Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność przedsiębiorstw w warunkach globalizacji

Transkrypt

1 Bartosz Orliński * Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność przedsiębiorstw w warunkach globalizacji Wstęp Procesy globalizacji na współczesnych rynkach finansowych związane są z liberalizacją przepływów towarów, usług, kapitału, siły roboczej, technologii i wiedzy. Bardzo szybki rozwój Internetu w XXI wieku zmniejszył liczbę barier funkcjonowania w systemie gospodarczym osób fizycznych i przedsiębiorstw. Transmisja wszystkich rodzajów danych umożliwiła komunikację prawie z każdym miejscem na świecie, co przekłada się na rosnącą liczbę transakcji i czynności wirtualnych. Ogólnie dostępna technologia sprzyja przemieszczaniu się czynników produkcji oraz zwiększa konkurencyjność podmiotów gospodarczych, ponieważ każda informacja we współczesnym świecie rozprzestrzenia się w zawrotnym tempie. Opisanym zmianom towarzyszył również spadek cen transportu, co przekłada się na możliwość przenoszenia produkcji lub usług, które mogą być wykonywane na odległość do krajów, gdzie koszty wytworzenia są niższe lub jakość jest wyższa. Poszerzenie procesu globalizacji na nowe regiony i kraje oznacza, iż część tradycyjnych sektorów działalności w krajach rozwiniętych może być systematycznie przenoszona do krajów rozwijających się, z wykorzystywaniem outsourcingu i offshoringu, a w długim okresie może stać się marginalnymi dla macierzystych gospodarek. Celem niniejszego opracowania jest pokazanie znaczenia mechanizmów outsourcingu i offshoringu dla konkurencyjności przedsiębiorstw w warunkach procesu globalizacji. 1. Istota outsourcingu i offshoringu Globalizacja jest silnie skorelowana z procesem delokalizacji, czyli przemieszczaniem się miejsc pracy, produkcji i świadczenia usług, co * Mgr, Katedra Finansów, Wydział Finansów i Ubezpieczeń, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, bartosz.orlinski@gmail.com, Chorzów, ul. Cieszyńska 18B/6

2 230 Bartosz Orliński istotnie wpłynęło na zdefiniowanie mechanizmów outsourcingu i offshoringu. Od lat osiemdziesiątych definicje obu pojęć ewoluowały. Początkowo outsourcing rozumiano jako kupowanie półproduktów lub podzespołów w innych krajach. W latach dziewięćdziesiątych pod tym pojęciem kryło się wykonywanie poszczególnych usług w przedsiębiorstwach zagranicznych. W literaturze przedmiotu outsourcing może definiuje się jako wykonanie usług za granicę pod warunkiem, iż udział spółki matki w zagranicznej spółce córce jest niższy niż 30%, zaś offshoring, gdy ten współczynnik jest wyższy niż 30% [Marin, 2005]. W innych publikacjach oba pojęcia stosuje się wymiennie celem opisu procesu wydzielenia części usług związanych z działalnością operacyjną przedsiębiorstwa do podmiotów gospodarczych funkcjonujących w krajach o niższych kosztach wytworzenia. Badania wskazują, że większa część delokalizacji jest związana ze zlecaniem części działalności podmiotów z krajów uprzemysłowionych do krajów uprzemysłowionych [Liberska, 2005]. Celem precyzyjnego zdefiniowania pojęć przyjęto następujące definicje: outsourcing oznacza przesunięcie zamówień, produkcji lub usług do innej firmy, offshoring oznacza przesunięcie zamówień, produkcji lub usług poza granice kraju. Przykładem offshoringu rozumianego w ten sposób jest decyzja o zmniejszeniu produkcji samochodów osobowych we włoskiej fabryce Fiata i zwiększenie produkcji w polskiej fabryce tego koncernu motoryzacyjnego. To przedsięwzięcie nie jest outsourcingiem, ponieważ proces produkcyjny realizowany jest przez jedną firmę. Zlecenie zaś usług księgowych przez małą firmę produkującą lampy dla biura rachunkowego jest przykładem outsourcingu, ale nie offshoringu, ponieważ usługa jest świadczona na terytorium jednego kraju [Rybiński, 2007, s. 14]. 2. Determinanty rozwoju outsourcingu i offshoringu W artykułach poświęconych outsourcingowi znaleźć można stwierdzenie, iż jednym z pierwszym przykładów jego zastosowania było wynajęcie niemieckich najemników przez Króla Jerzego do walki z rebeliantami w Stanach Zjednoczonych. Współcześnie definiowane

