PODRĘCZNIK ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI

Transkrypt

1 Załącznik nr 8 PODRĘCZNIK ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI INNOWACYJNA METODA I NARZĘDZIA PRACY WYCHOWAWCZEJ ABC TUTORINGU w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1

2 Spis treści CO TO JEST TUTORING?... 3 CZEMU SŁUŻY TUTORING?... 4 TUTORING W PROGRAMIE... 5 CELE TUTORINGU... 6 MODEL PRACY TUTORINGOWEJ... 6 COACHING W PRACY TUTORA... 7 KLUCZOWE UMIEJĘTNOŚCI TUTORA-COACHA... 8 BUDOWANIE ZAUFANIA... 8 UWAŻNE SŁUCHANIE... 8 OBSERWACJA ELIMINOWANIE UPRZEDZEO UMIEJĘTNOŚD ZADAWANIA PYTAO NARZĘDZIA PRACY TUTORA-COACHA MODEL ROZMOWY COACHINGOWEJ TECHNIKA WYZNACZANIE CELÓW POKARM FEEDBACK SWOT LITERATURA w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2

3 CO TO JEST TUTORING? Tutoring to innowacyjna metoda dydaktyczno-wychowawcza, szczególnie skuteczna jeśli chodzi o rozwijanie potencjału młodzieży oraz motywowanie jej do samodzielnej pracy. Polega ona na regularnych, indywidualnych spotkaniach tutora z podopiecznym, w ramach których pracują oni wspólnie nad rozwojem potencjału młodej osoby. Tutoring daje to, czego zwykle nie mogą zapewnid masowe systemy edukacji i wychowania: uważnośd na konkretnego wychowanka i możliwośd dostosowania ścieżki rozwoju do jego specyficznej sytuacji. Tutoring jest również znakomitą metodą służącą rozwojowi talentów i mocnych stron. Pierwotnie tutoring był praktykowaną w znanych uczelniach brytyjskich (Oxford, Cambridge) metodą pracy akademickiej profesora ze studentem, gdzie ten pierwszy pomaga temu drugiego zaplanowad rozwój, a następnie wspiera i czuwa nad realizacją planów. Metoda tutoringu zaczęła byd również wykorzystywana w środowiskach nie-akademickich, w organizacjach pozarządowych czy w szkołach na różnych etapach edukacji. Krajowe doświadczenia w zakresie wykorzystania tutoringu pochodzą głównie ze środowisk edukacyjnych różnych szczebli od szkół podstawowych po uczelnie wyższe. Tutoring w Polsce promowany jest jako innowacyjna i skuteczna metoda pracy nauczyciela z uczniem/wykładowcy ze studentem. Jeśli ktoś chce nauczad Johna matematyki, musi znad matematykę i Johna. Staroangielskie przysłowie Tutor to ktoś, kto pracuje w relacji jeden na jeden. Tutor (z łaciny opiekun) potrafi pokierowad integralnym rozwojem młodego człowieka, trafnie rozpoznad jego potencjał, wspólnie wyznaczyd ścieżkę rozwoju naukowego, osobistego i społecznego, uważnie podchodzid do wyników jego prac, zmotywowad do długotrwałej współpracy i znajdowad w niej obopólną radośd. 1 1 Kolegium Tutorów, Strefa Wiedzy, w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 3

4 CZEMU SŁUŻY TUTORING? Celem ogólnym tutoringu (szkolnego) jest wspieranie podopiecznego (ucznia) w rozwoju, prowadzenie go do mądrości i dojrzałości. Cele szczegółowe tutoringu to: lepsze poznanie samego siebie, rozpoznanie własnych talentów, uzdolnieo, mocnych stron i praca na nich, kształtowanie umiejętności planowania własnego rozwoju (edukacyjnego, zawodowego i życiowego), nawiązywanie i pogłębianie relacji społecznych w szkole i poza nią. Aby zrealizowad te cele potrzeba na to czasu, uwagi i regularności między innymi tymi cechami tutoring wyróżnia się spośród innych metod edukacyjnych. Tutoring pomaga łączyd proces dydaktyczny z procesem wychowawczym dzięki temu, że oferuje czas i miejsce na to, aby podopieczny mógł porozmawiad nie tylko o swoich sukcesach, ale i problemach w szkole, o swoich planach i marzeniach na przyszłośd. JAK TUTORING JEST REALIZOWANY? Istotą tutoringu są indywidualne spotkania, tzw. tutoriale, odbywające się co najmniej raz w miesiącu (od 15 do 45 min.). Rozmowy z wychowankiem mogą mied miejsce na terenie placówki lub poza nią, w ściśle określonym czasie. Tutoring realizowany w obecnie w polskich szkołach zakłada cztery etapy współpracy: I. Poznanie podopiecznego (jego talentów, mocnych i słabych stron, preferowanych stylów uczenia się, wartości, planów życiowych), II. III. Wspólne wyznaczenie celów edukacyjnych w osiągnięciu których pomocny może byd tutor i zaplanowanie działao zmierzających do ich osiągnięcia, Realizację przyjętego planu współpracy, IV. Podsumowanie efektów współpracy tutorskiej. 2 2 Kolegium Tutorów, Strefa w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 4

