teatralna Edukacja w wiecie sztuki Ma y odkrywca Aspergera Dziecko z zespo em Ekoporady Segregujemy odpady Uwaga! Ucze ma alergi

Transkrypt

1 EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA CZASOPISMO DLA NA UC ZY CIE LI Nr 8 WRZESIE (LXVIII) indeks 38514X CENA 18,50 Z (w tym 5% VAT) Ma y odkrywca w wiecie sztuki Uwaga! Ucze ma alergi Dziecko z zespo em Aspergera 3 plakaty Ekoporady Segregujemy odpady Edukacja teatralna

2

3 Spis tre ci Pod sta wy edu ka cji 4 Mózg nie swędzi, ale musi odreagować wywiad z dr Danutą Myłek Tomasz Wosk Pedagogiczne inspiracje 10 Magiczny świat teatru Anna Magdalena Glinka 16 Apel lekcja patriotyzmu i historii w pigułce Joanna Sałasińska-Andruszkiewicz 18 W kręgu bohaterów Juliana Tuwima scenariusz lekcji bibliotecznej Jolanta Kosobko, Barbara Wysocka 20 Wazonik na Dzień Nauczyciela Agnieszka Gromelska 22 Maski z papier mâché Joanna Tołłoczko 23 Smok Edzio i Agatka uczą, jak żyć bezpiecznie. Cz. VIII: Jak wezwać pomoc? Jagoda Wypyszyńska 24 Klasowe rady na różne odpady scenariusz zajęć dla klas I III Izabela Breguła 27 Taki nastrój jest w teatrze, że zachwycam się, gdy patrzę Agnieszka Gromelska Pomoce dydaktyczne 28 Jakie odpady mieszkają w twoim koszu? karta zadaniowa nr 1 29 Segregujemy odpady karta zadaniowa nr 2 30 Ekoquiz karta zadaniowa nr 3. Czy jesteś mistrzem czystości i porządku? Inscenizacje, opowiadania, wiersze 32 Z biegiem Wisły inscenizacja Anna Magdalena Glinka Dylematy wychowania 34 Mały Dr Jekyll i Mr Hyde Aleksandra Godlewska Psychologia w szkole 36 W strachu przed światem o uczniu z zespołem Aspergera Ewa Jonakowska K cik ma ego odkrywcy 40 Mały odkrywca w świecie sztuki Alina Jakubowska Drodzy Czytelnicy! Teatr w swoich ró nych ods onach to wiat niezwyk y i magiczny, który mo e wnie wiele warto ci w edukacj i wychowanie naszych uczniów. Dzi ki edukacji teatralnej mo emy stymulowa ich do samorozwoju, pobudza wyobra ni i kreatywno oraz uwra liwia na sztuk. Dlatego w a nie m.in. temu zagadnieniu po wi camy uwag we wrze niowym wydaniu czasopisma. Zach camy do lektury artyku u na ten temat, a tak e do skorzystania ze scenariusza inscenizacji wzbogaconego o plakat nr 3. Do pogl du, e ekologiczne podej cie do naszego otoczenia jest wa ne i konieczne, nie trzeba chyba nikogo przekonywa. Warto poszukiwa ciekawych pomys ów na realizacj tego obszaru edukacji. W bie cym numerze proponujemy ekologiczny scenariusz zaj i karty zadaniowe dla uczniów. Zach camy ponadto do lektury bardzo ciekawego wywiadu z dr Danut My ek specjalist w dziedzinie alergologii i dermatologii. Rozmówczyni stawia chwilami kontrowersyjne tezy na temat przyczyn tak cz stej w dzisiejszych czasach alergii, wskazuje równie na jej wa ne konsekwencje dla edukacji i rozwoju dziecka. Ucze z zespo em Aspergera w klasie to dla nauczyciela trudne wyzwanie. W dziale Psychologia w szkole podpowiadamy, jak pomóc rodzicom rozpozna problem, na co zwróci uwag i jak pracowa z takim dzieckiem. ycz c Pa stwu w nowym roku szkolnym wytrwa o ci, satysfakcji i kreatywno ci w pracy z najm odszymi uczniami, oddajemy w Pa stwa r ce wrze niowe wydanie ycia Szko y i zach camy do jego lektury. EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA CZASOPISMO DLA NA UC ZY CIE LI I strona ok adki: fot. Fotolia Nr 8 wrzesie (LXVIII) indeks 38514X nak ad 8000 egz. CENA 18,50 z (w tym 5% VAT) Anna Tomczak Redaktor naczelna Czasopisma Pedagogiczne ko mi tet re dak cyj ny Ire na Ada mek (przewodnicząca), Wie sław An dru ko wicz, Józefa Bałachowicz, Da nu ta Bie row ska, Ali na Brzeziń ska, Ja dwi ga Ha nisz, Ta tia na Kło siń ska, Krzysz tof Krusz ko, Elż bie ta Mi sior na, Ur szu la Szu ścik, Witold Szwajkowski, An na Tyl, Piotr Win czew ski, Ire na Żyw no re dak cja Anna Tomczak re dak tor na czel na, Bernadeta Stępień korekta ad res re dak cji War sza wa, ul. Młynarska 8/12, tel , faks e-ma il: a.tomczak@raabe.com.pl wy daw ca Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o., War sza wa, ul. Młynarska 8/12, tel , faks , raabe@raabe.com.pl, NIP , REGON , Zarejestrowana Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie XII Wydział Gospodarczy KRS, KRS , Wysokość Kapitału Zakładowego: PLN pre zes za rządu An na Gry czew ska dyrektor wydawniczy Jó zef Szew czyk, tel , j.szew czyk@ra abe.com.pl dział ob słu gi klien ta/prenumerata tel , faks prenumerata@ra abe.com.pl dział sprzedaży tel re kla ma An drzej Idziak, tel , faks , kom , reklama@ra abe.com.pl skład i ła manie Ve ga de sign druk i opra wa Pa bianic kie Za kła dy Gra ficz ne SA, Pa bianice, ul. Pio tra Skar gi 40/42 rysunki Lidia Nowak- -Chomicz, Piotr Zawadzki Re dak cja nie zwra ca na de sła nych ma te ria łów i za strze ga so bie pra wo do ko ny wa nia for mal nych zmian w tek stach ar ty ku łów oraz nie od po wia da za treść za miesz cza nych re klam. Pro si my o przy sy ła nie ar ty ku łów z do kład nym ad re sem au to ra. Zapraszamy na naszą stronę internetową: oraz Dołącz do nas na Facebooku

4 podstawy edukacji Fot. Fotolia Mózg nie sw dzi, ale musi odreagowa O tym, jaki wpływ na szkolne osiągnięcia ucznia może mieć alergia, o zagrożeniach czających się w ulubionych dziecięcych przekąskach, a także o tym, że nadpobudliwość nie zawsze musi oznaczać ADHD, z dr DANUTĄ MYŁEK, specjalistą alergologii i dermatologii, autorką książek z poradami dla alergików, rozmawia Tomasz Wosk. Mamy wrzesień, rozpoczyna się więc kolejny rok szkolny, a ja na rozmówcę wybrałem lekarza alergologa. I nieprzypadkowo, bo jak się okazuje alergia może mieć ogromny wpływ na to, jak nasze dziecko radzi sobie w szkole. Alergia nie jest procesem dotyczącym tylko skóry czy nosa, ale całego układu immunologicznego, który jest ściśle powiązany z układem nerwowym, czyli także z mózgiem. Stąd zależność pomiędzy alergią a zachowaniem oraz osiągnięciami człowieka. Niestety, najczęściej ani rodzice, ani nauczyciele nie zdają sobie sprawy z tego, że może istnieć związek między szkodliwym pokarmem lub toksynami dostającymi się do organizmu a złym zachowaniem dziecka. W swojej książce zatytułowanej Alergie ujęła Pani to dość obrazowo: mózg nie swędzi, ale musi odreagować. Alergeny docierają do mózgu wraz z krwią i tam powodują proces zapalny. Inaczej wygląda zapalenie na przykład w nosie, z którego może nam cieknąć, inaczej w oskrzelach, gdzie może wywoływać kaszel i duszności, a inaczej w mózgu, gdzie zapalenie oprócz bólu głowy czy padaczki może powodować całą paletę zaburzeń psychoemocjonalnych. Zresztą narządy w ludzkim ciele są ze sobą ściśle powiązane. Mało kto zwraca na to uwagę, ale skóra z mózgiem mają ze sobą wiele wspólnego. Przecież na początku życia płodowego tworzą jeden narząd. Dlatego na przykład u ponad połowy dzieci z atopowym zapaleniem skóry oprócz zmian chorobowych na skórze obserwujemy również zmiany chorobowe w mózgu, objawiające się na przykład zaburzeniami emocjonalnymi czy kłopotami ze snem. Alergia zazwyczaj kojarzy się ludziom co najwyżej z wysypką bądź uporczywym katarem na wiosnę. Tymczasem objawy mogą być znacznie bardziej złożone. Jak więc alergię odreagowuje mózg? Oprócz objawów typowo somatycznych, jak wspomniany ból głowy czy padaczka, możemy zaobserwować u alergików całą gamę zaburzeń o naturze psychoemocjonalnej. Są to m.in. zaburzenia: koncentracji, przyswajania wiedzy, refleksu, pamięci, snu, a także zaburzenia zachowania, w tym nawet zachowania niespołeczne. Dość często u dzieci diagnozujemy na przykład reakcję alergiczną na gluten i kazeinę. Biochemiczne skutki narażenia na te substancje objawiają się nadpobudliwością, a nawet agresją lub autoagresją. Tym samym alergia może więc skutecznie utrudnić uczniowi funkcjonowanie w środowisku szkolnym Oczywiście, bo jeżeli jest nadpobudliwy, to nie wysiedzi spokojnie 45 minut w klasie. Może wpadać w histerię, 4

