silesia region >> Konferencja Innowacyjność dziś i jutro >> Droga krajowa DK 52 >> Pływalnia w Bielsku-Białej NR 1/2012

Transkrypt

1 silesia region NR 1/2012 BIULETYN INFORMACYJNY REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO ISSN X EGZEMPLARZ BEZPŁATNY >> Konferencja Innowacyjność dziś i jutro >> Droga krajowa DK 52 >> Pływalnia w Bielsku-Białej

2 2 >> MIGAWKI >> Śląskie w Europie, Europa w Śląskiem Jak bardzo fundusze unijne zmieniają oblicze naszego regionu, przekonali się ci mieszkańcy województwa, którzy mimo niesprzyjającej aury, przybyli do Parku Śląskiego na piknik Śląskie w sercu Europy. Podczas imprezy pracownicy Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich udzielali informacji na temat programów, z których można otrzymać dofinansowanie, a beneficjenci, którzy już zrealizowali projekty, dzielili się swoimi doświadczeniami w tym zakresie. Odwiedzający piknik mogli sprawdzić stan swojej wiedzy, biorąc udział w licznych konkursach, w których można było wygrać bilety wstępu do instytucji kultury realizujących projekty w ramach RPO WSL. Na terenie pikniku znalazły się również takie atrakcje, jak: interaktywne kino plenerowe, pokazy grapplingu i brazylijskiego jujitsu. Na smakoszy czekały stoiska z potrawami regionalnymi. Atrakcją wieczoru był występ Manu Chao, na który przybyło kilkanaście tysięcy osób. Natomiast ci, którzy dotrwali do końca, mogli podziwiać pokaz sztucznych ogni. Europejskie Miasteczko Edukacyjne zostało zorganizowane 13 maja w ramach Dni Województwa Śląskiego. Co łączy taniec i fundusze europejskie? Wydaje się, że niewiele. Wystarczy jednak przyjrzeć się historii pewnej nastolatki z Łodzi, by zmienić zdanie i zobaczyć, jak fundusze pozwalają spełniać marzenia i realizować młodzieńcze pasje. Siedemnastoletnia Elisa Marques udowodniła bowiem, że zapał, determinacja, talent i wiedza pozwalają zrealizować każde marzenie. To właśnie ona weźmie udział w dziewięciodniowych warsztatach tanecznych w ramach letniej Międzynarodowej Konferencji Tańca Współczesnego i Festiwalu Sztuki Tanecznej w Bytomiu. O konkursie, w którym trzeba było wykazać się wiedzą na temat Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, dowiedziała się z portalu Funduszy Europejskich Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. 22 maja przyjechała wraz z mamą do Katowic, by odebrać upragnioną nagrodę. Przekazali ją laureatce Małgorzata Noga Zastępca Dyrektora Wydziału Rozwoju Regionalnego i Marek Kołbuk specjalista ds. public relations Śląskiego Teatru Tańca. Warto dodać, że Eliza interesuje się tematem Unii Europejskiej, dlatego uczęszcza do klasy o profilu europejskim. Gratulujemy zwycięstwa! >> Z miłości do tańca >> Jak rozliczyć projekt? FOT. ARCHIWUM UMWSL (3) Nie sztuką jest zdobyć dotację, lecz ją prawidłowo rozliczyć. Rozliczenie unijnych projektów nie należy bowiem do zadań łatwych. By uniknąć negatywnych konsekwencji, z cofnięciem dotacji włącznie, Wydział Rozwoju Regionalnego zorganizował dla beneficjentów w pierwszym półroczu 2012 roku dwa cykle warsztatów w zakresie rozliczania projektów i zamówień publicznych. Odbyły się one w stolicach czterech subregionów naszego województwa: Katowicach, Bielsku-Białej, Rybniku i Częstochowie. W trakcie szkoleń uczestnicy mogli dowiedzieć się, jak prawidłowo wypełnić wniosek o płatność i rozliczyć projekt. Pracownicy wydziału omawiali też najważniejsze kwestie związane z realizacją ustawy o zamówieniach publicznych. W warsztatach wzięło udział łącznie 337 osób. Informacje o kolejnych planowanych szkoleniach organizowanych przez Wydział Rozwoju Regionalnego można znaleźć na stronie:

3 WPROWADZENIE >> 3 Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy Miło mi otworzyć tegoroczną edycję biuletynu Silesia region. Znają Państwo już dobrze ugruntowaną formułę magazynu, jednak w 2012 roku proponujemy kilka nowości. Najważniejsza z nich to cykl spotkań promocyjnych z dziennikarzami i beneficjentami, które towarzyszą planowanym w tym roku czterem wydaniom biuletynu. Spotkania odbędą się we wszystkich subregionach. Skąd ten pomysł? Przyświecają nam dwa cele. Z jednej strony chcemy zrobić krok dalej w prezentacji projektów już nie tylko je opisywać, lecz także być na miejscu, zobaczyć, dotknąć, zwiedzić... Z drugiej zaś strony chcemy potraktować te odwiedziny jako dobrą okazję do spotkania i rozmowy w kameralnym gronie: z gospodarzami tego obszaru, samymi beneficjentami i dziennikarzami mediów lokalnych o tym, jakie sukcesy odnosi subregion w korzystaniu z unijnej dotacji oraz co czeka nas w przyszłym okresie programowania po 2013 roku. W każdym numerze zaprezentujemy najważniejsze kwestie poruszone podczas spotkania. Wraz z wydaniem bieżącego numeru odwiedziliśmy południe naszego województwa i skupiliśmy się na dobrych praktykach z tego obszaru. Zachęcam do przeczytania relacji z pierwszego spotkania, które nawiązywało między innymi do tematyki innowacji i transferu wiedzy oraz technologii, które to obszary mają jeszcze możliwość uzyskania dotacji z trwającego konkursu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Miejsce spotkania wybrano nie bez przyczyny, bo właśnie tam realizuje się jeden z projektów z obszaru transferu wiedzy i innowacji, który otrzymał wysoką lokatę na liście rankingowej. W celu poznania szczegółów zapraszam do lektury kolejnych stron wydawnictwa. Szanowni Państwo, w każdym z tegorocznych numerów będziemy nie tylko prezentowali dobre praktyki wykorzystania pieniędzy unijnych, ale będziemy również informowali o tym, co robimy, przygotowując się do przyszłej perspektywy finansowej. Do końca bieżącego roku powinien powstać projekt nowego programu operacyjnego, zatem zapraszam Państwa do szerokiego włączenia się do konsultacji nad jego kształtem. Tradycyjnie życzę Państwu owocnej lektury. Adam Matusiewicz Marszałek Województwa Śląskiego W numerze: >>Wywiad 4 Co nas czeka po 2013? Rozmowa z Adamem Matusiewiczem, Marszałkiem Województwa Śląskiego 5 Odważnie sięgamy po unijne wsparcie Rozmowa z Małgorzatą Staś, Dyrektor Wydziału Rozwoju Regionalnego UMWSL >>Fundusze zwrotne 6 Celne wsparcie dla biznesu O projekcie Rozwój działalności pożyczkowej Funduszu Górnośląskiego... >>Monitoring projektów 8 E-usługi w administracji Charakterystyka obszarów problemowych związanych z wdrożeniem e-usług >>Innowacyjność i transfer technologii 10 Pogoda dla nowatorów Relacja z konferencji Innowacyjność dziś i jutro 12 Forum Nowej Gospodarki Katowice: głos w dyskusji Regionalna strategia innowacji w procesie wypełniania luk gospodarki wiedzy 14 Innowacyjność = rozwój Rozmowa z prof. dr. hab. Henrykiem Brandenburgiem >>Dobre praktyki 15 Zaloguj w Katowicach Bezpłatny dostęp do Internetu w stolicy regionu 16 Geoportal wirtualna soczewka W powiecie bielskim powstał System Informacji o Terenie 17 Biurowiec z wysokim IQ Górnośląski Park Przemysłowy innowacyjne rozwiązania 18 Laboratoria bliżej przedsiębiorców Ultranowoczesne laboratoria w Bielsku-Białej >>Promocja 19 Nasz (nie)mały cud Wyniki konkursu Polska Pięknieje 7 Cudów Funduszy Europejskich i plebiscytu Eurolider >>Przedsiębiorcy w RPO WSL 20 Wielkie zmiany w małych firmach Wsparcie MŚP w poszczególnych poddziałaniach RPO WSL Jeśli rozwój, to tylko przez innowacje Jak firmy pozyskują środki unijne >>Rozrywka 22 Fotozagadka, rebus, krzyżówka >> BEZPŁATNA PRENUMERATA Kolejne numery biuletynu Silesia region można zaprenumerować, wysyłając na adres: punktinformacyjny@slaskie.pl z dopiskiem Zamówienie biuletynu. W treści prosimy wpisać imię, nazwisko oraz adres, na który zostanie przesłany biuletyn. silesia region Biuletyn Informacyjny RPO WSL, wydawany na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, ul. Ligonia 46, Katowice, Wydział Rozwoju Regionalnego, fundusze@slaskie.pl, Wydawca: Wydawnictwo KA, ul. Górnicza 12, Tarnowskie Góry, wydawnictwo@kasc.pl, Redakcja: Paulina Cius, Łukasz Karkoszka, Katarzyna Majsterek, Adam Molenda, Joanna Tomczyk-Lidochowska Współpraca z redakcją: Krystyna Engel, Beata Goleśna Skład: Wydawnictwo KA Druk: Mikopol Publikacja bezpłatna finansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata

4 4 >> WYWIAD >> Rozmowa z Adamem Matusiewiczem, Marszałkiem Województwa Śląskiego Co nas czeka po 2013? >> Komisja Europejska przedstawiła propozycje uregulowań związanych z funkcjonowaniem polityki spójności Unii Europejskiej po 2013 roku. Jakie najważniejsze zmiany czekają nas jako uczestników tej polityki? Zakres wsparcia polityki spójności Unii Europejskiej w latach został określony w projektach rozporządzeń Komisji Europejskiej, które zostały opublikowane w październiku ubiegłego roku. Wskazują one 11 celów tematycznych wsparcia z funduszy unijnych w przyszłej perspektywie. Wszystkie one są planowane do wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, cztery ostatnie zaś jednocześnie będą wspierane z Europejskiego Funduszu Społecznego. Państwa członkowskie, jak i regiony, mają prawo doboru tych celów w taki sposób, aby ich wsparcie było najbardziej odpowiednie w danym obszarze. Postawione jednak zostały pewne warunki, mianowicie konieczność koncentracji środków na trzech celach uznanych za szczególnie pożądane, a są to: Cel I Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji, Cel III Podnoszenie konkurencyjności MŚP, Cel IV Wspieranie przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. Na razie wiemy, że na tych celach będzie trzeba skoncentrować minimum 50% środków na poziomie kraju. Ponadto 5% środków będzie musiało zostać przeznaczone na politykę miejską. Jesteśmy w trakcie dyskusji, jaki zakres wsparcia oferować ma program regionalny, a jaki pozostanie na poziomie krajowym. Należy jednak mieć świadomość, że te obostrzenia zawężą możliwości alokacji środków na pozostałe obszary, które w obecnym okresie programowania są dla nas kluczowe (np. transport, rewitalizacja i projekty infrastrukturalne w dziedzinie środowiska). Drugim poważnym wyzwaniem w przyszłej perspektywie będzie sprostanie wymaganiom Komisji Europejskiej w zakresie osiągania założonych efektów interwencji programu. Komisja Europejska wymagać będzie nie tylko dopełnienia warunków wstępnych, ale również narzuca konieczność osiągnięcia bardzo konkretnych celów. Cele te będą określone dla kraju i ich realizacja będzie wymagała wkładu wszystkich programów regionalnych i krajowych. Nastąpi zatem proces wprowadzenia konkretnych celów cząstkowych do przyszłego programu regionalnego. To będzie od nas wymagać takiego doboru projektów, aby ich realizacja przekładała się na realizację założonych wartości wskaźników. Konieczne będzie również wykazywanie się realizacją cząstkowych wartości wskaźników dwukrotnie w czasie realizacji programu: po roku 2016 oraz Wymagać to będzie dużej dyscypliny we wdrażaniu projektów, zwłaszcza tych dużych, na których opierać się będzie realizacja wskaźników. >> Jak województwo śląskie przygotowuje się do przyszłej perspektywy finansowej Unii Europejskiej? Prace nad programowaniem przyszłej perspektywy trwają już od końca ubiegłego roku. W fazie pracy nad założeniami do przyszłego programu wykonana została analiza społeczno-gospodarcza województwa śląskiego, a następnie kompleksowa analiza SWOT jedenastu celów tematycznych sformułowanych w art. 9 projektu rozporządzenia ogólnego Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 października 2011 r. Udostępniliśmy Bazę PARTNER 3, która umożliwia przekazanie wstępnych propozycji projektów. Dzięki temu autorzy analizy SWOT mieli możliwość skonfrontowania teoretycznych założeń (typów projektów) ze wstępnymi, faktycznymi potrzebami beneficjentów. Opracowany dotychczas i przyjęty przez Zarząd Województwa dokument pn. Założenia do przyszłego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata , finansowanego z EFRR zamieszczony został na stronie internetowej w zakładce Perspektywa 2014+, gdzie do 20 lipca br. każdy może wziąć udział w jego konsultacji. Po doświadczeniach z wdrażaniem ścieżki pozakonkursowej w obecnym programie regionalnym zakładamy, że w przyszłym programie dla województwa śląskiego będzie miała ona również duże znaczenie. Wstępnie proponuje się przeznaczenie około 55% środków na ten tryb. Zakładamy, że proces przygotowania projektów kluczowych może być łatwiejszy do monitorowania, a jednocześnie te inwestycje mogą generować znaczne wartości wskaźników. Kryterium wyboru projektów kluczowych będzie jednak nie tylko znaczenie projektu dla realizacji wskaźników, ale również stopień jego gotowości do realizacji. Jest to wymóg warunkowości realizacji przyszłego programu, o którym wspominałem wcześniej. W przyszłym okresie przewidujemy również uruchomienie rozwiązań podobnych do obecnych Programów Rozwoju Subregionów. Już teraz angażujemy subregiony do udziału w pracach nad aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa. Nie wykluczamy także wzrostu alokacji środków na programy subregionalne. Jest to równoznaczne z przeniesieniem większej odpowiedzialności na samorządy lokalne w zakresie doboru projektów i ich realizacji, gdyż to od nich też zależeć będzie realizacja założonych wskaźników. Przyszłe procedury naboru projektów w ramach tej ścieżki będą uwzględniały również rozwiązania motywujące beneficjentów do rzetelnego i sprawnego przygotowania wniosków. Proponujemy w ramach ścieżki PRS rozszerzenie katalogu beneficjentów, wśród których znalazłyby się uczelnie wyższe czy instytucje naukowo-badawcze licząc, że będzie to wezwanie do jeszcze większej integracji podmiotów w ramach subregionów dla realizacji projektów w partnerstwie. Opracowanie: Redakcja

