Niestety, nie wszystkie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają zastosowanie do podatku od spadków i darowizn, a właściwie większość - nie ma.

Transkrypt

1 Niestety, nie wszystkie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają zastosowanie do podatku od spadków i darowizn, a właściwie większość - nie ma. W ostatnich latach z powodu migracji ludności obywatele Unii Europejskiej mają krewnych oraz majątek zlokalizowany w różnych państwach członkowskich Wspólnoty. Co do zasady, otrzymując zagraniczny spadek, można być objętym podatkiem w dwóch krajach. Niestety, nie wszystkie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają zastosowanie do podatku od spadków i darowizn, a właściwie większość - nie ma. Okazuje się, że kwestia transgranicznego podatku od spadków staje się coraz większym problemem dla obywateli UE. Na ogół prawo krajowe każdego z państw odbiega od regulacji innego państwa, co m.in. dotyczy prawa spadkowego. Obowiązujące obecnie przepisy często utrudniają obywatelom państw członkowskich UE korzystanie w pełni z prawa do swobodnego przemieszczania się i działania ponad granicami w ramach rynku wewnętrznego. Podstawowe różnice występują choćby w zakresie dziedziczenia ustawowego, a dotyczą m.in. kręgu spadkobierców ustawowych i porządku ich dziedziczenia. W różny sposób w poszczególnych państwach UE unormowana jest ochrona rodziny spadkodawcy, niektóre systemy prawne posługują się systemem rezerwy, podczas gdy inne systemem zachowku; różne są także zasady dotyczące wydziedziczenia. To tylko nieliczne z różnic; wszystko to powoduje, iż dostosowanie zasad prawa spadkowego do jednego wzorca jest procesem bardzo trudnym. Przepisy takie mogą również stanowić utrudnienie dla transferu małych firm po śmierci właścicieli. Kończą się ogłoszone przez Komisję Europejską konsultacje w sprawie możliwych podejść do rozwiązania problemów związanych z transgranicznym opodatkowaniem spadków w Unii Europejskiej. Okres konsultacji trwał w okresie od do Celem takiego działania jest pozyskanie przez Komisję wiedzy wszystkich zainteresowanych stron w kwestii 1 / 8

2 transgranicznego podatku od spadków. Problem ten dotyczy poszczególnych obywateli, przedsiębiorstw, państw członkowskich, organów podatkowych, międzyrządowych i pozarządowych organizacji biznesowych, organizacji akademickich i praktyków podatkowych. Te właśnie grupy zostały poproszone przez Komisję Europejską o przedstawienie swoich poglądów w tej sprawie. Efektem tych działań ma być podanie przez Komisję Europejską konkretnych propozycji - co powinno zmienić się w opodatkowaniu spadków w ramach UE. Dlaczego Komisja Europejska zdecydowała się na podjęcie tego tematu? Przed 2003 rokiem Europejski Trybunał Sprawiedliwości UE nie miał powodów do badania, czy zasady podatku od spadków państw członkowskich są zgodne z unijnymi zasadami Traktatu UE. Jednakże od tego czasu ETS orzekał w ośmiu sprawach dotyczących podatku od spadków w trybie prejudycjalnym, zgłaszanym przez sądy krajowe państw członkowskich. Jednocześnie Komisja Europejska otrzymuje coraz więcej skarg dotyczących problemów z transgranicznym opodatkowaniem spadków. W dokumencie przedstawionym do publicznych konsultacji podano najistotniejsze problemy, które pojawiają się w ponadgranicznym opodatkowaniu spadków w ramach UE. Z badań Komisji wynika, że do tej pory obywatele i przedsiębiorstwa mogą zmierzyć się z dwoma rodzajami problemów: - po pierwsze, mogą być narażeni na dyskryminację w państwach członkowskich w sytuacjach dziedziczenia transgranicznego. Jest to kwestia rozbieżności między wewnętrznymi 2 / 8