3 Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność 231 pojęcie zostało spopularyzowane w latach dziewięćdziesiątych XX wieku wraz z postępem technologicznym w branży IT. Tendencje rozwoju eksportu usług zostały zaprezentowane na rysunku 1 z uwzględnieniem dwóch krajów Indii i Irlandii, które specjalizują się w offshoringu. Istotny wzrost eksportu usług z początkiem XXI wieku przekonuje, iż coraz więcej przedsiębiorstw zauważa szanse i korzyści płynące z delegowania części procesów biznesowych na zewnątrz. Obserwując zmiany zachodzące we współczesnej gospodarce można postawić hipotezę, iż szczególnie w krajach takich jak Indie, czyli w regionach o niskich kosztach wytwarzania, dużej liczbie ludzi zdolnych do pracy ze znajomością języka angielskiego i wysokich kwalifikacjach, eksport usług będzie nadal rósł. Rysunek 1. Eksport usług z Irlandii i Indii w latach (mln USD) Irlandia Indie Źródło: [Rybiński, 2007, s. 50]. Analizując dostępne raporty światowych organizacji lub firm doradczych na potrzeby największych korporacji można dostrzec, iż do pewnego momentu cechą wspólną delegowania określonych zadań poza przedsiębiorstwo był fakt, iż dotyczyły one funkcji wspierających, tj. ochrona, księgowość, kadry, IT, logistyka, a nie strategicznych. Czynnikiem determinującym podejmowanie decyzji o takim charakterze było przede wszystkim obniżenie kosztów [Rybiński, 2007, s ]. Tendencje te zmieniają się, czego dowodem są opracowania opublikowane na konferencji Global offshoring and outsourcing zorganizowanej przez Financial Times w Londynie w 2006 roku. Coraz więcej

4 232 Bartosz Orliński przedsiębiorstw decyduje się na globalizację usług i procesów produkcji. Zmieniają się także motywy podejmowanych działań. Nie tylko redukcja kosztów, ale również poprawa jakości produktów i świadczonych usług, lepsza obsługa klienta ze względu na wykorzystanie wielu stref czasowych, aby móc wykonywać usługi przez 24 godziny i 7 dni w tygodniu, zwiększenie kreatywności, innowacyjności, wprowadzenie nowych produktów bądź usług, czy też dywersyfikacja ryzyka wymieniane są jako czynniki sprzyjające outsourcingowi bądź offshoringowi. Zastosowanie outsourcingu i offshoringu w praktyce wynika z realizacji przemyślanej strategii, mającej na celu wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa, a nie jedynie działania wspierającego. Jednym z przykładów może być call center w Manili na Filipinach firmy etelecare. W pierwszej fazie działalności obsługiwano tam proste zlecenia reklamacyjne. Badania satysfakcji klientów pokazywały, iż stopień zadowolenia klientów jest znacznie wyższy niż stopień zadowolenia klientów korzystających z usług call center w Europie. W drugim etapie zaczęto obsługiwać tam klientów z trudnymi problemami np. utrata czeku, gdzie telemarketer musiał wykazać się własną inwencją, ponieważ nie wszystkie przypadki opisane są procedurami, a tym samym taka usługa miała wartość dodaną. W kolejnej fazie przeniesiono na Filipiny telefoniczne doradztwo inwestycyjne, co wymagało bardzo wysokich kwalifikacji. Okazało się to możliwe, ponieważ pracownicy call center w Manili byli lepiej wykwalifikowani (często posiadali doktoraty oraz niezbędne licencje) niż pracownicy tego typu w Europie [Financial Times, 2006]. Omówiony przykład dotyczył usług wsparcia klientów, ale nie tylko tego rodzaju usługi są przedmiotem procesu delokalizacji. Obsługa i rozwój systemów IT, optymalizacja logistyki, doradztwo prawne i finansowe są delegowane poza przedsiębiorstwa i kraje jednostki macierzystej ze względu na rosnącą efektywność tych procesów z wykorzystaniem zasobów ludzkich w innych miejscach globu. Dowodem na to są działania największych podmiotów gospodarczych tj. HSBC (centra doskonałości w Brazylii, Chinach, Indiach i Malezji) czy General Eletric (regionalne rezerwuary wiedzy), które tworzą własny know-how w wielu regionach świata permanentnie dążąc do wzrostu konkurencyjności na globalnym rynku [Bryan, Zanini, 2005]. Czynniki determinujące rozwój outsourcingu i offshoringu można podzielić na ekonomiczne, technologiczne i regulacyjne, które były istotne w początkowej fazie rozwoju, ponieważ pozwoliły na liberaliza-