5 podstawy edukacji wywoływać bójki. Zawsze radzę nauczycielom, aby w podobnych przypadkach zainteresowali się, czy takie dziecko nie ma alergii. Wiele lat temu w USA przeprowadzono ciekawe badanie wśród małych alergików, którzy mieli słabe wyniki w nauce. Najpierw zmierzono dokładnie ich szkolne osiągnięcia, następnie włączono leczenie pod kątem alergii, a po pewnym czasie znowu sprawdzono ich wyniki w nauce. Okazało się, że w większości przypadków ich osiągnięcia poprawiły się wielokrotnie. Co ważne, wzrosła również samoocena tych dzieci oraz ich stosunek do otoczenia. Dlatego w jednym z rozdziałów mojej książki Alergie apeluję wprost do nauczycieli: zwróćcie szczególną uwagę na dzieci zdolne, ale niecierpliwe i trudne w wychowaniu. Takie, które jednego dnia potrafią dostać szóstkę, a następnego jedynkę. Bo może się okazać, że spory wpływ na ich oceny mają posiłki, które dostają od rodziców, a także nieleczone alergie. Najcz ciej ani rodzice, ani nauczyciele nie zdaj sobie sprawy z tego, e mo e istnie zwi zek mi dzy szkodliwym pokarmem lub toksynami dostaj cymi si do organizmu a z ym zachowaniem dziecka. Tylko kiedy nadpobudliwość dziecka, trudności ze snem, koncentracją czy nauką łączyć z alergią? Bo przecież ich przyczyny mogą być różne Oczywiście. Dlatego szczególną uwagę trzeba zwrócić na dzieci, u których obserwujemy nawracające: zmiany skórne, pokrzywkę, katar, biegunkę, zapalenie krtani, a nawet astmę. Jeśli te objawy się powtarzają, a w dodatku dziecko od małego dużo płacze i krzyczy, to jego problemy na przykład ze snem, koncentracją czy nauką wynikają najprawdopodobniej z alergii. Tyle że z dziećmi mającymi podobne zaburzenia rodzice zgłaszają się jednak częściej do poradni psychologiczno-pedagogicznej niż poradni alergologicznej. Dokładnie. Niestety to efekt niewiedzy i to nie pojedynczej osoby, ale całego łańcucha ludzi: rodziców, nauczycieli, a czasami nawet lekarzy rodzinnych. Ja nie twierdzę, że pomoc psychologa nie jest potrzebna bywa, że jest wręcz konieczna, bo sprawy zaszły za daleko. Ale jeśli przyczyną złego zachowania dziecka czy kłopotów z nauką jest alergia, to psycholog zajmie się tylko objawami, czyli źródła problemu nie zlikwiduje. Efektów więc nie będzie. Przecież jeśli wbije nam się w rękę drzazga, to samo smarowanie rany maścią nie wystarczy. Musimy tę drzazgę wyjąć, czyli zlikwidować przyczynę. Tak samo jest z alergią jeżeli nad nią nie zapanujemy, jej objawy 5 będą powracać. Ubolewam nad tym, że wciąż tak mało mówi się o psychoemocjonalnych skutkach alergii. Równoległe leczenie u lekarza alergologa oraz u psychoterapeuty daje fantastyczne, a co najważniejsze często bardzo szybkie efekty. Rozumiem, że odstawienie alergenu może przynieść natychmiastowe skutki? Przykładowo przestaję spożywać gluten, a za kilka dni znikają moje problemy z koncentracją? Rzadko mamy do czynienia tylko z jednym alergenem. Z reguły jest ich więcej albo mamy do czynienia z tzw. alergiami krzyżowymi. Ale trafne zdiagnozowanie, a następnie odstawienie alergenów daje spektakularne efekty. Dzięki temu bywa, że mały alergik praktycznie z dnia na dzień staje się inną osobą. Z nadpobudliwego dziecka mającego problemy z zachowaniem i przyswajaniem wiedzy zmienia się w ucznia pilnego i grzecznego. Jak to możliwe? Po prostu skoro znika źródło zapalenia, znikają też objawy chorobowe. W tym miejscu pragnę także zwrócić uwagę rodziców na to, że zaburzenia psychoemocjonalne, bardzo podobne do tych wywoływanych przez alergie, powodują również pasożyty i grzyby. W przedszkolach i szkołach to prawdziwa plaga, a niewielu rodziców zdaje sobie sprawę z tego, jakie spustoszenie w dziecięcych organizmach sieją właśnie pasożyty. Skoro wspomniała już Pani o nadpobudliwości u dzieci słyszałem, że są prowadzone badania dotyczące związku alergii z ADHD. Od dawna uważam i nie jestem w tym osamotniona że nazwa ADHD jest nadużywana i przypisywana wielu schorzeniom, które nie są prawdziwym ADHD. Olbrzymia część z nich to zjawiska o podłożu alergicznym, a nie genetycznym, jak to jest w przypadku ADHD. Wielokrotnie spotykałam w swojej 40-letniej karierze lekarskiej dzieci, którym podawano ciężkie i drogie leki, bo rzekomo miały ADHD. Tymczasem nie cierpiały na żadne ADHD, tylko na alergie lub pseudoalergie też coraz częściej występujące zjawisko, wywoływane często konserwantami i innymi związkami chemicznymi, którymi faszerowana jest żywność. Miałam takie przypadki, że dzieci rzekomo chore na ADHD wystarczyło odrobaczyć, uporządkować ich żywienie, zdiagnozować i zacząć leczenie pod kątem alergii. I problemy, które miały być poważną chorobą genetyczną, znikały. Życie tych dzieci oraz ich rodzin zmieniało się nie do poznania, nabierało zupełnie nowego wymiaru. Pediatrzy alarmują, że wśród dzieci jest coraz więcej alergików. Czy są prowadzone jakieś badania bądź statystyki, które mogłyby określić skalę problemu? Oczywiście. Najświeższe dane dają nam badania ECAP przeprowadzone w 2012 roku przez naukowców z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Wyniki są niepokojące wskazują, że aż 55% przebadanych dzieci to alergicy. Dlaczego mamy dzisiaj tak dużo alergii? Po pierwsze, przez złe leczenie i nadużywanie antybiotyków. Ktoś smarknie czy zakaszle dostaje antybiotyk. Boli go gard-