5 WYWIAD >> 5 >> Rozmowa z Małgorzatą Staś, Dyrektor Wydziału Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego Odważnie sięgamy po unijne wsparcie >> Śląskie na wdrażanie Regionalnego Programu Operacyjnego otrzymało jedną z najwyższych alokacji w kraju. Ponieważ powoli zamykany ten etap w wydatkowaniu unijnych funduszy, proszę powiedzieć, na co wydaliśmy najwięcej z tych środków? Według przyjętej przez Komisję Europejską arytmetyki, otrzymaliśmy na lata prawie 1,75 mld euro na wsparcie projektów z programu regionalnego, co stanowi około 7,3 mld zł. Przyglądając się strukturze podziału tych środków w ramach programu, nie jest zaskoczeniem rozłożenie kwot wydatkowanych na poszczególne obszary wsparcia. Największe środki, bo aż 26% alokacji, były zarezerwowane na projekty z obszaru transportu i komunikacji, kolejny obszar to rewitalizacja (18%) oraz wsparcie mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, jak również szeroko rozumianej przedsiębiorczości i sfery badawczo-rozwojowej połączonej z transferem wiedzy i innowacji (17%). I właśnie w taki sposób rozłożyły się również dotychczasowe płatności w tych obszarach. Do tej pory najwięcej środków wypłaciliśmy beneficjentom na projekty z obszaru transportu i komunikacji ponad 920 mln zł, następnie ponad 470 mln zł wypłaconych zostało w odpowiedzi na wnioski o płatność w obszarze rewitalizacji oraz 418 mln zł na wsparcie przedsiębiorczości. Należy w tym miejscu podkreślić, że znaczna część środków z tego ostatniego obszaru trafiła bezpośrednio do rąk przedsiębiorców realizujących umowy podpisane ze Śląskim Centrum Przedsiębiorczości to ponad 1900 umów spośród ponad 2000 wszystkich podpisanych w tym priorytecie. Wartość umów z przedsiębiorcami w ramach I priorytetu RPO WSL pochłonęła około 63% wszystkich środków dotychczas wypłaconych w tym priorytecie. Bardzo nas cieszy, że przedsiębiorcy tak odważnie sięgają po pieniądze unijne. Obecnie oczekujemy, że równie odważnie sięgną po nie jednostki naukowe, parki technologiczne i inne podmioty świadczące usługi w obszarze transferu innowacji i technologii, przeznaczając je na stymulowanie i rozwój powiązań sieciowych i kooperacyjnych pomiędzy instytucjami badawczo-rozwojowymi i przedsiębiorcami oraz rozwój klastrów lokalnych i regionalnych. Do połowy września można się ubiegać o dotację w ramach dostępnej kwoty prawie 44 mln zł. Do września prowadzimy również jeszcze nabór projektów związanych z kompleksowym uzbrojeniem terenu przeznaczonego pod działalność gospodarczą, jednak z wyłączeniem infrastruktury służącej mieszkańcom. Kwota, jaką oferuje program na ten cel, to prawie 180 mln zł. To ostatnie konkursy w tym okresie programowania. Jak dotąd zakontraktowaliśmy około 78% środków w ramach RPO WSL. Trwa jeszcze ocena projektów w niektórych obszarach, która doprowadzi do podpisania kolejnych umów. Liczymy również, że najbliższe konkursy przyniosą dużą aktywność beneficjentów. >> Doświadczenie pokazuje, że dużo trudności sprawia beneficjentom rozliczanie projektów. Jak przedstawia się realizacja programu dla województwa śląskiego w tym zakresie na tle innych regionów? Najpierw chciałabym podkreślić, że rozliczanie projektu nie jest sprawą prostą i wiem, jak wiele pracy wymaga przygotowanie każdego dokumentu zarówno ze strony beneficjenta, jak i ze strony Instytucji Zarządzającej. Doceniam każdy wkład pracy, który przybliża nas do rozliczenia całego programu. Dotychczas wypłaciliśmy beneficjentom prawie 3 mld zł, co stanowi ponad 40% alokacji. Nie stawia nas to w ścisłej czołówce, ale zawsze podkreślam, że jest to ogromna kwota w porównaniu do alokacji innych programów regionalnych. Jesteśmy na pierwszym miejscu wśród programów regionalnych pod względem liczby podpisanych umów (kolejny program regionalny ma prawie 1000 umów mniej) oraz na drugim pod względem ich łącznej wartości. Niestety, pod względem średniej wartości projektu zajmujemy końcowe pozycje. Wynika to ze specyfiki projektów składanych do RPO WSL projekty o mniejszej wartości niż w innych programach, jednak w zdecydowanie większej liczbie. Należy tu jednak podkreślić, że motorem napędzającym płatności są i będą nadal projekty kluczowe, na realizację których przeznaczyliśmy aż 27% alokacji. Ze względu na rozmiar prac, jakich wymagają, na te największe płatności będziemy musieli jeszcze trochę poczekać. Niemniej jednak analizy, które zleciliśmy ekspertom w zakresie zbadania zasadności zastosowania pozakonkursowej ścieżki wyboru projektów, potwierdziły że warto do tego mechanizmu sięgać, gdyż nasze projekty kluczowe wykazują największe znaczenie dla realizacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego oraz sektorowych strategii poziomu regionalnego. Tym samym zapewniają wyższy poziom efektywności niż projekty wybierane w drodze konkursów, a to pozwala osiągać lepsze wskaźniki produktu i rezultatu. A pamiętajmy, że to właśnie przez ten pryzmat Komisja Europejska będzie dokonywała rocznych korekt pieniędzy na przyszłych programach operacyjnych. Opracowanie: Redakcja

6 6 >> fundusze Zwrotne Celne wsparcie dla biznesu Od 2010 roku 69 firm z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw rozwinęło skrzydła dzięki pożyczkom otrzymanym ze Śląskiego Funduszu Pożyczkowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego. FOT. ROBERT PISARSKI, IMMAGO Celem projektu Rozwój działalności pożyczkowej Funduszu Górnośląskiego poprzez dokapitalizowanie Śląskiego Funduszu Pożyczkowego działającego na terenie województwa śląskiego jest ułatwienie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Nie jesteśmy konkurencją dla banków komercyjnych i trudno nas do nich porównywać, ale z całą pewnością można stwierdzić, że Fundusze Pożyczkowe przygotowują klienta do sektora bankowego, ponieważ udzielane finansowanie często jest przeznaczane na rozpoczęcie działalności przekonuje Małgorzata Obuchowska-Gembala, Dyrektor Biura Programów Pomocowych Funduszu Górnośląskiego S.A. Dla kogo i na co O pożyczkę mogą ubiegać się mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność gospodarczą od co najmniej 12 miesięcy i posiadają siedzibę na terenie województwa śląskiego bądź Inwestycje wzmacniają potencjał regionu MAŁGORZATA OBUCHOWSKA-GEMBAŁA Dyrektor Biura Programów Pomocowych Funduszu Górnośląskiego S.A. Do tej pory środki pochodzące ze Śląskiego Funduszu Pożyczkowego pozwoliły na sfinansowanie w naszym regionie inwestycji na ponad 30 mln zł. Podpisaliśmy z przedsiębiorcami 69 umów. Jako pierwsi w kraju wprowadziliśmy w ramach Śląskiego Funduszu Pożyczkowego preferencyjną pożyczkę inwestycyjną, cieszącą się ogromną popularnością wśród naszych klientów. Ten produkt doskonale wpisuje się w ideę taniego finansowania, dzięki czemu możliwy jest zakup np. nowoczesnej linii produkcyjnej, budowa laboratorium, hali sportowej czy oddziału położniczego. Z całą pewnością można powiedzieć, że środki finansowe w ramach RPO WSL pozwalają na rozwój sektora MŚP w naszym województwie. Przede wszystkim jednak te inwestycje w widoczny sposób wpływają na potencjał regionu. realizują na terenie województwa śląskiego inwestycje. Przedsiębiorcy mają do wyboru trzy możliwości: pożyczkę na bieżące wydatki, pożyczkę na wydatki inwestycyjne oraz preferencyjną pożyczkę inwestycyjną. Pożyczka na bieżące wydatki obejmuje przede wszystkim zakup surowców, materiałów, produktów oraz towarów związanych z rozwojem prowadzonej działalności. Natomiast pożyczka na wydatki inwestycyjne może być przeznaczona na zakup nieruchomości bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, budowę, adaptację lub remont budynków produkcyjnych, usługowych i handlowych, zakup maszyn i urządzeń, w tym również środków transportu, zakup oprogramowania informatycznego, zakup przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego lub jego zorganizowanej części, a także inne przedsięwzięcia o charakterze inwestycyjnym. Należy podkreślić, że wszystkie wydatki muszą być bezpośrednio związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wśród śląskich przedsiębiorców najbardziej popularny jest trzeci rodzaj wsparcia: preferencyjna pożyczka inwestycyjna, która może być przeznaczona na finansowanie wydatków związanych z realizacją nowych inwestycji w województwie śląskim rozbudowę istniejącego przedsiębiorstwa, dywersyfikację produkcji przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie nowych produktów lub zasadnicze zmiany dotyczące procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie. Krok po kroku Śląski Fundusz Pożyczkowy przyznaje pożyczki w kwocie od do zł, w zależności od potrzeb przedsiębiorcy. Z całą pewnością można powiedzieć, że procedury w przypadku ubiegania się o pożyczkę są bardziej uproszczone

