Transfer Technologii w sieciach współpracy i klastrach dobre praktyki. Dr inż. Sławomir OLKO Politechnika Śląska Katowice, 23 lutego 2010

Transkrypt

1 Transfer Technologii w sieciach współpracy i klastrach dobre praktyki Dr inż. Sławomir OLKO Politechnika Śląska Katowice, 23 lutego 2010

2 Dlaczego klastry w transferze technologii? Źródło: sondaż na witrynie e-poludnie.pl, Sieciowość podstawa innowacji Określenie własnych kompetencji w sieci Znaczenie dla gospodarki regionu i produktu regionalnego (specjalizacja regionalna) Wsparcie dla działańsieciowych z funduszy strukturalnych Realizacja procesów badawczych, rozwojowych i demonstracyjnych (B+R+D)

3 Współczesne konkurowanie: Nowy Dom Innowacji Źródło: Prahalad C. K., Krishnan M. S.: The New Age of Innovation. Driving Co-created Value through Global Networks. McGraw Hill 2008, s.6

4 T T Transfer technologii Przez transfer technologii rozumie się wszelkie działania związane z wdrażaniem osiągnięć nauki w gospodarce, a także obrót patentami i licencjami, ochronę własności intelektualnej. Z. Wysokińska Konkurencyjność w międzynarodowym i globalnym handlu technologiami. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001 Umożliwia wdrażanie innowacji procesowych i produktowych Opiera się o wiedzę/kapitał intelektualny

5 Formy transferu technologii Licencjonowanie dla wynalazków chronionych patentem. Podmiot posiadający prawa ochronne na technologię udziela licencji podmiotowi, który chce ją wykorzystywać. Joint venture stworzenie nowego podmiotu gospodarczego w oparciu o kapitał dwóch lub więcej przedsiębiorstw. Może opierać się o wkład wartości technologii jednego z udziałowców. W najprostszym przypadku umowa joint venture określa wkład podmiotu inwestującego kapitał materialny i wycenia kapitał wiedzy podmiotu oferującego technologię. Umowa o współpracy technicznej (technical cooperation agrement) zawierana w celu zaadaptowania nowej technologii w konkretnym sektorze. Zaletą umowy o współpracy technicznej jest elastyczność działania obie strony nie wiedzą jakie problemy mogą wyniknąć podczas wdrażania technologii na większą skalę, lecz deklarują współpracę w kierunku ich rozwiązania. Porozumienie o wytwarzaniu (manufacturing agrement) podmiot kooperujący, w ramach umowy wytwarzania konkretnej części gotowego produktu uzyskuje technologię. Najczęściej podmiotem zlecającym jest duże przedsiębiorstwo, które zleca wytwarzanie komponentów mniejszym podmiotom. Np. Saab Aerostructures europejski producent podzespołów do samolotów zleca produkcję części firmie PZL Mielec Umowa o współpracy z pomocą techniczną (commercial agrement with technical assistance) jest typową umową w przypadku uruchomienia nowej produkcji i polega na zawarciu porozumienia w zakresie instalacji systemów produkcyjnych, doradztwa i szkolenia na etapie uruchamiania produkcji oraz kontroli jakości i serwisu w tej fazie.

6 Innowacja proces techniczny i społeczny T. Valente: Pierwszym krokiem do zrozumienia procesu dyfuzji innowacji jest fakt traktowania go jako procesu społecznego, w którym jednostki adaptują nowe pomysły jako skutek porozumiewania się z innymi, którzy już ten pomysł zastosowali Udział w rynku [%] Skumulowana liczba użytkowników technologii Liczba użytkowników stosujących po raz pierwszy nową technologię Innowatorzy 2,5% Wcześni naśladowcy 13,5% Wczesna większość 34% Późna większość 34% Maruderzy 16% Valente W. T.: Network Models of the Diffusion of Innovations, Hampton Press Inc., New Jersey 1995, s.3. Czas