6 podstawy edukacji ło bierze antybiotyk. To ogromny błąd. Moim zdaniem lekarze przepisują pacjentom antybiotyki w wielu przypadkach zupełnie niepotrzebnie, często nie sprawdzając wcześniej, czy rzeczywiście mają do czynienia z infekcją bakteryjną. Antybiotyki niszczą grasicę gruczoł odpowiedzialny za odporność ludzkiego organizmu. Drugim czynnikiem odpowiadającym za lawinowo rosnącą liczbę alergików jest niezdrowa żywność, pełna chemii, konserwantów i cukru. Cukier to biała śmierć, a niestety jest wszędzie. Nie tylko w słodyczach, ale również w wędlinach, pieczywie, keczupie, po prostu we wszystkim. Radzę również wystrzegać się sklepowego drobiu. Przecież co chwilę słyszymy, że na skalę przemysłową jest on faszerowany antybiotykami, a nawet hormonami przyspieszającymi wzrost. Nie łudźmy się, że takie mięso jest dla nas zdrowe. Ono nawet nie przypomina mięsa kury hodowanej przez gospodarza na własnym podwórku. Dlaczego lat temu nikt nie mówił o alergiach? Nie diagnozowano ich tak często czy może nie występowały aż tak masowo jak dzisiaj? Jako lekarz przyglądam się temu zjawisku już od lat 70. ubiegłego wieku. Początkowo miałam do czynienia co najwyżej z atopowym zapaleniem skóry bądź z pokrzywkami, rzadziej z astmą czy katarem. Innych alergii było w zasadzie niewiele. Dlaczego? Bo jedliśmy zgrzebnie, ale zdrowo. W Polsce nie mieliśmy w tamtych czasach do czynienia z fast foodami i innym śmieciowym jedzeniem, takim jak choćby chipsy. Jedliśmy też mniej mięsa, bo było na kartki. A to, które jedliśmy, było jednak lepszej jakości. Na kartki był również cukier, więc i jego automatycznie też spożywaliśmy mniej. Brzmi to tak, jakby pochwalała Pani reglamentację żywności. Proszę mnie źle nie zrozumieć, ja nie tęsknię za PRL-em, ale paradoksalnie ta reglamentacja pod wieloma względami wychodziła nam wtedy na dobre, bo dostęp do niezdrowych produktów był ograniczony. Jedzenie było proste i dużo bardziej naturalne: mięso było mięsem, a nie ochłapem naszprycowanym do granic możliwości chemią, a chleb był pyszny bez dodatku cukru, spulchniaczy i nie wiadomo jeszcze czego. Natomiast w latach 90. na sklepowych półkach zaczęło pojawiać się coraz więcej żywności, niestety coraz Fot. Fotolia bardziej przetworzonej i coraz bardziej nafaszerowanej konserwantami. Jej jakość zaczęła stale się pogarszać, a alergików zaczęło przybywać. Ta zależność jest oczywista i widoczna jak na dłoni. Jakiego rodzaju pokarmy najczęściej wywołują u dzieci alergie? Nie licząc wspomnianych już fast foodów oraz śmieciowego jedzenia, jak np. chipsy czy płatki kukurydziane, przestrzegam przede wszystkim przed mlekiem i jego przetworami, a także przed wieprzowiną. Powszechnie wiadomo, że fast food jest niezdrowy, ale mleko i jego przetwory oraz wieprzowe mięso i wędliny to przecież podstawa polskiej kuchni. Mówię o tym od dawna i przyzwyczaiłam się już do widoku zdziwionych twarzy. Wprawdzie na wieprzowinę ludzie bywają uczuleni bardzo rzadko, ale i tak każdemu radzę znacząco ograniczyć jej spożycie. A to dlatego, że ludzie nie zdają sobie sprawy, że wieprzowina jest pokarmem znacznie zakwaszającym, a nasz organizm wymaga wewnątrz środowiska zasadowego. Większość naszych posiłków powinna być więc zasadotwórcza, a najwyżej 20% może mieć kwaśny charakter. Niestety w typowej polskiej diecie wszystko jest przewrócone do góry nogami. Uwielbiamy szynkę i schabowe, podczas gdy połowa mieszkańców kuli ziemskiej wieprzowiny nie jada w ogóle. Wprawdzie zabrania im tego religia, ale ma to zbawienny wpływ na ich zdrowie. Nazwa ADHD jest nadu ywana i przypisywana wielu schorzeniom, których olbrzymia cz to zjawiska o pod o u alergicznym, a nie genetycznym, jak to jest w przypadku ADHD. A mleko? Przecież od małego wpaja się wszystkim dzieciom, że jest zdrowe Zdrowe, a nawet doskonałe. Ale dla cielęcia, a nie dla człowieka, który w przeciwieństwie do krów nie ma dwóch żołądków i nie produkuje podpuszczki, w związku z czym nie trawi zawartej w mleku kazeiny. Mleko szkodzi wszystkim ludziom: jednym mniej, a innym bardziej. A osobom uczulonym jego regularne spożywanie może nawet poważnie uszkodzić wiele narządów. Przecież w niektórych szkołach trwa akcja Pij mleko, będziesz wielki Ja i wielu innych alergologów głosimy hasło: pij mleko, a będziesz wielkim alergikiem. Polecam obejrzeć na YouTube któryś z wykładów na ten temat, wygłoszonych przez prof. Waltera Veitha. Jestem przekonana, że wielu klientów lekarzy i grabarzy to ofiary długotrwałego spożywania produktów pochodzenia mlecznego. 6

7 podstawy edukacji Przestrzegam również przed różnego rodzaju batonikami i słodkimi przekąskami, którymi tak chętnie zajadają się dzieci. Bo co takiego znajdziemy w pierwszym z brzegu batoniku? Cukier działający zabójczo na ludzki organizm (głównie mózg), mąkę pszenną, czyli gluten mający szkodliwy wpływ na nasz mózg i jelita, a także tłuszcze przemysłowe wywołujące miażdżycę. Tym zajadają się dzisiaj codziennie nasze dzieci. Niestety produktów, przed którymi tak bardzo Pani przestrzega, czyli m.in. batoników, chipsów i przetworzonej żywności typu fast food, najwięcej sprzedaje się dzieciom w szkolnych sklepikach. No właśnie. Ciekawe, ilu rodziców wie o tym, że chipsy, chrupki i wiele ciastek zawierają akrylamid, który nie dość, że szkodzi sercu i naczyniom krwionośnym, to jeszcze jest rakotwórczy i zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju otyłości. W przemyśle akrylamid jest używany na przykład do produkcji plastiku, ale dopuszczono go też niestety do przemysłu spożywczego, mimo że jest uznawany za substancję neurotoksyczną. Niektórzy twierdzą, że przesadzam, ale ja z całą odpowiedzialnością twierdzę, że szkolne sklepiki, oferując dzieciom takie produkty, sprzedają im śmierć. Przez 10 lat byłam konsultantem wojewódzkim w zakresie alergologii i próbowałam w tym czasie walczyć ze szkolnymi sklepikami sprzedającymi dzieciom niezdrową żywność. Interweniowałam w kuratorium i w szkołach, niestety bezskutecznie. Dla dyrektorów placówek ważniejsza od zdrowia dzieci była możliwość zarobienia przez szkołę kilkuset złotych na dzierżawie sklepiku. A oczywiście żaden ze sprzedawców nie kwapił się do sprzedaży zdrowej żywności, bo na tym by nie zarobił tak dobrze, jak na słodyczach i fast foodach. Wina leży tu również po stronie rodziców, którzy często zamiast przygotować dziecku zdrowe drugie śniadanie do szkoły, wolą dać pociechom po kilka złotych, żeby kupiły sobie batonika, chipsy czy hot doga. Tak jest szybciej i wygodniej. Tylko że takie działanie od małego zaszczepia w dziecku złe nawyki żywieniowe. W późniejszym wieku okazują się one wręcz zgubne. Czyli najmłodszym szkodzą też najbliżsi? Tak. Choć najczęściej nieświadomie. Proszę czasami, aby na wizytę z moimi małymi pacjentami oprócz rodzica przyszła również babcia. A to po to, żeby wytłumaczyć jej, że zamiast chipsów czy batonika niech kupi wnusiowi migdały albo suszone morele. Jak robi dla niego ciasto, to niech upiecze je z mąki jaglanej, a nie pszennej. Nasze społeczeństwo nadal ma niewielkie pojęcie o zdrowym żywieniu. Skoro wieprzowina i produkty mleczne są niezdrowe, hodowany na skalę przemysłową drób również, słodycze i przekąski mamy omijać z daleka, to co w takim razie podawać naszym dzieciom i co jeść samemu? Jest wiele rodzajów zdrowej żywności. Wymienię może te produkty, które są bardzo zdrowe, a niestety je się je w Polsce rzadko. Na przykład rośliny strączkowe, jak fasola, groch i cieciorka, które są bogatym źródłem białka mogącym z powodzeniem zastępować mięso. Niestety zbyt mało jemy też nasion oleistych: siemię lniane, słonecznik, pestki dyni, orzechy włoskie czy laskowe, migdały, sezam przecież to samo zdrowie. Jest tyle rodzajów kasz (np. gryczana, jaglana, jęczmienna, kukurydziana), które są bardzo zdrowe, ale Polacy zamiast nich wolą pszenne makarony. Są w końcu ryby, no i mnóstwo warzyw i owoców. Można jeść zdrowo i smacznie, trzeba się jednak tego nauczyć. Zresztą wszystkim zainteresowanym zamierzam w tym pomóc napisałam właśnie książkę kucharską z przepisami dla alergików. Prawdopodobnie już pod koniec tego roku będzie można ją znaleźć w księgarniach. Rozumiem, że książka będzie zawierać wyłącznie sprawdzone i bezpieczne receptury? Oczywiście. Każde z zaproponowanych w niej dań pojawia się na stole w moim domu. Wszystkie rady, których udzielam pacjentom, przetestowałam na sobie. Nie jem więc wieprzowiny, nie piję mleka ani kawy. W mojej kuchni można znaleźć tylko zdrowe i naturalne produkty: chleb z żytniej razowej mąki, ryby, kasze, świeże owoce i warzywa, które uprawiam w ogródku. Sama w młodości byłam alergiczką i miałam w związku z tym ogromne problemy zdrowotne. Dzisiaj, mimo że osiągnęłam już wiek emerytalny, mam się świetnie. Tańczę w zespole tańca towarzyskiego, pływam, jeżdżę na rowerze i łyżwach. Jestem najlepszym przykładem na to, że nawet ciężką alergię można pokonać. Czasami niezbędne jest leczenie, ale bywa, że wystarczy odpowiednia dieta i ruch. Dr n. med. DANUTA MYŁEK jest znanym specjalistą w zakresie alergologii i dermatologii, członkiem naukowym Amerykańskiego Koledżu Alergologów i Europejskiej Akademii Alergologicznej. Pracuje w Stalowej Woli. Była pionierem leczenia alergii i pseudoalergii pokarmowych na Podkarpaciu i jednym z pierwszych specjalistów w tej dziedzinie w kraju. Od ponad 30 lat stara się popularyzować wiedzę o profilaktyce alergii. W Stalowej Woli, z którą jest związana, prowadziła szkolenia dla przedszkolnego personelu i pomagała w zorganizowaniu przedszkola dla alergików. Szkoliła również nauczycieli szkół podstawowych pod kątem psychoemocjonalnych konsekwencji i trudności w nauce w przypadku nieleczenia lub złego leczenia alergii. Popularyzuje zdrowy styl odżywiania w mediach lokalnych i ogólnopolskich, do których jest często zapraszana. Jest autorką wielu publikacji. Najgłośniejsza zatytułowana Alergie ukazała się w 2001 roku. W 2010 roku do księgarni trafiło drugie wydanie tej książki. 7