5 Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność 233 cję rynków poszczególnych usług i rozpoczęły proces konkurencji międzynarodowej. Obecnie proces globalizacji oraz konkurencja wymusza na przedsiębiorstwach chcących się liczyć na światowym rynku wykorzystywanie outsourcingu i offshoringu celem wzrostu ich konkurencyjności. Faktem jest, iż produkcję przenosi się do krajów, gdzie są niższe koszty pracy, ceny ziemi, nieruchomości, energii i pozostałych czynników produkcji. Stwierdzono, że bodźcem najsilniej determinującym przenoszenie miejsc pracy w inne regiony są koszty pracy. Należy pamiętać, iż różnica w wartościach wynagrodzeń pracowników jest często wyższa niż różnica w kosztach pracy, co wynika z wydajności. W krajach rozwijających się, gdzie koszty wytwarzania są niższe, pracownicy są mniej wydajni, co wynika z mniejszej ilości kapitału przypadającego na jednego pracownika i zastosowania mniej nowoczesnych technologii. Dokonując analizy opłacalności offshoringu czy outsourcingu, należy wziąć pod uwagę koszty transportu, telekomunikacji, zabezpieczania transferu danych i dodatkowej pracy polegającej na koordynacji rozdzielonych procesów. Tablica 1. Wartość dodana w przemyśle na jedną godzinę pracy oraz jednostkowe koszty pracy Kraje Wartość dodana na przepracowaną godzinę (według parytetu siły nabywczej) Kraje rozwinięte Jednostkowe koszty pracy (na bazie rynkowych kursów walutowych) UE Japonia Stany Zjednoczone Nowe kraje UE (średnia dla Czech, Polski, Słowacji i Węgier) Chiny (wydajność na zatrudnionego) Indie (wydajność na zatrudnionego) Źródło: [Rybiński, 2007, s. 57]. Kraje rozwijające się b.d

