DOKUMENTACJA PRAC KONSERWATORSKICH

Transkrypt

1 DOKUMENTACJA PRAC KONSERWATORSKICH GROBOWIEC KS. JÓZEFA POSTKA W MIRCU OPRACOWANIE: URSZULA KRAWCZYK KONSERWACJA DZIEŁ SZTUKI 2016

2 1. KARTA TYTUŁOWA A. IDENTYFIKACJA OBIEKTU Rodzaj: nagrobek w typie mogiła ziemna obudowana z płytą kamienną; Lokalizacja: Aleja Główna, cmentarz parafialny w Mircu; Autor: nieznany; Czas powstania: XX w.; Właściciel: Parafia św. Leonarda w Mircu. B. DANE DOTYCZĄCE KONSERWACJI Inwestor: Stowarzyszenie na Rzecz Odnowy Zabytków Parafii Świętego Leonarda w Mircu, Mirzec Stary 9, Mirzec; Instytucja prowadząca prace: Urszula Krawczyk Konserwacja Zabytków, ul. Kolejowa 4/31, Krosno; Wykonawca: mgr Urszula Krawczyk konserwator dzieł sztuki. C. DANE DOTYCZĄCE DOKUMENTACJI Opisowa:... stron formatu A4, Fotograficzna:... fotografii barwnych. D. KRÓTKI OPIS PRAC KONSERWATORSKICH Prace konserwatorskie miały na celu przywrócenie stanu pierwotnego zniszczonego pomnika nagrobnego (grobowca) ks. Józefa Postka. Zakres prac obejmował kompleksowe prace konserwatorskie przy piaskowcowej płycie z inskrypcjami oraz prace przy betonowej komorze grobowca polegające na montażu płyt z kamienia. Czas trwania prac: maj 2016 r. - sierpień 2016 r. 2. OPIS INWENTARYZACYJNY PRZED KONSERWACJĄ I JEGO INTERPRETACJA A. Opis inwentaryzacyjny obiektu przed konserwacją Przedmiotem prac konserwatorskich jest nagrobek, którego korpus zbudowany jest z betonowej komory grobowej. Drugi element stanowi płyta z piaskowca szydłowieckiego. Jest to obiekt wolnostojący, znajdujący się w głównej alei cmentarza. Dodatkowym materiałem łączącym była zaprawa cementowa stanowiąca fugę, wypełniająca przestrzeń między płytą a grobowcem. B. Opis stylistyczno ikonograficzny Pierwotne założenie grobu to najprawdopodobniej mogiła ziemna. Nie znany jest czas powstania betonowej komory. Być może wykonano ją tuż po śmierci księdza. Dopiero w 1959 roku wykonano prace naprawcze: wówczas prawdopodobnie powierzchnię

3 zaciągnięto dodatkową warstwą cementu. Na powierzchni zewnętrznej w centralnym jej punkcie widoczne jest wgłębienie. Być może celowo pozostawiono je bez wyrównywania całej powierzchni blatu wiedząc, że w tym miejscu wstawiona będzie płyta. Płyta z piaskowca szydłowieckiego stanowi informacje o zmarłym. Jest także upamiętnieniem postaci księdza przez ówczesnego proboszcza parafii Mirzec ks. Ślusarczyka oraz parafian. Płyta o wymiarach 174cm x 70cm x 10cm, posiada centralnie usytuowaną inskrypcję na wyodrębnionej, wysuniętej z tła tablicy: Ś. P. KS. JÓZEF POSTEK PROBOSZCZ W MIRCU DOBRODZIEJ KOŚCIOŁA FUNDATORZY KS. PROB. W. ŚLUSARCZYK I PARAFIA MIRZEC 1959 R. Inskrypcja wykuta wielkimi literami (majuskułą) bez szeryfów o trzech rodzajach wielkości. Na osi powyżej wykuto krzyż, za nim z prawej do lewej ku górze rozpościera się pęk liści, w dwóch górnych narożach kwiaty. Wszystkie elementy dekoracyjne są płaskorzeźbione. C. Opis inwentaryzacyjny obiektu po konserwacji Dane inwentaryzacyjne obiektu nie zmieniły się. Prace konserwatorskie miały charakter techniczno estetyczny. Wprowadzono nowy materiał w formie płyt z piaskowca o grubości 2-3 cm, którym obłożono betonowy grobowiec. Oczyszczono powierzchnię płyty z inskrypcjami, usunięto przebarwienia, pogłębiono liternictwo, uzupełniono ubytki w formie kitów scalanych kolorystycznie, wykonano fugi. 3. STAN ZACHOWANIA I PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ Zewnętrzna ekspozycja związana jest z działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych, biologicznych, chemicznych, fizycznych. Powierzchnię kamienia pokrywa warstwa mchów i porostów, brudu oraz sztucznej patyny. Widoczne są również głębokie przebarwienia struktury kamienia przez długo zalegające rośliny oraz wilgoć. Na stan obiektu

