. Na znaczącą rolę Polski dla kształtowania procesów migracyjnych mają wpływ takie czynniki jak: długi odcinek granicy z krajami byłego ZSRR, która obecnie jest również zewnętrzną granicą UE, sąsiedztwo Niemiec i bliskość krajów skandynawskich oraz powstanie dużych skupisk ludności pochodzenia azjatyckiego w krajach byłego ZSRR chcących emigrować do Europy Zachodniej. Przez Polskę jako kraj tranzytowy biegnie wiele kanałów przerzutu nielegalnych migrantów, z których do najważniejszych należy tzw. kanał wschodni (Ostkanal), który przebiega w następujący sposób: Rosja - Litwa, Ukraina, Białoruś Polska Niemcy.

24 Nielegalna migracja jako zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego Polski Dla bezpieczeństwa Polski problem stanowi zarówno migracja nielegalna, jak i quasi legalna, polegająca na nadużywaniu oficjalnych metod wjazdu na teren państwa. Istotnym problemem jest kwestia utrudnionej identyfikacji cudzoziemców ze względu na ich podobieństwo antropomorficzne, co umożliwia wykorzystywanie tych samych dokumentów przez różne osoby. Najbardziej zagrożonym nielegalną migracją pozostaje odcinek granicy polsko ukraińskiej jak i polsko litewskiej. Najczęściej stosowane formy migracji i legalizacji pobytu to: fikcyjne małżeństwa z obywatelami RP, nadużywanie wjazdu na teren Polski pod pretekstem podejmowania nauki, pracy itp., fałszowanie stempli kontroli granicznej w celu potwierdzenia legalności okresu pobytu na terytorium UE, przedstawianie w celu legalizacji pobytu dokumentów fałszywych lub cudzych oryginalnych, wydanych przez inne państwa UE, wykorzystywanie metody na podobieństwo, przekraczanie granicy na podstawie fałszywych dokumentów

25 Opracowanie na podstawie: - Latecki M., Wpływ nielegalnej migracji na zagrożenie bezpieczeństwa państwa, ; -Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2010 r., MSWiA, Warszawa 2011; - Stańczyk Minkiewicz M., Migracje jako wyzwanie dla bezpieczeństwa w XXI wieku, [w:] Europa XXI wieku i jej wyzwania migracje, red. I. Jakimowicz Ostrowska, Gdynia 2010; -Termiński B., Wpływ migracji międzynarodowych na bezpieczeństwo państw Unii Europejskiej, ; - Wojtaszczyk K. A., Istota i dylematy bezpieczeństwa wewnętrznego, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego, nr 1/09;