ZABYTKI KAMIENNE I METALOWE, ICH NISZCZENIE I KONSERWACJA PROFILAKTYCZNA POD REDAKCJ WIES AWA DOMOS OWSKIEGO

Transkrypt

1 ZABYTKI KAMIENNE I METALOWE, ICH NISZCZENIE I KONSERWACJA PROFILAKTYCZNA POD REDAKCJ WIES AWA DOMOS OWSKIEGO

2 Spis tre ci Wstęp Część pierwsza Zabytki kamienne Rozdział 1 Rodzaje kamieni naturalnych, ich właściwości oraz odporność na działanie czynników niszczących Skały magmowe Skały osadowe Brekcje i konglomeraty Piaskowce Wapienie Skały metamorficzne (przeobrażone) Rozdział 2 Rodzaje kamieni sztucznych, właściwości oraz odporność na działanie czynników niszczących Spoiwa i kamienie gipsowe Historia Skład Wiązanie spoiw gipsowych i ich właściwości Spoiwa i kamienie wapienne Spoiwa i kamienie cementowe Kamienie cementowo-wapienne Ceramika Przyczyny niszczenia ceramiki Niszczenie wynikające z właściwości materiałów Niszczenie spowodowane czynnikami zewnętrznymi... 85

3 6 Spis treści Rozdział 3 Czynniki niszczące kamienie Woda Gazy atmosferyczne i zanieczyszczenia powietrza Sole rozpuszczalne w wodzie Zmiany temperatury Czynniki mechaniczne Korodujące elementy metalowe Czynniki biologiczne Drobnoustroje heterotroficzne Bakterie i grzyby Drobnoustroje autotroficzne Bakterie siarkowe Mechanizm niszczenia Bakterie nitryfikacyjne Glony Porosty Roślinność Rozdział 4 Patyna mechanizm jej powstawania i właściwości Rozdział 5 Badania poprzedzające profilaktyczną konserwację kamiennych obiektów zabytkowych Ocena stanu zachowania obiektów zabytkowych Badania wizualne Nieniszczące badania aparaturowe Metoda termowizyjna Metody radiologiczne Badanie obecności pierwotnych i wtórnych warstw barwnych (polichromii) Określenie wtórnych zabiegów konserwatorskich Badania ustalające przyczyny niszczenia kamieni Zawilgocenie kamieni metodyka badań Metoda suszarkowo-wagowa Metoda karbidowa

4 Spis treści Metody nieniszczące Składniki kamieni, ich struktura, tekstura i stopień zwietrzenia badania petrograficzne Patyna i nawarstwienia ich identyfikacja Sole rozpuszczalne w wodzie metodyka badań Pobieranie próbek do badań Pobieranie wykwitów soli Pobieranie soli z wykorzystaniem ich migracji do okładu Pobieranie próbek zasolonych kamieni Ekstrakcja soli z próbek kamieni Określenie zawartości soli w kamieniu Metoda wagowa Metoda kondutometryczna Jakościowa analiza soli Badanie właściwości fizycznych i mechanicznych kamieni Gęstość właściwa i pozorna Nasiąkliwość Właściwości kapilarne Szybkość wnikania kropel wody Szybkość kapilarnego podciągania cieczy Określanie wytrzymałości mechanicznej kamieni Metody niszczące Metody nieniszczące Badanie zapraw i sztucznych kamieni Rozdział 6 Metody profilaktycznej konserwacji kamiennych obiektów zabytkowych Wstępne zabiegi konserwatorskie Zabezpieczanie polichromii Wzmacnianie warstw barwnych Przyklejanie warstw barwnych Zabezpieczanie warstw barwnych Usuwanie nawarstwień powierzchniowych Metody mechaniczne Przekuwanie

5 8 Spis treści Ścieranie Szczotkowanie Podwyższona temperatura Złuszczanie Metody fizyczne i chemiczne Rozpuszczalniki organiczne Woda Para wodna Roztwory wodne soli Alkalia Kwasy Metoda ultradźwiękowa Metoda laserowa Usuwanie powłok olejnych Rozpuszczalniki organiczne Alkalia Usuwanie plam żelazistych Przyczyny powstawania Zasady usuwania Sposoby usuwania Przekształcenie związków barwnych żelaza w bezbarwne Maskowanie plam barwnych patynowanie Odsalanie kamieni Problemy związane z odsalaniem Rodzaje okładów odsalających Metody odsalania Migracja soli do rozszerzonego środowiska Swobodna migracja Wymuszona migracja Odsalanie na drodze dyfuzji Kąpiel statyczna Kąpiel dynamiczna Odsalanie w stałym polu elektrycznym Tynki odsalające Ograniczenie procesu krystalizacji soli Przeprowadzanie siarczanów w postać nierozpuszczalną 375

6 Spis treści Ograniczenie swobodnej krystalizacji i migracji soli Niszczenie organizmów żywych Zapobieganie rozwojowi Zwalczanie środkami chemicznymi Usuwanie plam po grzybach Zabezpieczanie przed niszczącym działaniem wody gruntowej Osuszanie i stabilizacja gruntu Drenowanie poziome Drenowanie pionowe Elektrodrenaż Cebertyzacja Zapobieganie kapilarnemu wznoszeniu się wody Izolacja pozioma i pionowa Izolacje elektroosmotyczne Izolacje oparte na metodach chemicznych Osuszanie murów przed wprowadzeniem środków do uzyskania bariery Nasycanie preparatami impregnującymi Materiały stosowane do barier przeciwkapilarnych Iniekcja mikrokrystaliczna Inne metody ochrony przed zawilgoceniem Metoda magnetokinetyczna Suszenie metodą Knappena Spoinowanie murów porowatymi zaprawami Problemy związane ze schnięciem kamieni nad izolacją Hydrofobizacja kamieni Cel hydrofobizacji Zjawiska powierzchniowe Napięcie powierzchniowe cieczy Zwilżanie ciał stałych przez ciecze Skrajny kąt zwilżania Kapilarne wznoszenie się cieczy Substancje hydrofobowe Mydła Woski Naturalne

7 10 Spis treści Syntetyczne Żywice sztuczne Związki krzemoorganiczne silikony Podstawowe organiczne związki krzemu Otrzymywanie polisiloksanów Związki krzemu w profilaktycznej konserwacji kamieni porowatych Organiczne związki krzemu o właściwościach hydrofilnych Organiczne związki krzemu o właściwościach hydrofobowych Właściwości hydrofobowe powłok siloksanowych Hydrofobizacja kamieni silikonami Nowa metoda strukturalnej hydrofobizacji kamieni Zabezpieczenie marmurów i alabastrów Zabezpieczanie kamieni przed gazami atmosferycznymi

8 Spis treści 11 Część druga Zabytki metalowe Rozdział 1 Metale występujące w elementach architektonicznych, ich właściwości i odporność na działanie czynników niszczących Aluminium Cyna Cynk Miedź i jej stopy Ołów Srebro Złoto Żelazo Rozdział 2 Metody profilaktycznej konserwacja metali Usuwanie produktów korozji Metody mechaniczne Metoda termiczna Ultradźwięki Działanie chemiczne Redukcja elektrochemiczna Zabezpieczanie antykorozyjne Powłoki metalowe Powłoki nieorganiczne niemetalowe Powłoki organiczne Literatura Indeks