5 TUTORING W PROGRAMIE Tutoring w Podręczniku Świat dobre przyszłości jest autorską i innowacyjną metodą wsparcia wychowanków domów dziecka, którzy ukooczyli 15 rok życia. W rolę tutorów wcielają się wychowawcy placówek którzy, inaczej niż ma to miejsce w obecnym systemie, pracują z podopiecznym indywidualnie. Model pracy indywidualnej tutora oraz wychowanka jest inny od tych stosowanych przez szkoły czy uczelnie wyższe. Tutoring w placówkach domów dziecka opiera się bowiem na wykorzystaniu narzędzi coachingowych oraz narzędzi doradztwa zawodowego w celu skutecznego usamodzielniania się wychowanka. w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5

6 CELE TUTORINGU Tutoring oraz mentoring zaplanowany w ramach Programu służą realizacji jednego celu wszechstronnego wsparcia młodego człowieka w drodze do jego skutecznego usamodzielnienia się. Cel pracy jest wspólny dla tutorów i mentorów, ale same metody wsparcia różnią zasadniczo modelem relacji z wychowankiem oraz sposobach oddziaływania. Wspólne cele szczegółowe, jakie równocześnie będą realizowali tutorzy i mentorzy to: I. Rozwój kompetencji osobistych wychowanka (kompetencja intrapersonalne), w tym szczególnie samoświadomośd, samoregulacja oraz motywacja wewnętrzna. II. Rozwój kompetencji społecznych wychowanka (kompetencje interpersonalne), w tym empatia, rozpoznawanie sytuacji społecznych oraz sieci powiązao, bezkolizyjne utrzymywanie kontaktów z innymi oraz wykorzystywanie tych umiejętności dla przewodzenia, negocjowania i łagodzenia sporów, współpracy i pracy zespołowej. III. Diagnoza i rozwój kompetencji zawodowych wychowanka (obszar doradztwa zawodowego), w tym analiza predyspozycji zawodowych oraz ich rozwój służący wyborze właściwej ścieżki kariery zawodowej. MODEL PRACY TUTORINGOWEJ Tutorzy prowadzą indywidualne sesje z wychowankami minimum 2 godziny na tydzieo. Dni spotkao powinny byd stałe, ustalane z góry (np. każdy pierwszy wtorek tygodnia) lub uzgadniane z sesji na sesję. Miejsce spotkao Tutor uzgadnia z dyrektorem swojej placówki. W trakcie sesji powinien byd zachowany pełny komfort oraz ciągłośd pracy. Tutor powinien również porozumied się innymi wychowawcami placówki, którzy w tym sesji zaopiekują się pozostałymi dziedmi i młodzieżą z grupy Tutora. W trakcie sesji tutorzy korzystają z zestawu narzędzi zebranych w Scenariuszach sesji dla Tutorów. Między sesjami wychowankowie mogą otrzymywad różne zadania od Tutorów, które wspierad będą zastosowanie szerzonej wiedzy, umiejętności oraz postaw praktyce. w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 6

7 COACHING W PRACY TUTORA Termin coach pochodzi od średniowiecznego angielskiego słowa coche oznaczającego powóz. W rzeczywistości słowo to nadal posiada takie znaczenie - jest to inaczej mówiąc wehikuł przenoszący grupę ludzi z danego punktu wyjścia do miejsca przeznaczenia. Pojęcie coachingu w sensie edukacyjnym wywodzi się z koncepcji, że nauczyciel nie inaczej tylko transportuje - studenta przez egzaminy. Najczęstszym jednak rozumieniem tego słowa jest osoba (coach ) zajmująca się trenowaniem zawodników i układaniem strategii dla zespołów sportowych. W ciągu ostatnich kilku lat coaching znalazł zastosowanie z takim samym powodzeniem jak w sporcie, również w innych dziedzinach. Obecnośd coachów w biznesie, ale również i w prywatnym życiu ludzi, stała się wręcz oczywista. Szerokie zastosowanie tego podejścia jest opisane w książce Timothy Gallevey'a -The Inner Game of Tenis- wydanej w latach '70. Mimo, że Gallevey był coachem tenisa, stosował pomysły mające swe źródło w sporcie w znacznie szerszym zakresie tak, że znajdowały one uniwersalne odniesienia. Gallevey podtrzymał najlepszy aspekt coachingu sportowego: pomoc w osiąganiu najlepszych rezultatów nie używając ocen i osądów. Jego koncepcja zakłada, iż prawdziwymi przeciwnikami nie są sportowi współzawodnicy, ale własne ograniczenia i słabości. Gra wewnętrzna polega na przezwyciężeniu nawyków umysłowych, które powstrzymują osiąganie najlepszych rezultatów. W ogólnym ujęciu coaching jest procesem pomagania ludziom i zespołom w wykonywaniu zadao w możliwie skuteczny sposób. Obejmuje on wydobywanie mocnych stron ludzi, pomaganie w omijaniu wewnętrznych barier i ograniczeo w celu osiągnięcia osobistej doskonałości oraz ułatwienie im bardziej efektywnego funkcjonowania w zespole. 3 Coaching koncentruje się na definiowaniu i osiąganiu konkretnych celów nie na rozwiązywaniu problemów jak to ma miejsce w terapii czy poradnictwie. 3 R. Dilts, Od przewodnika do inspiratora, Warszaw 2006 w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 7