6 234 Bartosz Orliński W tablicy 1 przedstawiono porównanie kosztów pracy w przetwórstwie przemysłowym uwzględniające różnice w wydajności pracy. Zaprezentowane dane pokazują, iż w tym sektorze gospodarki, niższa wydajność roboczogodziny jest rekompensowana przez mniejszy poziom wynagrodzeń, dlatego jednostkowe koszty pracy są niższe w krajach rozwijających się niż w krajach rozwiniętych [Rybiński, 2007, s. 108]. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż nie zawsze wydajność pracowników w krajach rozwijających się jest niższa niż w krajach rozwiniętych. Dowodem tego jest wcześniej opisany przykład call center firmy etelecare w Manili na Filipinach, gdzie wydajność telemarketerów o bardzo wysokich kwalifikacjach, często nieporównywalnych z pracownikami w Europie i Stanach Zjednoczonych, jest istotnie wyższa. W literaturze przedmiotu przedstawiono nowy model zarządzania przedsiębiorstwem, którego celem jest tworzenia wartości dla klienta. Podmioty, które skutecznie wdrożyły ten model osiągnęły wzrost wydajności przy jednoczesnym spadku cen oraz uzyskały lepszy poziom satysfakcji i lojalności klientów, czym bezapelacyjnie zwiększyły swoją konkurencyjność. Praktycznymi przykładami zastosowania wymienionego modelu są Wal-Mart, Dell czy Ryanair. Według badań McKinsey produkty oferowane w sieci Wal-Mart są równie świeże i dobre jak produkty w innych sieciach supermarketów. Ilustruje to drogę jaką w świadomości klientów przeszła największa sieć sklepów wielko powierzchniowych od supermarketu oferującego tanie produkty do sklepu, który oferuje tanie i wysokiej jakości towary. Na ten sukces złożyło się oczywiście wiele czynników od wykorzystania najnowocześniejszych rozwiązań IT do koordynacji łańcucha dostaw i sieci dystrybucji, poprzez wykorzystanie dostaw z krajów o niższych kosztach wytworzenia, [Frank, George, Narasimhan, 2004]. Wniosek z analizy wpływu outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność przedsiębiorstw jest taki, iż zastosowanie tych rozwiązań w praktyce oferuje nie tylko niższe koszty i wyższą wydajność, ale może stać się częścią strategii ukierunkowanej na tworzenie wartości dla klienta. Efekt ten wzmacniają trendy demograficzne połączone z rosnącą liczbą absolwentów wyższych uczelni kierunków inżynierskich, informatycznych, technicznych w Chinach i Indiach. Rosnące zasoby ludzkie o wysokich kwalifikacjach w Azji przyczynią się do większego ich wykorzystania w ramach globalnych procesów biznesowych największych podmiotów gospodarczych.

7 Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność 235 W przypadku czynników technologicznych mających wpływ na rozwój outsourcingu i offshoringu wymienić należy przede wszystkim sektor IT oraz Internet. Od początku XX wieku spadek kosztów transportu przyczyniał się do dynamicznego wzrostu międzynarodowego handlu towarami, przenoszenia produkcji do krajów o niskich kosztach pracy. Jednak mimo istnienia dużych różnic kosztów wytworzenia dóbr i usług, offshoring zyskał na znaczeniu dopiero z końcem XX wieku. Wydaje się, że kołem zamachowym rozprzestrzeniania się usług w globalnej wiosce było stworzenie komputera osobistego wraz z oprogramowaniem przyjaznym dla użytkownika (pierwszy system operacyjny Microsoft Windows 3.0 pojawił się w 1990 roku) oraz rozwój Internetu (udostępnienie pierwszej wyszukiwarki internetowej Netscape w 1995 roku). Co ważne, dostępność tych technologii z roku na roku rośnie, ponieważ jej koszt stale spada. Połączenia internetowe są coraz tańsze, tak jak i sprzęt komputerowy, co bardzo pozytywnie wpływa na rozprzestrzenianie się dóbr i usług we współczesnym systemie gospodarczym. Nowoczesne technologie mają także pozytywne oddziaływanie na konkurencyjność przedsiębiorstw, które szybko potrafią je zaimplementować we własnym systemie zarządzania oraz relacji z klientem [Rybiński, 2007, s ]. 3. Wpływ outsourcingu i offshoringu na tworzenie przewagi konkurencyjnej Niewątpliwie rozprzestrzenianie się usług ma wpływ na poszczególne przedsiębiorstwa, krajowe gospodarki, jak i cały system gospodarczy. W pierwszej części opracowania pokazano, jak skutki outsourcingu i offshoringu ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy, wpływają na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w sferze obniżenia kosztów, wzrostu wydajności oraz wartości firmy dla klienta. Obniżenie kosztów jest podstawowym czynnikiem stymulującym wykorzystanie outsorcingu i offshoringu przez przedsiębiorstwa. Redukcja kosztów działalności operacyjnej wpływa na lepszą rentowność całego przedsiębiorstwa, co w sposób bezpośredni poprawia jego konkurencyjność. Wzrost marży operacyjnej pozwala na większą elastyczność cenową podaży, możliwość uzyskania tańszych źródeł finansowania działalności oraz dokonania nowych inwestycji zwiększających potencjał przedsiębiorstwa w warunkach globalizacji.