7 fundusze Zwrotne >> 7 Rodzaj pożyczki Na bieżące wydatki Na wydatki inwestycyjne Preferencyjna pożyczka inwestycyjna Cel zakup surowców, materiałów, produktów, towarów związanych z rozwojem prowadzonej działalności zakup nieruchomości, maszyn i urządzeń, oprogramowania informatycznego bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, budowa, adaptacja, remont budynków produkcyjnych, usługowych i handlowych finansowanie wydatków związanych z realizacją nowych inwestycji Środki własne brak wymagań min. 20% wydatków kwalifikowanych min. 25% wydatków kwalifikowanych Okres kredytowania 4 lata 7 lat 7 lat Karencja do 3 miesięcy do 12 miesięcy do 12 miesięcy Oprocentowanie wg zmiennej stawki oprocentowania równej stopie referencyjnej, ustalanej w oparciu o Komunikat Komisji Europejskiej wg zmiennej stawki oprocentowania równej stopie referencyjnej, ustalanej w oparciu o Komunikat Komisji Europejskiej 1% Przedsiębiorcy mają do wyboru trzy instrumenty: pożyczkę na bieżące wydatki, pożyczkę na wydatki inwestycyjne oraz preferencyjną pożyczkę inwestycyjną. Tabela wskazuje co je odróżnia Więcej informacji na temat pożyczek: Fundusz Górnośląski S.A., ul. Sokolska 8, Katowice oraz na stronie internetowej Funduszu Górnośląskiego S.A.: Tam można znaleźć również dokumenty do pobrania. w stosunku do tych bankowych, z uwagi na elastyczność, indywidualne podejście do klienta, brak wykluczeń i ograniczeń branżowych w finansowaniu przedsiębiorstw, a także niższych kosztów (prowizje, odsetki). Od złożenia wniosku do podpisania z przedsiębiorcą umowy mija zwykle 30 dni, jest to czas znacznie krótszy niż w przypadku na przykład ubiegania się o dotację informuje Małgorzata Obuchowska-Gembala. Najlepiej zacząć od wizyty w siedzibie Funduszu Górnośląskiego, który obsługuje Śląski Fundusz Pożyczkowy, i spotkać się z doradcą. Rozmowa na temat przedsięwzięcia sporo wyjaśni, czasem skłoni także do weryfikacji planów. Kolejne kroki to złożenie dokumentów, które można pobrać bezpośrednio ze strony internetowej funduszu oraz rozpatrywanie wniosku. Co ważne przedsiębiorca w każdej chwili może poprawiać i uzupełniać dokumenty. Trzeba wiedzieć, że pieniądze będą wypłacane w transzach, zgodnie z etapami inwestycji, nie unikniemy także wizyty kontrolnej, która ma na celu sprawdzenie, czy pożyczone środki zostały zainwestowane zgodnie z deklaracją. Pożyczka udzielona na bieżące wydatki nie wymaga udziału środków własnych wnioskodawcy w realizacji przedsięwzięcia. Finansowanie wydatków o charakterze inwestycyjnym wymaga natomiast posiadania przez wnioskodawcę wkładu własnego w wysokości minimum 20% całkowitej wartości wydatków finansowanych pożyczką, z kolei udzielenie preferencyjnej pożyczki inwestycyjnej wymaga wniesienia przez pożyczkobiorcę wkładu własnego odpowiadającego co najmniej 25% wydatków kwalifikowanych (zgodnie z wymogami Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego). Okres kredytowania w przypadku pożyczek na bieżące wydatki wynosi cztery lata, z możliwością karencji w spłacie kapitału do trzech miesięcy. Dłuższy okres spłaty obowiązuje przy pożyczkach na cele inwestycyjne okres spłaty wynosi siedem lat z możliwością karencji w spłacie kapitału do 12 miesięcy. Przedsiębiorca dokonuje spłaty z odsetkami w ratach miesięcznych, dopuszcza się także spłatę całości lub części pożyczki przedterminowo. Jak pokazują statystyki, prowadzone przez Fundusz Górnośląski S.A., największą popularnością wśród przedsiębiorców cieszy się preferencyjna pożyczka inwestycyjna, która kusi niskim oprocentowaniem jedynie 1% w skali roku. Pożyczka na bieżące wydatki oraz na wydatki inwestycyjne jest oprocentowana według zmiennej stawki oprocentowania równej stopie referencyjnej, ustalanej w oparciu o zasady określone w obwieszczeniu zawartym w Komunikacie Komisji Europejskiej. Paulina Cius

8 8 >> MONITORING PROJEKTÓW E-usługi w administracji W ramach RPO WSL na działanie 2.2 (Rozwój elektronicznych usług publicznych) przeznaczone zostało ok. 269 mln zł, co stanowi ok. 3,7 % alokacji na program. Dotychczas podpisane zostało ok. 90 umów o dofinansowanie projektów różnej wielkości, na kwotę dofinansowania ok. 210 mln zł. Wiele z nich dotyczyło tzw. front office, czyli usług udostępnianych na zewnątrz organizacji. Część projektów znajduje się obecnie w fazie realizacji, część zostało już zrealizowanych i obecnie upływa okres trwałości projektu. 11 maja 2012 r. zakończył się ostatni konkurs w ramach działania 2.2 do którego złożono 96 projektów, znajdujących się obecnie na etapie oceny. Poniżej zarysowane zostały niektóre obszary problemowe związane z wdrożeniem e-usług. Integracja jest podstawą dobrych e-usług Obecnie można zauważyć wyraźną tendencję do odchodzenia od tworzenia niezależnych systemów informatycznych niepowiązanych ze sobą (problem tzw. silosowości IT) na rzecz systemów komunikujących się i współpracujących ze sobą (wymieniających informacje). Na gruncie doświadczeń RPO WSL podejście projektodawców w zakresie e-usług podzielić można na dwie grupy: rozwiązania zintegrowane (najczęściej z regionalną platformą SEKAP, która obsługuje także profil zaufany, e-puap lub obiema jednocześnie); rozwiązania indywidualne, najczęściej w postaci wdrożenia jednej z dostępnych na rynku aplikacji typu e-urząd. Analiza obu grup pozwala stwierdzić, iż udostępnianie e-usług poprzez platformy zapewnia szereg korzyści, co skutkuje zazwyczaj e-usługami wyższej jakości. Taka integracja jest także atrakcyjna dla użytkownika końcowego, który za pomocą pojedynczego konta uzyskuje dostęp do usług wielu podmiotów. Możliwe jest także równoległe udostępnianie zaawansowanych e-usług za pomocą dedykowanego systemu lokalnego podmiotu (np. stan indywidualnych rozliczeń podatkowych mieszkańca z gminą), jednak dobrą praktyką w tym zakresie powinno być umożliwienie logowania z wykorzystaniem profilu zaufanego e-puap. Promocja także po zakończeniu realizacji projektu CIĄGŁA PROMOCJA Beneficjenci RPO WSL obowiązkowo przeprowadzają promocję projektu. Po zakończeniu jego realizacji i rozliczeniu dotacji, promowanie powstałych e-usług nie powinno się kończyć. Nie muszą to być działania kosztowne. Można wykorzystać biuro obsługi interesanta, gdzie obywatel przychodzący z papierowym wnioskiem obsługiwanym także elektronicznie dowie się, iż daną sprawę może załatwić elektronicznie. Można także wykorzystywać organizowane przez samorząd imprezy, mailingi do określonych grup klientów czy coraz popularniejsze profile instytucji w serwisach społecznościowych. Utrzymanie usług i ciągła aktualizacja GRAFIKA: DOMINIKA LEDWOŃ Udostępnienie katalogu e-usług rodzi dodatkowe obowiązki po stronie podmiotu. W przypadku wystąpienia zmian w procedurze, prawie czy innych danych (np. zmiana numeru konta bankowego) należy na bieżąco aktualizować karty informacyjne i formularze. Dobrą praktyką jest, aby formalnie zostały przydzielone do tego zadania osoby, a także określone wymogi, kiedy taka aktualizacja powinna nastąpić i kto powinien jej dokonać. Ważne jest dbanie o ciągłość działania infrastruktury służącej do obsługi e-usług. Nieaktualne, niekompletne, teoretycznie istniejące, lecz tak naprawdę niedostępne e-usługi bardzo skutecznie zniechęcają użytkowników do korzystania z tej formy kontaktu z administracją.

9 MONITORING PROJEKTÓW >> 9 Rozwój i pomysły na przyszłość Udział urządzeń mobilnych w rynku internetowym stale rośnie. Wydaje się, iż w kierunku dostarczania usług dostosowanych do takich urządzeń powinny podążać także instytucje publiczne. Już dziś warto przy definiowaniu wymogów na systemy informatyczne brać pod uwagę potrzeby użytkowników urządzeń mobilnych. Niezbędna jest wysoka jakość informacji Użytkownik korzystający z e-usługi oczekuje kompleksowej informacji. Karta e-usługi powinna obowiązkowo zawierać takie informacje, jak: przedmiot usługi z podstawą prawną, wymagane dokumenty, informacja o dopuszczonych sposobach załatwienia sprawy (z naciskiem na sposoby elektroniczne, nie zawsze jednak daną sprawę da się w całości załatwić przez Internet), informacja o opłatach i terminach, kontakt do komórki merytorycznej podmiotu udostępniającego usługę. Na platformie SEKAP większość informacji jest opracowana w szablonie usługi, jednak każdorazowo obowiązkowo powinny zostać uzupełnione informacje własne, unikalne dla podmiotu udostępniającego daną usługę. Dopiero taka kompletna karta usługi powinna być publikowana. Kluczową kwestią jest informacja o dostępnych e-usługach na stronach internetowych podmiotów, które je udostępniają. Sprawę komplikuje fakt, iż często podmioty posiadają kilka stron internetowych (zazwyczaj stronę BIP oraz własną stronę główną) czasem zarządzanych przez inne osoby/komórki jest to obszar do wprowadzania całościowych mechanizmów zarządzania informacją w jednostce. Dobrymi praktykami w tym zakresie powinno być dbanie o aktualność, spójność i dostępność informacji dot. e-usług. Z punktu widzenia użytkownika niedopuszczalne jest, aby informacje opublikowane w e-urzędzie różniły się od informacji w działach zwyczajowo nazywanych jak załatwić sprawę. Najprościej jest odsyłać do karty e-usługi za każdym razem, gdy jest ona wzmiankowana na stronach www. Dobrze jest także pamiętać o sposobach przeglądania stron przez internautów najczęściej nie penetrują oni skomplikowanych menu stron, tak więc odnośnik do katalogu e-usług powinien być możliwie wyeksponowany i dostępny bez większego wysiłku. Ciekawy projekt Elektroniczny System Informacji Miejskiej Miasto Racibórz ( W projekcie powstały ciekawe e-usługi na bazie systemu typu GIS. Oprócz przeglądania planu miasta i ortofotomapy, po założeniu konta użytkownik może zgłosić lokalizację wymagającego interwencji zdarzenia, np. uszkodzenia jezdni czy nielegalnego wysypiska śmieci. Informacja trafi do służb miejskich, które podejmą interwencję. Niestety, brakuje dedykowanej aplikacji na urządzenia mobilne i możliwości autoryzacji w systemie profilem zaufanym, jednak tego typu usługi wydają się być bardzo przyszłościowe. Perspektywa finansowa W projekcie rozporządzenia ogólnego KE na lata znajduje się m.in. zapis mówiący o obowiązku wdrożenia takich rozwiązań tak, by nie później niż do dnia 31 grudnia 2014 r. wszystkie wymiany informacji pomiędzy beneficjentami a instytucjami zarządzającymi, certyfikującymi, audytowymi i pośredniczącymi mogły być realizowane wyłącznie za pomocą systemów elektronicznej wymiany danych. Budowa e-usług o tak szerokim zakresie będzie dużym wyzwaniem dla państwa, instytucji zarządzających oraz beneficjentów. Wymagać będzie dostosowania prawa, procedur, budowy właściwych rozwiązań informatycznych oraz zmiany dotychczasowych przyzwyczajeń i zerwania z przywiązaniem do papieru. Komisja Europejska upatruje w informatyzacji głównego źródła uproszczeń i ograniczania obciążeń administracyjnych. Przygotowanie: Referat ds. systemów informatycznych i monitoringu projektów Wydziału Rozwoju Regionalnego