8 KLUCZOWE UMIEJĘTNOŚCI TUTORA-COACHA Jako tutor pracujący metodami coacha powinieneś posiadad kilka niezbędnych umiejętności, które pomogą Ci odnosid sukcesy w tej roli. Są to przede wszystkim tzw. umiejętności miękkie, jak np.: umiejętnośd budowania relacji, wysoki stopieo komunikatywności, umiejętnośd zadawania pytao, udzielania informacji zwrotnych, ale też bycie otwartym na otrzymywanie informacji zwrotnej, umiejętnośd aktywnego słuchania, wpływania na innych i motywowania. Ważną kompetencją tutora-coacha jest umiejętnośd obserwowania i myślenia analitycznego, która pozwala trafnie interpretowad zaistniałe sytuacje. Ustawiczne samokształcenie jest niezbędnym warunkiem tego, abyś mógł uczyd innych. BUDOWANIE ZAUFANIA Podstawą nawiązania odpowiedniej relacji w tutoringu jest zdobycie wzajemnego zaufania oraz szacunku. Podopieczny powinien czud się swobodnie podczas rozmowy z tutorem, ponieważ tylko wtedy będzie w stanie szczerze mówid o swoich trudnościach i przeżyciach. Tutor natomiast powinien byd prawdziwie zainteresowany wypowiedziami mówiącego oraz wykazywad chęd i gotowośd do udzielenia mu odpowiedniej pomocy. Relacja w tutoringu nie jest partnerska, jak to miejsce w coachingu, niemniej tutorowi nie wolno przejawiad wyższości, krytykowad mówiącego ani manifestowad swojej wiedzy. Tylko przyjazne nastawienie, wyrozumiałośd, unikanie osądzania oraz troska sprowokują podopiecznego do głębszych przemyśleo i konstruktywnych wniosków, które doprowadzą do podjęcia odpowiednich działao. UWAŻNE SŁUCHANIE Pierwszym krokiem na drodze do skutecznej komunikacji jest umiejętnośd słuchania. Podobnie jak każda inna zdolnośd wymaga ona ciężkiej pracy oraz samodyscypliny. Większośd z nas wypowiada się w tempie ok. 125 słów na minutę. Myślenie natomiast odbywa się czterokrotnie szybciej, co oznacza, że słuchając innych mamy więcej czasu i w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 8

9 dlatego też, dośd często dekoncentrujemy się podczas rozmowy. Zapewne każdy przeżył taką sytuację, kiedy to słuchając czyjejś wypowiedzi, chwilowo wyłączył się, po czym nagle powrócił i prosił rozmówcę o powtórzenie części wypowiedzi. Zazwyczaj w takich sytuacjach czujemy się skrępowani i obawiamy się, aby osoba mówiąca nie poczuła się urażona naszym brakiem zaangażowania i zainteresowania rozmową. Dlatego też, warto postarad się szybkośd myślenia wykorzystad z pożytkiem dla nas. W wolnym czasie możemy sprawdzad rozumienie przekazu, podsumowywad to, co zostało powiedziane oraz w razie potrzeby sformułowad dodatkowe pytania. Tutoring w dużej mierze opiera się na poznawaniu potrzeb podopiecznego, jego pomysłów oraz uczud, dlatego tak ważna jest umiejętnośd koncentrowania się na jego wypowiedziach, bardzo często przez długi czas. Brak tej zdolności może spowodowad, że nie będziemy w stanie wychwycid wszystkich aspektów, które zostały wypowiedziane, co jednocześnie będzie miało negatywny wpływ na jakośd naszych relacji z wychowankiem. W związku z tym należy nauczyd się czytad między wierszami, np., jeśli rozmówca mówi głównym powodem jest... może to oznaczad, że istnieją inne powody. Tylko aktywne słuchanie umożliwi wychwycenie tego, co nie zostało wypowiedziane. Niezwykle istotny jest również sam sposób udzielania odpowiedzi czy zadawania pytao. Na przykład ton głosu może stanowid nawet 1/3 przekazu. Wnikliwy słuchacz powinien zwracad uwagę na akcentowanie słów, płynnośd wypowiedzi lub jej brak, a także emocje ujawniane przez język. Jako dobry słuchacz pamiętaj o: Wydawaniu dźwięków świadczących o tym, że słuchasz. Świadomości własnych emocji słuchaj uważnie nawet, jeśli się nie zgadzasz. Stosowaniu techniki ciszy poczekaj chwilę zanim odpowiesz, aby pokazad, że musisz przemyśled chwilę, co usłyszałeś. Nieuleganiu uprzedzeniom. Zachowaniu otwartego umysłu nie oceniaj innych, wstrzymaj się z pochopnym wyciąganiem wniosków. Pamiętaj o tym, że inni ludzie mogą mied inny punkt widzenia niż Ty. w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 9