8 pedagogiczne inspiracje Bo fantazja jest od tego, żeby bawic sie na ca ego... (klasy 0 2) Scenariusz do książki Rafała Witka Walizka pana Hanumana Przewidywane osiągnięcia ucznia: aktywnie i twórczo współpracuje i bawi się w grupie; zabiera głos w dyskusji i uzasadnia swoje zdanie; słucha ze zrozumieniem; tworzy opowiadanie. Przebieg zajęć: Uwaga! Zajęcia należy dostosować do indywidualnych potrzeb (stosownie do czasu przeznaczonego na spotkanie, możliwości dzieci, miejsca). Zajęcia można skrócić lub wybrać niektóre aktywności odpowiednie dla dzieci z klasy 0 lub 2. Co by było, gdyby ludzie nie umieli pisać i czytać? rundka. Każde dziecko podaje jeden skutek braku umiejętności czytania i pisania, np. brak wielu informacji, ubogość słownictwa, brak jednoznaczności w przekazie ustnym, obrazkowym, świat bez książek, komputerów... Co nam daje czytanie? wspólne ustalenie odpowiedzi na pytanie (w klasie 2). Przykładowe korzyści: poznajemy historię, przyrodę, świat, różne zwyczaje i tradycje, uczymy się ortografii, bogacimy słownictwo, rozwijamy wyobraźnię, nie nudzimy się... W świecie fantazji przygotowanie do lektury książki Rafała Witka Walizka pana Hanumana. Wysłuchanie piosenki Fasolek Moja fantazja (można zorganizować krótką zabawę ruchową: ilustrowanie słów piosenki w czasie rytmicznego marszu po kole). Wyjaśnienie pojęcia fantazja. Ustalenie, czy człowiekowi potrzebne są w życiu: fantazja, wyobraźnia, marzenia (także do pisania opowiadań, książek, tworzenia filmów, komiksów, gier ). Skąd autorzy książek, piosenek czerpią pomysły? fabryka pomysłów. Przeczytanie fragmentu książki Walizka pana Hanumana zawierającego wypowiedź autora książki na temat źródeł inspiracji. Bardzo lubię ulewy i burze. Wychodzę wtedy na balkon i patrzę, jak krople deszczu tłuką o dachy, a błyskawice wycinają dziury w niebie. Zdarza się, że z tych dziur wypadają pomysły na książki. Wystarczy je tylko złapać! Klasa 0 Spotkanie z Darią czas zacząć! czytanie przez nauczyciela książki lub jej fragmentów (s ). Nauczyciel, czytając tekst, pokazuje ilustracje na kolejnych stronach, dzieci określają ich nastrój (ponuro, 8

9 pedagogiczne inspiracje smutno, szaro, zdziwienie, może przerażenie, zmęczenie, zaskoczenie ). Chętne dzieci mogą odczytać wyrazy zapisane sylabami na poszczególnych stronach. Razem z innymi dziećmi wypowiadają wyrazy w różnym rytmie, wyklaskując, wystukując. Mogą to robić w trzech zespołach: jeden, rytmicznie wypowiadając sylaby, wytupuje, drugi wyklaskuje, trzeci wyklaskuje rytm; nauczyciel wyznacza tempo i rytm, dzieci odtwarzają. Udzielanie odpowiedzi na pytania do tekstu, np. Co znalazła Daria? Co znajdowało się w walizce? Jaki problem miała dziewczynka? Do kogo i w jaki sposób zwróciła się o pomoc? Wysłuchanie kolejnego fragmentu książki przez nauczyciela (s ) i ustalenie, kto ostatecznie pomógł dziewczynkom, co sprawiło, że chłopiec potrafił pomóc koleżankom. Wysłuchanie tekstu ze s. 47. Podjęcie decyzji o wspólnym fantazjowaniu. Nasze fantazjowanie opowiadanie z pudełka. Nauczyciel daje wybranym dzieciom pudełko i prosi, aby powrzucały do niego różne przedmioty znajdujące się w sali, np. zabawki, przybory do rysowania. Następnie dzieci siadają w kręgu, pudełko stawiają w środku. Chętne osoby kolejno podchodzą do pudełka, losowo wyjmują ukryte przedmioty i tworzą opowiadanie: lalka Lalka Petronela wybrała się na spacer; samochód Zobaczyła pędzący z ogromną szybkością czerwony samochód itd. Klasa 2 Uwaga! Dzieci ćwiczą umiejętności potrzebne w pracy metodą projektu: efektywnie pracują w grupach, tworzą pomysły, dyskutują, podejmują decyzje, uczą się odpowiedzialności i współodpowiedzialności, doskonalą skuteczne komunikowanie się, przydzielają sobie zadania, rozliczają siebie i innych z wykonania przydzielonych zadań, wyznaczają sobie cele, planują dalsze działania. Spotkanie z Darią czas zacząć! czytanie przez nauczyciela książki lub jej fragmentów (s ). Nauczyciel lub wybrani uczniowie czytają książkę lub jej fragmenty. Przed wysłuchaniem tekstu z kolejnej strony dzieci szeptem, rytmicznie czytają wyrazy zapisane sylabami (na białej apli) na stronach. Następnie próbują przewidzieć, co jest opisane na tej stronie (przewidywanie akcji) każda czytana strona (duże, kolorowe wydrukowane strony) książki jest zawieszana na tablicy. Udzielanie odpowiedzi na pytania do tekstu, np. Co znalazła Daria? Co znajdowało się w walizce? Jaki problem miała dziewczynka? Do kogo i w jaki sposób zwróciła się o pomoc? Słuchanie kolejnego fragmentu książki (s ). Po przeczytaniu strony, na której jest wyraz zapisany sylabami, wszyscy odczytują ten wyraz sylabami, a następnie jako wykrzyknik. Ustalenie na podstawie wysłuchanego tekstu, kto pomógł dziewczynkom, co sprawiło, że chłopiec potrafił pomóc koleżankom. Odnalezienie i odczytanie fragmentu uzasadniającego wypowiedź. Głośne, zespołowe odczytanie tekstu na s. 47. Podjęcie decyzji o wspólnym fantazjowaniu. Poszyfrować fajna sprawa zabawa w parach. Dzieci w parach układają szyfry sylabowe i szyfrują zdania, np. przed każdą sylabą danego wyrazu dodają sylabę ka kamakarykasia Marysia. Później wymieniają się szyframi i je odczytują. Mogą też utworzyć bank szyfrów. Przykładowe zdania do zaszyfrowania: Jutro jest wtorek. Lubię Janka. Zapraszam cię do kina (zdania przygotowuje nauczyciel albo wymyślają je uczniowie). Napiszemy książkę! debata klasowa. Podjęcie decyzji o napisaniu książki Co się stanie z naszą klasą?. Ustalenie, czy pisanie książki będzie kontynuowane w przyszłości, zaplanowanie, w jakich odstępach czasu i co będzie opisywane. Podział na grupy i zaplanowanie pracy: wybranie sposobu podziału na zespoły; ustalenie w grupach tematu książki (np. Ja marzę, by zostać Spotkanie po latach); wymyślenie zdarzeń, przygód, jakie uczniowie chcieliby przeżyć, wybór pisarzy, ilustratorów. Wykonanie w zespołach zaplanowanych prac: wspólne pisanie i ilustrowanie opowiadania, przygotowanie go do zaprezentowania w klasie. Odczytanie opowiadań i prezentacja ilustracji przez poszczególne zespoły. Wpięcie stron do segregatora. Uwaga! Tworzenie książki może być kontynuowane w dowolnych odstępach czasowych, a całość odczytana lub inaczej zaprezentowana rodzicom w czasie zakończenia roku szkolnego w klasie 3. Elżbieta Gyzińska Wieloletni pedagog edukacji wczesnoszkolnej i edukator Wydawnictwa Nowa Era 9