7 Innowacja proces techniczny i społeczny Dlaczego klienci nie wykorzystują naszej wspaniałej technologii? E. Hall (1995) badania czynniki decydującymi o tempie innowacji: rodzaj podejmowanej decyzji z punktu widzenia zaangażowanych stron decydujących o wykorzystaniu nowej technologii: (decyzje indywidualne, decyzje kolektywne, decyzje centralne), rodzaj kanałów komunikacyjnych wykorzystywanych do przekazywania informacji o innowacji (osobowe indywidualne lub masowe), natura systemów społecznych w których osadzone sąjednostki adaptujące nowe technologie, ich normy i wartości oraz stopieńrozwoju multilateralnych relacji, zakres oddziaływania tzw. agentów zmian (agencji rozwoju, instytucji promujących) rozpowszechniających nową technologię.

8 Role: Wynalazacy innowatora, który wskazuje nowy sposób realizacji konkretnej funkcji lub odkrywa nową właściwość materiałów, dającą się zastosować w praktyce, Inwestora osoby lub organizacji finansującej badania i rozwój pomysłu wynalazcy, Technologa osoby dokonującej badań rozwojowych technologii umożliwiających przejście od skali laboratoryjnej do skali przemysłowej, Przedsiębiorcy osoby, która nie tylko wdraża nową technologię w praktyce ale przede wszystkim ponoszą ryzyko związane z adaptacją nowego produktu lub nowej technologii na rynku. Touhill C.J., Touhill G. J., O Riordan T. A.: Commercialization of innovative technologies. Bringing Good Ideas to the Marketplace. John Wiley & Sons, New Jersey 2008;

9 Czym jest klaster? Klaster jest to znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami i wzajemnie się uzupełniającą. Geograficzny zasięg klastra może obejmować jedno miasto lub stan, cały kraj a nawet grupę sąsiednich krajów. M.E.Porter, 2001 Innowacyjna sieć współpracy - zorganizowana forma kooperacji (porozumienie) pomiędzy firmami, wzmacniana zaufaniem, normami i zasadami współpracy, która stymuluje aktywność innowacyjną firm. Regional clusters in Europe, 2002 Czynniki wyróżniające: specjalizacja branżowa komplementarność koncentracja geograficzna

10 Czym jest klaster? geograficzne skupisko powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (np.: uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych, stowarzyszeń handlowych oraz instytucji finansujących) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale również współpracujących. Słowniczek Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, rpo.slaskie.pl

11 Fundacja Helice Klaster lotniczy z siedzibą Sevilli Utworzona przez przedsiębiorców i władze lokalne Jest operatorem systemu zarządzania łańcuchem dostaw Montażsamolotów transportowych koncernu EADS CASA w Sewilli Współpraca z parkiet technologicznym Aeropolis

12 Dobre praktyki: Plastikowa dolina Oyonnax (Francja) Dziedzictwo historyczne od 1500 lat produkcja grzebieni Okres międzywojenny - kryzys w branży zmusza do produkcji nowych produktów: zabawek, okularów, sztucznej biżuterii i przyborów toaletowych 1936 wynalezienie i zastosowanie technologii wtryskowej 660 firm i 12 parków przemysłowych to 12% wartości produkcji tworzyw we Francji - Plastics Vallée Développement koordynator klastra Francja wszystkie fazy procesu przetwarzania polimerów oraz procesów przygotowawczych, takich jak projektowanie produktów i form do ich uzyskiwania, wytwarzanie maszyn do przetwórstwa polimerów, realizacja procesów przetwórczych, wykańczanie i zdobienie gotowych produktów, recykling materiałów plastycznych oraz logistyka duża rola jednostek nauki, szkolnictwa średniego i administracji La Plastics vallée - pôle de compétitivité

13 Oyonnax: projekty w ramach klastra wydajne opakowania formowanie rotacyjne wypraski techniczne i skomplikowane Przedsiębiorstwo badawczo-rozwojowe