10 Koncentracji na priorytetach, staraj się dotrzed do sedna wypowiedzi. Empatii wyczuwaj nastroje, obserwuj mowę ciała. O podsumowywaniu wypowiedzi, by sprawdzid czy dobrze wszystko zrozumiałeś. Aktywne słuchanie w coachingu oznacza słuchanie na tzw. 200% - słucha się wyłącznie wypowiedzi osoby mówiącej a nie własnych myśli. Tutor, pracując metodami coachingowymi musi również nauczyd się tego sposobu słuchania. OBSERWACJA Obserwowaniu poświęca się często znacznie więcej uwagi niż słuchaniu. Ten sam przedmiot pokazany kliku różnym osobom może byd opisany zupełnie inaczej przez każdą z nich. Jest to przykład na to jak wiele może byd odmiennych, a nawet sprzecznych interpretacji jednego obrazu. Dzieje się tak, ponieważ komunikaty odbierane za pośrednictwem zmysłów: wzroku i słuchu są stymulowane przez nasze osobiste pragnienia, wartości, uprzedzenia, założenia oraz oczekiwania. W związku z tym, że tutorowie bardzo często odwołują się do umiejętności obserwowania i słuchania, sami powinni je opanowad i efektywnie się nimi posługiwad. ELIMINOWANIE UPRZEDZEO Stereotypy to zjawisko szeroko rozpowszechnione, obecne niestety we wszystkich kulturach świata. Kieruje się nimi większośd z nas, przyznając się do tego mniej lub bardziej jawnie. Bardzo często spotykane są opinie o tym, że osoby noszące okulary są mądrzejsze, a blondynki są mniej inteligentne niż brunetki. Tego typu przekonania są zazwyczaj błędne oraz krzywdzące. Chod nie znajdują one potwierdzenia w rzeczywistości, bardzo trudno jest nam się ich pozbyd. Zarówno szablonowe myślenie, jak i po prostu pierwsze wrażenie bardzo silnie wpływają na ocenę drugiego człowieka. Stanowi to dla nas duże zagrożenie, ponieważ aby dokonad obiektywnej oceny, należy stale obserwowad i słuchad przez całą sesję, jednocześnie zapominając o nadawaniu etykietek na podstawie pozornych cech. w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 10

11 UMIEJĘTNOŚD ZADAWANIA PYTAO Dobry tutor powinien byd świadomy tego, że jego głównym celem jest pomoc podopiecznemu. Aby jednak tego dokonad, niezbędne jest zadawanie pytao. Sposób ich formułowania jest niezwykle istotny, ponieważ jeśli nie zadamy właściwego pytanie, to nie otrzymamy właściwej odpowiedzi. Niezręczne czy nieodpowiednie pytania mogą wywoład niepotrzebne napięcie i stad się poważną barierą w nawiązaniu kontaktu. W związku z tym, że zadawanie pytao to kluczowy sposób zbierania informacji powinniśmy stosowad pytania otwarte, które wymagają opisowej odpowiedzi. Na pytania zamknięte uzyskujemy odpowiedź tak lub nie, a to nie prowadzi do rozwinięcia rozmowy, chociaż może byd przydatne w ustaleniu kluczowych faktów. Używanie takich sformułowao jak np. powiedz mi coś więcej na ten temat w trakcie sesji tutoringowej jest niezbędne, aby móc poznad potrzeby naszego partnera. Istnieje wiele typów pytao, których nie należy zadawad podopiecznemu: o bardzo rozbudowane istnieje wówczas duże prawdopodobieostwo, że zostaną źle zrozumiane, o naprowadzające lub zawierające odpowiedź sugerują nasze własne zdanie na dany temat, o złożone, czyli kilka pytao mieszczących się w jednym zdaniu wychowanek zacznie wówczas od odpowiedzi najłatwiejszej, a będzie unikad trudniejszej, na której bardziej nam zależy, o podchwytliwe mogą osłabiad motywację i wywoływad niechęd rozmówcy. Przykłady pytao i stwierdzeo, których powinniśmy unikad w trakcie sesji: Nie mogę uwierzyd, że zachowałeś się w ten sposób? Opanuj się. To jasne, że nie jest to właściwe zachowanie. Sądzę, że robiąc to nie miałeś racji Dlaczego to zrobiłeś..? w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 11

