Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Daniel Zabawa Zmiany kursów walut i ich wpływ na sprawozdawczość finansową praca końcowa Promotor dr Magdalena Bywalec

2 Spis treści Wprowadzenie... 3 Rozdział Czynniki wpływające na kursy walut... 5 Rozdział Wpływ kursu walutowego na rachunkowość jednostki oraz jednostek powiązanych Różne kursy walutowe do celów bilansowych, podatku VAT oraz podatku dochodowego Kursy walutowe w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych Rozdział Analiza wpływu zmian kursu EUR w latach na przykładzie Spółki Vi Opis jednostki Wpływ zmian kursu walut na marżę Spółki Wpływ zmian kursów walut na wynik finansowy netto Podsumowanie Bibliografia Netografia Oświadczenia

3 Wprowadzenie O ile jeszcze kilka lat temu prowadzenie działalności poza granicami kraju macierzystego przedsiębiorcy było niejako przywilejem dużych grup kapitałowych, to obecnie, szczególnie po akcesji Polski do struktur Unii Europejskiej, jest to codzienność bardzo licznej grupy jednostek, w tym również małych i średnich przedsiębiorstw. Działalność międzynarodowa przedsiębiorstw może polegać na: - sprzedaży produktów czy towarów osobom zagranicznym lub na zakupie bezpośrednio od nich ich wyrobów, - może przybrać formę oddziału zagranicznego jednostki macierzystej, - wreszcie może być prowadzona poprzez niezależną z formalno-prawnego punktu widzenia jednostkę podporządkowaną. Powiązania gospodarcze pomiędzy kolejnymi krajami ujawniają się poprzez zmiany kursów walutowych 1. W ich następstwie powstają zmiany wolumenu eksportu oraz importu towarów i usług. Ryzyko kursowe, zwłaszcza w okresie recesji, jest jednym z istotnych czynników w działalności przedsiębiorstw, prowadzących działalność na rynkach międzynarodowych, i stanowi jedną z barier rozwoju wymiany handlowej 2. Prowadzenie działalności na rynkach, na których obowiązuje inna waluta, niż ta, którą stosuje dana jednostka, powoduje konieczność przeliczania wartości transakcji wyrażonych w walucie obcej, a w przypadku oddziału zagranicznego lub jednostki podporządkowanej wręcz przeliczenia całego sprawozdania finansowego. Problem wydawałby całkiem błahy, jeśli relacja kursów jednostki i obcego była przynajmniej w określonym, dłuższym okresie stała. Taka sytuacja występuje jednak niezmiernie rzadko, raczej w sytuacji przejściowej lub w gospodarkach 1 Kaźmierczak A., Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, PWN, Warszawa 2008, s Nagaj R., Ryzyko kursowe w działalności przedsiębiorstw w Polsce, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania nr 32, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2013, s

4 centralnie sterowanych. W gospodarce rynkowej kursy zmieniają się zgodnie z prawami popytu i podaży. Celem niniejszej pracy jest: - wskazanie czynników wpływających na kształtowanie się kursu walutowego - wskazanie metod przeliczania transakcji gospodarczych w celu ujęcia ich w księgach rachunkowych i wykazania w sprawozdaniu finansowym jednostki - wskazanie metod przeliczania jednostkowych sprawozdań finansowych w celu skonsolidowania ich w ramach konsolidacji sprawozdań finansowych grup jednostek powiązanych - udowodnienie na rzeczywistym przykładzie, że niestabilność kursów walutowych wpływa negatywnie na obraz sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki. W pracy zostaną wykorzystane przede wszystkim studia literaturowe, opracowania publikowane na stronach internetowych portali tematycznych zajmujących się tematyką z zakresu finansów, w szczególności kursami walutowymi, jak również dane przykładowego przedsiębiorstwa za lata Problematyka kursów walutowych nie jest nowa, stąd część teoretyczna oparta na studiach literatury oraz publikacjach elektronicznych jest praca odtwórczą, porządkującą znane zagadnienia dla potrzeb niniejszej pracy. Cześć praktyczna natomiast, opatrzona komentarzami własnymi autora, stanowi jego wkład w poszerzenie wiedzy na temat niniejszego zagadnienia. 4