10 10 >> INNOWACYJNOŚĆ I TRANSFER TECHNOLOGII Kilkudziesięciu naukowców, właścicieli firm, przedstawicieli otoczenia biznesu oraz samorządowców uczestniczyło w konferencji pod hasłem Innowacyjność dziś i jutro, zorganizowanej 25 czerwca w Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Pogoda dla nowatorów FOT. ARTUR TOMCZYK (3) Spotkanie, oprócz prezentacji dobrych praktyk związanych z wykorzystaniem funduszy unijnych, kierowanych za pośrednictwem Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego zarówno do samorządów, jak przedsiębiorców, posłużyło prezentacji głównych założeń warunkujących wsparcie UE w nadchodzącym okresie programowania W debacie wzięli udział m.in. Adam Matusiewicz, Marszałek Województwa Śląskiego, Małgorzata Staś, Dyrektor Wydziału Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, prof. ATH dr hab. inż. Ryszard Barcik, Rektor Akademii Techniczno-Humanistycznej, prof. dr hab. inż. Janusz Juraszek, Dyrektor Centrum Innowacji i Transferu Technologii ATH oraz Jacek Krywult, prezydent Bielska-Białej. Prezydent Jacek Krywult podkreślał osiągnięcia subregionu południowego we wdrażaniu Programu Rozwoju Subregionu Południowego, gdzie zrealizowano aż 59 projektów, na łączną kwotę dofinansowania 124,6 mln zł. Zwrócił też uwagę na najbardziej strategiczne przedsięwzięcie, jakim jest projekt kluczowy Rozwój infrastruktury turystycznej Subregionu Południowego. To swoisty przykład korzyści płynącej z zastosowania partnerstwa w sięganiu po unijną dotację 26 jednostek samorządu terytorialnego oraz nadleśnictwa Wisła realizuje 28 zadań na łączną wartość dofinansowania 140,6 mln zł. Jak się okazuje, powstałe w minionych pięciu latach inwestycje infrastrukturalne regionu dobrane były nadzwyczaj trafnie, zważywszy, iż w niedalekiej już przyszłości finansowanie znacznej części z nich przy wsparciu RPO WSL stanie się niemożliwe. Dyskusje prowadzone na temat konstrukcji budżetu dla przyszłego programu regionalnego pozwalają wnioskować, że nie będzie on mniejszy od obecnego, z czego co najmniej połowę przeznaczymy na inwestycje w rozwój sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, badania i rozwój oraz gospodarkę niskoemisyjną informował zebranych marszałek Adam Matusiewicz. Samorządy nadal będą mogły starać się o dofinansowanie budowy dróg, sieci wodno-kanalizacyjnych, a także wielu inwestycji związanych z ochroną środowiska. Nie będzie natomiast możliwości wznoszenia przy wsparciu unijnym infrastruktury sportowej czy rekreacyjnej. Wiele z dotychczas wdrożonych unijnych projektów dobrze służy gospodarce opartej na wiedzy. Powszechny dostęp do szerokopasmowego Internetu, stale rozbudowywana sieć hotspotów umożliwiających darmowe czerpanie z baz danych znajdujących się w światowej sieci, wreszcie aktywność wyższych uczelni w konkursach pozwalających na uzyskiwanie dotacji i wsparcia na wyposażenie w nowoczesny sprzęt badawczy akademickich warsztatów i laboratoriów to działania, bez których nowoczesność w nauce oraz gospodarce regionu nie byłaby możliwa.

11 INNOWACYJNOŚĆ I TRANSFER TECHNOLOGII >> 11 Od pomysłu do wdrożeń Sprawna komercjalizacja wiedzy, która w krajach Zachodu jest normą praktycznie od zawsze, w Polsce ciągle jeszcze raczkuje, ciągnąc za sobą wieloletni balast wzajemnej nieufności pomiędzy naukowcami a przedsiębiorcami. Bywa, że ci pierwsi posądzają drugich o brak mobilności i skupianie się na przedsięwzięciach prostych, niewymagających twórczej inwencji. Niektórzy przedstawiciele świata biznesu zarzucają zaś uczelniom bujanie w obłokach oraz finansowe zdzierstwo uniemożliwiające mniejszym firmom korzystanie z potencjału wiedzy i zaplecza, którymi dysponują szkoły wyższe. W ostatnich latach atmosfera zaczęła zmieniać się na lepsze właśnie dzięki możliwościom związanym z wykorzystaniem środków pomocowych pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego corocznie ogłaszał konkursy pozwalające na potężne wsparcie zarówno placówek naukowych, jak i sektora MŚP. Obecnie aktualny budżet RPO jest już wprawdzie na wyczerpaniu, ale dzięki zawartym umowom realizacja projektów będzie trwała jeszcze przez najbliższe dwa lata. Pozytywnym przykładem wykorzystania środków pomocowych jest bielska Akademia Techniczno-Humanistyczna, najbardziej bodaj dynamicznie inwestująca przy wsparciu funduszy unijnych państwowa szkoła wyższa w regionie. Jak podkreślano na spotkaniu, dwa nowe laboratoria badawcze, które oddane być mają do użytku z końcem br., posłużą przede wszystkim wspomaganiu wdrożeń innowacyjnych pomysłów powstających w MŚP. Tego typu działalność prowadzona jest już w działającym przy uczelni Centrum Innowacji i Transferu Technologii. Testujemy wszelkiego rodzaju materiały i konstrukcje zwłaszcza pod kątem ich wykorzystania bezpiecznego dla ludzi. Prowadzimy badania związane z oszczędnością energii, zapoczątkowaliśmy również współpracę ze środowiskiem lekarskim mówił prof. dr hab. inż. Janusz Juraszek, Dyrektor Centrum Innowacji i Transferu Technologii bielskiej ATH. Jednostkę, o której mowa, powołano do życia przed trzema laty, z myślą o zdynamizowaniu współpracy pomiędzy środowiskiem akademickim a światem biznesu. Właśnie wspieranie innowacyjności, będące jednym z priorytetów Unii Europejskiej, jest przedmiotem interesującego projektu Wiedza i kapitał dla innowacji, wykonywanego przez Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. w Bielsku-Białej, której przedstawiciele również wzięli udział w debacie. Dzięki pozyskaniu na ten cel 10 milionów złotych, pomagamy w zakładaniu przedsiębiorstw charakteryzujących się nowatorskim potencjałem wyjaśniał Jan Sienkiewicz, prokurent ARR S.A. Uczestniczymy w nich kapitałowo do 200 tysięcy euro, przy czym nasz udział nie może przekroczyć 50 procent. Po kilku latach, kiedy firma generuje odpowiednie przychody, musi zwrócić nasz wkład, dzięki czemu możemy nim zasilić kolejną nową firmę. Jak się okazuje, z około sześćdziesięciorga przedsiębiorców deklarujących do tej pory chęć udziału we wspomnianym projekcie, wybrano innowacyjne pomysły dwudziestu nich. Przeważają koncepcje związane z komercyjnym wykorzystaniem technologii IT. Powstało już sześć przedsiębiorstw, niebawem stworzonych zostanie kolejnych siedem. Po nowemu Cieszące się z roku na rok coraz większą popularnością konkursy w ramach Poddziałania RPO WSL, w którym wspiera się projekty wyłącznie innowacyjne, są dowodem, że współdziałanie nauki oraz mikro, małego i średniego biznesu we wdrażaniu nowoczesnych produktów, procesów a także usług, staje się coraz bardziej potrzebne. Warto dodać, że śląscy przedsiębiorcy nauczyli się sięgać po dotacje również z innych programów operacyjnych. Przykładem firmy, która czyni to wyjątkowo efektywnie, jest jedna z największych w regionie drukarni, której siedziba mieści się w Bielsku-Białej. Obecny na spotkaniu wiceprezes jej zarządu twierdzi, że umiejętność pozyskiwania dotacji z budżetu wspólnoty stanowi od lat impuls wspomagający dynamiczny rozwój tego przedsiębiorstwa. Z powodzeniem staraliśmy się o granty jeszcze w okresie przedakcesyjnym wspomina Krzysztof Kantyka. Wdrażamy projekty przy wsparciu zarówno Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, jak i RPO WSL. Łączna kwota dotychczas uzyskanych dotacji wynosi około pięciu milionów złotych mówił. Środowisko biznesu ma nadzieję, że w budowie procedur związanych z nowym okresem programowania jego postulaty doczekają się uwzględnienia. Na razie nikt do końca nie wie, w jaki sposób funkcjonował będzie segment RPO ukierunkowany na wspomaganie przedsiębiorców. Wiadomo za to, że jeszcze bardziej niż obecnie promowane będą wszelkiego rodzaju inwestycje o charakterze innowacyjnym. W mijającym okresie programowania eksperci Śląskiego Centrum Przedsiębiorczości wybrali już do dofinansowania 335 nowatorskich projektów (dane na dzień r.). W okresie przewiduje się wzrost udziału zwrotnych form unijnego wsparcia. Tym samym zmniejszy się nieco udział dotacji na rzecz atrakcyjnie oprocentowanych pożyczek, a ich zwrot pozwoli na wielokrotny obrót pieniędzmi na kolejne, innowacyjne inwestycje. Taka praktyka skłoni jednocześnie przedsiębiorców do maksymalnie efektywnego wykorzystania pomocy powiedział naszemu reporterowi Paweł Pikoń, dyrektor ŚCP w Chorzowie. Preferowanie projektów innowacyjnych przekona bardziej niż dotychczas do współpracy tyleż naukowców, co przedsiębiorców. Należy się spodziewać, że biznesowy pomysł nieposiadający tzw. opinii o innowacyjności, a więc nieprzebadany wcześniej przez uczelnię, bądź instytut badawczy, nie będzie raczej miał szans na dofinansowanie pochodzące z budżetu UE. Adam Molenda Laboratoria w ATH zostaną wyposażone m.in. w skaner 3D. Po konferencji Adam Matusiewicz, Marszałek Województwa Śląskiego, zgodził się wziąć udział w pokazie skanowania techniką 3D

