Przejściowe i morskie systemy depozycyjne

Transkrypt

1 Morskie (marine( marine) oceany, morza Przejściowe (transitional( transitional) częś ęściowo lądowel dowe, częś ęściowo morskie Lądowe (terrestrial( terrestrial)lądy Przejściowe i morskie systemy depozycyjne

2 Morski system depozycyjny Płytkomorski/brzegowy Kontrolowany oddziaływaniem pływp ywów Kontrolowany oddziaływaniem falowania Kontrolowany oddziaływaniem rzek Rafowy Szelfowy/platform /platformowyowy Węglanowy Klastyczny Głębokomorski Stożków w głęg łębokomorskich Pelagiczny

3 Typy delt Silnie nadbudowywana, płatowa Delty o dominacji procesów rzecznych (F) Mały zakres pływów, słabe sztormy, duża dostawa osadu powodujące nadbudowywanie delty w kierunku basenu Delty o dominacji procesów pływowych (T) Duży zakres pływów, dominacja transportu i depozycji związanej z pływami Delty o dominacji procesów falowych (W) Silne i powtarzające się przerobienie osadów delty w wyniku sztormów Silnie nadbudowywana, wydłużona Kanały rozprowadzające nasypy przyujściowe (high-constructive lobate) (high-constructive elongate) (F) (W) (T) Wybrzeże piaszczyste plażowo-barierowe Silnie niszczona, zdominowana falowaniem (high-constructive lobate) Silnie niszczona, zdominowana pływami (high-constructive lobate) Prądy pływowe grzbiety piaszczyste Delta Leny, Rosja Chris Kendall z

4 Cienkie warstwy gleb i torfu 3-10 m miąższości cykle drobniejące ku górze reprezentujące zapełnianie obszarów pomiędzy korytami rozprowadzającymi Cienkie warstwy gleb i torfu Zmarszczkowo laminowane pyły i piaski, z powierzchniami rozcięć erozyjnych Cykl o ziarnie grubiejącym ku górze o miąższości m, powstały w wyniku progradacji nasypu przyujściowego Przeławicające się warstwy mułów, pyłów i piasków Delta Mississippi aktywne loby Kategoria: : F>>T>W Wg. UNIS, course AG328, 2006 Modelowa sekwencja utworów w delty zdominowanej procesami fluwialnymi Pokrywy osuwiskowe Homogeniczne muły, laminowane lub zbioturbowane Coleman & Wright, 1975

5 Modelowa sekwencja utworów w delty zdominowanej procesami falowymi wydmy plaża przybrzeże wewnętrzne przybrzeże zewnętrzne Revneset delta, Adventfjorden, Spitsbergen Category: W>>F>>T otwarte morze (szelf) Wg. UNIS, course AG328, 2006

6 Kategoria: : W>>F, T=0 Podwodny wał przykorytowy koryto Podwodny wał przykorytowy Podwodny wał przykorytowy koryto Podwodny wał przykorytowy Krawędź odsypu Podwodny wał przykorytowy Kierunek nabiegania fal Kierunek nabiegania fal Wg. UNIS, course AG328, 2006

7 Modelowa sekwencja utworów w delty zdominowanej procesami pływowymi p i falowymi Delta rzeki Copper (Alaska) Równia pływowa Kategoria: : T=W>>F Muły i utwory ewaporatowe Utwory równi pływowych; heterolity piaszczyste i mułowcowe Piaszczyste, przekątnie i zmarszczkowo warstwowane utwory koryt estuariowych Piaszczyste utwory równi pływowych, podrzędnie z mułami Sukcesja o ziarnie grubiejącym ku górze (20-60 m) Piaszczyste utwory koryt i nasypów pływowych; dużej skali warstwowania przekątne i laminacja zmarszczkowa Zbioturbowane muły prodelty przechodzące w stropie w facje przewarstwiających się mułów, pyłów i piasków skłonu delty Wg. Coleman & Wright, 1975 Wg. UNIS, course AG328, 2006

8 Delty typu gilbertowskiego (Gilbert-type type delta) Człon górny Człon środkowy Człon dolny System aluwialny Powierzchniowy prąd gęstościowy Delta Opadanie zawiesiny Denny prąd gęstościowy (prąd turbidytowy) Wg. UNIS, course AG328, 2006 topset generalnie płasko leżące żwiry Kapp Eldholm, Spitsbergen foreset warstwy piasków i żwirów nachylone pod kątem Wg. Gilbert, 1885 oraz Barrell, 1912 bottomset delikatnie nachylone drobnoziarniste osady Wg. UNIS, course AG328, 2006