5 Rozdział 1 Czynniki wpływające na kursy walut 3 Jest wiele czynników, które bezpośrednio lub pośrednio oddziałują na notowania walut. Każdy winien być rozpatrywany indywidualnie, a także w kontekście z innymi. Wśród najistotniejszych czynników wymienia się najczęściej: a) politykę monetarną i politykę gospodarczą b) wskaźniki makroekonomiczne c) sytuację polityczna na świecie d) sytuacja polityczna i społeczna e) inwestycje bezpośrednie i portfelowe f) bilans płatniczy g) rezerwy walutowe h) oczekiwane dochody z inwestycji w danym kraju i) wypowiedzi osobistości Czynniki te mogą mieć charakter fundamentalny: czynniki ekonomiczne oraz niefundamentalny: czynniki polityczne i psychologiczne 4. Polityka monetarna i polityka gospodarcza Każdy kraj, a dokładniej jego bank centralny prowadzi określoną politykę monetarną, która stanowi o koszcie pieniądza, którego miernikiem są stopy procentowe. Ich wysokość ma bezpośredni wpływ na rentowność dłużnych papierów skarbowych. W Polsce są to obligacje skarbowe i bony skarbowe. 3 Na podstawie 4 Szerzej nt. w: Wiśniewski M., Instrumenty polityki kursowej [w:] Skopowski M., Wiśniewski M., Instrumenty współczesnej polityki pieniężnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2012, s

6 W przypadku podwyżki stóp procentowych następuje wzrost rentowności papierów wartościowych. Wówczas inwestorzy zagraniczni chętnie nabywają takie instrumenty, zamieniając swoją walutę na walutę kraju, w jakiej są denominowane te instrumenty. Na przykład inwestor amerykański kupujący polskie obligacje skarbowe sprzedaje w takiej sytuacji w polskim banku dolary kupując złote. To kreuje popyt na polską walutę i podaż na naszym rynku dolarów. W efekcie spowoduje to wzrost kursu złotego wobec dolara amerykańskiego. Stąd podwyżki stóp procentowych w danym kraju powodują umocnienie jego waluty. Taki scenariusz nie zawsze się sprawdza, szczególnie na rynkach rozwijających się, gdzie występuje wyższy od średniego poziom ryzyka inwestycyjnego, ale także odpowiednio wyższy potencjał zarabiania. Rynki te są przedmiotem dużego zainteresowania kapitału spekulacyjnego o krótkim horyzoncie inwestycyjnym. Jak wyżej wspomniano, podwyżka stóp procentowych skutkuje wzrostem rentowności dłużnych papierów wartościowych, co oznacza spadek ich cen rynkowych. W takiej sytuacji spekulanci będą starać się jak najszybciej sprzedać posiadane papiery skarbowe. Otrzymane sumy sprzedają, doprowadzają do obniżenia notowań waluty kraju, w którym zaostrzono politykę monetarną. Polityka gospodarcza to szerokie pojęcie, które zawiera wszelkie działania podejmowane przez rząd państwa, wywołujące skutki ekonomiczne. Największymi są decyzje w zakresie finansów publicznych i podatków. Działania w tych obszarach przekładają się na poziom deficytu budżetowego i zadłużenia sektora finansów publicznych, w tym Skarbu Państwa. Błędna polityka rządu w tym zakresie może przyczynić się do wzrostu ryzyka niewypłacalności państwa. Konsekwencją tego jest: spowolnienie lub załamanie 6

7 gospodarcze. W konsekwencji spowoduje to zmniejszenie napływu kapitału zagranicznego. Dalej nastąpi spadek wartości waluty kraju wobec innych krajów, których rządy prowadzą rozsądną politykę gospodarczą. Zarówno państwo poprzez wydatki rządowe jak również bank centralny (w Polsce Rada Polityki Pieniężnej) wpływając na wzrost gospodarczy mogą zachowywać się na dwa sposoby 5 : - ekspansywnie (czyli powodować, że w gospodarce pojawia się relatywnie coraz więcej pieniądza, w stosunku do poprzedniego okresu) lub - restrykcynie (czyli w gospodarce pojawia się relatywnie mniej pieniądza) Innymi słowy rząd może wydawać więcej lub mniej a Bank Centralny może obniżać lub podwyższać stopy procentowe. Działania te powodują, że gospodarka jest pobudzana lub spowalniania. Na podstawie powyższych zachowań mogą powstać cztery typy zachowań i cztery typy konsekwencji dla gospodarki tych zachowań: 1. Obie instytucje prowadzą ekspansywną politykę, czyli pompują pieniądz w gospodarkę (rząd zwiększa wydatki pod naciskiem poszczególnych grup społecznych, czyli pojawia się deficyt budżetowy, a Bank Centralny utrzymuje stopy procentowe na zbyt niskim poziomie), co w dłuższym okresie prowadzi do mega przegrzania gospodarki, bąbla, dużej inflacji a potem gwałtownego załamania gospodarczego. 2. Obie instytucje prowadzą restrykcyjną politykę, co prowadzi do mocnego spowolnienia/recesji w gospodarce. 3. Rząd prowadzi ekspansywną politykę. W tej sytuacji Bank Centralny nie ma wyboru i aby nie przegrzać gospodarki musi prowadzić restrykcyjną politykę monetarną. Objawia się to w relatywnie wysokich stopach procentowych (znacznie powyżej inflacji). Innymi słowy realne stopy procentowe muszą być dosyć wysokie (np. stopa ustalana przez RPP inflacja). Konsekwencją tego jest: 5 na podstawie Ekonomia: Makroekonomia David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch; Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. 7