8 236 Bartosz Orliński Zlecenie usług zależnym jednostkom zagranicznym lub zewnętrznym podmiotom gospodarczym jest związane ze wzrostem wydajności. W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badania dotyczące korelacji wydajności pracy z offshoringiem, a ich wynik okazał się pozytywny. W okresie od 11% do 13% wzrostu wydajności wynikało z zastosowania offshoringu bez względu na branżę, w której przeprowadzano badanie. Zauważano także pozytywny wpływ offshoringu na wzrost wydajności wszystkich czynników produkcji. Na bazie tych danych wyjaśniono również zróżnicowanie miar wydajności pracy w Stanach Zjednoczonych i Europie. W latach amerykańska wydajność pracy była znacznie wyższa niż europejska. Z przeprowadzonej analizy wynika, że w Europie wzrost efektywności usług rynkowych był znikomy, zaś w Stanach Zjednoczonych bardzo dynamiczny. Przyczyną tego zjawiska było znacznie szybsze wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań IT, które usprawniło funkcjonowanie podmiotów gospodarczych w największych sektorach gospodarki tj. bankowość czy handel detaliczny [Amiti, Wei, 2006]. Korzystając z offshoringu, przedsiębiorstwa uzyskują dostęp do globalnego kapitału ludzkiego, co pozwala na transfer specjalistycznej wiedzy niedostępnej na krajowym rynku. Obecność na rozwiniętych rynkach znacznie ułatwia korzystanie z zasobów wiedzy szczególnie w gospodarce opartej na wiedzy. Ma to duże znaczenie dla konkurencyjności przedsiębiorstw zajmujących się zaawansowaną technologią, medycyną, biotechnologią, źródłami energii itp. Wzrost jakości świadczonych usług jest bardzo istotnym celem korzystania z usług outsourcingu i offshoringu. Przeanalizowane przykłady call center firmy etelecare w Manili na Filipinach oraz firmy Wal- Mart w praktyce pokazały, że nie tylko obniżenie kosztów prowadzonej działalności, ale także wzrost jakości oferowanych usług był kluczowy z punktu widzenia oceny korzystania z outsourcingu i offshoringu. W warunkach globalizacji na rynku funkcjonuje bardzo wiele podmiotów oferujących produkty i usługi w zbliżonych cenach. Kryterium jakości jest jedną z najważniejszych przesłanek wyboru danego produktu bądź usługi przez klienta. Badając empirycznie skutki outsourcingu i offshoringu wykazano, że są one silnie skorelowane ze wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstw. Zauważono, że zwiększenie zatrudnienia w zagranicznych spółkach córkach nie zawsze wpływa negatywnie na zatrudnienie