14 Przykłady Dolina Lotnicza południowo-wschodnia Polska -rozwinięty przemysłlotniczy oraz ośrodków szkolenia pilotów. większość firm doliny lotniczej jest w rzeczywistości zlokalizowanych w województwie podkarpackim, a serce Doliny Lotniczej leży w stolicy tego regionu- Rzeszowie. 11 kwietnia 2003 zostało powołane do życia Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza Do końca firm branży lotniczej Współpraca z CZT Aeronet realizacja badań określonych w forsigth Realizacja projektów badawczych w ramach 7programu ramowego UE Ostatnia inwestycja wartości 100mln zł. : Hamilton Sundstrand Poland fabryka silników pomocniczych dla Airbusa, Embraera

15 Strategiczny celem Doliny Lotniczej: przekształcenie Polski południowo-wschodniej w jeden z wiodących w Europie regionów lotniczych, który będzie dostarczałróżnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu lotniczego dla najbardziej wymagających klientów.

16 Technologie doliny lotniczej Projekt FORESIGHT Kierunki Rozwojowe Technologii na Potrzeby Klastra Lotniczego DOLINA LOTNICZA A LOTNICZA Grupa 1 TECHNOLOGIE WYKONYWANIA METALOWYCH ELEMENTÓW DO ZESPOŁÓW NAPĘDOWYCH I PRZEKŁADNI ORAZ PODWOZI SAMOLOTÓW ORAZ DO OPRZYRZĄDOWANIA G1.7 Technologie Rapid Prototyping Grupa 2 TECHNOLOGIE STOSOWANE DO WYKONYWANIA ELEMENTÓW DO BUDOWY KADŁUBÓW PŁATOWCÓW I ŚMIGŁOWCÓW ORAZ METOD WYKONYWANIA CZĘŚCI DO NAPĘDÓW LOTNICZYCH Z UŻYCIEM MATERIAŁÓW NIEMETALICZNYCH Grupa 3 TECHNOLOGIE MONTAŻU Grupa 4 METODY KONTROLI PROCESÓW TECHNIKI TESTOWANIA I BADAŃCZĘŚCI I PODZESPOŁÓW Grupa 5 TECHNOLOGIE W OBSZARZE AWIONIKI Grupa J JOCKERY

17 Wielkopolski Klaster Motoryzacyjny Działa w ramach Nickel Technology Park Poznań Sp. z o.o. Działania w zakresie wymiany wiedzy: wizyty studyjne w firmach niemieckich międzynarodowe spotkania biznesowe wyjazdy na zagraniczne targi motoryzacyjne warsztaty dla przedsiębiorców w zakresie zarządzania relacjami z klientami stażkoordynatora WKM w siedzibie Klastra Motoryzacyjnego RheinMainNeckar konferencje popularyzujące współpracę w ramach klastrów przygotowanie wspólnych projektów badawczo-rozwojowych i szkoleniowych

18 Klaster Nutribiomed Działa w ramach Wrocławskiego Parku Technologicznego stworzenie mocnej pozycji Polski na światowym rynku suplementów diety, nutraceutyków oraz preparatów biomedycznych, opartych na naturalnych surowcach oraz na polskim know-how specjalizacje: żywność, nowe technologie, biotechnologie, biomedycyna, profilaktyka 31 członków, w tym 22 przedsiębiorstwa realizacja inwestycji w postaci linii technologicznej sfinansowanej z projektu w ramach 5.1 POIG, wartośćprojektu ponad 13 mln zł

19 Klaster Nutribiomed Zakładane efekty: Wykorzystanie linii technologicznej do prac badawczych, rozwojowych i demonstracyjnych Ekspansja klastra poprzez tworzenie przedsiębiorstw spin-off wykorzystujących nowe technologie

20 Klaster Nutribiomed Przykład transferu technologii Produkcja pasz dla kur w instalacji Nutribiomed Zgłoszenie patentowe Uniwersytet Przyrodniczy/firma Tronina Produkt: Pasza dla kur