8 a) Rząd musi zadłużać się np. poprzez emisję dodatkowych obligacji, aby pokryć większe wydatki. Aby uplasować na rynku większą ilość obligacji musi zapłacić wyższe oprocentowanie. W dłuższym terminie, aby pokryć wyższe wydatki i wyższe oprocentowanie rząd musi podnieś podatki i inne tego typu daniny jak np. akcyza od paliwa ( bo w dłuższym terminie tylko stąd są wpływy do budżetu państwa). b) Pojawia się efekt wypychania. Inwestorzy (banki, zagranica, TFI, OFE i inwestorzy indywidualni) inwestują w obligacje emitowane przez rząd (ze względu na wysokie oprocentowanie) ale przez to nie inwestują/ nie udzielają kredytu dla firm, ponieważ stopa zwrotu z obligacji jest relatywnie bardzo atrakcyjna (wysoki zysk przy małym ryzyku). c) Przez wyższe stopy procentowe wymuszone na Banku Centralnym zachowaniem rządu, zarówno firmy jak i osoby indywidualne płacą wyższe odsetki od kredytów (czyli niższe inwestycje i konsumpcja). Dodatkowo przez efekt wypychania firmy nie mogą inwestować tyle, ile by chciały, co w sumie powoduje wolniejszy rozwój gospodarczy. 4. Rząd prowadzi restrykcyjną politykę a Bank Centralny ekspansywną. Innymi słowy rząd wydaje rozsądnie pieniądze, zmniejszając deficyt oraz wydatki. W tej sytuacji Bank Centralny może prowadzić ekspansywną politykę monetarną, czyli utrzymywać stopy procentowe na niskim poziomie, czyli realna stopa procentowa jest relatywnie niewielka. Dzięki temu, co prawda rząd ograniczając wydatki nie pompuje pieniędzy do gospodarki, ale funkcję taką spełniają niskie stopy procentowe. Warianty 3) i 4) powodują, że z czasem w gospodarkę pompowane są podobne ilości pieniądza, ale zaletami wariantu 4), czyli kontrolowania wydatków przez rząd są: - niższe stopy procentowe - w konsekwencji niższe koszty obsługi zadłużenia państwa oraz przez niższe wydatki, niższe podatki i inne daniny pobierane przez państwo w dłuższym terminie 8