10 pedagogiczne inspiracje Magiczny wiat teatru Teatr to ciekawe miejsce tego typu stwierdzenia padające z ust dzieci oraz radość, z jaką przyjmują one wiadomość o każdej zbliżającej się wizycie w teatrze, utwierdzają mnie w przekonaniu, że edukacja teatralna w klasach I III jest ważna i potrzebna. Fot. Fotolia mgr Anna Magdalena Glinka Szkoła Podstawowa nr 40 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Częstochowie Realizuję program edukacji teatralnej systematycznie od wielu lat, co wynika między innymi z moich osobistych zainteresowań oraz troski o to, aby uczniowie obcowali z teatrem jak najczęściej. Nawyki kształtują się bowiem już od najmłodszych lat życia dziecka. Edukację teatralną prowadzę poprzez: oglądanie przedstawień w różnego typu teatrach (lalkowym, aktorskim, muzycznym); bezpośredni kontakt z twórcami (zwiedzanie teatru od kulis, spotkania z aktorami); przygotowanie i prezentowanie przez dzieci inscenizacji dla rodziców, kolegów; gry dramowe podczas zajęć szkolnych. Taka różnorodność form pozwala mi w pełni realizować główny cel mojej działalności, jakim jest zainteresowanie uczniów teatrem. Teatr źródło wielu możliwości Teatr kształtuje i poszerza wyobraźnię dziecka, bo posługuje się różnorodnymi formami językowymi i scenograficznymi. Bywa, że dekoracje są realistyczne, nietypowe i kolorowe, a wtedy pomagają kształtować poczucie piękna, estetyki i dobrego smaku. Niekiedy jednak twórcy posługują się bardzo prostymi, wręcz umownymi środkami scenograficznymi, co wymaga uruchomienia wyobraźni. Widz sam stwarza sobie obraz danej postaci czy sytuacji, uzupełnia brakujące elementy scenografii. Teatr ma w sobie coś magicznego i tajemniczego, a przecież dzieci niezmiernie lubią czary i tajemnice. Każda wizyta z uczniami w teatrze dostarcza cennego materiału do pracy. Ocena postępowania bohaterów, opowiadanie treści spektaklu, swobodne refleksje to tylko niektóre z możliwych ćwiczeń. Na podstawie tego materiału redagujemy (wspólnie lub indywidualnie) różnorodne formy wypowiedzi: opis, opowiadanie, elementy charakterystyki, sprawozdanie itp. W klasie III często stosuję technikę swobodnych tekstów. Powstają w ten sposób bardzo ciekawe prace, które eksponujemy w kąciku literackim. Teatr to również doskonała i cenna inspiracja do tworzenia prac plastycznych z wykorzystaniem różnorodnych technik. Poprzez swoją specyfikę teatr pełni ponadto funkcję wychowawczą. Jest to bowiem miejsce, w którym należy się odpowiednio zachować i w którym wymagany jest elegancki ubiór. Koło teatralne Od dwóch lat prowadzę także koło teatralne. Podczas zajęć staram się tak kierować działalnością dzieci, by rozwijały zainteresowania, kształciły wyobraźnię, rozwijały zdolności konstrukcyjne, pobudzały aktywność twórczą. Dbam o to, by wzbogacały sferę własnych przeżyć, kształtowały podstawowe nawyki społecznego współżycia i doskonaliły umiejętność pięknego mówienia. Dzięki pracy w kółku teatralnym uczniowie wzbogacają swoją wiedzę, sferę doświadczeń i rozwijają zainteresowania. Uczestnicząc w zajęciach warsztatowych, ćwiczą dykcję, ruch i gest sceniczny oraz mimikę. Odwiedzają teatr i poznają jego tajniki oraz występują przed publicznością szkolną. Oto mój plan pracy realizujący program edukacji teatralnej: I. Elementy struktury teatru: 1. Teatralne środki przekazu (dekoracja, rekwizyt, kostium, muzyka, światło). 2. Praca reżysera, scenografa, choreografa. 3. Rodzaje teatru dla dzieci (teatr żywego aktora, lalkowy, cieni). 4. Inne formy teatru (balet, opera, operetka, pantomima). 5. Rodzaje lalek: pacynka, jawajka, kukiełka, marionetka. 6. Wzbogacanie słownictwa związanego z teatrem: scena, scenarzysta, scenograf, scenografia, sztuka, przedstawienie, inscenizacja, spektakl, rola, dialog, monolog, lalki, aktorzy, kostiumy, widz. 10

11 pedagogiczne inspiracje II. Doskonalenie wymowy: 1. Ćwiczenia oddechowe, rytmiczne, wyciszające, ćwiczenia koncentracji, pamięci, dykcji, słuchu. 2. Usprawnianie narządów artykulacji. 3. Doskonalenie wymowy. 4. Wzbogacanie słownictwa czynnego. 5. Doskonalenie własnych wypowiedzi. III. Praca z tekstem: 1. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych. 2. Kształcenie w zakresie pięknego czytania. 3. Wyrabianie pamięci logicznej i mechanicznej. 4. Analizowanie tekstu literackiego. 5. Wyrabianie pamięci językowej. 6. Ćwiczenia dramowe, scenki rodzajowe. 7. Recytacja wierszy oraz czytanie tekstów z podziałem na role. 8. Pantomima. 9. Inscenizacje utworów literackich. 10. Muzyka i efekty dźwiękowe. IV. Praca nad rolą: 1. Ćwiczenia i zabawy dykcyjne, mimiczne, gestykulacyjne, ruchowe, służące grze aktorskiej. 2. Pobudzanie aktywności twórczej. 3. Rozwijanie fantazji i wyobraźni. 4. Usprawnianie całego ciała. 5. Doskonalenie ekspresji werbalnej i pozawerbalnej. 6. Układanie dialogów na wskazane, dobrane tematy. 7. Przedstawienia kukiełkowe. 8. Identyfikowanie i nazywanie różnych stanów emocjonalnych. V. Zabawy integracyjne. Teatr kszta tuje i poszerza wyobra ni dziecka, bo pos uguje si ró norodnymi formami j zykowymi i scenograficznymi. Z bohaterami bajki Czerwony Kapturek Dzień Misia Podczas pracy z uczniami dążę do realizacji założonych celów: kształcenie wrażliwości uczniów; wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć; eliminowanie negatywnych zachowań wynikających z charakteru dziecka (pycha, trema); panowanie nad emocjami; wzmacnianie koncentracji i umiejętności współdziałania w grupie; doskonalenie mimiki, ekspresji, umiejętności operowania ciałem; wzbogacanie słownictwa, frazeologii, zakresu pojęć; kształtowanie umiejętności poprawnego władania językiem; rozwijanie fantazji, pobudzanie aktywności, zachęcanie do odkrywania nowych rzeczy; Teatrzyk cieni przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i świadome korzystanie z dóbr kultury (muzyki, tańca, pantomimy, literatury, teatru). Realizacji wymienionych celów sprzyjają zadania, jakie stawiam sobie podczas pracy z uczniami: 1. Wspomaganie wszechstronnego rozwoju uczniów. 2. Wzmacnianie poczucia własnej wartości. 11