12 12 >> INNOWACYJNOŚĆ I TRANSFER TECHNOLOGII Regionalna strategia innowacji w procesie wypełniania luk gospodarki wiedzy Forum Nowej Gospodarki Katowice: głos w dyskusji Studiując rankingi określające znaczenie wiedzy w rozwoju poszczególnych krajów i regionów, co przekłada się na ekonomiczną pozycję w układzie globalnym, nie można mieć wątpliwości, że źródłem teoretycznym koncepcji tworzonych w polskich regionach RSI na lata , musi wreszcie być paradygmat rozwoju gospodarki opartej na wiedzy (GOW), nie dokumentacyjnie, lecz realizacyjnie. Według definicji rekomendowanej przez OECD i Bank Światowy, w gospodarce takiej wiedza jest tworzona, przyswajana, przekazywana i wykorzystywana w sposób intensywny przez przedsiębiorstwa, organizacje, jednostki i społeczności, sprzyjając wzrostowi efektywności gospodarki, innowacyjnej świadomości i kultury społeczeństwa. Warunki, jakie są w takim podejściu niezbędne, mają charakter wielowymiarowy, niemniej przyjmuje się, iż są cztery podstawowe filary służące też do wyznaczania indeksów gospodarki wiedzy (KEI: ład gospodarczy i instytucjonalny, edukacja, innowacje, ICT). Polska w ostatnim rankingu utraciła aż trzy pozycje (lokując się na 38 miejscu, za wyprzedzającymi nas Czechami, Węgrami, Słowenią, itd). Sytuacja ta oznacza, że luki GOW w polskiej gospodarce, choć w jednej dziedzinie może się zamykają, w innych, decydujących o konkurencyjności jak właśnie innowacyjność nie tylko się nie zamykają, lecz nawet często otwierają wciąż wymagają wypełniania. Stąd niebagatelne znaczenie mają wszelkie pomysły i działania sprzyjające wskazanemu zadaniu, nie zostaną one jednak uruchomione bez ładu instytucjonalnego dla innowacji. Jedną z dobrych praktyk w tym zakresie jest skupianie aktorów społecznych wokół przygotowania i wdrażania regionalnych strategii >> >> innowacji, a więc wyznaczenia silnych korzeni regionu wynikających ze znaczenia wzajemnej fizycznej bliskości między źródłami wiedzy (nauka) i miejscami jej wykorzystania w przyśpieszeniu rozwoju. Brak barier przestrzennych stanowić powinien bowiem o sukcesie współpracy różnych podmiotów w dziedzinie innowacyjności. Okazuje się jednak, iż w większości regionów innowacyjność w ograniczonym stopniu zależy od oddziaływania regionalnego zaplecza naukowego, będącego najważniejszym źródłem innowacji. Podejmując próbę wyselekcjonowania kilku ważnych kroków przy formułowaniu zadań kluczowych do wsparcia w nowej perspektywie finansowej UE w ramach RSI, należy wciąż mieć na uwadze, iż Polska jest krajem o relatywnie niskiej innowacyjności. Mimo ogromnych środków z UE umożliwiających wsparcie działalności badawczej i innowacyjnej, a także rozbudowania zaplanowanych przez urzędników wszelkiego typu bytów organizacyjnych dla innowacji (centra doskonałości, inkubatory, centra transferu technologii, parki technologiczne, centra zaawansowanych technologii, platformy technologiczne, klastry, itp.) nie odnotowano wzrostu poziomu innowacyjności. Poziom siły innowacyjnej (0,278) lokuje Polskę na jednej z końcowych pozycji wśród krajów UE, tzw. umiarkowanych innowatorów. Na tym tle niezwykle ważne jest zaobserwowane zjawisko pozytywnej lokaty Polski pod względem jakości kapitału ludzkiego, wzrostu wydajności pracy, inwestycji firm i silniejszej korelacji ochrony własności intelektualnej z wydatkami na B+R przedsiębiorstw, niż sektora naukowego. Wyjaśnieniem może być zapewne wyższość biznesowej motywacji przedsiębiorstw nad specyficznym modelem naukowca, dla którego motywacja biznesowa nie musi być istotna. Można więc będzie liczyć na przedsiębiorstwa, pod warunkiem zapewnienia im możliwie W przygotowaniu zintegrowanych projektów badawczo-wdrożeniowych niezbędne jest zaangażowanie się wielowymiarowych specjalizacyjnie zespołów teoretyków i praktyków. silesia region 1/2012 racjonalnego instrumentarium ładu instytucjonalnego, wzmocnienia motywacji do rozwoju kreatywnej działalności poprzez wykorzystanie z sukcesem kompetencji ludzi. W tym nurcie niebezpieczne jest rozwinięte w Polsce przekonanie, co podkreśla wielu badaczy, że wydatkowanie środków unijnych jest tożsame z sukcesem polityki innowacji, rozwojem innowacji, że środki unijne są w stanie zastąpić własny wysiłek wykorzystania istniejącego potencjału rozwojowego i stworzenia siły ekonomicznej regionu, kraju, podczas gdy służą one jedynie do uruchomienia pierwotnego impulsu wykorzystania własnych możliwości, mają być zaczątkiem znanego efektu śniegowej kuli. Wiele wskaźników oceny spożytkownia środków unijnych ma przede wszystkim charakter kosztowy, wielkość kosztów postrzegana jest przez oceniających jako skala absorpcji w sensie pozytywnym. Czy w takiej sytuacji wzmacnia się wysiłek własny na rzecz innowacji, czy raczej go osłabia? Z pewnością nie tworzy tak potrzebnej siły ekonomicznej polskich regionów zaliczanych wciąż (oprócz metropolitalnych) do peryferiów Europy. Jak dotąd, w dyskusjach o RSI nie ma pełnej zgodności, czy należy finansować szybkie i mało ryzykowne projekty, czy raczej bazować na ambitnych, kreatywnych, infrastrukturalnych czy badawczych, często radykalnych projektach innowacji. W sytuacji kryzysu gospodarki europejskiej, bazowanie na szybkich i tanich projektach jest stratą możliwości dokonania skoku cywilizacyjnego. Z aktualnym kryzysem zmierzyć się mogą gracze, którzy maksymalizują wysiłek innowacyjny i kreatywny kapitału. W Polsce dotąd wiodące miejsce zajmowało wsparcie wielkich inwestycji budowlanych (uczelnie) oraz maszyn i urządzeń (przedsiębiorstwa), co niewątpliwie jest istotne w tworzeniu infrastruktury. W tym kontekście konieczna jest też zmiana systemu ewaluacji z kosztowej (im więcej się wyda tym lepiej) na rzecz dochodowej (efektywnościowej), odejście od planowania innowacji na rzecz ich realizacji, co zdecydowanie ograniczy udział w przechwytywaniu środków unijnych przez organizacje pośredniczące.

13 INNOWACYJNOŚĆ I TRANSFER TECHNOLOGII >> 13 Ze względu na to, że lista celów interwencji w nowej perspektywie finansowej przekroczy 11 obszarów, co w istocie prowadzić może do rozpraszania celów i środków oraz wzrostu biurokratycznych barier, rodzi się pytanie, czy eliminuje to stworzenie projektów dla własnego rozwoju regionów opartego na innowacjach? Raczej nie, ale pod warunkiem unikania powielania i pozorowania działań, wspierania inicjatyw oddolnych i obywatelskich opartych na motywacji ekonomicznej i społecznej, kreowania popytu na innowacje, koncentracji środków (regionalnych, krajowych i międzynarodowych: pakiet finansowy), wsparcia przedmiotu wdrożenia a nie jego podmiotu, zmiany systemu zamówień publicznych z cenowych na efektywnościowe i wzrostu aktywności władzy regionalnej w wymuszaniu racjonalnych zmian na poziomie centralnym. Biorąc pod uwagę, że np. w 51% przypadków weryfikacja foresightu technologicznego w Małopolsce wskazuje na takie kluczowe technologie, jak czyste technologie energetyczne (drugie miejsce patentowe), inżynieria materiałowa i nanotechnologie dla zastosowań specjalnych, inżynieria tkankowa, ICT i cyfryzacja, narzędzia pomiarowe, systemy inteligentne, diagnozowanie stanów chorobowych i usprawnienie procesu leczenia, bezpieczna żywność i leki, chemia (najwięcej patentów w Małopolsce), można pokusić się o kilka szczegółowych przykładów współpracy wewnątrz i ponadregionalnych (np. w ramach Strategii Polski Południowej). Wymienić można następujące obszary warte wsparcia: zrównoważona energetyka (produkcja i obrót), ale też np. technologie odnawialne, uczenie się oszczędności energii, innowacje dla tradycyjnego sektora górniczego, narzędzia pomiarowe, badania archeologiczne, badania przedkonkurencyjne, budownictwo samowystarczalne energetycznie, górnictwo/kopalnictwo: urządzenia oraz metody wiertnicze, programowanie, bezdotykowy interfejs komputerowy, systemy inteligentne, uniwersalny dostęp do informacji, innowacje w żywności (od rolnictwa do przetwórstwa i dystrybucji), usługi ICT w powiązaniu z life science, i bezpieczeństwem np. powiązanie z planami antykryzysowymi, Prof. zw. dr hab. Ewa Okoń-Horodyńska Profesor nauk ekonomicznych, specjalista w zakresie ekonomii instytucjonalnej, teorii innowacji i budowania instytucjonalnej infrastruktury dla rozwoju innowacji technologicznych w gospodarce. Kierownik Katedry Ekonomii w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, w latach pracowała w MNiI, była podsekretarzem stanu i zajmowała się problematyką rozwoju gospodarki opartej na wiedzy w Polsce oraz uruchomieniem projektu foresight w Polsce. Doświadczenia w pracy badawczej i eksperckiej zdobywała w uczelniach amerykańskich i europejskich. Kierowała projektami europejskimi w ramach Sci-Tech-Phare, Leonardo da Vinci, czy 5 Programu Ramowego UE. Jest autorką ponad 130 publikacji. W pracy dydaktycznej była inicjatorem edukacji on-line na Śląsku. Od początku swej pracy badawczej współpracuje z przemysłem, jbr-ami, i instytucjami pośredniczącymi, jak centra transferu technologii, parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, jest ekspertem regionalnych strategii innowacji, europejskim ekspertem ds. foresight, a także ekspertem w Narodowym Programie Foresight: Polska Od lat angażuje się w aktywność na rzecz rozwoju lokalnego, współpracuje w projekcie RIS na Śląsku, foresight w Małopolsce, inicjowała i integrowała środowisko lokalne, współtworząc Porozumienie Inicjatyw Lokalnych. Jest członkiem wielu naukowych organizacji krajowych i zagranicznych. Źródło: www2.econ.uj.edu.pl kosmetyki oparte na naturalnych źródłach wiele firm w Małopolsce może działać jako satelity koncernów, szkoła zdrowia publicznego monitorowanie diagnostyki zdrowia i stanów chorobowych, usługi lecznicze on-line, e-recepta, leki i technologie miejscowo niszczące nowotwory, inżynieria tkankowa, inteligentne budownictwo, inteligentne miasta, elektronika wkomponowana w przedmioty codziennego użytku, przemysły kultury: wzornictwo twórczość użytkowa, dziedzictwo (rękodzieło, festiwale, imprezy), nowe media, sztuka wizualna, obiekty kultury, turystyka historyczna i przemysłowa, turystyka specjalistyczna zdrowotna, gospodarka przestrzenna, kanały dystrybucji, edukacja wysokiej jakości, szkolenia menedżerskie wysokiej jakości (trzeba włączyć w ten proces i wykorzystać wiedzę kadry dydaktycznej wyższych uczelni, którą na razie proceduralnie się odrzuca na rzecz tzw. trenerów), funkcjonowanie szkół i uczelni dofinansowanie projektowania, pracy w zespole, praktyk zawodowych, prac na zamówienie, tworzenie i przetwarzanie informacji, wsparcie procesu patentowania (wyłączenie z projektów, bo rodzi obciążenia podatkowe), cyfryzacja i usieciowienie administracji i przestrzeni publicznej (mediateki, niekomercyjne portale społecznościowe, mediacje społeczne, platformy informacji), co zapewnić może uruchomienie szybkiego wzrostu popytu na innowacje, transport wielowymiarowy i zintegrowany. W przygotowaniu zintegrowanych projektów badawczo-wdrożeniowych niezbędne jest zaangażowanie się wielowymiarowych specjalizacyjnie zespołów teoretyków i praktyków (przedsiębiorców, naukowców, prawników, przedstawicieli administracji państwowej różnych szczebli), zdolnych do formułowania horyzontalnie sprecyzowanej wizji działania kreatywnego. W myśleniu takim nie może zabraknąć także zaplanowania rezerw na projekty zapewniające warunki dla rozwoju pomysłów, o których dzisiaj jeszcze nikt nie wie, a które w przyszłości mogą zapewnić sukces. Zakończeniem dla kilku podjętych tu wątków w dyskusji może być pytanie, czy wszystkie kraje i regiony powinny opierać rozwój na innowacyjności, czy w tej dziedzinie tylko wybrani skazani są na sukces? Odpowiedź jest prosta, województwo śląskie i małopolskie nie może szukać alternatywy. Prof. zw. dr hab. Ewa Okoń-Horodyńska FOT. ARCHIWUM PRYWATNE