21 TT w wybranych sieciach współpracy województwa śląskiego Klaster/sieć Obszar innowacji Rodzaj innowacji Technologie Innowacyjny Śląski Klaster Czystych Technologii Węglowych ( Klaster 3x20 (klaster3x20.pl) Euro-centrum klaster technologii energooszczędnych Pierwszy Polski Klaster Budownictwa Pasywnego E-południe Technologie spalania węgla, wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej Technologie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych (biosurowców) Innowacyjne technologie budownictwa energooszczędnego procesowa procesowa procesowa/produktowa Technologie oksyspalania, zgazowania węgla i składowania dwutlenku węgla (CCS) synenergetyka ogniwa paliwowe, elektrownia wirtualna (EW), Technologie bioenergetyczne Technologie budownictwa i technologie ogrzewania wykorzystujące OZE Budownictwo pasywne procesowa Technologie budownictwa pasywnego Usługi dostępu do internetu, telewizji (Jambox), telefonu produktowa/procesowa Telewizja HD, VOD, IPTV (internet protocol television)

22 Co sięsprawdza a co nie? Funkcje, które efektywnie realizuje klaster

23 Cele działania klastrów w Polsce Źródło: Benchmarking klastrów w Polsce Raport z badania. PARP, Warszawa 2010, s. 36

24 Proces innowacyjny otwarta innowacja Współtworzenie pomysłów Co-ideation Wewnętrzne zaplecze technologiczne Współprojektowanie Co-design Współrozwój Co-development Otwarta innowacja Współprodukowanie Co-production rynek innych przedsiębiorstw Firmy odpryskowe oparte na nowej technologii (technology spin-offs) Nowy rynek Obecny rynek Zewnętrzne zaplecze technologiczne Prosument Pozyskiwanie technologii (technology insourcing) Badania Rozwój Chesbrough H., Vanhaveberke W., West J.: Open innovation. Researching a New Paradigm, Oxford University Press, New York 2006 s.3

25 Rola klastra w procesie TT Mapowanie wiedzy know-who Kontaktowanie zainteresowanych stron (brokerzy, animatorzy) Analiza rozwoju technologii (technology watch) na poziomie ogólnym (dla wszystkich uczestników klastra) Badania przedkonkurencyjne zasada im bliżej rynku tym bardziej własność intelektualna przechodzi na przedsiębiorcę Tworzenie standardów sektorowych współpraca z niezależnymi stowarzyszeniami wspierającymi standardy technologiczne

26 Zastosowania Rapid Prototyping: Prototypy niewirtualna prezentacja produktu (elementu) Odlewnictwo tworzenie form Badania marketingowe Modele architektoniczne Medycyna prezentacje, prototypy biomechaniczne Edukacja w klastrach branżowych/technologicznych motoryzacja lotnictwo przetwórstwo polimerów (opakowania, produkty codziennego użytku design)

27 Zamiast podsumowania technologia jest elementem przyciągającym przedsiębiorstwa do struktur sieciowych klastry technologiczne i sieci innowacyjne. TT do MSP sam klaster nie jest stroną transferu technologii, a jedynie go ułatwia Określenie roli podmiotów z poszczególnych obszarów potrójnej helisy w procesie TT rozproszona wiedza: brak platform TT, brak systemów zarządzania wiedzą (SZW) w sieciach i klastrach Usługi dodatkowe związane z TT: audyt technologiczny, analiza rozwoju technologii (technology watch), mapowanie wiedzy Systemy zarządzania wiedzą (SZW) dla klastrów - prosta ontologia, oparcie o oczekiwania uczestników, stopniowy rozwój, oparte o model web 2.0, Infrastruktura wiedzy jako element Regionalnego Systemu Innowacji

28 Więcej informacji Śląskie Forum Klastrów CIiTT w Zabrzu marca The Cluster Innovation Platform Portal Innowacji serwis PARP

29 Dziękuję za uwagę Dr inż. Sławomir OLKO Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania ul. Roosevelta ZABRZE tel Centrum Innowacji i Transferu Technologii Politechnika Śląska ul. Jagiellońska 38A ZABRZE tel Slawomir.Olko@polsl.pl