Trzynastka Dodatkowe wynagrodzenie roczne. 4. wydanie zaktualizowane. pod redakcją Doroty Wołoszyn-Kądziołki. Kurs na płace

Transkrypt

1 Trzynastka Dodatkowe wynagrodzenie roczne 4. wydanie zaktualizowane pod redakcją Doroty Wołoszyn-Kądziołki Kurs na płace

2 Wydawnictwo C. H. Beck, Beck Info Biznes ul. Bonifraterska Warszawa tel.: (22) ; faks (22) Wejdź na stronę Wpisz kod rabatowy ze zdrapki trzynastka2012 UWAGA! Naruszenie pola ze zdrapką jest równoznaczne z zakupem książki! Zakup książki daje dostęp (po wpisaniu kodu ze zdrapki) do modułu Kadry i płace w sektorze publicznym portalu przez 1 miesiąc gratis.

3 Trzynastka

4 pod redakcją Doroty Wołoszyn-Kądziołki Trzynastka Dodatkowe wynagrodzenie roczne

5 Trzynastka. Dodatkowe wynagrodzenie roczne 4. wydanie Stan prawny: styczeń 2013 r. Redakcja: Anna Chybińska Projekt graficzny: Katarzyna Juras Korekta: Monika Mielczarek Wszelkie prawa zastrzeżone. Opinie zawarte w niniejszej publikacji stanowią osobisty punkt widzenia Autora. Wydawnictwo C.H. Beck 2013 ul. Bonifraterska 17, Warszawa tel. (22) faks (22) Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN e-book ISBN

6 Spis treści Wykaz skrótów... IX Wykaz piktogramów... XI Wstęp... XIII Część I. Dodatkowe wynagrodzenie roczne Pracownicy uprawnieni do trzynastki Warunki nabycia prawa do trzynastki Wyłączenia Założenia ogólne Ustawa kominowa Możliwość stosowania wewnętrznych regulacji prawnych. u pracodawcy Wysokość dodatkowego wynagrodzenia rocznego Trzynastka w wysokości pełnej albo proporcjonalnej Kiedy wypłacamy trzynastkę w niepełnej wysokości? Wyjątki Wliczanie okresu urlopu macierzyńskiego po wyroku TK. z r. (P. 59/2011) Wątpliwości interpretacyjne przed wyrokiem Wyrok TK i jego konsekwencje Wyrównywać nie wyrównywać? Zmiany legislacyjne po wyroku TK Treść wyroku TK Pojęcie przepracowania i nieobecności w pracy Pozbawienie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego Zasady naliczania wysokości trzynastki Co podlega wliczeniu do podstawy wymiaru trzynastki? Wyliczanie wysokości trzynastki Ustalenie świadczeń wchodzących do podstawy wymiaru trzynastki Obliczenie wynagrodzenia za nieobecność Ustalenie podstawy wymiaru trzynastki Wyliczenie trzynastki Termin wypłaty trzynastki Możliwość dokonania potrącenia

7 Spis treści 14. Stanowisko Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy. i Polityki Społecznej z 20 stycznia 2010 r. w sprawie wliczania. dodatku stażowego do podstawy trzynastki Część II. Trzynastki w pytaniach i odpowiedziach Trzynastka a kierownicze stanowiska państwowe Opieka nad dzieckiem a trzynastka Urlop szkoleniowy a trzynastka Trzynastka a ćwiczenia wojskowe Dodatek specjalny a trzynastka Premie uznaniowe w podstawie trzynastki Dodatki specjalne ze środków unijnych a trzynastka Dodatek stażowy chorobowy a trzynastka Usprawiedliwione nieobecności obniżające staż warunkujący. nabycie dodatkowego wynagrodzenia rocznego Szkolenie w trakcie czasu pracy, a wynagrodzenie i prawo do trzynastki Prawo do trzynastki pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia umowy. z przyczyn niedotyczących pracowników Urlop bezpłatny jako okres niewliczany do okresu pracy uprawniającego do nabycia trzynastki Prawo do trzynastki nauczyciela zatrudnionego w trakcie roku szkolnego Ustalanie wysokości trzynastki w przypadku nieprzepracowania pełnych miesięcy Prawo do trzynastki w przypadku przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę O wliczaniu dodatku specjalnego do podstawy dodatkowego wynagrodzenia rocznego Wliczanie urlopu macierzyńskiego do okresu uprawniającego do nabycia trzynastki po wyroku TK z 9 lipca 2012 r Usprawiedliwiona nieobecność w pracy a wysokość trzynastki Wynagrodzenie za czas zwolnienia w trybie art KP. w podstawie trzynastki Trzynastka, a zwolnienia grupowe Dodatek specjalny w podstawie trzynastki Forma uchwały dla przyznawania trzynastek wójtom, starostom i marszałkom Nagroda roczna dla głównej księgowej w przypadku, gdy pełniła funkcję na podstawie oddelegowania Okresy uprawniające do trzynastki a odbywanie stażu absolwenckiego VI