12 pedagogiczne inspiracje 3. Kształtowanie twórczej postawy wobec życia. 4. Stymulowanie aktywności. 5. Rozwijanie zdolności ogólnych i specjalnych. 6. Kształtowanie umiejętności pracy w zespole. 7. Zainteresowanie uczniów sztuką teatralną i kulturą żywego słowa. 8. Kształtowanie potrzeb i umiejętności odbioru dzieł sztuki. Dzieci bardzo chętnie i aktywnie uczestniczą w zajęciach. Bardzo lubią opracowywać miniwidowiska, w których realizują się podczas przygotowywania kukiełek, pracy nad scenografią i tworzenia wizerunku granych postaci. Lubią tworzyć swobodne, spontaniczne scenki i odtwarzać role w oparciu o scenariusz. Wielkim przeżyciem dla wszystkich uczestników zajęć teatralnych i zarazem największą atrakcją są próby wchodzenia w rolę małych aktorów. Niezapomnianym doświadczeniem stają się deklamacje na prawdziwej teatralnej scenie, nawet skromnie wypełnionej widzami (odbiorcami są tylko pozostali uczestnicy zajęć teatralnych, nauczyciel i pracownik działu promocji oprowadzający po teatrze). Za to dużym artystycznym wyzwaniem są wszystkie występy przed liczną publicznością szkolną i prezentacja opracowanych przedstawień. Przygotowania do zajęć teatralnych Organizowanie zajęć należy rozpocząć od ćwiczeń pozwalających dziecku na poznanie samego siebie i swoich możliwości. Będą to ćwiczenia: 1) rozwijające wrażliwość słuchową: słuchanie i rozpoznawanie dźwięków dochodzących z zewnątrz, słuchanie dźwięków, zapamiętywanie ich, a później odtwarzanie, zapamiętywanie i powtarzanie usłyszanych wyrazów; 2) rozwijające wrażliwość wzrokową: obserwacja przedmiotów ułożonych na dywanie, a po odwróceniu się podanie ich nazw zgodnie z zaobserwowaną kolejnością (później zmiana miejsc przedmiotów, zmniejszenie lub zwiększenie ich liczby), obserwacja ilustracji zapamiętywanie szczegółów, obserwacja ćwiczeń ruchowych odtwarzanie zapamiętanych ruchów z uwzględnieniem kolejności; 3) rozwijające wrażliwość dotykową (również z zasłoniętymi oczami): dotykanie różnych powierzchni wymiana informacji na temat doznań dotykowych; 4) rozwijające wrażliwość smakową i węchową (bez użycia zmysłu wzroku): rozpoznawanie po zapachu przygotowanych pokarmów, przypraw, rozpoznawanie pokarmów poprzez ich próbowanie. Druga grupa ćwiczeń obejmuje ćwiczenia polegające na przypominaniu wrażeń: wzrokowych, słuchowych, smakowych, węchowych itp. Należą do nich: 1) ćwiczenia intonacyjne (językowe), np. Powiedz to tak, jakby powiedział to człowiek przerażony, zdenerwowany, król; 2) ćwiczenia ruchowe, np. Idziemy pod górę, Schodzimy po stromym zboczu góry, Chodzimy jak kot, Przeskakujemy rów; 3) ćwiczenia mimiczne, np. przedstawianie różnych emocji (strachu, złości, gniewu, zdziwienia, przerażenia) za pomocą mimiki twarzy. Różnorodność form pracy Bardzo ważne są gry i zabawy sprzyjające integracji i aktywności (dzieci chętnie biorą w nich udział, wykazując się spontanicznością i pomysłowością): 1) z wyobrażonymi przedmiotami; 2) w wyobrażonych sytuacjach; 3) w wyobrażonej przestrzeni; 4) tzw. powstawanie z niczego. Inne formy artystyczne wykorzystywane podczas zajęć to: 1) wykonywanie kukiełek (na patykach do szaszłyków: z brystolu, z czarnego papieru do teatrzyku cieni, z papierowych torebek pakowych, ze styropianu, z wykorzystaniem drewnianych łyżek kuchennych, szpatułek lekarskich lub patyczków po lodach itp.); 2) samodzielne przygotowywanie dekoracji; 3) zabawy z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych; 4) śpiewanie piosenek; 5) zabawy ruchowe taneczne. Wyższą formę pracy z dziećmi stanowi realizacja przedstawień i scenek dla widowni (mają swoje miejsce akcji, wchodzą w role konkretnych bohaterów, a przygotowując występ, korzystają ze scenariusza). Organizowane przeze mnie zajęcia pozwalają dzieciom na twórczą pracę, wyrażanie siebie, są źródłem radości i satysfakcji. Bazują na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją literacką i grą wyobraźni. Sprzyjają jednocześnie poznawaniu i poszerzaniu swoich możliwości. Z nabytego już doświadczenia wiem, że rozwijając zainteresowania teatralne, rozwija się również wrodzone skłonności dziecka do ekspresji, stwarza mu warunki do kreowania pozytywnych zachowań, umożliwia postrzeganie samego siebie jako jednostki autonomicznej, dysponującej dużym potencjałem twórczym. Uczestnicy zabaw chętnie wchodzą w role, gdyż lubią przeżywać prawdziwą przygodę polegającą na byciu kimś innym lub zrozumieniu sytuacji, w jakiej znajduje się wybrany bohater. Uczą się w ten sposób poprawnego mówienia, właściwej dykcji i przełamywania oporów związanych z występami publicznymi. Zajęcia, podczas których wykorzystywane są techniki teatralne, mogą być realizowane nie tylko podczas spotkań pozalekcyjnych, ale i w czasie wszystkich zajęć edukacyjnych. Nauczyciel powinien tak planować ich tok, aby służyły one realizacji celów oraz były dla uczniów i prowadzącego zajęcia źródłem satysfakcji. LI TE RA TU RA 1. Fastyn B., Teatr w pracy z dziećmi, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa Pielasińska W., Ekspresja jej wartość i potrzeba, WSiP, Warszawa Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych. Zarys metodyki, pod red. J. Kujawińskiego, WSiP, Warszawa Way B., Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa

13

14 pedagogiczne inspiracje Owoce w szkole skutecznym programem edukacyjnym i zdrowotnym dla dzieci Cele programu to: trwa a zmiana nawyków ywieniowych dzieci poprzez zwi kszenie udzia u owoców i warzyw w codziennej diecie w czasie, kiedy kszta tuj si ich nawyki ywieniowe, podniesienie wiadomo ci spo ecznej dotycz cej zdrowego od ywiania w szczególno ci dzieci oraz propagowanie zdrowego od ywiania poprzez dzia ania edukacyjne realizowane w szko ach. Rok szkolny 2012/2013 by ju czwartym rokiem, w którym realizowano program Wspólnej Polityki Rolnej Owoce w szkole. Zosta on wprowadzony jako jedno z priorytetowych dzia a Komisji Europejskiej zmierzaj cych do poprawy stanu zdrowia i sposobu od ywiania, okre lonych w Bia ej Ksi dze KE Strategia dla Europy w sprawie zagadnie zdrowotnych zwi zanych z od ywianiem, nadwag i oty o ci. Program zach ca dzieci do spo ywania wi kszych ilo ci owoców i warzyw, a tym samym przyczynia si do ukszta towania dobrych nawyków ywieniowych, które b d utrzymywa y si równie w pó niejszych latach ycia. W Polsce g ówne zasady realizacji programu zosta y okre lone w Strategii krajowej wdro enia w Rzeczypospolitej Polskiej programu Owoce w szkole w latach szkolnych 2010/ /2013, któr przekazano Komisji Europejskiej. W programie mog uczestniczy dzieci ucz szczaj ce do klas I III szkó podstawowych, których rodzice lub opiekunowie prawni wyrazili zgod na udzia w programie. Ka de dziecko uczestnicz ce w programie otrzymuje ka dorazowo porcj sk adaj c si z jednego produktu owocowego i jednego produktu warzywnego. W przypadku soków udost pnionych dzieciom zatwierdzony dostawca zobowi zany jest posiada atest producenta soków okre laj cy sk ad produktu oraz potwierdzaj cy, i produkt nie zawiera dodatku cukru, substancji s odz cych, t uszczu i soli. Za jako owoców i warzyw udost pnianych dzieciom klas I-III w ramach programu odpowiedzialny jest zatwierdzony dostawca. Program Owoce w szkole realizowany jest w dwóch okresach obejmuj cych poszczególne semestry. W roku szkolnym 2012/2013 dzieci otrzymywa y nieodp atnie owoce i warzywa, co najmniej 2 razy w tygodniu przez 10 wybranych tygodni w semestrze, w cznej liczbie okre lonej przez ARR i opublikowanej na stronie internetowej ARR Dzieciom udost pniane s produkty takie jak: jab ka, gruszki, truskawki marchew, papryka s odka, rzodkiewki soki owocowe, warzywne oraz owocowo-warzywne. Owoce i warzywa udost pniane dzieciom w ramach programu musz : spe nia wymagania jako ciowe i zdrowotne okre lone w przepisach Unii Europejskiej i przepisach krajowych, by gotowe do bezpo redniego spo ycia, tj. wie e, czyste, wystarczaj co rozwini te i odpowiednio dojrza e, zdrowe. 14