12 Miałem ten sam problem, więc pozwól, że przedstawię Ci moje wnioski Pozwól, że powiem Ci gdzie popełniłeś błąd Wiem dokładnie, przez co przechodzisz. Jestem tu, żeby Ci pomóc i nic, co zostanie tutaj powiedziane nie wyjdzie poza ten pokój. Zaufaj mi. Przykłady dobrych pytao, stwierdzeo w trakcie sesji: Co czujesz myśląc o tym? Czy mógłbyś powiedzied mi coś więcej na ten temat Jakiego rodzaju wsparcia potrzebujesz w tej sytuacji? Pozwól, że podsumuję najważniejsze kwestie popraw mnie, jeśli się mylę Do kiedy chciałbyś to osiągnąd? Kiedy zamierzasz to zrobid? Jak możesz to zrobid lepiej następnym razem? Czy możemy ustalid termin kolejnego spotkania, aby przedyskutowad to, co osiągnąłeś? O czym to świadczy? Skąd to wiesz? W jaki sposób możesz to osiągnąd? Jakie korzyści będą z? Czy sądzisz, że potrafisz to zrobid? Jaki wpływ miałoby to na innych? Jakie byłyby konsekwencje? Co wydaje Ci się ważne? Czy sądzisz, że w tej sytuacji mógłbyś zrobid coś innego? O jakich rozwiązaniach myślisz? Jak się w tym widzisz? Czy widzisz siebie w takiej roli? Co wydaje Ci się ważne? Jakich innych działao możesz się podjąd? Czego Ty oczekujesz od tej sesji coachingowej? Jakie uczucia są z tym związane? w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 12

13 Co Ty chciałbyś zrobid? Czy jeszcze ktoś będzie z Tobą nad tym pracował? Jakie opcje wydają Ci się dostępne? 4 Tutor powinien wspierad podopiecznego w rozwoju głównie poprzez zadawanie pytao i wywoływanie refleksji. W tym obszarze należy pamiętad o NIE rozpoczynaniu pytao słowem dlaczego, które wywołuje potrzebę tłumaczenia się oraz powoduje wrażenie winy. Zamiast tego rozpoczynaj pytania na przykład od słów: w jakim celu, z jakiego powodu, co się wydarzyło, jak oceniasz swoje zachowanie, co było przyczyną Twojego zachowania? NARZĘDZIA PRACY TUTORA-COACHA Jednym z kluczowych pozytywów zauważanych i docenianych przez osoby korzystające z coachingu jest czuwanie coacha nad utrzymaniem obranego przez klienta na początku rozmowy kierunku. Jest to podobne do utrzymywania statku na wyznaczonym kursie i w efekcie gwarantuje osiągnięcie celów sesji. Coachowie osiągają taki rezultat dzięki stosowaniu konkretnego modelu rozmowy coachingowej. W innowacyjnym tutoringu posługujemy się sprawdzonym Modelem GROW. Tutor pomaga podopiecznemu osiągnąd określone cele od rozwoju danej kompetencji po zdobycie kwalifikacji wymaganych w nadym zawodzie. Połowa sukcesu w realizacji celów to jego właściwe określenie. Dlatego też w opracowaniu umieszczono narzędzie skutecznego wyznaczanie celów pod nazwą POKARM. Jednym z warunków skutecznego wsparcia jest przekazywanie wychowankowi regularnych informacji zwrotnych przez tutora. W narzędziach pracy tutora-coach znalazł się opis zasad przekazywania informacji zwrotnych pod nazwą FEEDBACK. Analiza SWOT, zaproponowana jako kolejne narzędzie pracy tutora, jest techniką syntezy, służącą porządkowaniu informacji. W tutoringu stosowana może byd stosowana do analizy 4 Materiały szkoleniowe, Coaching, Europejski Instytut Psychologii Biznesu w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 13

14 wewnętrznego i zewnętrznego środowiska podopiecznego w trakcie planowania przez niego działao rozwojowych. MODEL ROZMOWY COACHINGOWEJ Model GROW pozwól dojrzewad swoim decyzjom to jedne ze sposobów organizacji rozmowy coachingowej. Jest to najbardziej znany i najczęściej stosowany model sesji. Model GROW składa się z 4 etapów: GOAL REALITY OPTIONS WRAP UP cel rzeczywistośd opcje zobowiązanie koocowe Poniższa tabela zawiera Model GROW połączony z dwiema niezależnymi technikami: ustalania celów POKARM oraz diagnozą zasobów FIES. Model przedstawiony w tabeli jest nieocenionym narzędziem w prowadzeniu sesji tutoringowej, bowiem zawiera szereg gotowych pytao do każdego z etapów rozmowy. w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 14