9 - niższe koszty odsetek dla firm i osób indywidualnych, co umożliwia wyższą konsumpcję i inwestycje (bo brak efektu wypychania ) - Efektywniejsze wykorzystanie zasobów, bo pieniądze kierowane są w sektory gospodarki, gdzie liczy się zwrot z inwestycji - Wyższy długoterminowy wzrost gospodarczy - A co za tym idzie niższe bezrobocie Wydaje się, że wariant 4) jest najlepszy dla gospodarki w dłuższym terminie. Trzeba jednak zaznaczyć, że zagrożeniem dla tego wariantu jest niektontrolowane (nierozsądne) udzielanie kredytów na dużą skalę, ponieważ wtedy przez jakiś czas PKB jest pompowane przez coraz większą ilość pieniądza w gospodarce, jednak prędzej czy później pieniądze trzeba będzie oddać, a jeżeli kredyty były udzielone firmom czy konsumentom, którzy nie są w stanie ich zwrócić, wówczas występuje znaczące ryzyko kryzysu finansowego. Warto też zwrócić uwagę, że w Polsce od 1989 roku kolejne rządy prowadziły ekspansywną politykę gospodarczą. Innymi słowy, co roku, my jako państwo wydawaliśmy więcej niż mieliśmy dochodów, czego konsekwnecją jest deficyt budżetowy i wzrost zadłużenia. W związku z tym RPP zmuszona była do utrzymywania stóp procentowych na relatywnie wysokim poziomie (w stosunku do inflacji). Realne stopy procentowe były bardzo wysokie, jedne z najwyższych na świecie. Wskaźniki makroekonomiczne Informują w sposób syntetyczny o sytuacji gospodarczej kraju. W szczególności istotny jest wzrost PKB, produkcji przemysłowej, sprzedaży detalicznej. Istotne są też informacje o bilansie płatniczym oraz poziomie inflacji. Inwestorzy walutowi śledzą z uwagą wskaźniki oraz ich prognozy. Niektórzy podejmują decyzję niezwłocznie po ich publikacji, inni oczekują na rozwój sytuacji. Właściwie można zareagować, znając specyfikę danego rynku. Nie bez znaczenia jest również intuicja. Utrzymanie stabilności stóp procentowych oraz stabilności 9

10 na rynku dewizowym waluty krajowej stanowi istotny cel prowadzonej polityki pieniężnej 6. Sytuacja polityczna na świecie To jeden z najważniejszych czynników mających wpływ na sytuację ekonomiczną krajów, a także regionów świata. Napięcia polityczne pomiędzy poszczególnymi krajami lub zagrożenie konfliktem wojennym może w znaczący sposób wpłynąć na ryzyko inwestycyjne w danym regionie świata. Kraje uwikłane bezpośrednio lub pośrednio w konflikt, bez względu na to czy są agresorami czy przedmiotem agresji, narażone są na osłabienie lub nawet spadek wzrostu gospodarczego. Każda wojna kosztuje i ma te przełożenie na stan finansów państwa. W efekcie takich wydarzeń wartość waluty krajów zaangażowanych w konflikt będzie ulegać osłabieniu, w skrajnym przypadku nie będzie przedmiotem obrotu na rynku. Sytuacja polityczna i społeczna w danym kraju Spokój społeczny, brak strajków demonstracji jest czynnikiem, który wzbudza zaufanie do inwestycji w danym kraju, także w jego walutę. Dojście do władzy nieodpowiedzialnych ugrupowań politycznych, czy niezadowolenie społeczne są czynnikami destabilizującymi sytuację gospodarczą oraz nie sprzyjają wzrostowi gospodarczemu. Miarą oceny sytuacji są również wyniki badań opinii społecznej. W takiej sytuacji waluta takiego kraju nie będzie przedmiotem zainteresowania. Zmniejszy się również atrakcyjność inwestycyjna w każdym obszarze gospodarki. Spowoduje to spadek wartości waluty takiego kraju. 6 Biernat J., Polityka pieniężna w Polsce w warunkach płynnego kursu walutowe, Wyższa Szkoła Ekonomiczna Almamer, Warszawa 2006, s

11 Operacje carry trade Jest to od niedawna popularna forma zarabiania polegająca na wykorzystaniu różnicy stóp procentowych w różnych krajach. Jeżeli w kraju A stopy procentowe są na niższym poziomie, niż w kraju B, wówczas opłaca się pożyczyć pieniądze w kraju A i po przewalutowaniu ulokować je w kraju B, np. kupując obligacje skarbowe. Po osiągnięciu przychodów z takiej inwestycji pożyczka wraz z odsetkami jest zwracana do kraju A. W całej operacji dokonuje się dwukrotnej wymiany walut. W pierwszym przypadku powoduje to osłabienie waluty kraju B wobec waluty kraju A. Po zakończeniu inwestycji osłabieniu ulega waluta kraju A, a wzmocnieniu waluta kraju B. Duże operacje carry trade mogą znacząco wpływać na ruchy kursów walut. Należy pamiętać, iż pomimo bardzo dużej zyskowności, strategia carry trade obarczona jest ryzykiem znaczącej i nagłej starty na skutek deprecjacji walut wyżej oprocentowanych 7. Inwestycje bezpośrednie i portfelowe Inwestycje zagraniczne powodują, że do kraju napływa kapitał w formie waluty, np. dolary lub euro. Wymiana waluty obcej na walutę kraju inwestycji powoduje wzmocnienie jej wartości. Znaczące strumienie waluty zagranicznej są generowane przy dużych prywatyzacjach inwestycje portfelowe. Bilans płatniczy 7 Rubaszek M., Kurs równowagi [w:] Sławiński A., Polityka pieniężna, C.H. Beck, Warszawa 2011, s