15 pedagogiczne inspiracje Dzia ania z zakresu komunikacji oraz dzia ania towarzysz ce o charakterze edukacyjnym W ramach programu prowadzone s dzia ania z zakresu komunikacji maj ce na celu informowanie o programie, w szczególno ci o zasadach udzia u w nim szkó i dostawców owoców i warzyw. Efektywno programu i skuteczne jego oddzia- ywanie na dzieci, a w szczególno ci na zmian ich nawyków ywieniowych, maj zapewni realizowane w ramach programu dzia ania towarzysz ce o charakterze edukacyjnym. Dyrektorzy szkó podstawowych, uczestnicz cych w programie, zobowi zani s do zapewnienia realizacji przez szko co najmniej dwóch zaj w ka dym semestrze roku szkolnego w ramach edukacji przyrodniczej lub wychowania fizycznego informuj cych uczniów o zdrowych nawykach ywieniowych. Ocena skuteczno ci programu Pa stwa cz onkowskie uczestnicz ce w programie zobowi zane s do przeprowadzania regularnej oceny skuteczno ci programu Owoce w szkole. Wyniki oceny roku szkolnego 2010/2011 przekazane zosta y KE w lutym 2012 r. Ocen przeprowadzi na zlecenie ARR Instytut ywno ci i ywienia w Warszawie. Wyniki przeprowadzonej oceny wykaza y, e program jest skutecznym narz dziem b d cym do dyspozycji szkó, pozwalaj cym stopniowo kszta towa zwyczaje ywieniowe dzieci i wp ywa na ich diet, a w szczególno ci zwi ksza spo ycie owoców i warzyw. Kolejna ocena programu b dzie obejmowa a okres 5 lat szkolnych tj. 2011/ /2016. Spo ród udost pnianych produktów dzieci najch tniej spo ywaj owoce (w szczególno ci jab ka i gruszki) oraz soki owocowe, spo ród warzyw marchewk. Najbardziej po dane w ród dzieci walory smakowe owoców i warzyw, to ich s odko, chrupko i soczysto. Powoduj one, e owoce i warzywa s dla dzieci atrakcyjn i ch tnie spo ywan przek sk. Program Owoce w szkole jest pozytywnym przyk adem wspó dzia ania sektorów rolnictwa, edukacji i zdrowia, dzi ki któremu program osi ga zamierzone rezultaty. Do wiadczenia zebrane przez ARR przy realizacji programu w latach szkolnych wskazuj na Program Owoce w szkole : wp yn na zwi kszenie ilo ci spo ywanych owoców i warzyw przez dzieci (dzieci uczestnicz ce w programie jad y w dni szkolne o 21% wi cej owoców i warzyw ni dzieci nieuczestnicz ce w programie), zwi kszy wiedz dzieci na temat zasad zdrowego od ywiania, wp yn pozytywnie na zmian nastawienia dzieci do jedzenia owoców i warzyw, spowodowa korzystn zmian zachowa rodziców dzieci uczestnicz cych w programie odnosz cych si do ywienia dzieci, jest pozytywnie oceniany przez dyrektorów szkó oraz rodziców. systematyczny wzrost zainteresowania programem zarówno ze strony szkó jak i dostawców. Od rozpocz cia programu Owoce w szkole w 2009 r., kiedy to uczestniczy o w nim ok. 300 tys. dzieci z 2,5 tys. szkó podstawowych, liczba dzieci obj tych programem wzros a do 950 tys. w roku szkolnym 2012/2013 tj. ponad 3-krotnie, a szkó podstawowych do 10,4 tys. tj. ponad 4-krotnie. Szczegó owe informacje dotycz ce programu Owoce w szkole dost pne s na stronie internetowej ARR oraz na stronie Wi cej informacji mo na uzyska w: Oddzia ach Terenowych Agencji Rynku Rolnego oraz Telefonicznym Punkcie Informacyjnym Telefoniczny Punkt Informacyjny ARR

16 pedagogiczne inspiracje Apel lekcja patriotyzmu i historii w pigu ce Często słychać głosy, że szkoła jedynie przygotowuje do egzaminów, a zapomina o wychowaniu. Pewnie jest w tym trochę prawdy już po klasie III dzieci mają możliwość sprawdzenia swojej wiedzy. Tak naprawdę jednak to od nauczycieli zależy w dużej mierze, czy znajdą czas na tematy wychowawcze, takie jak patriotyzm. W moim przekonaniu najbardziej uniwersalną formą kształcenia patriotycznego są dobrze przygotowane apele. Fot. Fotolia Joanna Sałasińska-Andruszkiewicz Szkoła Podstawowa nr 65 w Bydgoszczy Apele w edukacji wczesnoszkolnej rządzą się własnymi prawami. Nie jest łatwo przygotować spotkanie, które nie znudzi małych widzów, będzie interesujące dla występujących dzieci, a przy tym zrealizuje nasze założenia wychowawcze. Pracuję jako nauczyciel już ponad 20 lat, przygotowałam niejeden apel i zawsze wiązało się to z ogromnym wysiłkiem i kosztowało mnie trochę zdrowia. Próby do apeli są zawsze trudne. Dzieci często nie mają cierpliwości, nie zawsze uważnie słuchają, krótko pamiętają moje wskazówki. Jednak w momentach, gdy obserwuję zasłuchanych i zapatrzonych małych widzów, gdy słyszę, jak bardzo apel im się podobał wiem, że było warto. W moim przekonaniu każdy apel powinien zawierać wszystkie elementy zajęć, ale w pigułce. Podczas takich spotkań zależy nam, by w jak najatrakcyjniejszej formie przekazać pewną wiedzę i sprawdzić, czy została ona przez dzieci przyswojona. Jest to o tyle trudne, że to nie nauczyciel bezpośrednio przekazuje wiedzę, ale robią to przygotowani przez niego uczniowie. Chciałabym podzielić się swoimi doświadczeniami związanymi z przygotowaniami do apeli patriotycznych: o patronie szkoły Czesławie Tańskim, wybuchu II wojny światowej oraz z okazji Święta Niepodległości. Na każdy z tych apeli opracowywałam materiały multimedialne. Apel w formie konkursu Pierwszy apel został przygotowany w formie konkursu dla drużyn 3-osobowych. Zadań konkursowych było 5. Wszystkie klasy obserwowały zmagania zespołów. Po każdym pytaniu na ekranie ustawionym w sali gimnastycznej przedstawiana była przygotowana wcześniej prezentacja multimedialna związana z pytaniem. Wspólnie z uczniami sprawdzaliśmy odpowiedzi. Gdy były prawidłowe, na ekranie pojawiał się obrazek z krasnoludkiem bijącym brawo albo Kaczorem Donaldem. Bardzo się to dzieciom podobało. Apel i atmosfera wojny W kolejnym apelu o rocznicy wybuchu II wojny światowej dużą rolę odegrały również multimedia. Chciałam, by podczas tego spotkania dzieci mogły poczuć atmosferę wojny, zrozumieć, jakie to straszne i niebezpieczne wydarzenie. Ponadto chciałam, żeby na tym spotkaniu wojna była dla nich nie tylko słowami, lecz także emocjami. Przygotowałam film z YouTube przedstawiający nalot bombowy. Podłożyłam do niego dźwięk alarmu. Dzieci mówiące wiersze o tym, jak ludzie czują się w czasie nalotów, siedziały pod siatką maskującą. Słychać było odgłosy strzałów i spadających bomb, zapanowała atmosfera grozy. Na ekranie dzieci mogły zobaczyć, jakie szkody poniosły miasta po pierwszych nalotach hitlerowskiego lotnictwa. Mali artyści pokazywali na kartkach najważniejsze daty związane z rozpoczęciem wojny, mówili wiersze. Aktorzy byli ubrani w elementy munduru. Dzieci podczas tego spotkania śpiewały piosenki okupacyjne. Widzowie oglądali film o ataku na Westerplatte. Po zakończeniu apelu widzowie odpowiadali na pytania dotyczące przedstawienia. Królowa i trzy kruki Najtrudniejszy okazał się apel z okazji odzyskania przez Polskę niepodległości. Podczas przygotowań bardzo pomógł mi internet cudowna kopalnia wiedzy i pomysłów. Wyszukałam kilka scenariuszy przedstawień i dostosowałam zebrany materiał do poziomu widowni. Po przemyśleniu tematu apelu postanowiłam przybliżyć dzieciom historię zaborów, Piłsudskiego i Legionów Polskich. Najciekawszym pomysłem wydało mi się przedstawienie zaborców jako trzech kruków, a Polski jako dziewczynki ubranej w strój królowej. By wzbogacić przedstawienie o wątki historyczne, przygotowałam fragmenty przemówień Piłsudskiego do narodu i do żołnierzy. Ciekawym akcentem podczas apelu było dziecko udające gazeciarza, rozdające gazety z informacją o przyjeździe naczelnika do Warszawy. Podczas tego typu spotkań zawsze brakowało mi wesołej piosenki o miłości do Polski. Teraz jest dzięki programowi Kocham Cię, Polsko!. To właśnie ta piosenka okazała się kulminacyjnym punktem programu. Widzowie 16