9 Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność 237 w spółkach matkach. Przedsiębiorstwa korzystając z offshoringu mają większe szanse na rozwijanie swej działalności na nowych rynkach zbytu. Zdobywając zagraniczne rynki, firmy muszą tworzyć nowe miejsca pracy, często lepiej płatne i wymagające wyższych kwalifikacji, przede wszystkim w spółkach matkach. W takiej sytuacji wzrostowi zatrudnienia za granicą towarzyszy wzrost zatrudnienia w kraju, który jest skutkiem rozwoju przedsiębiorstwa i ma na celu zwiększanie jego konkurencyjności na rynku globalnym. Oczywiście nie zawsze tak się dzieje, bowiem tworzenie miejsc pracy za granicą może mieć charakter substytucyjny lub komplementarny [Landefeld, Mataloni, 2004]. Niewątpliwie korzystanie z usług zleconych zależnym jednostkom zagranicznym lub zewnętrznym podmiotom gospodarczym wymaga od zarządzających przedsiębiorstwem wdrożenia strategii, planów oraz systemu nadzoru i koordynacji wszystkich procesów tych wewnętrznych i zewnętrznych. Implementacja standaryzacji i strukturyzowania procesów zachodzących w organizacji jest z korzyścią dla przedsiębiorstwa, jak i dla właścicieli udziałowców lub akcjonariuszy. Funkcjonowanie spółki jest bardziej efektywne na każdym etapie, czego efektem jest wzrost marży operacyjnej i zwiększanie wartości dla właścicieli poprzez wzrost wartości aktywów przedsiębiorstwa, a także dla klientów poprzez wzrost wartości oferowanych produktów i usług. Wdrożenie offshoringu w danym regionie świata polega również na znalezieniu państwa, które oprócz taniej i wydajnej siły roboczej, atrakcyjnego potencjalnego rynku zbytu, oferuje korzystne stawki i ulgi podatkowe. Istnieją kraje, które stosują zachęty dla bezpośrednich inwestorów zagranicznych, nie tylko w postaci niższych stawek podatkowych, lecz również w formie grantów ułatwiających rozpoczęcie i prowadzenie działalności. Wybór odpowiedniej lokalizacji może dać przedsiębiorstwu znaczną przewagę konkurencyjną względem przedsiębiorstw z kraju macierzystego, ale również z kraju docelowego [Herman, Szablewski, 1999, s. 49]. Analiza wpływu outsourcingu i offshoringu na wzrost i wydajność czynników wytwórczych może przybierać różny charakter. W niedawnej przeszłości, przy rosnących kosztach utrzymania i rosnących cenach paliwa, związki zawodowe wywierały presję na podwyżkę płac, następnie banki centralne podwyższając stopy procentowe walczyły ze zjawiskiem inflacji. Obecnie takie postępowanie związków zawodowych musi brać pod uwagę możliwość przeniesienia produkcji do regionów

10 238 Bartosz Orliński o niższych kosztach wytwarzania, jeżeli wzrost płac przewyższałby wzrost wydajności. Zaprezentowane ujęcie makroekonomiczne, korzystania przez przedsiębiorstwa z outsourcingu i offshoringu, wpływa w sposób pośredni na wzrost konkurencyjności wszystkich przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku [Rybiński, 2007, s ]. Z drugiej zaś strony nie należy zapominać o zagrożeniach jakie dla konkurencyjności przedsiębiorstw niosą za sobą zjawiska outsourcingu i offshoringu. Zlecenie usług na zewnątrz oznaczać może duże redukcje zatrudnienia, co przekłada się na lokalny i regionalny odbiór społeczny marki, pojawienie się dodatkowego ryzyka podatkowego, transferowanie wiedzy poza przedsiębiorstwo, uzależnienie się od podmiotów zewnętrznych w wybranych sferach funkcjonowania, duże trudności związane z organizowaniem, koordynowaniem, motywowaniem i kontrolowaniem procesów, których część zlecono na zewnątrz oraz problemy z utrzymaniem jakości oferowanych produktów i usług. Zakończenie Dopiero końcem XX wieku nastąpił dynamiczny rozwój outsourcingu i offshoringu, który objął nie tylko przenoszenie produkcji lub przepływ towarów pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi w kraju i za granicą, ale również usługi. W tym czasie zmienił się także kierunek przepływu wzajemnych świadczeń. Międzynarodowy transfer dóbr i usług nie był realizowany pomiędzy krajami rozwiniętymi, ale przede wszystkim do krajów rozwijających się o niskich kosztach wytwarzania, które stały się pełnowartościowymi uczestnikami globalnego systemu gospodarczego. Proces globalizacji rozpoczął się i nikt ani nic go nie zatrzyma, dlatego tak ważna w XXI wieku będzie zdolność poszczególnych przedsiębiorstw do tworzenia innowacji i uzyskiwania przewagi konkurencyjnej. Stały wzrost liczby podmiotów konkurujących między sobą na globalnym rynku, niskie bariery wejścia sprzyjające pojawianiu się kolejnych konkurentów wymuszają na przedsiębiorstwach dążenie do wzrostu konkurencyjności. Jednym z narzędzi odpowiadającym na wymagania współczesnego świata są outsourcing i offshoring, których wdrożenie pozwala na redukcję kosztów, wzrost marży operacyjnej, wzrost wydajności pracowników i jakości oferowanych produktów i usług, korzystanie z globalnego kapitału ludzkiego, tworzenie wartości dla właścicieli

