UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI. Jądro i najądrze. Kanalik nasienny

Transkrypt

1 Jądro i najądrze UKŁAD ROZRODCZY nasieniowód głowa najądrza przewodziki wyprowadzające MĘSKI trzon najądrza kanalik nasienny przegroda łącznotkankowa śródjądrze osłonka biaława sieć jądra błona surowicza ogon najądrza kanaliki proste Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne międzykanalikowa (śródmiąższowa) tkanka łączna zawierająca naczynia krwionośne, włókna nerwowe, makrofagi i komórki Leydiga błona graniczna - blaszka podstawna - cienka warstwa fibryli kolagenowych - komórki mioidne (okołokanalikowe) - cienka warstwa naczyń chłonnych nabłonek plemnikotwórczy Nabłonek plemnikotwórczy komórki plemnikotwórcze komórki Sertolego Spermatogeneza: spermatocytogeneza spermatogonie A mejoza spermiogeneza spermatocyty I rzędu spermatogonie B spermatocyty II rzędu Komórki plemnikotwórcze: spermatogonie A, B spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu spermatydy spermatydy ciałka resztkowe plemniki 1

2 dojrzewające plemniki spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu spermatydy kom.sertolego spermatydy spermatocyty I rzędu spermatogonie A jasne A ciemne sp. I rzędu kom.sertolego spermatogonie spermatogonie Wspólne cechy komórek plemnikotwórczych: kulisty kształt, okrągłe jadra komórkowe, słabo rozwinięte organelle (wyjątek: spermatydy) komórki Sertolego ciemne spermatogonie A: macierzyste, ciemna, rozproszona chromatyna (macierzyste komórki spermatogenezy) jasne spermatogonie A: jasna, rozproszona chromatyna spermatogonie B: ciemne skupiska chromatyny, duże jąderko spermatocyty I rzędu: największe, często widoczne chromosomy (mejoza I) spermatocyty II rzędu: mniejsze, rzadko widoczne (krótki czas rozwoju) spermatydy: najmniejsze, małe, ciemne jądro, więcej organelli Spermiogeneza obejmuje następujące procesy: wytworzenie akrosomu (fuzja pęcherzyków pochodzących z aparatu Golgiego) wytworzenie witki aksonemy witka i otaczających ją struktur włóknistych (pochodne cytoszkieletu) zagęszczenie i zmiana kształtu jądra utworzenie mankietu mitochondrialnego utworzenie wyspecjalizowanych obszarów błony komórkowej usunięcie zbędnej cytoplazmy (ciałko resztkowe, kropla cytoplazmatyczna) Fazy chronologiczne: faza Golgiego faza czapeczki faza akrosomalna faza dojrzewania aparat Golgiego akrosom osłonka włóknista Tworzenie akrosomu enzymy akrosomalne są produkowane na szorstkiej siateczce w aparacie Golgiego są pakowane do pęcherzyków preakrosomalnych pierwsze pęcherzyki preakrosomalne łączą się, tworząc pęcherzyk akrosomalny, który osadza się na przednim biegunie jądra - powstaje akrosom enzymy ulegają agregacji, tworząc ziarno akrosomalne kolejne pęcherzyki preakrosomalne łączą się z rosnącym akrosomem jądro pęcherzyk preakrosomalny ziarno akrosomalne Tworzenie witki błona komórkowa Zagęszczenie jądra zagęszczenie chromatyny zastąpienie histonów przez protaminy zanik porów w otoczce jądrowej centriola bliższa centriola dalsza jądro centriole gęste włókna zewn kolumny białkowe dalsza centriola indukuje wytworzenie i wzrost aksonemy, stając się ciałkiem podstawnym witki aksonema wydłuża się, pociągając za sobą błonę komórkową specyficzne białka cytoszkieletu (spokrewnione z cytokeratynami) tworzą kolumny wokół dalszej centrioli i struktury włókniste wokół aksonemy Wyspecjalizowane obszary błony komórkowej obszar akrosomu (zawiera białka uczestniczące w zaplemnieniu) obszar równikowy główki obszar tylny główki obszar części pośredniej witki obszar części głównej witki 2

3 tworzenie akrosomu zagęszczenie jądra tworzenie witki i mankietu mitochondrialnego Dojrzały plemnik akrosom szyjka mankiet mitochondrialny główka: jądro + akrosom witka: - szyjka: centriole otoczone przez 9 kolumn białkowych - część pośrednia (wstawka): aksonema, 9 gęstych włókien zewn., mankiet mitochondrialny - część główna: aksonema, 7 gęstych włókien zewn., osłonka włóknista - część końcowa: aksonema (przy końcu witki pojedyncze mikrotubule) część końcowa osłonka włóknista Komórki Sertolego mitochondria część pośrednia część główna część końcowa akso nema gęste włókna zewn. osłonka włóknista wysokie boczne i przyszczytowe fałdy cytoplazmatyczne nieregularne jądro siateczka gładka i szorstka, Golgi cytoszkielet specjalizacje ektoplazmatyczne krople lipidowe i małe kryształki białkowe Funkcje: wspomaganie (strukturalne i metaboliczne) komórek plemnikotwórczych fagocytoza ciałek resztkowych bariera krew-jądro synteza: - białka wiążącego androgeny - inhibiny - transferyny jądrowej - w rozwoju płodowym: czynnik hamujący rozwój przewodów Müllera Bariera krew-jądro strefy zamykające pomiędzy fałdami komórek Sertolego w kanaliku nasiennym bariera oddziela: - przedział przypodstawny (spermatogonie i wczesne spermatocyty I rzędu) - przedział przyszczytowy (pozostałe stadia komórek plemnikotwórczych) Specjalizacje ektoplazmatyczne: szczególna forma stref przylegania w rejonach kontaktów z komórkami plemnikotwórczymi i między sobą filamenty aktynowe, obok nich kanaliki gładkiej siateczki Inne połączenia: neksusy bariera chroni dojrzewające komórki plemnikotwórcze przed atakiem układu immunologicznego 3