9 Estuaria Estuarium zdominowane przez pływyp Estuarium zdominowane przez pływy p (sensu lato) SZELF ESTUARIUM RZEKA SZELF ESTUARIUM RZEKA energiad energiad Zawartość i frakcja osadu Dwukierunkowy Dwukierunkowy (dominacja przepływu rzecznego) (dominacja przypływu) Jednokierunkowy Dwukierunkowy (dom. przepływu rzecznego) Zawartość i frakcja osadu Wzrost dwukierunkowości (dom. przypływu) Jednokierunkowy Wg. Dalrymple & Choi, 2007 Wg. Dalrymple & Choi, 2007

10 ESTUARIUM PRZESMYK UJŚCIE GÓRNY ODCINEK RZEKA Następstwo facji w profilu podłużnym estuarium o dużym oddziaływaniu pływów PRZESMYK RÓWNIA MUŁOWA WAŁ PŁYWOWY ODSYP ESTUARIOWY ODSYP RZECZNY WAŁ PŁYWOWY RÓWNIA PŁYWOWA: warstwowane zmarszczkowo piaski przechodzące ku górze w muły MIĘDZYPŁYWOWE: zwiększająca się ku górze miąższość warstw piaszczystych, liczne przeławicenia iłów i mułów ODSYP ESTUARIOWY RÓWNIA PŁYWOWA: warstwowane zmarszczkowo piaski przechodzące ku górze w muły KANAŁ:drobniejącące ku górze warstwy piassczyste z licznymi przeławiceniami iłów i mułów ODSYP RZECZNY RÓWNIA ZALEWOWA: muły wałów przykorytowych i glifów krewasowych KORYTO: drobniejące ku górze żwiry i gruboziarniste piaski Wg. Allen, 1991

11 Mierzeja SłowiS owińska Półwysep Helski

12 Profil i litofacje strefy brzegowej Laguna Wydma Stożek przelewowy Progradacja Wał wydm nadbrzeżnych Plaża Poziom wody Przybrzeże płytsze Bagna lagunowe Przybrzeże Przybrzeże głębsze Starsze osady Wg. UNIS, course AG328, 2006 Powierzchnia erozyjna (erozja w strefie przybrzeża) Otwarte morze przybrzeże e Bałtyku pole wydm ruchomych + wał wydm nadbrzeżnych nych zarastająca równia r przyjezierna jeziora Łebsko Jezioro Łebsko

13 Wybrzeże e niedeltowe, zdominowane przez pływyp (system równi r i barier brzegowych) Stożek przelewowy Wydmy Plaża Równia pływowa Delta pływowa Mangrowia Delta pływowa (przypływu) Przesmyk pływowy (odpływu) Kanał pływowy Wg. Dalrymple & Choi, 2007

14 Zespoły y litofacji strefy brzegowej gruboziarniste do drobnoziarnistych brzegowe do otwartomorskich Piaski, warstwowanie przekątne krzyżowe, korzenie, zaburzenia pedogeniczne A. Plaża zimowa: laminowane piaski, koncentracje min. ciężkich, nachylenie lamin (2-5 0 ) w kierunku morza. B. Plaża letnia: małej skali wały brzegowe, mikroklify plażowe, laminowane piaski, nachylenie lamin w dwóch kierunkach dolądowym (max ) i do morskim (max. 5 0 ) Piaski warstwowane przekątnie (małej i dużej skali) o genezie zmarszczkowej, podrzędnie laminowane; niski stopień bioturbacji Piaski o niskokątowej laminacji klinowej, podrzędnie warstwowania zmarszczkowe; średni stopień bioturbacji Piaski, wysoki stopień bioturbacji, podrzędnie laminacja Piaski drobnoziarniste, bardzo silnie zbioturbowane (przede wszystkim przez jeżowce); niemal całkowity brak i/lub zatarcie pierwotnych nieorganicznych struktur sedymentacyjnych WYDMY BRZEG DOLNY GÓRNE PRZYBRZEŻE ŚRODKOWE PRZYBRZEŻE DOLNE PRZYBRZEŻE STREFA PRZEJŚCIOWA płytkowodne do głębokowodnych Iły i muły, bardzo silnie zbioturbowane, przeławicenia warstw o genezie sztormowej MUŁY SZELFOWE Reineck & Singh, 1980 Wg. UNIS, course AG328, 2006

15 Morski system depozycyjny Płytkomorski/brzegowy Kontrolowany oddziaływaniem pływp ywów Kontrolowany oddziaływaniem falowania Kontrolowany oddziaływaniem rzek Rafowy Szelfowy/platform /platformowyowy Węglanowy Klastyczny Głębokomorski Stożków w głęg łębokomorskich Pelagiczny ĆW I C Z E N I A