3 przepisami regulującymi opodatkowanie spadków w 27 państwach członkowskich. Należy podkreślić, iż większość państw członkowskich nakłada podatek od spadków lub od majątku, którym opodatkowywani są odpowiednio spadkodawcy lub majątek spadkodawcy. Jednakże w części z tych państw pobierany jest podatek od spadków, a w części podatek od nieruchomości. Przykładowo w Danii nakładane są jednocześnie oba te podatki. Istnieje również grupa państw członkowskich, w których nie pobiera się podatku od spadku ani od nieruchomości; - po drugie, istnieje ryzyko podwójnego lub nawet wielokrotnego opodatkowania jednego spadku przez kilka państw członkowskich, które w przypadku braku odpowiednich mechanizmów ulg podatkowych może prowadzić do zbyt wysokiego odsetka opodatkowania. W świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, za naruszenie zasady swobodnego przepływu kapitału w kontekście prawa spadkowego należy uznać sytuacje, gdy przepisy te: - przewidują odmienne zasady wyceny aktywów, które są częścią spadku, w zależności od miejsca, w którym znajdują się te aktywa; - ograniczają możliwość odliczenia długów/zobowiązań od aktywów, które są częścią spadku nierezydentów; - przewidują niższe ulgi podatkowe w odniesieniu do nierezydentów. Powyższa lista nie jest wyczerpująca i stanowi przykłady, które były badane przez Trybunał Sprawiedliwości i stanowią podstawę do wszczęcia dyskusji. Należy wskazać, iż różnice w wewnętrznych przepisach poszczególnych państw UE utrudniają swobodny przepływ kapitału. W tym zakresie znaczne różnice w prawie cywilnym i podatkowym państw członkowskich w dziedzinie spadków mogą potencjalnie prowadzić do podwójnego, a nawet kilkukrotnego opodatkowania w kilku państwach członkowskich w przypadku spadków transgranicznych. Większość państw członkowskich UE nakłada podatki po śmierci danej osoby. Niektóre państwa członkowskie stosują podatek od spadkobierców, podczas gdy inne - podatek na bazie 3 / 8

4 majątku. Podwójnie opodatkowanie może również wynikać z faktu, że państwa członkowskie stosują różne metody wyceny. Aby przeanalizować dogłębniej problem i jego skutki finansowe, Komisja poza publiczną konsultacją rozpoczęła w grudniu 2009 roku zewnętrzne badanie, które ma na celu dostarczyć więcej informacji o: - zgodności ustawodawstwa państw członkowskich podatku od spadków z prawem UE; - dokładnym zakresie problemów podwójnego opodatkowania spadków w UE; - wszelkich problemach związanych z podatkiem od spadków przeniesienia działalności w przypadku śmierci właściciela małych i średnich przedsiębiorstw, - możliwych rozwiązaniach mających na celu rozsztrzygnięcie problemu podwójnego opodatkowania spadków. Końcowe badania będą publikowane na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Podatków i Unii Celnej w Komisji Europejskiej: ( ) Zielona Księga 4 / 8

5 Nie jest to pierwsze działanie w kierunku ujednolicenia prawa spadkowego. Pierwsza inicjatywa Komisji Wspólnot Europejskich została uzewnętrzniona w 2005 r. w tzw. Zielonej Księdze dotyczącej dziedziczenia ustawowego i testamentów. Uwagi zawarte w Zielonej Księdze związane były przede wszystkim z kwestią transgranicznego dziedziczenia. W dokumencie tym Komisja sformułowała trzydzieści dziewięć pytań skierowanych do osób potencjalnie zainteresowanych tą problematyką. Efektem tych konsultacji miało być przygotowanie i wdrożenia jednego europejskiego aktu normatywnego regulującego problematykę dziedziczenia; jednakże do tego nie doszło. W tym roku Komisja ponownie porusza ten problem - miejmy nadzieję, że efektem tych konsultacji będzie faktyczne powstanie aktu regulującego transgranicznie prawo spadkowe. W opinii wielu ekspertów droga do tego aktu wiedzie w pierwszej kolejności przez ujednolicenie zasad kolizyjnych, do czego niewątpliwie przyczyniła się Zielona Księga. Możliwe podejście Zainteresowane strony mogą zaproponować rozwiązania do wyżej wymienionych rzeczywistych lub potencjalnych problemów związanych z transgranicznym podatkiem od spadków. 5 / 8