4 składają się też drobne ubytki i złuszczenia wywołane oddziaływaniem soli rozpuszczalnych w wodzie na warstwę przypowierzchniową kamienia. Struktura elementów piaskowcowych ulega degradacji, czego widoczną konsekwencją jest m.in. utrata czytelności napisów. W skutek bezpośredniego działania wody nastąpiło rozpuszczenie i wymycie materiału skalnego. Dodatkowo działanie promieni słonecznych i naprzemienne zmiany temperatur doprowadziły do osłabienia spoistości skały i dezintegracji strukturalnej. Inskrypcje prawdopodobnie pokrywała warstwa czarnej farby, widoczna w kilku miejscach pod grubymi nawarstwieniami. 4. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej, szczegółowego opisu całości obiektu i jego poszczególnych części. Dokumentacja prowadzona przez cały czas trwania prac konserwatorskich. 2. Demontaż płyty piaskowcowej oraz transport do pracowni konserwatorskiej. 3. Prace przy betonowej komorze grobowca polegające na montażu płyt z kamienia (piaskowiec) oraz ich hydrofobizacja. 4. Prace przy piaskowcowej płycie. Usunięcie luźno zalegających nawarstwień, zapraw w formie spoin (mechanicznie). 5. Dezynfekcja i dezynsekcja w celu likwidacji zarodników mikroorganizmów w postaci porostów, mchów itp. 6. Oczyszczanie powierzchni elementu kamiennego z brudu, nawarstwień biologicznych i atmosferycznych oraz sztucznej patyny metodami mechaniczno chemicznymi: metoda termopary przy wykorzystaniu wytwornicy pary; metoda hydromechaniczna (o niskim zakresie ciśnienia 0,2-2 bar) przy wykorzystaniu myjki ciśnieniowej; użycie mikropiaskarki Minipen-Mobil z odpowiednio dobranym ścierniwem. 7. Miejscowe doczyszczanie mechaniczne przy wspomaganiu związkami chemicznymi poprzedzone próbami. Usunięcie głęboko strukturalnych zaplamień kamienia wynikających z rozkładu mikrobiologicznego. 8. Odsalanie metodą swobodnej migracji soli do rozszerzonego środowiska za pomocą kompresów z ligniny topowanej pędzlem z wodą destylowaną. 9. Wzmocnienie strukturalne elementów kamiennych wybranymi preparatami przy zastosowaniu wybranej metody zależnej od chłonności obiektu (iniekcja przy użyciu strzykawek i kroplówek, powlekanie przy użyciu pędzli i rozpylaczy, kąpiel). 10. Uzupełnianie ubytków z zastosowaniem fabrycznych mas mineralnych renowacyjnych modyfikowanych pigmentami mineralnymi. Nadanie faktury odpowiedniej dla oryginału.

5 11. Uczytelnienie napisów epitafijnych poprzez uzupełnienie ubytków z zastosowaniem ww. mas mineralnych oraz pogłębienie liternictwa. 12. Wykonanie zabiegu hydrofobizacji zabezpieczającej preparatem. 13. Montaż płyty piaskowcowej na komorze grobowej. 14. Fugowanie zaprawą mineralną zawierającą wapno trasowe lub inną o podobnych właściwościach. 5. PRZEBIEG PRAC KONSERWATORSKICH Zdemontowano kamienny element nagrobka w celu przetransportowania go do pracowni. Wykonano wstępne oczyszczanie powierzchni płyty kamiennej, usuwając luźno zalegające nawarstwienia metodami mechanicznymi. Przystąpiono do wstępnej dezynfekcji i dezynsekcji. W tym celu użyto środka grzybobójczego BFA, który nanoszono wielokrotnie metodą natryskową, pozostawiając obiekt za każdym razem do całkowitego wyschnięcia. Usuwanie brudu oraz nawarstwień biologicznych i atmosferycznych wykonywano metodą mechaniczną i chemiczną. Do tego celu wykorzystano myjkę ciśnieniową, wytwornicę pary i plastikowe szczoteczki oraz mikropiaskarkę Minipen-Mobil z piaskiem kwarcowym o gradacji 0,01 mm. Do usunięcia przebarwień biologicznych stosowano 30% Perhydrol, Grunbelag firmy Remmers, kwas ortofosforowy. Następnie przeprowadzono zabieg odsalania metodą migracji soli do rozszerzonego środowiska za pomocą kompresów z ligniny topowanej pędzlem z wodą destylowaną. Wykonano wzmacnianie strukturalne. Uzupełnienia mniejszych ubytków wykonano w masach mineralnych renowacyjnych Restaurier mortel Remmers. Kity scalono kolorystycznie pigmentami mineralnymi z dodatkiem spoiwa Historic Lasur Remmers. Pogłębiono bądź zrekonstruowano nacięcia na bocznych ścianach płyty. Uczytelniono napisy epitafijne poprzez pogłębienie za pomocą dłut kamieniarskich. Po montażu powstałą szczelinę zamknięto fugą z trasem firmy Optolith Optosan TrassFuge. W trakcie prac konserwatorskich wykonano montaż płyt piaskowcowych na betonowej komorze grobowej. Całość spryskano preparatem BFA oraz zahydrofobizowano pokrywając powierzchnię preparatem Funcosil SL firmy Remmers. 6. ZALECENIA Okresowe odświeżenie powierzchni obiektu powinno odbywać się na sucho przy pomocy miękkich szczotek i pędzli. Dopuszczalne jest sezonowe spłukanie powierzchni czystą wodą po uprzednim zmieceniu kurzu. W celu zabezpieczenia płyt (zamontowanych na komorze) przed podciąganiem wody oraz przed odbijającą się ziemią w czasie deszczu, zaleca się pogłębienie gruntu wokół nagrobka na głębokość ok cm oraz wysypanie powierzchni ziemi żwirkiem.