15 MODEL ROZMOWY COACHINGOWEJ I etap rozmowy CEL A) Pytania otwierające coach pomaga klientowi ogólnie określid cel do osiągnięcia Jakim zagadnieniem chciałbyś się dzisiaj zająd? Jaki jest Twój cel na dzisiejszą sesję? Co chciałbyś osiągnąd podczas tej rozmowy? Czy zagadnienia, o których będziemy dzisiaj rozmawiad są związane z Twoim długoterminowym celem? Czego chcesz? A jak chciałabyś, aby było? Jaka jest twoja wizja samego siebie? Jaka jest twoja wizja kultury, ludzi, relacji, wartości, zasad? Jaka jest twoja wizja infrastruktury, systemów, finansów, urządzeo, budynków itd.? O czym marzysz? Czego pragniesz? Jakiego oczekujesz wyniku? Co chcesz osiągnąd? Kim się stajesz? Jakie jest twoje idealne ja? Co jest dla ciebie ważne? B) Pytania skanujące cel coach pomaga określid cel wg metodyki POKARM Pozytywny tylko to, czego klient chce mied więcej Opisany co to znaczy dla klienta np. dobra praca Konkretny nawet dziecko będzie w stanie zrozumied cel klienta Czego pragniesz? Czego chcesz? Nie chcesz byd biedny. To ile chcesz mied pieniędzy? Powiedziałeś już czego nie chcesz. To w takim razie jak chcesz, aby było? Tego chcesz uniknąd. A co wobec tego chcesz osiągnąd? Tego nie chcesz, o czym powiedziałeś. To czego chcesz? Nie chcesz byd tak zestresowany. To w takim razie jakie chcesz byd? Co to znaczy dobra praca? Jak według Ciebie wygląda dobra praca? Jak to jest, kiedy jesteś dobrze traktowany? Jakiego efektu oczekujesz? Jakbyś się chciał czud? Opisz swoje samopoczucie, kiedy jesteś z siebie zadowolony? Szczęśliwa rodzina jak to wg Ciebie wygląda? Praca dająca satysfakcję to znaczy jaka praca? Opisz ją w dowolny sposób. Wyobraź sobie, że jesteś w swojej idealnej pracy jak to wygląda? Co jest wokół Ciebie? Jaki Ty jesteś? Co konkretnie masz na myśli? Co dla Ciebie znaczy xyz? Co przez to rozumiesz? Po czym poznasz, że to jest to, czego chcesz? Czym dla Ciebie jest bogactwo? Jak sobie konkretnie wyobrażasz lepsze relacje? Jak byś to opisał w 2 zdaniach? W jakiem czasie chcesz to osiągnąd? w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 15

16 Ambitny cel musi byd dla klienta wyzwaniem Realny cel musi byd zależny od klienta Mierzalny skąd klient będzie wiedział, że osiągnął cel Ile czasu dajesz sobie na to? Do kiedy chcesz to zrobid? Kiedy to zrobisz? Ile? Kto? Gdzie? W jakim zakresie? Do jakiego stopnia (poziomu)? Jesteś w stanie zrobid to w wyznaczonym czasie? Jaki nakład pracy jest potrzebny? Czy to zależy od Ciebie? Czy to jest coś, na czym Ci naprawdę zależy? Czy to da Ci satysfakcje? Jak oceniasz poziom swoich umiejętności wobec wyznaczonego celu? W skali od 0 do 100. Co czujesz myśląc o tym celu? Na ile oceniasz swoją determinację w realizacji celu? 100% to absolutnie pełna determinacja. Czy to, czym dzisiaj dysponujesz jest wystarczające, by to zrobid? Kto może Ci w tym pomóc? Po czym poznasz, że Ci się udało? Jak to zauważysz? Jak się będziesz czuł, kiedy to osiągniesz? To ile będzie miał na koncie? Jak się dowiesz, że osiągnęłaś to, co chciałeś? Jakie będę widoczne efekty tego, że Ci się udało? Co się musi wydarzyd, byś uznał, ze Ci się udało? C) Pytania o wartości coach pomaga ujawnid korzyści, jakie klient będzie miał z osiągnięcia celu Co będziesz miał dzięki temu, że osiągniesz cel? Co jeszcze? A jak będziesz to miał, to co Ci to da? A jak już to osiągniesz, to co będziesz z tego miał dla siebie? Wyobraź sobie, że to osiągnęłaś. Co dzięki temu zyskałeś Co będziesz miała dzięki temu, że osiągniesz cel? Co dzięki temu zyskasz? Co ci da osiągnięcie tego celu? Co z tego będzie dla Ciebie? Co dzięki temu ważnego dla siebie osiągniesz? D) Pytania o ekologię celu (opcjonalnie) coach pomaga klientowi określid konsekwencje realizacji celu Jak praca etatowa wpłynie na życie rodzinne? Jakie będą konsekwencje dla rodziny z tego, że zmienicie miejsce zamieszkania? Chcesz stad się bardziej asertywny jakich reakcji ze strony rodziny możesz się spodziewad? Powiedziałeś, że aby zrealizowad swój cel musisz delegowad swoje obowiązki domowe na dzieci. Jakie to może mied skutki? Chcesz założyd działalnośd gospodarczą i zdajesz sobie sprawę z koniecznych nakładów. Jakie ryzyka widzisz w życiu rodzinnym? w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 16