12 Stanowi on obraz wszystkich przepływów pieniężnych wynikających z obrotów kraju z zagranicą, jakie miały miejsce w ciągu roku. Uwzględnia on obroty handlowe, przepływy kapitałowe. Jeżeli do kraju wpływa więcej pieniędzy niż wypływa bilans jest dodatni. Jeżeli suma strumieni pieniężnych wypływających z kraju jest większa niż wpływających mówimy o ujemnym bilansie płatniczym. Dodatni bilans płatniczy skutkuje umocnieniem waluty danego kraju, gdyż rośnie zaufanie inwestorów zagranicznych. Jeżeli kraj posiada bilans ujemny, wówczas jego waluta ulega osłabieniu. Rezerwy walutowe Wysoki poziom rezerw walutowych w danym kraju zapewnia stabilizację wartości jego waluty. Istotna jest szczególnie relacja rezerw walutowych do rocznej wartości importu oraz zadłużenia Skarbu Państwa. Daje to większe możliwości spłaty zadłużenia zagranicznego, a więc zwiększa wiarygodność danego kraju w oczach inwestorów zagranicznych. Waluta takiego kraju jest stabilna i silna. Oczekiwane dochody z inwestycji w danym kraju Kolejna, ważna sprawa, to rozszerzenie analizy ze stóp procentowych na dochody oczekiwane również z innych aktywów, jak np. obligacje, akcje czy generalnie biznesy. Innymi słowy inwestorzy porównują oczekiwane stopy zwrotu z różnych aktywów w różnych państwach (porównują i inwestują pieniądze w tych państwach, gdzie spodziewają się uzyskać więcej, a wycofują z tych, gdzie oczekują mniej, jest to możliwe, bo istnieje swoboda w przepływie kapitału). Im wyższy oczekiwany PKB tym mocniejsza waluta danego państwa a im słabszy oczekiwany PKB tym niższe oczekiwane dochody i słabsza waluta. W 12

13 tym kontekście ruchy na stopach procentowych dokonywane przez Bank Centralny są to tylko konsekwencją tego, co dzieje się w gospodarce. Po prostu najpierw gospodarka rozwija się coraz szybciej, więc inwestorzy oczekują, że w danym kraju będą wyższe stopy zwrotu, waluta się umacnia. Po pewnym czasie pojawia się inflacja, Bank Centralny podnosi stopy procentowe, waluta nadal się umacnia. W pewnym momencie pojawiają się oczekiwania, że gospodarka spowolni, waluta zaczyna się osłabiać, po jakimś czasie Bank Centralny jest zmuszony obniżyć stopy procentowe, aby pobudzić gospodarkę i cykl się zamyka, analogicznie tak jak z cyklem hossy i bessy na giełdzie. Paradoksalnie decyzje Banku Centralnego mogą być odczytywane jako sygnał, co będzie się działo z gospodarką. Jeżeli stopy są obniżane, może to oznaczać, że gospodarka słabnie, więc stopy zwrotu z inwestowania w danym kraju będą niższe a w efekcie waluta się osłabia. W momencie podwyższania stóp procentowych jest dokładnie na odwrót. Oczywiście jak bardzo waluta (złotówka) się osłabi czy umocni zależy od tego, jakiego PKB oczekiwano w początkowym okresie. Wypowiedzi osobistości To, co mówią osoby wpływowe w danym państwie może mieć znaczący wpływ na decyzje inwestorów walutowych. W szczególności świat finansów wsłuchuje się w publiczne wypowiedzi szefów rządów, ministrów finansów oraz szefów banków centralnych. Ci ostatni są w szczególności pod baczną obserwacją inwestorów. Każde słowo prezesa FED czy Europejskiego Banku Centralnego jest analizowane przez sztaby finansistów. Również na naszym rynku niektóre niefortunne wypowiedzi polityków wpływały niekorzystnie na notowania naszej waluty. Takie sytuacje mogą mieć miejsce, kiedy sytuacja polityczna w kraju jest niepewna i do głosu dochodzą ugrupowania populistyczne. 13