8 Spis treści 25. Długotrwała choroba, a prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego Prawo do trzynastki nauczyciela akademickiego, z którym nawiązano stosunek pracy w trakcie roku kalendarzowego Akty prawne Ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej z dnia 12 grudnia 1997 r. (Dz.U. Nr 160, poz. 1080) VII

9

10 Wykaz skrótów art. artykuł DniWolneU ustawa z r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 28 ze zm.) Dz.U. Dziennik Ustaw FinPublU ustawa z r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz ze zm.) j.w. jak wyżej KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KN ustawa z r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) KP ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KRRIO Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych NIP Numer Identyfikacji Podatkowej Nr numer NSA Naczelny Sąd Administracyjny OSNIAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych PESEL Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności pkt punkt poz. pozycja PracSamU ustawa z r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458) PromZatrU ustawa z r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) RM Rada Ministrów RoczWynDodU ustawa z r. o dodatkowym wynagrodzeniu pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz ze zm.) IX

11 Wykaz skrótów SłużbaCywU ustawa z r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505) SN Sąd Najwyższy SysOśU ustawa z r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz ze zm.) t.j. tekst jednolity tj. to jest ust. ustęp w zw. w związku ww. wyżej wymienione ZakZdrowU ustawa z r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.) ze zm. ze zmianami ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych ZwolGrupU ustawa z r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) ZwZawU ustawa z r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) X

12 Wykaz piktogramów Przykład Pytanie Zapamiętaj XI

13

14 Wstęp Dodatkowe wynagrodzenie roczne zwane niekiedy trzynastką, a także nagrodą roczną, to przywilej niektórych grup pracowników. Przywilej ten rodzi po drugiej stronie stosunku pracy, jaką jest pracodawca, obowiązek polegający na prawidłowym ustaleniu prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz ustalenia podstawy wymiaru tego świadczenia. Pracodawca ma również obowiązek obliczenia wysokości trzynastki oraz jej wypłaty w terminie. Publikacja ma na celu wskazanie grup uprzywilejowanych pod względem wypłaty trzynastki, zgodnie z ustawą o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracowników jednostek sfery budżetowej, jak również omówienie grup, którym ustawa odmawia prawa do tego świadczenia. Ponadto, w opracowaniu przedstawiono kwestię stosowania ww. ustawy do osób objętych regulacją ustawy kominowej. Poruszono również kwestię możliwości przyznania trzynastej pensji pracownikom spoza sfery budżetowej na podstawie wprowadzonych przez ich pracodawców wewnętrznych regulacji. Opracowanie może służyć pomocą zarówno pracodawcom, jak i pracownikom, w celu rozwiania wątpliwości dotyczących prawidłowego naliczania dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Pracownicy mogą także dowiedzieć się, jakich zachowań należy unikać, aby nie zostało im odebrane prawo do trzynastej pensji. W książce szczegółowo omówione zostały zasady przyznania prawa do trzynastki w pełnej wysokości oraz w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okre- XIII