17 II etap rozmowy coachingowej RZECZYWISTOŚD A) Pytania otwierające coach pomaga klientowi określid prawdziwą dzisiejszą rzeczywistośd Co jest tutaj teraz? Jakie to teraz jest? Co sprawia, że to takie jest? Z czym musisz pracowad? Gdzie jesteś teraz? Kim jesteś teraz? Czego próbowałeś? Co na pewno o tym wiesz? Co tylko zgadujesz? Co przypuszczasz? Co jest w tym trudnego? Czego unikasz? Czemu się opierasz? B) Pytania o zasoby coach pomaga określid zasoby, jakimi już dysponuje klient Zasoby fizyczne Pieniądze Czas Sprzęt / wyposażenie Budynki, nieruchomości Produkty Pojazdy Ciało, zdrowie inne Zasoby intelektualne Wiedza i uczenie się Umiejętności Wyobraźnia Własnośd intelektualna Inne Zasoby emocjonalne Emocje Wpływ gdzie są pieniądze na to, czego potrzebujesz? Ile pieniędzy możesz dzisiaj wydad? Ile czasu masz dzisiaj? Gdzie jest czas ukryty? Jak wiele czasu dzisiaj temu poświęcasz? Jakimi narzędziami dysponujesz? Kto ma nadwyżkę togo, czego Ty potrzebujesz? Jakie są najlepsze materiały do tego, czego potrzebujesz? Jakie produkty już wiesz, jak stworzyd? Jakie pojazdy możliwości przewozowe masz teraz? Jakim teraz lokalem dysponujesz? Jaki jest Twój aktualny stan zdrowia? Na czym możesz w stosunku do siebie polegad w odniesieniu do stanu zdrowia? Jakie inne materialne/ fizyczne zasoby masz, które mogą byd przydatne? Co z tego, co już wiesz, może Ci pomóc? Czego potrzebujesz się nauczyd? Kto ma informacje lub umiejętności, które Ci pomogą? Uwierz przez chwilę, że to, co chcesz stworzyd już się stało. Udawaj, że jesteś swoim przyszłym ja. daj swojemu obecnemu ja radę, jaka jest najlepsza droga do osiągnięcia celu. Jakie prawa autorskie, patenty czy procesy posiadasz? Jakie jeszcze intelektualne zasoby dostrzegasz? Jakie są Twoje uczucia teraz? Jakie dzisiaj odczuwasz emocje? Co jest Twoją siłą emocjonalną? W jaki sposób te emocje mogą Ci pomóc? Czego się obawiasz? w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 17