14 14 >> INNOWACYJNOŚĆ I TRANSFER TECHNOLOGII FOT. ARCHIWUM PRYWATNE >> Rozmowa z prof. dr. hab. Henrykiem Brandenburgiem z Katedry Badań Strategicznych i Regionalnych Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach >> W ostatnich latach coraz więcej mówi się o potrzebie kreowania innowacyjności gospodarki. Dlaczego budowanie gospodarki opartej na wiedzy i wykorzystanie w praktyce wyników badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych jest tak ważne? Odpowiadając na to pytanie, trzeba zacząć od zdefiniowania pojęcia innowacji. Profesor Henryk Bienioch zdefiniował ją jako zmiany polegające na zastępowaniu dotychczasowych rozwiązań innymi, ocenianymi pozytywnie i składającymi się na postęp. Inny autorytet Thomas Peter podkreśla natomiast, że największe wyzwanie XXI wieku to zdolność zarządzania projektami przekraczającymi wszelkie konwencjonalne granice, służącymi wytwarzaniu globalnych produktów. Dlatego też produkcja sama w sobie w dzisiejszych To już ostatnie konkursy Innowacyjność = rozwój czasach nie jest najważniejsza. Sztuką jest stworzyć produkt, który odpowiadać będzie aktualnym i przyszłym potrzebom użytkowników. Antycypować a nie reagować to jest najważniejszy cel innowacyjnej gospodarki. >> Wiele się mówi też o potrzebie zintensyfikowania współpracy między samorządami lokalnymi, sektorem naukowobadawczym i przedsiębiorcami. Czy i jak tego typu współpraca przyczynia się do podniesienia poziomu innowacyjności regionu? W zarządzaniu innowacyjnością uczestniczą trzy grupy podmiotów. Pierwszą z nich stanowią wyższe uczelnie, instytucje naukowe, centra badawcze, drugą przedsiębiorstwa i organizacje sfery przemysłu i usług, które zajmują się działalnością technologicznoprzemysłową. I wreszcie, trzecią grupę stanowią instytucje zajmujące się prowadzeniem polityki innowacyjności, a więc samorządy. Aby mówić o skutecznym zarządzaniu innowacyjnością, trzeba budować je w sieci zasobów, działania i podmiotów. Samorządy, tworząc lokalne strategie innowacji, kreują odpowiednie warunki do działania instytucji naukowych, a te nie tylko dostarczają wiedzy teoretycznej, ale podpowiadają też nowe rozwiązania, które następnie mogą być wdrożone i upowszechnione właśnie przez przedsiębiorców. Współpraca tych trzech grup może skutecznie przyczynić się do podniesienia poziomu innowacyjności regionu, a nawet kraju. >> W jakich obszarach powinna przebiegać współpraca sektora nauki z samorządami? W trakcie majowej konferencji Projekty regionalne i lokalne współpraca nauka biznes samorząd, odbywającej się w Radzionkowie, w swoim wystąpieniu wskazałem trzy potencjalne obszary współpracy między sektorem nauki a samorządami. Pierwszy, to szkolenia. Bardzo często bowiem samorządowcy mają znikomą wiedzę na temat rozwoju lokalnego. Wyszkolenie ich z zakresu zarządzania projektami czy wdrażania innowacyjności ma szansę to zmienić. Drugim obszarem współpracy jest prowadzenie badań aplikacyjnych. Ta sfera nauki ma instrumenty teoretyczne, które pozwalają przeprowadzić analizę rynku i wskazać konkretne rozwiązania, które powinny być wdrożone. I wreszcie, trzecim obszarem jest organizowanie cyklicznych konferencji naukowych, odbywających się na terenie danego samorządu, by tam przy czynnym udziale partnerów gospodarczych rozmawiać o konkretnych rozwiązaniach dla danego regionu. Rozmawiał: Łukasz Karkoszka Dobiegają końca konkursy w poszczególnych osiach priorytetowych RPO WSL Ostatnie zostały rozpisane w zakresie szeroko pojętej innowacyjności, przedsiębiorczości i rozwoju technologicznego. Poniżej zamieszczamy najważniejsze informacje dotyczące ostatnich konkursów. Działanie: 1.3. Transfer technologii i innowacji Termin: od 29 czerwca do 17 września Alokacja: 10 mln euro Cel: transfer technologii i innowacyjności Przewidziane do wsparcia typy projektów: Budowa, przebudowa i remont infrastruktury i/lub doposażenie w aparaturę specjalistyczną parków przemysłowo-technologicznych, technologicznych, centrów transferu technologii o znaczeniu lokalnym i regionalnym świadczących usługi o charakterze specjalistycznym w zakresie innowacji i/lub transferu technologii oraz jednostek naukowych świadczących usługi dla gospodarki. Dostosowywanie laboratoriów do wymagań dyrektyw unijnych. Na etapie oceny formalnej wymagane jest zabezpieczenie środków na realizację inwestycji oraz, o ile wymagają tego przepisy prawa, przedłożenie zezwolenia na inwestycję (w szczególności pozwolenie na budowę lub zgłoszenie robót budowlanych). Poddziałanie: Infrastruktura rozwoju gospodarczego Termin: od 18 kwietnia do 3 września Alokacja: 43 mln euro Cel: wzrost wartości bezpośrednich inwestycji w regionie Przewidziany do wsparcia typ projektu: Kompleksowe uzbrojenie terenu przeznaczonego pod działalność gospodarczą, z wyłączeniem infrastruktury służącej mieszkańcom. Na etapie złożenia wniosku o dofinansowanie projektu należy przedstawić oświadczenie beneficjenta o zabezpieczeniu środków na realizację inwestycji wraz z dokumentami potwierdzającymi posiadanie wkładu własnego w wysokości zgodnej z montażem finansowym projektu. W przypadku inwestycji infrastrukturalnych, na etapie złożenia wniosku o dofinansowanie projektu, wymagane jest przedłożenie zezwolenia na inwestycję.

15 DOBRE PRAKTYKI >> 15 Zaloguj w Katowicach W stolicy regionu działa już 12 hotspotów umożliwiających gratisowy dostęp do Internetu. Czy siecią objęte zostanie całe miasto? Kilkunastolatek siedzący na ławce w Parku Kościuszki nie widzi świata poza swoim laptopem. Na ekranie migają kolorowe zdjęcia, zamieszczone zapewne na portalu społecznościowym, zaś z głośnika dobiega metalowo brzmiący jazgot anglojęzycznej kapeli. Masz bezpłatnego neta? A skąd sygnał? Chłopak wzrusza ramionami i wskazuje Wieżę Spadochronową, jednakże z takim wyrazem twarzy, jakby nie był pewien. Budowa sieci radiowej w paśmie MHz (WiMAX) w Katowicach taki tytuł nosił projekt wykonany przez władze miasta w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata Poczynając od początku 2009 roku, w ciągu dwóch kolejnych lat stworzono bazę techniczną, składającą się z trzech stacji bazowych oraz punktów dostępowych z punktami WiFi. Inicjatywa katowickich samorządowców wynikła z postulatów zgłaszanych przez lokalną społeczność, lecz nie bez znaczenia było i to, że niektóre miasta w województwie, i to nie tylko te największe, już od pewnego czasu umożliwiały mieszkańcom i przyjezdnym darmowy surfing w Internecie, tak więc nie wypadało wręcz, by w Katowicach było inaczej. Sieć służyć ma nie tylko hobbystom, korzystającym z niej dla przyjemności, ale przede wszystkim likwidować bariery w dostępie do elektronicznych usług administracji publicznej. Chodziło także, między innymi, o zwiększenie bezpieczeństwa miejskiej społeczności poprzez możliwość wykorzystania systemu do monitorowania ulic, skwerów, parków oraz obiektów rekreacyjnych. Poprawiono też logistykę służącą zarządzaniu stolicą województwa, dzięki zdolności zbierania danych telemetrycznych, a także sterowania komunikacją uliczną i drogową. Podmioty organizacyjne dzięki przyłączeniu ich do sieci oferują większy zakres usług świadczonych drogą elektroniczną. Natomiast pracownicy jednostek miasta Katowice wykorzystują sieć radiową na co dzień do wykonywania obowiązków służbowych. Miejsca lokalizacji hotspotów wybrane zostały na podstawie kilku zasadniczych przesłanek. Przede wszystkim zrezygnowa- FOT. ARCHIWUM UM ANDRZEJ NORAS Pokrycie całego miasta siecią bezpłatnych hotspotów nie jest przewidywane. Nie byłoby to korzystne ani z punktu widzenia stosunku kosztów do korzyści, ani dla rozwoju usług świadczonych przez komercyjnych operatorów. Przewiduje się natomiast rozszerzenie sieci hotspotów podłączonych do sieci WiMAX w ramach wspólnego projektu Budowa sieci szerokopasmowej dla społeczeństwa informacyjnego na terenie gmin Górnego Śląska wraz z punktami dostępu hot spot. W ramach tego projektu zakładamy uruchomienie hotspotów z bezpłatnym dostępem do Internetu w strefach aktywności rodzinnej w Katowicach. Dodatkowo, poprzez wykonanie innego projektu, pn. Budowa w Katowicach Sieci Publicznych Punktów Dostępu do Elektronicznych Usług Administracji Publicznej etap III, przewiduje się wybudowanie sieci hotspotów w radiowej sieci kratowej typu MESH w ścisłym centrum miasta. no z ich umieszczenia w ścisłym centrum miasta, gdzie przewiduje się wybudowanie kolejnej sieci w tzw. technologii kratowej MESH, w ramach innego projektu. Punkty dostępu ulokowano w najbardziej atrakcyjnych miejscach publicznych, w których przebywa wiele osób. Są to głównie te części Katowic, gdzie najczęściej organizowane bywają imprezy kulturalne, sportowe, bądź rekreacyjne. Z czysto ekonomicznego powodu hotspoty zlokalizowano na terenie nieruchomości należących do miasta. Cztery kolejne doczekają się instalacji na obszarze dawnej Kopalni Katowice w obrębie budowanych: Międzynarodowego Centrum Kongresowego, siedziby NOSPR, Muzeum Śląskiego oraz parku w Bogucicach, po ukończeniu tych obiektów. Adam Molenda Wydatki na wdrożenie projektu wyniosły ponad 1,7 mln zł, z czego 1,2 mln pochodziło ze środków RPO WSL. Utrzymanie sieci finansowane jest z budżetu Katowic. Więcej hotspotów Naczelnik Wydziału Informatyki UM Katowice Gdzie dociera sygnał darmowego internetu: okolice Wieży Spadochronowej w Parku Kościuszki, przy stawie Maroko na Osiedlu Tysiąclecia, na skwerach przed budynkiem przy ul. Radockiego 182 na Osiedlu Odrodzenia, na campingu MOSiR w Dolinie Trzech Stawów, na kąpielisku w Dolinie Trzech Stawów, w okolicy Lotniska w Muchowcu, w pobliżu Muzeum Historii Katowic na Nikiszowcu, na terenie stadionu GKS Katowice, na terenie ośrodka sportowego RAPID, na terenie ośrodka sportowego Szopienice, w okolicach Placu Wyzwolenia, na terenie rekreacyjno-sportowym przy Zespole Szkół przy ul. Goetla 2 Wchodzimy do sieci: Aby móc skorzystać z dostępu do internetu poprzez hotspoty WiFi, należy w obszarze objętym sygnałem wybrać identyfikator: Zaloguj w Katowicach. Dostęp poprzez ten SSID nie jest zabezpieczony hasłem. Praca z wykorzystaniem takiego połączenia możliwa jest nieprzerwanie przez 30 min. z przepustowością 512 kbps.