16 Głębokomorski system depozycyjny Podmorskie kaniony, głęg łębokomorskie stożki, równie r basenowe Pacyfik, rejon Los Angeles USGS Image

17 Podmorskie kaniony i głęg łębokomorskie stożki Szelf kontynentalny Kanion podmorski Skłon kontynentalny Stożek podmorski Równia abysalna Wg. Press & Siever, 98 Osady turbidytowe

18 Obrywanie Głębokomorski system depozycyjny Spełzywanie RESEDYMENTACJA Spływy kohezyjne Spływy kolizyjne, spływy upłynnionego materiału Prądy zawiesinowe (niskiej/dużej gęstości) Fale wewnętrzne Konturyty Flokulacja i pelletyzacja Konkrecje manganowe STAŁE PRĄDY DENNE PRĄDY POWIERZCHNIOWE I DEPOZYCJA Z TONI WODNEJ PROCESY AUTIGENICZNE

19 Osady głęg łębokowodne Osady fartucha u podnóża skłonu Osady głębokowodnych stożków Osady równi basenowej Górny skłon Nisze osuwiskowe Dolny skłon Piaskowce wypełnień kanałowych Górny stożek Wypełnienia kanałów; zawierające olistostromy Środkowy stożek Wypełnienia kanałów Drobno- do bardzodrobnoziarnistych piaskowce i pyłowce o dużej rozciągłości poziomej Olistostromy i osady osuwisk podmorskich Ziarna/miąższość warstw grubiejące ku górze Dolny stożek Średnio- do drobnoziarnistych piaskowce o dużej rozciągłości poziomej Wg. Mutti & Ricci-Lucchi, 1972

20 Pelagiczny System Depozycyjny Rozwija się w otwartych oceanach, jak równier wnież w otwartych (dużych) jeziorach i morzach Mała a dostawa osadów, bardzo wolne tempo sedymentacji Transport osadu przez prądy gęstog stościowe w obrębie: bie: Fal powierzchniowych Fal pływowychp (nie tsunami!) Dostawy rzecznej Prądów w turbidytowych i podwodnych spływ ywów w kohezyjnych Depozycja osadu z zawiesiny Depozycja osadów w drobnoziarnistych (iłów, mułów w i pyłów) Muły y węglanowew Muły y krzemionkowe

21 Flisz zespół osadów w terygenicznych powstający w stosunkowo głębokich basenach morskich, przy znacznym udziale prądów zawiesinowych i innych spływ ywów w grawitacyjnych Charakterystyczne cechy osadów w fliszowych: Osady morskie o bardzo dużej miąższości Naprzemiennie osady gruboziarniste (zlepieńce, piaskowce, wapienie detrytyczne) i drobnoziarniste (łupki ilaste, margle, mułowce) Dolne powierzchnie warstw ostre, pokryte licznymi hieroglifami organicznymi i nieorganicznymi; górne granice najczęściej gradacyjne Powszechnie występujące uziarnienie frakcjonalne i struktury pozostałych członów sekwencji Boumy Bardzo duża rozciągłość pozioma poszczególnych warstw Obecność redeponowanej fauny; w osadach drobnoziarnistych autochtoniczna fauna bentoniczna i planktoniczna

22 Ścieżka sedymentologiczna na naszym Wydziale Współczesne procesy w strefie brzegowej Bałtyku i ich zapis kopalny wdw 30h (5 dni) 2ECTS, termin prawdopodobnie 18 do 22 sierpnia, zapisy w marcu (pokój 1035), ilość miejsc 20-25, koszt noclegów (4x30zł) zaliczka na poczet noclegów 50 zł do końca marca, kadra: A. Wysocka, M. Górka, M. Barski,

23 Ścieżka sedymentologiczna na naszym Wydziale GEOLOGIA STRATYGRAFICZNA I SEDYMENTOLOGIA

24 Egzamin Źródła Zarys sedymentologii Gradziński i in., 1986 Sedimentary Environments: Processes, Facies and Stratigraphy - Reading H.G Sedimentology and Sedimentary Basins Leeder M., 1999 Sedimentology & Stratigraphy Nichols G., 1999 Physics of Sedimentology Hsu K.J., 2004 The geology of fluvial deposits Miall A. D., 1996 Principles of sedimentary basin analysis - Miall A.D., 2000 Wybrane materiały y do pobrania z:

25 Egzamin 3 lutego o godzinie pytania testowe otwarte rysunki do opisania i objaśnienia pojęcia do objaśnienia wymienienie cech, uzasadnienie