15 Wstęp su. Wskazane zostały także sytuacje, w których prawo do tego świadczenia przysługuje pomimo nieprzepracowania koniecznego minimum. W książce zostało omówione pojęcie przepracowania wskazanego w ustawie okresu, który warunkuje nabycie prawa do trzynastki. Wskazane zostały także nieobecności w pracy, które należy traktować jako czas przepracowany. Publikacja zawiera wiele przykładów oraz linię orzecznictwa, która może okazać się przydatna w codziennej praktyce służb kadrowych. Książka może również stanowić ciekawą lekturę dla pracowników chcących pogłębić wiedzę o przysługujących im prawach pracowniczych. Bieżące wydanie zostało zaktualizowane i uwzględnia zmiany wynikające z wejścia w życie przepisów ustawy z r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz ze zm.). W zakresie omawianego prawa do trzynastki, nowa ustawa o finansach publicznych wprowadziła przede wszystkim nową, obowiązującą od r. definicję pojęcia pracownicy jednostek sfery budżetowej, zawartego w art. 1 ust. 2 ustawy z r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz ze zm.). Aktualizacja uwzględnia również związane z powyższym zmiany ustawy z r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 110, poz ze zm.), wchodzące w życie z początkiem 2011 roku. W publikacji uwzględniono również najnowszą uchwałę SN z r., w której orzeczono, że okresy pobierania przez pracownika niezdolnego do pracy wynagrodzenia i zasiłku chorobowego nie podlegają wliczeniu do 6-miesięcznego okresu przepracowanego w danym roku kalendarzowym, wymaganego do nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego na podstawie art. 2 ust. 2 z r. RoczWynDodU (III PZP 3/11). XIV

16 Część I Dodatkowe wynagrodzenie roczne Dorota Wołoszyn-Kądziołka

17

18 1. Pracownicy uprawnieni do trzynastki Prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego to przede wszystkim przywilej pracowników jednostek sfery budżetowej. Nie oznacza to jednak, że pracodawcy prywatni nie mają możliwości przyznania tzw. trzynastek. Prawo do otrzymania trzynastego wynagrodzenia nie jest uregulowane w Kodeksie pracy. Wynika ono albo z przepisów prawa, albo z wewnętrznych regulacji obowiązujących u danego pracodawcy. Najliczniejszą grupą wśród uprawnionych do trzynastek są pracownicy jednostek sfery budżetowej. Aktem prawnym regulującym zasady przyznawania i wypłaty trzynastek, w odniesieniu do pracowników budżetówki, jest ustawa z r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz ze zm.) zwana dalej RoczWynDodU. Do regulacji RoczWynDodU mogą odwoływać się również pracodawcy prywatni w swoich wewnętrznych regulacjach, co oznacza, że także pracownicy zatrudnieni poza sferą budżetową mogą otrzymywać dodatkowe roczne wynagrodzenie. Pracodawcy prywatni mogą według własnego uznania kształtować zasady przyznawania trzynastki dla swoich pracowników. Jeżeli zdecydują się na ich przyznanie, zasady, którymi się kierują nie mogą być mniej korzystne, niż przepisy ogólne obowiązujące pracowników sfery budżetowej.

19 Część I. Dodatkowe wynagrodzenie roczne ZAPAMIĘTAJ Uprawnieni do trzynastki Grupy, którym ustawa przyznaje prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego wskazuje art. 1 ust. 2 RoczWynDodU. Przez pracowników jednostek sfery budżetowej, którzy mają prawo do trzynastek, rozumie się pracowników: 1) państwowych jednostek sfery budżetowej, dla których środki na wynagrodzenia są kształtowane na podstawie odrębnej ustawy; 2) zatrudnionych w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądach i trybunałach wskazanych w art. 139 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, czyli w urzędach: Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego oraz Państwowej Inspekcji Pracy; 3) samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach wskazanych w ww. ustawie; 4) biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów parlamentarnych. Państwowa sfera budżetowa Odrębna ustawa wskazana w pkt 1, to ustawa z r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431 ze zm.). Zgodnie z brzmieniem art. 2 pkt 1 ww. ustawy, obowiązującym od r., przez określenie państwowa sfera budżetowa rozumie się państwowe jednostki budżetowe, które prowadzą go-

20 1. Pracownicy uprawnieni do trzynastki spodarkę finansową na zasadach określonych w art. 11 i 12 FinPublU. Zgodnie z art. 11 ust. 1 FinPublU, jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jednostki budżetowe Artykuł 12 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy przewiduje możliwość tworzenia jednostek budżetowych przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Działają one wówczas jako gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe. Pojęcie samorządowych zakładów budżetowych definiują art. 14 i nast. FinPublU. Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, będące zadaniami własnymi jednostki samorządu terytorialnego w zakresie wskazanym w art. 14 FinPublU, pokrywając co do zasady koszty swojej działalności z przychodów własnych (z zastrzeżeniem możliwości otrzymywania z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacji). Samorządowe zakłady budżetowe Samorządowe zakłady budżetowe mogą wykonywać zadania w zakresie: 1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, 2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) targowisk i hal targowych,