14 Podejmowanie decyzji inwestycyjnych w obliczu szumu informacyjnego to poważne wyzwanie dla inwestorów walutowych. Trudno niejednokrotnie zidentyfikować sygnał płynący z rynku, który może skutecznie zmienić kurs waluty. Niezbędne jest również sprawdzenie, czy dana informacja nie została już dyskontowana. Informacja podana przez GUS np. o 6-procentowym wzroście gospodarczym w danym kwartale nie spowoduje umocnienia naszej waluty wobec euro czy dolara, jeżeli wszystko wskazywało, że gospodarka dobrze się rozwija. Jeżeli rynek spodziewał się jednak wzrostu rzędu 7% to taki wynik będzie sygnałem negatywnym. Natomiast przy oczekiwaniach wzrostu PKB na poziomie 5% będzie to sygnał pozytywny i powinna nastąpić aprecjacja wartości złotego. Dlatego też inwestorzy przed podjęciem decyzji o inwestowaniu w daną walutę lub wyjściu z inwestycji muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, co obecny poziom kursu danej waluty odzwierciedla, i czy przyszłe informacje nie są już zdyskontowane. Przy wypowiadaniu osobistych poglądów ważnych osobistości, szczególnie mających istotny wpływ na sektor finansowy, należy znać poglądy takiej osoby na tematy gospodarcze. Na przykład, jeżeli członek Rady Polityki Pieniężnej, zagorzały zwolennik ostrej polityki monetarnej, stwierdzi, że podwyżki stóp procentowych są konieczne, to nikt nie będzie tym zdziwiony i rynek na taką wypowiedź nie zareaguje. W sytuacji odwrotnej, gdyby owa osoba powiedziała, że wskazana jest obniżka stóp procentowych, wówczas taka wypowiedź miałaby znaczenie dla rynku. Odwrotnie zachowałby się rynek, po wypowiedziach przedstawiciela RPP znanego z gołębich poglądów. 14

15 15

16 Rozdział 2 Wpływ kursu walutowego na rachunkowość jednostki oraz jednostek powiązanych 2.1. Różne kursy walutowe do celów bilansowych, podatku VAT oraz podatku dochodowego 8 Problematyka stosowania właściwych kursów walutowych dla transakcji gospodarczych, wyrażanych w walutach obcych nie jest spójna na gruncie przepisów ustawy o rachunkowości oraz ustaw o podatku od towarów i usług, oraz podatku dochodowego. Analiza zasad ustalania właściwego kursu walutowego prowadzi do sytuacji, w której zastosowanie mogą mieć trzy różne kursy walutowe. Ponieważ systemy księgowe często nie są przystosowane do takiej sytuacji, przedsiębiorcy mają wątpliwość, czy w ramach uproszczenia można zastosować jeden kurs walutowy do wszystkich ww. celów. Takie podejście nie znajduje niestety uznania w praktyce organów podatkowych. Kursy walutowe do celów bilansowych Na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów ustawy o rachunkowości przeliczanie transakcji wyrażanych w walutach obcych uregulowane jest w art. 30. ust. 2 stanowiącym, że wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie faktycznie zastosowanym w tym dniu (dla transakcji sprzedaży lub kupna walut ora zapłaty zobowiązań lub należności), albo po średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego ten dzień (dla pozostałych operacji)

17 Kluczowe jest doprecyzowanie, co oznacza dzień przeprowadzenia operacji. Ustawa nie dostarcza samej definicji dnia przeprowadzenia operacji czy też daty dokonania operacji gospodarczej, jak to zostało określone w art. 23. Jednakże z treści art. 23 ust. 2 można wywnioskować, iż zapis księgowy zawiera trzy daty: - datę dokonania operacji gospodarczej; - datę dowodu księgowego (jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji); - datę zapisu. Z powyższego wynika, że data wprowadzenia dokumentu do systemu księgowego oraz data wystawienia dokumentu (np. faktury) nie są tożsame z datą dokonania operacji gospodarczej. W przypadku transakcji sprzedaży oraz zakupu usług będzie to zasadniczo data dokonania sprzedaży / zakupu. Jednakże dla części operacji precyzyjne ustalenie daty operacji gospodarczej może rodzić pewne problemy np. w przypadku transakcji obejmujących kilka okresów sprawozdawczych lub dostaw/usług ciągłych. Przykładem takiej transakcji będzie zakup prenumeraty, polisy ubezpieczeniowej, ciągła dostawa mediów (np. wody lub prądu), czy udzielenie rabatu zbiorczego od obrotu. Zgodnie z obowiązującą w rachunkowości zasadą memoriału, odzwierciedloną w art. 6. ustawy o rachunkowości, w księgach rachunkowych należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Pomimo, iż w przepisie mowa jest o roku obrotowym, w praktyce powyższa zasada będzie miała zastosowanie do krótszych okresów (najczęściej miesięcznych). Zatem, w przypadku prenumeraty lub polis ubezpieczeniowych, koszty przypisuje się proporcjonalnie do danego roku, kwartału, miesiąca lub w razie konieczności innego przedziału czasowego, w zależności od specyfiki danej jednostki. Ustawodawca celowo nie podaje wprost definicji daty dokonania operacji gospodarczej, pozwalając w ten sposób jednostce doprecyzować te zasady w odniesieniu do jej własnej specyfiki oraz w ramach 17