4 Komórki Leydiga... komórki Leydiga naczynie Bariera krew-jądro jest dynamiczna: naprzemienny rozpad i tworzenie połączeń umożliwiają przechodzenie komórek plemnikotwórczych z przedziału przypodstawnego do przyszczytowego. komórki Leydiga...są typowymi komórkami steroidogennymi. Cecha szczególna: białkowe kryształy Reinkego Wewnątrzjądrowa regulacja spermatogenezy jest wynikiem parakrynowej wymiany sygnałów chemicznych, w której uczestniczą: komórki plemnikotwórcze komórki Sertolego komórki okołokanalikowe (mioidne) komórki Leydiga makrofagi jądrowe Produkują: testosteron TGF-beta (pobudza wydzielanie FSH) MSH, endorfiny (stymulują komórki Sertolego) reninę Kanaliki proste i sieć jądra nabłonek walcowaty komórki mioidne nabłonek sześcienny Cytokiny: IL-1, IL-6, TNF, IFN-γ, SCF Najądrze Głowa najądrza zawiera przewodzików wyprowadzających: nabłonek wielorzędowy o zmiennej wysokości (sześcienny/walcowaty) cienka warstwa kom. mięśniowych gładkich Nabłonek: komórki z migawkami komórki z mikrokosmkami (resorbcyjne/wydzielnicze) komórki podstawne (macierzyste) 4

5 Trzon i ogon najądrza tworzy pojedynczy, zespiralizowany przewód najadrza nabłonek wielorzędowy warstwa mięśniówki gładkiej Nabłonek: kom. główne kom. podstawne Komórki główne: stereocylia siateczka, Golgi lizosomy strefy zamykające resorbcja wody fagocytoza ciałek resztkowych wydzielanie glicerofosfocholiny i innych substancji odżywczych produkcja glikoproteidów hamujących kapacytację, ruchliwość i aglutynację plemników Nasieniowód 1. Błona śluzowa nabłonek wielorzędowy (taki jak w przewodzie najądrza) błaszka właściwa 2. Warstwa mięśniowa (b. gruba) warstwa podłużna warstwa okrężna warstwa podłużna 3. Warstwa włóknista nabłonek wielorzędowy zrąb łącznotkankowy (blaszka właściwa) warstwa mięśniówki gładkiej zewnętrzna warstwa włóknista Produkują ok. 70% płynu nasiennego Główne produkty: fruktoza prostaglandyny białka Pęcherzyki nasienne (rozgałęzione gruczoły cewkowe) torebka gruczoły podśluzówkowe Gruczoł krokowy strona przednia nabłonek walcowaty/sześcienny zrąb łącznotkankowy z licznymi komórkami mięśniowymi gładkimi kamyczki sterczowe gruczoły śluzówkowe cewka moczowa gruczoły główne mięśniówka gładka zrąb przegrody łącznotkankowe przewody wytryskowe Produkują ok. 20% płynu nasiennego Główne produkty: enzymy proteolityczne kwaśna fosfataza lipidy kwas cytrynowy PSA (prostate-specific antigen) 5

6 Gruczoły opuszkowo-cewkowe (Cowpera) tkanka łączna odcinki wydzielnicze włókna mięśniowe szkieletowe Problemy starszych panów: łagodny przerost prostaty przerost gruczołów śluzówkowych i podśluzówkowych, które uciskają cewkę moczową (występuje u ok. 40% mężczyzn po 50 r.ż. i u ok. 95% po 80 r.ż.) rak prostaty zazwyczaj wychodzący z gruczołów głównych, złośliwy. Wczesnym objawem jest podwyższony poziom PSA w osoczu. przegrody międzyzrazikowe odcinki wydzielnicze przewód wyprowadzający budowa zrazikowa odcinki wydzielnicze: cewki śluzowe (nabł. walcowaty, blaszka podstawna) przewody wyprowadzające nabł. sześcienny torebka i przegrody z tkanki łącznej zawierającej włókna mięśniowe szkieletowe Tkanka erekcyjna ciała jamiste i gąbczaste Sieć nieregularnych, zatokowych przestrzeni naczyniowych wyścielonych śródbłonkiem, pomiędzy nimi beleczki/przegrody łącznotkankowe zawierające liczne komórki mięśniowe gładkie 6