16 16 >> DOBRE PRAKTYKI Geoportal wirtualna soczewka Dokąd pójść? Zerkasz w mapę zabytków, przeglądasz mapę numeracji bądź mapy tematyczne i już wiesz! Turyści, inwestorzy, mieszkańcy potrzebujący informacji na temat gmin powiatu bielskiego nie muszą już błądzić w wirtualnym świecie danych odwiedzają bowiem powiatowy geoportal ( bielsko.pl), czyli serwis internetowy Systemu Informacji o Terenie Powiatu Bielskiego. Dobrze przygotowany portal przyspiesza procesy decyzyjne bielskiego starostwa O powstaniu Systemu Informacji o Terenie, w tym również geoportalu, zdecydowały trzy czynniki: Strategia Rozwoju Powiatu, której założeniem jest m.in. usprawnienie działań jednostek administracji samorządowej poprzez informatyzację, inicjatywa samych pracowników komórek organizacyjnych, którzy chcieli mieć szybki dostęp do bazy danych potrzebnych klientom, jak również doświadczenia innych dużych miast, gdzie wdrożone systemy świetnie się sprawdzają. Mieliśmy się od kogo uczyć w zakresie dystrybucji informacji i chcieliśmy iść do przodu informuje Katarzyna Wykręt, koordynator projektu. Na poziomie powiatu System integruje gigantyczne ilości danych przestrzennych, pochodzących z komórek organizacyjnych Starostwa Powiatowego w Bielsku-Białej. Są one niezbędne zarówno dla użytkowników korzystających z nich wewnątrz starostwa, jak i użytkowników instytucjonalnych urzędów gmin, jednostek organizacyjnych powiatu, a także podmiotów gospodarczych, potencjalnych inwestorów czy turystów. To właśnie potrzeba dostępności takich danych, dostrzeganie coraz większej roli internetu i potencjału, jaki niesie ze sobą jego wykorzystanie w codziennym funkcjonowaniu instytucji, zrodziły pomysł zbudowania nowoczesnego, opartego na technologii www systemu informacji, na który udało się pozyskać dofinansowanie w ramach RPO WSL. Gdybyśmy mieli sfinansować system z własnych środków, jego powstanie nie byłoby możliwe. Nasz budżet jest za mały. Ponieważ jednak mamy doświadczenie w pozyskiwaniu środków Bliżej ludzi tak można podsumować dotychczasowe funkcjonowanie portalu, sprzyjające rozwojowi e-usług spełniających potrzeby mieszkańców regionu, podmiotów gospodarczych oraz instytucji. unijnych, już z chwilą powstania ram programowych Regionalnego Programu Operacyjnego, sprawdzaliśmy, skąd i na co mamy szansę otrzymać dofinansowanie. Trzeba również powiedzieć, że Strategia Rozwoju Powiatu jest powiązana z zapisami RPO WSL, dzięki czemu łatwiej nam było powalczyć o te pieniądze. Projekt zyskał przychylność starosty i Rady Powiatu, która podjęła uchwałę o przyznaniu środków na wkład własny wyjaśnia Ewa Sikora, Naczelnik Wydziału Geodezyjno-Kartograficznego Starostwa Powiatowego w Bielsku-Białej. Projekt był wdrażany dwuetapowo. Pierwszy etap dotyczył budowy baz danych, drugi budowy oprogramowań aplikacyjnych wraz z zasileniem Systemu danymi, wdrożeniem i szkoleniami użytkowników. System w pierwotnym założeniu miał być tylko serwisem typu back-office, czyli wspierającym pracę administracji samorządowej. Jednakże udało się w ramach pozyskanych środków zbudować również geoportal o charakterze publicznym, na którym można znaleźć lokalizację zabytków wpisanych do rejestru, obszary Natura 2000 oraz następujące mapy: uproszczonych planów urządzenia lasów; numeracji porządkowej nieruchomości; struktury własnościowej; ewidencji gruntów i budynków; klasyfikacji gleboznawczej oraz użytkowania terenu. Na podkreślenie zasługuje również bardzo dobra współpraca z wykonawcami wyłonionymi w drodze przetargu. Tylko bieżąca wymiana informacji oraz wspólne rozwiązywanie problemów w trakcie przetwarzania danych, tworzenia aplikacji i wdrożenia zapewniły uzyskanie wysokiej jakości produktów projektu. Naszym wspólnym celem było przekształcenie informacji w społecznie użyteczną wiedzę przekonuje Ewa Sikora. Już dziś wiadomo, że geoportal, dzięki sprawnie działającej komunikacji wewnętrznej, zdecydowanie przyspieszy procesy decyzyjne tutejszego starostwa. To, jak podkreślają urzędnicy, znacznie skraca czas, działając na korzyść klienta. Użytkownicy przypominają też, że dostęp do dokumentów i niezbędnych informacji jest teraz znacznie szybszy i mniej skomplikowany proceduralnie. Niewątpliwie system usprawni również działania służb zarządzania kryzysowego. Paulina Cius Projekt o wartości zł dofinansowany w ramach Priorytetu II Społeczeństwo Informacyjne. Działanie 2.2 Rozwój elektronicznych usług publicznych, był realizowany w latach

17 DOBRE PRAKTYKI >> 17 Biurowiec z wysokim IQ Inteligentny i trafiony pomysł zwykle rodzi kolejne. Ta prawda doskonale wpisuje się w historię powstania energooszczędnego budynku Górnośląskiego Parku Przemysłowego. Inwestycja jest realizowana w ramach działania 1.3 Transfer technologii i Innowacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata FOT. ARCHIWUM GPP Górnośląski Park Przemysłowy opiera się na idei ECO CITY wykorzystywaniu innowacyjnych i proekologicznych rozwiązań inżynieryjno-infrastrukturalnych, co w efekcie prowadzi do utworzenia na rewitalizowanych terenach poprzemysłowych nowoczesnej przestrzeni miejskiej. Od idei do realizacji Wszystko zaczęło się w 2005 roku, kiedy zostało zawarte porozumienie o współpracy pomiędzy pięcioma partnerami: miastem Katowice, Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. w Bielsku-Białej, Górnośląską Agencją Przekształceń Przedsiębiorstw S.A. w Katowicach, Wyższą Szkołą Techniczną w Katowicach oraz Górnośląskim Parkiem Przemysłowym Sp. z o.o. Miesiąc później spółka złożyła wniosek o dofinansowanie realizacji projektu inwestycyjnego obejmującego utworzenie MIROSŁAW CZARNIK Parku Przemysłowego na pograniczu Katowic i Siemianowic Śląskich. Przy okazji dyskusji na temat inwestycji rodzi się drugi obszar działalności GPP. W 2008 roku powstaje Pierwszy Polski Klaster Budownictwa Pasywnego i Energooszczędnego, którego koordynatorem zostaje Górnośląski Park Przemysłowy. Do klastra przystąpiły również: Politechnika Śląska, Politechnika Krakowska, Polski Instytut Budownictwa Pasywnego, Zakład Doskonalenia Zawodowego, Izba Inżynierów Budownictwa. W 2010 roku powstał projekt energooszczędnego budynku biurowego, mniejszego, ale za to bardziej innowacyjnego. Dzięki pozytywnej ocenie naszego wniosku o dofinansowanie jego budowy ze środków RPO WSL, udało się otrzymać ponad 18 mln zł i w ten sposób zrobiliśmy duży krok w kierunku praktycznego wykorzystania wiedzy zgromadzonej w naszym Jesteśmy pierwsi Prezes Zarządu Górnośląskiego Parku Przemysłowego SP. z o.o. Budynek zaprojektowaliśmy jako jeden z czterech biurowców wchodzących w skład kompleksu GPP BUSINESS PARK, dedykowanego dla firm z obszarów BPO/SSC/IT/R&D, tych najbardziej wymagających i świadomych. Za nami długoletni proces zdobywania wiedzy i konsultacji z wieloma ekspertami zagranicznymi m.in. z dr. inż. arch. Zbigniewem Szubertem, niemieckim architektem polskiego pochodzenia, który szkolił członków klastra z zakresu budownictwa pasywnego i energooszczędnego. Jednym z naszych priorytetów od 2008 roku była budowa energooszczędnego obiektu, który sam zaspokajałby swoje potrzeby energetyczne. W tym roku dopięliśmy swego. Warto podkreślić, że nie ma jeszcze w Polsce komercyjnego budynku biurowego, który wykorzystywałby technologię trigeneracji w praktyce. Ideą GPP jest ciągły rozwój i doskonalenie także w dziedzinie badań. Jako jedni z nielicznych posiadamy aparaturę do badania efektywności energetycznej budynków o wartości 1,5 miliona złotych. Do tej pory udało nam się zrealizować projekty o łącznej wartości ponad 88 milionów złotych. klastrze relacjonuje Bartłomiej Leśniowski, Dyrektor ds. finansowych i organizacyjnych GPP. Jedyny taki Doskonała lokalizacja i dostępność to zalety budynku, które widoczne są na pierwszy rzut oka. Najważniejsze kryje się jednak wewnątrz. W budynku zastosowano technologię TRIGENERACJI (proces wytwarzania prądu, chłodu oraz ciepła z gazu), a także rozbudowany system BMS połączony z ciągłym monitoringiem komfortu cieplnego oraz parametrów związanych z kosztami eksploatacyjnymi. Wysokosprawny system odzysku ciepła, system klimatyzacji, system okienno-fasadowy z wysoką izolacyjnością termiczną, zaawansowany system fasad z automatycznie sterowanymi żaluzjami, ciągła kontrola jakości powietrza, energooszczędne centralne nawilżanie pomieszczeń oraz doceniany przez najemców zintegrowany system zarządzania budynkiem (BMS), to zastosowane technologie, które pomogły w ubieganiu się o brytyjski certyfikat BRE- EAM, najbardziej renomowanego europejskiego systemu certyfikacji ekologicznej budynków. Użytkownicy budynku mają zagwarantowane m.in. światłowodowe przyłącza do sieci teleinformatycznych, szybkie i energooszczędne windy. Budynek, zaplecze techniczne, dogodny dojazd, świetnie przygotowani ludzie oraz otoczenie to atuty, które przekonały nas do przeniesienia biura właśnie do GPP. Z uwagi na profil naszej działalności, a także podejmowane inicjatywy badawcze, obecność tu jest dla nas dobrą platformą do współpracy. Od lat działamy w branży elektronicznej, obecnie inwestujemy też w najnowsze dziedziny nauki w tym nanotechnologię. Park to dobry partner, by pójść dalej we wspólnych planach mówi z zadowoleniem Krzysztof Szymanowski, Prezes Dynamax SP. z o.o. Paulina Cius

18 18 >> DOBRE PRAKTYKI Dwa ultranowoczesne laboratoria badawcze, których działalność służyć będzie regionalnej gospodarce, powstaną jeszcze w tym roku w Centrum Innowacji i Transferu Technologii Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Zapewnią wsparcie dla przedsiębiorców z naszego regionu w dostępie do aparatury badawczej, a dzięki realizowanym tam badaniom naukowym i pracom rozwojowym, firmy będą mogły sprawniej unowocześniać produkcję i wdrażać innowacje. Laboratoria bliżej przedsiębiorców Nauka + biznes Budowa laboratoriów stała się możliwa dzięki realizacji dwóch projektów, które uzyskały wsparcie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Całkowita wartość obu inwestycji sięga 8 mln zł. Trudno dziś mówić poważnie o rozwoju jakiejkolwiek uczelni, która nie stawiałaby na promowanie badań naukowych i współpracę z biznesem. Współcześnie, bez takich obiektów, jak nowoczesne laboratoria, nie można budować wysokiej rangi ośrodka akademickiego. To jakość i zakres prowadzonych badań, a także możliwości ich praktycznego wykorzystania stanowią o sile szkoły wyższej. Z badaniami wiążą się bowiem publikacje naukowe i rozwój zawodowy kadry akademickiej. Tworzone właśnie laboratoria służyć będą przedsiębiorcom, którzy swoją działalność łączą z innowacjami i unowocześnianiem własnych produktów czy usług, bądź stosowanych technologii podkreśla rektor ATH, prof. Ryszard Barcik. Jako uczelnia chcemy, co oczywiste, rozwijać się. Zależy nam jednak, aby miało to jak najbardziej praktyczny wymiar. Dlatego szanse dostrzegamy we wprowadzaniu badań sprzyjających innowacjom i wdrażaniu nowych technologii. Zależy nam przede wszystkim na świadczeniu firmom takich usług badawczo-rozwojowych, które będą im rzeczywiście przydatne dodaje rektor. Prace ziemne związane z budową dwóch bliźniaczych laboratoriów należących do bielskiej Akademii Techniczno-Humanistycznej rozpoczęto w połowie maja bieżącego roku. Obiekty powstają na skraju kampusu akademickiego na Błoniach. Stawia je krakowska firma Felix, wyłoniona w przetargu pod koniec ubiegłego roku. Wszystkie prace przy budowie dwóch parterowych pawilonów, według przyjętego harmonogramu, potrwają do końca października zapowiada Leszek Zaporowski, kanclerz ATH. Po zakończeniu prac budowlanych rozpocznie się urządzanie i wyposażanie obu laboratoriów w specjalistyczną aparaturę badawczą. Innowacyjne badania Wyposażenie laboratoriów stanowić będzie najnowocześniejsza specjalistyczna aparatura, służąca m.in. do prowadzenia badań trwałościowych elementów konstrukcyjnych, badań starzeniowych, badań ultradźwiękowych umożliwiających lokalizację trudno identyfikowalnych uszkodzeń. Wśród urządzeń znajdzie się także bezdotykowy system pomiaru przemieszczeń i odkształceń konstrukcji przemysłowych Aramis, umożliwiający prowadzenie bardzo dokładnych pomiarów odkształceń konstrukcji, np. nadwozi samochodowych, poszycia samolotu, żurawi budowlanych, mostów. Wyniki badań prowadzonych przy użyciu takiej aparatury prowadzić będą do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa eksploatacyjnego konstrukcji. Jak wyjaśnia prof. ATH dr hab. inż. Janusz Juraszek, dyrektor Centrum Innowacji i Transferu Technologii ATH, które odpowiada za powstanie i funkcjonowanie laboratoriów, działalność tych obiektów, służąca upowszechnianiu innowacyjności i promowaniu współpracy nauki z biznesem, ma zainspirować przedsiębiorców do poszukiwania możliwości rozwoju własnych firm i poprawy ich konkurencyjności. Im bardziej nasze działania pomogą firmom z regionu stać się konkurencyjnymi, tym więcej stworzą one miejsc pracy dla naszych absolwentów, a nam pozostanie satysfakcja, że nie realizujemy badań naukowych do szuflady, lecz do wykorzystania w praktyce gospodarczej wyjaśnia prof. Janusz Juraszek. Dr Joanna Kurowska-Pysz, pełnomocnik rektora ATH ds. funduszy unijnych dodaje, że zgodnie z warunkami przyznanego dofinansowania, przez pięć lat wyniki badań realizowanych w laboratoriach będą nieodpłatnie upowszechniane wśród zainteresowanych firm. Mamy nadzieję, że stanie się to zachętą dla wielu przedsiębiorstw do nawiązania stałej współpracy z laboratoriami Centrum Innowacji i Transferu Technologii Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku- Białej. Uczelni zależy zwłaszcza na tych firmach, które dopiero stawiają pierwsze kroki w dziedzinie wykorzystania usług badawczo-rozwojowych na potrzeby poprawy własnej konkurencyjności i unowocześnienia procesów technologicznych deklaruje dr Joanna Kurowska-Pysz. Opracowanie: Katarzyna Majsterek Inwestycja realizowana jest w ramach dwóch projektów: Budowa kompleksu innowacyjnych laboratoriów Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej na potrzeby gospodarki regionu moduł A (całkowity koszt zadania: zł, dofinansowanie: zł) oraz Budowa kompleksu innowacyjnych laboratoriów Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej na potrzeby gospodarki regionu moduł B (całkowity koszt: zł, dofinansowanie: zł). Projekty są wdrażane w ramach Działania 1.3. Transfer technologii i innowacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego Wyposażenie laboratoriów bielskiej uczelni stanowić będzie najnowocześniejsza obecnie na rynku specjalistyczna aparatura, służąca m.in. do prowadzenia badań trwałościowych elementów konstrukcyjnych.