6 W dokumencie przedstawionym przez Komisję sugerowano następujące propozycje rozwiązań: 1. sporządzenie wytycznych w sprawie interpretacji europejskiego prawa postępowania w sprawie zniesienia dyskryminacji ustawodawstwa Państw Członkowskich, które stosują podatek od spadków; 2. przyjęcie mechanizmów w celu wyeliminowania podwójnego opodatkowania spadków: - utworzenie pełnej sieci dwustronnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, lub - ustalenie zasad podatku od spadków w ramach dwustronnych umów z podatku dochodowego, lub - przyjęcie krajowych mechanizmów eliminowania podwójnego opodatkowania w sytuacjach transgranicznych. W tym zakresie konieczne również będzie dostosowanie Konwencji Modelowej OECD do podatku od spadków i nieruchomości. Konwencja ta nie była aktualizowana od roku 1982, zatem jeśli miałaby być wykorzystana jako podstawa do umów dwustronnych, powinna zostać zweryfikowania i dostosowana. Jak na tym tle wypada Polska? Zasady opodatkowania spadków otrzymywanych przez osoby fizyczne reguluje ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej: USiD). Natomiast w przypadku spadków i darowizn otrzymywanych przez osoby prawne zastosowanie znajdzie ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. 6 / 8

7 Zgodnie z art. 2 USiD nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zatem jeżeli osoba będąca obywatelem polskim lub mająca miejsce stałego pobytu w Polsce otrzymuje spadek z zagranicy, podlega on opodatkowaniu w Polsce, na takich samych zasadach, jak spadek otrzymany w kraju. Jednocześnie wszystkie ustawowe zwolnienia od tego podatku będą miały takie samo zastosowanie do spadków krajowych, jak i zagranicznych. Należy wskazać, iż na podstawie art. 7 USiD podatnik może potraktować podatek zagraniczny jako jeden z ciężarów obciążających spadek, a zatem odliczyć go od podstawy opodatkowania, jednakże odliczenie takie nie spowoduje całkowitego zlikwidowania podwójnego opodatkowania, ale jedynie ograniczy jego wysokość. Podkreślenia wymaga fakt, iż majątek położony za granicą w wielu przypadkach będzie podlegać wyższemu opodatkowaniu niż nabywany w tej formie majątek znajdujący się w Polsce. Przykładowo w sytuacji, gdy zagraniczny spadek będzie podlegał opodatkowaniu w państwie, gdzie nastąpiło tzw. otwarcie spadku lub gdzie jest położony majątek, to będzie podlegał opodatkowaniu w Polsce na podstawie art. 2 USiD. Niestety, międzynarodowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dochodu i majątku - co do zasady - nie są stosowane do opodatkowania spadków i darowizn. Zatem nie będzie prawnych możliwości uniknięcia podwójnego opodatkowania takiego spadku. 7 / 8

8 Podsumowanie Mamy do czynienia z nierównością przepisów na terytorium Wspólnoty Europejskiej. Majątek wchodzący w skład spadku może zostać opodatkowany w więcej niż jednym państwie członkowskim i to na różnym poziomie. Podstawą ujednolicenie prawa spadkowego na terytorium UE powinno być zharmonizowanie wewnętrznych przepisów prawa majątkowego w poszczególnych krajach oraz zunifikowanie zapisów w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. Harmonizacja prawa powinna opierać się o dostosowanie norm prawa wewnętrznego kraju członkowskiego tak, aby były zgodne i nie stały w kolizji z normami prawa wspólnotowego. 8 / 8