17 pedagogiczne inspiracje usłyszeli także inne utwory, takie jak: Bogurodzica, Wojenko, wojenko, Marsz Pierwszej Brygady, Mury. Oprawę multimedialną stanowiły przygotowane przeze mnie filmy przedstawiające przemarsz wojsk Piłsudskiego, zdjęcia gazet z tego okresu, prezentacja multimedialna z datami zaborów. Na koniec dzieci odpowiadały na pytania związane z tematem apelu. Gdy padała prawidłowa odpowiedź, na ekranie klaun bił brawo. Dzieci bardzo radośnie reagują na tego typu ilustracje. Kocham Cię, Polsko! Każdy utwór prezentowany podczas apelu wzbogacony był o drobną inscenizację. Przy dźwiękach Bogurodzicy dzieci ubrane w stroje rycerzy z mieczami i tarczami poruszały się jak w pantomimie. Podczas pieśni Wojenko, wojenko chłopcy żegnali dziewczynki i wraz z generałem ruszali do boju. Uwolnienie z kajdan Polski nastąpiło do piosenki Mury. Przy dźwiękach utworu Marsz Pierwszej Brygady uczniowie podzieleni na dwa zespoły 9-osobowe maszerowali, zamieniając się miejscami. Wszystkie utwory muzyczne były przeplatane wierszami. Najważniejsza była piosenka Kocham Cię, Polsko! Dzieci śpiewały, wymachując biało-czerwonymi pomponami, poruszając się w rytmie muzyki. Potem tekst piosenki wyświetlono na ekranie i wszyscy, którzy chcieli, mogli śpiewać razem z moją klasą, machając szalikami z napisem Polska oraz pomponami. Klasy, które siedziały na widowni, wcześniej zostały wyposażone właśnie w takie akcesoria. Na koniec jak zwykle padło kilka pytań sprawdzających wiedzę. Każda klasa wychodząca z apelu otrzymywała małe obrazki: klasy II III z datą do uzupełnienia, a klasy 0 i I tylko obrazki do pokolorowania. Chciałam, aby dzieci jeszcze chwilę pomyślały o apelu i utrwaliły zdobytą wiedzę. Przygotowanie apelu nie byłoby możliwe bez zaangażowania rodziców, którzy dostarczyli rekwizyty i kostiumy. Opracowanie przedsięwzięcia takiego jak apel to dla mnie bardzo wartościowe doświadczenie. Mogę podziwiać zapał dzieci podczas pracy i krótkich prób, patrzeć i słuchać, jak śpiewają i tańczą. Czasami nagrywam próbę za pomocą telefonu komórkowego i wyświetlam na tablicy interaktywnej. To zawsze lepiej obrazuje, co jeszcze trzeba poprawić. Z przytoczonych apeli najchętniej oglądałam próby do Bogurodzicy. Uczniowie tak dumnie prezentowali tarcze i miecze, że czuło się podniosłą atmosferę bitwy pod Grunwaldem. Apel to świetna okazja do rozwijania kluczowych kompetencji stanowiących podstawę kształcenia. W naszej szkole dzieci nie spędzają przerw na korytarzu, lecz w salach. Nie mają wielu okazji, żeby spotkać się z uczniami z innych klas. Taki apel uzmysławia im, że szkoła to wspólnota, do której należą. Dzięki tego typu spotkaniom mogą poczuć się jej częścią. Tak mało jest sytuacji, kiedy dzieci mogą pozytywnie utożsamiać się ze społecznością szkolną. Przygotowanie szkolnej akademii to duży wysiłek dla wszystkich, ale przynosi wiele korzyści. Mam nadzieję, że przedstawione tu propozycje będą inspiracją dla innych, tak jak dla mnie źródłem inspiracji nieustannie są pomysły innych nauczycieli. 17

18 pedagogiczne inspiracje W kr gu bohaterów Juliana Tuwima scenariusz lekcji bibliotecznej Jolanta Kosobko, Barbara Wysocka Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego w Białymstoku Cel ogólny: zaznajomienie z osobą i twórczością Juliana Tuwima. Cele szczegółowe: uczczenie Roku Tuwima 2013; kształtowanie umiejętności kojarzenia autora z tekstem wiersza; rozwijanie zamiłowania do wierszy i książek poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie o przeczytanych utworach; doskonalenie umiejętności myślenia i koncentracji; rozwijanie pamięci, języka i wyobraźni; nabieranie doświadczenia w wystąpieniach publicznych przez starszych uczniów i nawiązywanie bliższego kontaktu z młodszymi dziećmi. Formy pracy: indywidualna, grupowa. Metody: pogadanka, czytanie wierszy, pokaz, zabawy dydaktyczne (zagadki i zabawa w księgarnię), konwersacja z uczniem, burza mózgów, informacja zwrotna. Środki dydaktyczne: wystawa książek J. Tuwima i o Tuwimie; tablica poglądowa na temat życia i twórczości J. Tuwima; szablony do kolorowania; woreczek z kartonikami przedstawiającymi bohaterów książek J. Tuwima; plansza do burzy mózgów; zagadki na kolorowych kartonikach; plansza z pociągiem do oceny lekcji. Przebieg zajęć 1. Pogadanka na temat życia i twórczości Juliana Tuwima. 2. Przybywają wróżki (starsze uczennice), pokazują swoje rekwizyty i pytają: Czy znacie bohaterów wierszy Juliana Tuwima? Jakich bohaterów znacie? Może razem ich wyczarujemy? 3. Zabawa z bohaterami J. Tuwima. Uczniowie wyciągają z woreczka kartoniki z imionami bohaterów. Wróżki czytają wiersze o danym bohaterze, dzieci zgadują tytuły wierszy. Wróżki zadają zagadki do wierszy: Grześ Idzie Grześ, Gabryś Gabryś, Tomasz Trąbalski Słoń Trąbalski, Hilary Okulary, Zosia Samosia Zosia Samosia. 4. Burza mózgów: Jakie rady damy Trąbalskiemu, żeby nie zapominał o różnych sprawach? 5. Nauczyciel pyta o inne znane wiersze Tuwima recytacja. 6. Najpopularniejszym wierszem Tuwima jest jednak Lokomotywa. Starsza uczennica czyta ten wiersz. Nauczyciel pyta dzieci: W jaki sposób autor opisał w swoim wierszu pracę lokomotywy? Ile wagonów ciągnęła lokomotywa? Co pomieściła w swoich wagonach? W którym wagonie przewożono paki i skrzynie? (W wagonie nr 10). 7. Jedno pudło z pociągu znalazło się u nas. Zobaczmy, co się w nim znajduje. Zajrzyjmy do środka, są tu pytania i zadania (praca w grupach), a także zakładki w nagrodę. Dzieci odgadują tytuły wierszy, z których pochodzą kolorowanki znajdujące się w pudle. Z rozsypanki wyrazowej układają zdania związane z bohaterami wierszy J. Tuwima. 8. Kolejna paczka wypadła z wagonu nr 10. Poszukajmy tej paczuszki w bibliotece. Gdzie ona się podziała? Dzieci wyjmują z pudła książki, w których są pytania i zagadki. Na koniec uczniowie bawią się w księgarnię. 9. Podsumowanie zajęć. Co zapamiętaliście z życia i twórczości Tuwima? Jakie wiersze tego poety poznaliście? Jakich znacie bohaterów? 10. Informacja zwrotna. Na planszy widoczny jest pociąg. Pierwszy wagonik symbolizuje pełne zadowolenie i radosny nastrój (po zajęciach) uczestników, którzy jadą w tym wagoniku. Następne wagoniki wiozą tych mniej zadowolonych i niezadowolonych z zajęć i z siebie. Uczniowie szkicują ludziki w odpowiednim wagoniku tym, który odzwierciedla ich nastrój. Fot. Fotolia 18

19 pedagogiczne inspiracje 19

20 pedagogiczne inspiracje Wazonik na Dzie Nauczyciela Agnieszka Gromelska Szkoła Podstawowa nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi im. H.Ch. Andersena w Olsztynie Potrzebne będą (Fot. 1): szklany pojemnik, np. po dżemie lub kawie; 3 odcienie kolorowej bibuły; taśma dwustronna; nożyczki. Sposób wykonania: 1. Kolorową bibułę tniemy na paski o szerokości ok. 2,5 3 cm (Fot. 2). 2. Następnie zwijamy ją w cienkie paseczki (Fot. 3). 3. Słoiczek oklejamy dwustronną taśmą (Fot. 4 i 5). 4. Zwiniętą bibułą okręcamy słoiczek w taki sposób, aby powstał ładny wzór (Fot. 6, 7 i 8). 5. Gotowy wazonik możemy udekorować wstążeczką (Fot. 9) i włożyć do niego różyczkę