19 PROMOCJA >> 19 Nasz (nie)mały cud Rekordową liczbę 256 projektów zgłoszono w tym roku do prestiżowego konkursu Polska Pięknieje 7 Cudów Funduszy Europejskich, organizowanego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. FOT. ARCHIWUM URZĄD GMINY WILKOWICE Wśród tegorocznych laureatów znalazł się również projekt z naszego regionu: Budowa tras do narciarstwa biegowego w partiach szczytowych Magurki Wilkowickiej zrealizowany przez gminę Wilkowice (powiat bielski). Uroczysta gala wręczenia nagród odbyła się 23 maja w warszawskim Teatrze IMKA. Mnogość projektów zgłoszonych do tegorocznej, piątej edycji konkursu, świadczy o tym, że po środki unijne sięga coraz więcej instytucji, zdobyta wiedza i doświadczenie procentuje, a gąszcz, jakby na to nie patrzeć, skomplikowanych przepisów nie jest już dla wielu beneficjentów obezwładniającym problemem. Fundusze zmieniają Polskę, a Polacy z sukcesem wykorzystują szanse, jakie dzięki nim mamy mówiła podczas uroczystej gali w Teatrze IMKA w Warszawie Elżbieta Bieńkowska. Wyróżnienia dla najlepszych projektów przyznawane są w siedmiu kategoriach: rewitalizacja, zabytek, produkt promocyjny, obiekt turystyczny, turystyka aktywna, turystyka transgraniczna i międzynarodowa oraz miejsce przyjazne dzieciom. Z naszego województwa łącznie we wszystkich kategoriach zgłoszono 29 projektów. W tym roku do ścisłego finału zakwalifikowano 19 projektów, które rywalizowały o miano cudu funduszy europejskich. Oprócz nagrodzonego projektu z Wilkowic, we wprowadzonej do konkursu po raz pierwszy w tym roku kategorii miejsce przyjazne dzieciom nominację z naszego województwa otrzymał też projekt KO- TEK komputerowe okno tarnogórskiej edukacji kulturalnej gminy Tarnowskie Góry. Bieg po zdrowie latem i zimą W konkursie nagradzane są projekty, które wzmacniają potencjał turystyczny i kulturalny regionów. Taki cel przyświecał też projektodawcom z Wilkowic. Dzięki środkom pozyskanym z RPO WSL, w malowniczych szczytowych partiach Magurki Wilkowickiej powstała trasa do narciarstwa biegowego o łącznej długości 3,75 km. Głównym celem naszego projektu było rozsławienie Magurki Wilkowickiej, jej tradycji narciarskich i pokazanie, że park krajobrazowy nie jest przeszkodą do zrealizowania odważnego, odpowiedzialnego przyrodniczo przedsięwzięcia. Tutejsze tereny mają piękną narciarską tradycję zapoczątkowaną jeszcze przez arcyksiężną Marię Teresę Habsburg, później umocnioną sukcesami olimpijczyków naszej Świetnie przygotowana trasa cieszy się dużym zainteresowaniem narciarzy gminy obecnie zawodników klubu LKS Klimczok-Bystra wyjaśnia Mieczysław Rączka, wójt gminy Wilkowice. Wybudowana trasa odpowiada światowym standardom, dzięki czemu można tutaj organizować wiele prestiżowych imprez sportowych o randze międzynarodowej. Także uzyskanie homologacji PZN i FIS podnosi ich atrakcyjność. Odbierając w Warszawie z rąk pani minister Elżbiety Bieńkowskiej wyróżnienie dla naszej gminy, odczuwałem ogromną satysfakcję i dumę. Tym większą, że byliśmy jedynym wyróżnionym projektodawcą ze Śląska. Realizacja projektu wymagała poświęcenia wielu godzin pracy, angażowała i scalała w działaniu dużą część załogi urzędu gminy. Chciałbym podkreślić, że był to projekt realizowany przy współpracy z sąsiednią gminą Czernichów. Sądzę, że miało to wpływ na tak wysoką ocenę naszego przedsięwzięcia mówi Mieczysław Rączka. Europejscy liderzy Podczas gali, odbywającej się w warszawskim Teatrze IMKA, przyznano też tytuły Eurolidera Tym zaszczytnym mianem wyróżniane są osoby, które skutecznie sięgają po fundusze europejskie, działając tym samym na rzecz rozwoju lokalnych społeczności. W tym roku nominowanych było siedem osób. Euroliderami 2012 zostali: Lidia Kozieł-Siudut kierownik Zespołu ds. Pozyskiwania Funduszy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Izabela Joachmiczak podinspektor ds. zamówień publicznych, promocji i rozwoju w Urzędzie Gminy Wilczyn (województwo wielkopolskie) i Krzysztof Margol prezes Zarządu Nidzickiej Fundacji Rozwoju Nida w Nidzicy. Dzięki głosom internautów i ubiegłorocznych laureatów do tego grona dołączyła także Jolanta Kopeć kierownik Biura Partnerstwa i Funduszy Urzędu Miasta Piotrków Trybunalski. Łukasz Karkoszka

20 20 >> PRZEDSIĘBIORCY W RPO WSL Wielkie zmiany w małych firmach Dynamiczny rozwój mikro, małych i średnich przedsiębiorstw poprzez zastosowanie innowacyjnych rozwiązań to jedno z zadań Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, dzięki któremu od kilku lat region wspiera małe firmy. GRAFIKA: ARTUR TOMCZYK (2) Warto przypomnieć, że w ramach RPO WSL mikro, mali i średni przedsiębiorcy mogli się starać o dofinansowanie w ramach priorytetów: I (Badania i rozwój technologiczny (B+R), innowacje i przedsiębiorczość) oraz III (Turystyka). Na ten cel w sumie przeznaczono 237,5 mln euro. Pierwszy konkurs został ogłoszony przez Śląskie Centrum Przedsiębiorczości w Chorzowie już czerwcu 2008 roku. Kolejnych dwadzieścia sukcesywnie ogłaszano aż do teraz. Trwający do 9 lipca 2012 r. nabór w ramach Poddziałania Innowacje w mikroprzedsiębiorstwach i MŚP zamknął listę konkursów zaplanowanych na bieżący okres programowania. Mimo konieczności posiadania własnych środków i obowiązku udokumentowania zdolności finansowej, śląscy przedsiębiorcy podkreślają, że w czasie spowolnienia gospodarczego i niepewnej przyszłości, znacznie łatwiej było im planować rozwój swoich firm, gdy w zasięgu ręki znalazło się unijne wsparcie. Spowolnienie gospodarcze, które odbiło się także na branży meblarskiej, zmusiło naszą firmę do weryfikacji planów. Skoncentrowaliśmy się na polepszeniu jakości produktów i poszerzeniu oferty. Dofinansowanie inwestycji z unijnych środków i unowocześnienie parku maszynowego pozwoliło umocnić naszą pozycję na rynku. Dało też możliwość przetrwania trudniejszego okresu w branży komentuje Anna Majer z firmy Stolarstwo Gustaw Majer. W ramach poddziałania Beneficjenci, mogli otrzymać na rozwój firmy maksymalnie 750 tysięcy złotych (do 60% kosztów kwalifikowanych inwestycji). Warunkiem było stworzenie projektu o innowacyjnym charakterze. Działalność innowacyjna podzielona została na dwa rodzaje: innowacyjność produktową (w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo wprowadziło na rynek nowy albo znacznie ulepszony produkt lub usługę) oraz innowację procesową (kiedy w przedsiębiorstwie wprowadzone zostały nowe lub znacząco ulepszone metody produkcji i dostaw). Otrzymane dofinansowanie mogło być przeznaczone na pokrycie kosztów robót i materiałów budowlanych związanych z budową, rozbudową czy remontem obiektów budowlanych oraz lokali, kosztów nabycia środków trwałych: narzędzi, aparatury, a także maszyn. Przedsiębiorcy najczęściej otrzymywali dofinansowanie na wprowadzenie do firmy nowych rozwiązań w zakresie technologii oraz produkcji. BARTOSZ ROZPONDEK Zastępca Dyrektora Śląskiego Centrum Przedsiębiorczości Trwa ocena złożonych wniosków w ramach Poddziałania Innowacje w mikroprzedsiębiorstwach i MŚP rozstrzygnięcie jeszcze przed nami. Możemy natomiast krótko podsumować dwie poprzednie edycje tego konkursu. Cieszyły się dużym zainteresowaniem przedsiębiorców złożonych zostało w sumie 678 wniosków, spośród których dofinansowanych będzie 335 kwotą w łącznej wysokości ponad 173, 5 mln zł. Sprawnie odbywa się też procedura podpisywania umów do końca maja tego roku podpisanych zostało już 311. Wśród aplikujących były zarówno firmy produkcyjne jak i usługowe, m.in.: budowlane, motoryzacyjne, odzieżowe, jak i medyczne, poligraficzne i introligatorskie, telekomunikacyjne, informatyczne czy geodezyjne. Przy udziale wsparcia z RPO WSL realizowane są inwestycje polegające m.in. na wdrożeniu i komercjalizacji technologii i produktów innowacyjnych, wsparciu w zakresie podjęcia lub rozwoju działalności B+R, zakupie usług doradczych związanych z wdrożeniem strategii rozwoju przedsiębiorstwa w oparciu o nowe technologie i rozwiązania innowacyjne oraz powstawaniem firm opartych na wysokich technologiach. Przedsiębiorcy dążą do podnoszenia konkurencyjności swoich firm, a tym samym atrakcyjności całego województwa, poprzez poszerzenie oferty w wyniku wdrożenia czy zakupu innowacyjnych systemów, środków trwałych czy usług doradczych. Wśród wprowadzonych innowacji dominują innowacje procesowe stanowiące ponad 50% ogółu. 27% projektów zakłada innowacje o charakterze produktowo-procesowym, a 21% innowacje wyłącznie produktowe. FOT. ARCHIWUM ŚCP