18 Zasoby społeczne Mentorzy, nauczyciele Sprzymierzeocy, przyjaciele Znajomości Sieci kontaktów Rynki, klienci Dostawcy Wykonawcy, partnerzy Współpracownicy Inne Czego jesteś pewien? Jak możesz się zainspirowad? Jak możesz utrzymad motywację? Kiedy emocje przejmują nad Tobą kontrolę? Czym najlepiej wywierasz wpływ na rzeczywistośd? W jakich okolicznościach jesteś najbardziej przekonujący? Co czyni Cię atrakcyjnym dla innych? Kto może nauczyd Cię tego co potrzebujesz wiedzied? Kto przeszedł tę drogę przed Tobą, kto może Cię poprowadzid? Kogo znasz, kto to robi naprawdę dobrze? Kto Cię inspiruje? Kto jest Twoim naturalnym sprzymierzeocem? Kto chce niektórych tych samych rzeczy co Ty? Kogo znasz? Jak może Ci pomóc? Co jest Twoim rynkiem? Kim są Twoi klienci? Kim są Twoi zwolennicy? Czego chcą? Kim są Twoi najlepsi partnerzy? Kim są Twoi współpracownicy? Jakie masz relacje z ludźmi, którzy mogą Ci pomóc? III etap rozmowy coachingowej OPCJE A) Pytania otwierające coach pomaga klientowi określid możliwe drogi dojścia do celu Co mógłbyś zrobid? Jak możesz dostad się tam, dokąd idziesz? Gdybyś nie bał się porażki, czego mógłbyś spróbowad? Jak mógłbyś poprosid kogokolwiek o pomoc? Jaki jest pierwszy krok? Jak to rozumiesz? Czego mógłbyś użyd z tego, co już masz? Co powinieneś przestad robid aby mied na to więcej czasu? Jakich przekonao potrzebujesz? Jaka jest najprostsza rzecz, jaką możesz zrobid? Jaka jest najtrudniejsza rzecz, jaką możesz zrobid? Jaka jest najbardziej efektywna rzecz, jaką możesz zrobid? B) Pytania o wybór opcji coach pomaga klientowi określid drogę, która będzie dla niego najlepsza Powiedziałeś, że możesz to zrobid w sposób A, B, C i D. który z nich jest dla Ciebie najlepszy? Która z wymienionych opcji jest dla Ciebie dostępna? Którą z wymienionych dróg wybierasz? Która opcja będzie najbardziej efektywna dla Ciebie? Z którą z tych opcji chcesz się zmierzyd? w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 18

19 ZOBOWIĄZANIA KOOCOWE Zadania między sesjami coach daje klientowi zadania, które pomogą mu osiągnąd cel Bezpośrednie wprost, by klient przeczytał jakąś książkę, poszedł na szkolenie, napisał swoje cele, napisał plan działania na tydzień itd. Pośrednie (metaforyczne) np. klient ma trudność w relacjach więc prosisz go o zrobienie ankiety u konkretnej liczby osób klient koncentruje się na wypełnianiu ankiet a chodzi o to, by nawiązywał relacje z osobami IV etap rozmowy coachingowej Prowokacyjne (przerysowane) ankietowanymi. pokazują paradoksy w myśleniu, np. klient boi się zmian zadanie: ubierz się w strój, którego normalnie nigdy byś nie nałożył TECHNIKA WYZNACZANIE CELÓW POKARM Prawidłowo wyznaczane cele do realizacji to połowa sukcesu. Technika POKARM pozwala skonstruowad cele w taki sposób, aby były przyswajane przez świadomośd oraz podświadomośd. Dodatkowo pozwala dokonad automatycznej wizualizacji celu z uwagi na koniecznośd obrazowego określania dążenia. CELE POWINNY BYD JAK POKARM: P Pozytywny (tylko to, czego klient chce mied więcej) O Opisany (co to znaczy dla klienta np. dobra praca) K Konkretny (nawet dziecko zrozumie cel klienta) A Ambitny (musi byd dla klienta wyzwaniem) R Realny (musi byd zależny od klienta) M Mierzalny (skąd klient będzie wiedział, że osiągnął cel) Pytając podopiecznego o jego dążenia wykonaj skanowanie celu, czyli zadawaj pytania tak, aby cel spełniał kryteria opisane powyżej. w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 19

20 FEEDBACK Na metaforycznym poziomie Feedback, czyli dawanie informacji zwrotnej ma związek z karmieniem. Karmienie informacjami zwrotnymi jest po to, by ktoś się rozwijał, rósł, dojrzewał. feed (fed, fed) karmid, zasilad wprowadzad informacje zasilad, zaopatrywad back z powrotem Zasadniczo więc feedback jest dobrą rzeczą. Konkretnie rzecz ujmując dla coachów jest ważnym narzędziem kształtowania zachowao i wzmacniania uczenia się, które doprowadzi do lepszych wyników. Informacja zwrotna zahacza o taki obszar w życiu człowieka, który jest dla niego lub może byd dla niego nieświadomy. Celem feedbacku jest rozwój drugiej osoby, zwiększenie jej samoświadomości. Dzięki informacjom zwrotnym człowiek dowiaduje się, jak jest postrzegany przez świat zewnętrzny, i w efekcie może zmieniad swoje zachowania i przekonania. O co zadbad udzielając informację zwrotną? Po pierwsze zastanów się, jakie są Twoje intencje? Jeśli nie kieruje Tobą autentyczna życzliwośd w udzielaniu informacji zwrotnej, to stosowanie się do technicznych zaleceo w wypowiedzi, prawdopodobnie nie przyniesie pozytywnego skutku. W coachingu często Feedback nazywa się ODZWIERCIEDLANIE. Jest to powiedzenie tego, co usłyszałeś a co wypływa w naturalny sposób słuchania. Reagowanie na to, co słyszysz i wyczuwasz w podopiecznym służy kliku celom: wychowanek czuje się zauważony, słuchany i poznany przez Ciebie. To daje poczucie porozumienia i zaufania; w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 20