Model przeciętnego konsumenta"

Transkrypt

1 Model przeciętnego konsumenta" Elżbieta Seredyńska Europejskie Centrum Konsumenckie Polska MSZ CIE Warszawa, 13 listopada 2013 r. 1

2 Plan wykładu 1. Ramy prawne 2. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE 3. Model konsumenta 4. Grupy szczególnie podatne 5. Czynniki społeczne, kulturowe i językowe 6. Wspólny czy krajowy model konsumenta? 7. Wnioski końcowe 2

3 Ramy prawne Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE, 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady ("Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych") Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 3

4 Ustawodawstwo wspólnotowe Pkt 18 preambuły Dyrektywy 2005/29/WE: Przeciętny konsument - dostatecznie dobrze poinformowany oraz dostatecznie uważny i ostrożny, z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych i językowych, zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości, jednak zawiera ona również przepisy mające na celu zapobieganie wykorzystywaniu konsumentów, których cechy czynią ich szczególnie podatnymi na nieuczciwe praktyki handlowe. W przypadku gdy określona praktyka handlowa przeznaczona jest dla szczególnej grupy konsumentów, jak np. dzieci, oddziaływanie tej praktyki należy ocenić z perspektywy przeciętnego członka tej grupy. 4

5 Polskie ustawodawstwo Art. 2 ust. 8) rynkowym: ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom Przeciętny konsument - to konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa; 5

6 Orzecznictwo TS UE Wyrok z 2 lutego 1994 r., sprawa Clinique, C-315/92; Wyrok z 6 lipca 1995 r., sprawa Mars, C-470/93 Wyrok z 16 lipca 1998 r., sprawa Gut Springenheide, C-210/96 Wyrok ETS z 26 listopada 1996 r., sprawa Graffione, C-313/94 (oznaczenie cotonelle) Wyrok z 13 stycznia 2000 r., sprawa Estée Lauder Cosmetics, C- 220/98 (oznaczenie lifting) 6

7 Model konsumenta zależny od kraju? Model niemiecki pierwotnie model empiryczny, bardzo protekcjonistyczny, nastawiony na ochronę konsumenta lekkomyślnego, niedojrzałego, wymagającego opieki, nierozsądnego, uległ ewolucji pod wpływem orzecznictwa TSUE (ETS) przekształcając się w model normatywny Model włoski konsument tolerancyjny dla przesady w komunikacji handlowej, wykazuje sceptycyzm wobec przekazów reklamowych, cechuje go odporność, spryt i nieufność Orzecznictwo TSUE (ETS) wpłynęło na ujednolicenie krajowych wzorców przeciętnego konsumenta 7

8 Grupy szczególnie podatne Wyrok z 16 maja 1989 r., sprawa Buet, C-382/87 "nabywcy materiałów do nauczania zaocznego należą do grupy zasługującej na szczególną ochronę z uwagi na świadomość niewystarczalności własnego wykształcenia i dążenie do niwelowania różnic między sobą a resztą społeczeństwa". 8

9 Różnicowanie grona odbiorców komunikatu Oceniając, czy reklama może wprowadzać w błąd, należy odwołać się do modelu przeciętnego odbiorcy reklamy - konsumenta reklamowanych artykułów lub usług. Chodzi, więc nie o ogólny model przeciętnego konsumenta, lecz o model przeciętnego konsumenta reklamowanych towarów, w tym przypadku przeciętnego konsumenta leków, do którego kierowane były gazetki reklamowe pozwanej spółki - wyrok SN z r., II CSK 289/2007, OSNC 2008/12 poz Skoro reklama pozwanej była umieszczana wyłącznie w Internecie, to nie była kierowana do wszystkich możliwych odbiorców usług powszechnych, ale do osób wykształconych, dobrze poinformowanych, najczęściej w średnim lub młodym wieku, mających poprzez pracę lub wypoczynek kontakt z zagranicą, którzy posiadają dostęp do Internetu, komputera i umieją się nim posługiwać. Osoby takie dysponują zasobem wiedzy i doświadczeniem życiowym w zakresie funkcjonowania tanich linii lotniczych, w tym zakupu biletów, które w ponad 90% sprzedawane są poprzez Internet. W szczególności wiedzą, że istnieje w ogóle możliwość online wyszukiwania biletów, ich rezerwacji oraz zapłaty za nie poprzez Internet, najczęściej kartą kredytową. Tym samym krąg adresatów reklamy tanich linii lotniczych różni się od kręgu przeciętnych konsumentów - wyrok z r. S.Apel. w Warszawie, sygn. VI ACa 842/07, OSA 2009, nr 2, poz. 7, s

10 Czynniki społeczne, kulturowe, językowe Wyrok z 13 stycznia 2000 r., sprawa Estee Lauder C-220/98 Wyrok z 26 listopada 1996 r., sprawa Graffione, C "różnice językowe, kulturowe i społeczne mogą powodować, że znak towarowy, który nie wprowadza w błąd konsumentów z jednego państwa może odnieść taki skutek w innym państwie 10

11 Model konsumenta krajowego Wyrok SOKiK z 23 lutego 2006 r. XVII Ama 118/04 1. Działanie zmierzające do wywołania wśród konsumentów wrażenia, że przekaz reklamowy jest informacją neutralną i przez to ukrycia promocyjnego charakteru kampanii reklamowej jest czynem nieuczciwej konkurencji, który może być uznany za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. 2. Istotą pojęcia dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien on wyrażać się właściwym informowaniem o przysługujących uprawnieniach, niewykorzystywaniu uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty i rzetelnym traktowaniu partnerów umów. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołaniu błędnego przekonania u konsumenta, a także wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. 11

12 Wspólny model konsumenta Ustanowienie wspólnych reguł walki z nieuczciwymi praktykami rynkowymi i jednolitych standardów ochrony. Celem dyrektywy 2005/29/WE usunięcie wszelkich różnic krajowych w odniesieniu do kryteriów oceny nieuczciwości praktyk rynkowych. Przy ocenie podatności konsumenta na daną praktykę rynkową brany jest pod uwagę zarówno wzorzec konsumenta, jak i sprecyzowana grupa konsumentów szczególnie podatna na daną praktykę. Od postawy przeciętnego konsumenta uzależniona jest ocena nieuczciwości przedsiębiorcy. 12

13 Wnioski końcowe 13

14 Dziękuję za uwagę! Europejskie Centrum Konsumenckie Plac Powstańców Warszawy Warszawa info@konsument.gov.pl tel