11 Wpływ outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność 239 i klientów, wzrost efektywności przedsiębiorstwa oraz korzystanie z preferencyjnych stawek lub ulg podatkowych. Literatura 1. Amiti M., Wei S.J. (2006), Service Offshoring, Productivity and Employment: Evidence from the United States, NBER Working Paper nr 11926, dostęp dnia Bryan L., Zanini M. (2005), Strategy in An Era of Global Giants, McKinsey Quarterly, Number 4, fit%20per%20employee.pdf, dostęp dnia Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. 4. Frank R., George J., Narasimhan L. (2004), When your competitor delivers more for less, McKinsey Quarterly, Number 1, kinseyquarterly.com/volatile_strategy.pdf, dostęp dnia Global offshoring and outsourcing, Konferencja Financial Times, Londyn 17 maja 2006, cbrochure/0_outsourcing%20main%20bro%20final%20jg%207%2 0May.pdf, dostęp dnia Herman A., Szablewski A. (1999), Orientacja na wzrost wartości współczesnego przedsiębiorstwa, w: Zarządzanie wartością firmy (1999), Herman A., Szablewski A. (red.), Poltext. 7. King M. (2006), At a dinner hosted by Scottish Financial Enterprise (SFE) and Edinburgh Chamber of Commerce (ECC), Bank of England, /speech277.pdf, dostęp dnia Landefeld R., Mataloni R. (2004), Offshore Outsourcing and Multinational Companies, BEA working paper WP , gov/papers/pdf/multinationals.pdf, dostęp dnia Liberska B. (2005), Globalny rynek outsourcingu nowoczesnych usług nowe możliwości dla Polski, Studia Ekonomiczne 3 (XLVI), Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa. 10. Marin D. (2005), A New International Division of Labor in Europe: Outsourcing and Offshoring to Eastern Europe, Department of Economics, University of Munich, Discussion paper , europa.eu/resources/docs/marin-interndivlabor-en.pdf, dostęp dnia Rybiński K. (2007), Globalizacja w trzech odsłonach, DIFIN, Warszawa.

12 240 Bartosz Orliński Streszczenie Prezentowany artykuł podejmuje problematykę wpływu outsourcingu i offshoringu na konkurencyjność przedsiębiorstw w warunkach globalizacji. W pierwszej części przedstawiono istotę dwóch pojęć outsourcingu i offshoringu. Następnie pokazano determinanty ich rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem czynników kosztowych i wydajnościowych. W kolejnej części zaprezentowano efekty wykorzystania outsourcingu i offshoringu oraz ich oddziaływanie na konkurencyjność przedsiębiorstw poprzez redukcję kosztów, wzrost marży operacyjnej, wzrost wydajności pracowników i jakości oferowanych produktów i usług, korzystanie z globalnego kapitału ludzkiego, tworzenie wartości dla właścicieli i klientów, wzrost efektywności przedsiębiorstwa oraz korzystanie z preferencyjnych stawek lub ulg podatkowych. Słowa kluczowe outsourcing, offshoring, konkurencyjność, globalizacja Impact outsourcing and offshoring of competitiveness of enterprise in conditions of globalization (Summary) The presented article concerns a problem of impact outsourcing and offshoring of competitiveness of enterprise in conditions of globalization. In the first part definitions of outsourcing and offshoring were shown. Next, there were presented determinants of their development with particular attention to costs and efficiency. In the third part, effects of used outsourcing and offshoring and their impact of competitiveness of enterprise through costs reduction, increase operation margin, growth employees efficiency and quality of products and services, using global human capital, creating value for owners and customers, rise enterprise efficiency were analyzed. Keywords outsourcing, offshoring, competitiveness, globalization