18 dopuszczalnej elastyczności, określonej w formie zasad (polityki) rachunkowości. Elastyczność jest dopuszczona w ramach określonych ram niewywierających istotnie ujemnego wpływu na rzetelność i jasność sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego (art. 4. ust. 4). Określenie daty dokonania operacji gospodarczej należałoby również interpretować w pewnym oderwaniu od dyskursu memoriałowego, tj. rozróżnić między datą przeprowadzenia operacji gospodarczej (np. daty zakupu polisy ubezpieczeniowej, sprzedaży usługi najmu za okres kwartalny, fakturowanej z góry) a memoriałową zasadą rozliczania jej w czasie. Takie rozróżnienie jest najwyraźniej widoczne na tle transakcji walutowych. Gdyby przyjąć, że data operacji przeprowadzenia operacji gospodarczej jest tożsama z datą memoriałowego przypisania kosztów do danego okresu, wtedy zgodnie z zasadą określoną w art. 30 pkt 2, dla transakcji zakupu środków trwałych lub długoterminowych polis ubezpieczeniowych, wyrażanych w walutach obcych, należałoby każdorazowo na dzień ujęcia ich w koszty (amortyzacja lub rozliczenie RMK), dokonywać przeliczenia wg właściwego kursu walutowego. Takie rozwiązanie nie występuje w praktyce. Podobne problemy pojawiałyby się przy ewidencjonowaniu np. faktur wystawianych z wyprzedzeniem, gdzie powstanie przychodu ma miejsce przyszłości, dla której kursy walutowej nie są jeszcze ogłoszone. W ten sposób można doprecyzować datę dokonania operacji gospodarczej, jako datę: - dokonania dostawy towaru lub wykonania usługi, gdy z charakteru transakcji nie wynika konieczność rozliczania ich w czasie; - wystawienia dokumentu, w przypadku, gdy przed datą dostawy towaru lub wykonania usługi wystawiono fakturę (np. usługi płatne z góry, usługi rozliczane w okresach rozliczeniowych, usługi/dostawy ciągłe, transakcje wykraczające poza bieżący okres sprawozdawczy); - otrzymania zaliczki, w przypadkach zaliczek, przedpłat, otrzymywanych przed wykonaniem dostawy towaru, usługi; 18

19 - udzielenia rabatu zbiorczego; - ujęcia zdarzenia w księgach rachunkowych rozumianej jako data przeprowadzenia operacji, dokumentowanej dowodem wewnętrznym (np. tzw. PK lub notą wewnętrzną) - w pozostałych przypadkach (np. ujęcie w koszty rezerwy danego okresu, ujęcie naliczonych lub należnych odsetek od pożyczki). Należy pamiętać również o indywidualnych cechach konkretnych typów zdarzeń. Przykładowo inna może być data dla polisy ubezpieczeniowej, obejmującej kilka lat, dokumentowanej fakturą za cały okres, a inna w przypadku, gdy ubezpieczenie zawarte jest w formie wieloletniej umowy ramowej określającej roczne okresy rozliczeniowe, które będą fakturowane w cyklach rocznych. Wspomniana elastyczność w ramach polityki rachunkowości i dozwolonych uproszczeń powinna uwzględniać zasady przepisów podatku dochodowego oraz VAT, tak, aby na tej płaszczyźnie powstawało jak najmniej różnic. Ponadto zgodnie z Art nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się wyrażone w walutach obcych składniki aktywów i pasywów po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Powstałe w ten sposób różnice kursowe obciążają wynik finansowy jednostki. Takie różnice kursowe nazywane są niezrealizowanymi różnicami kursowymi, ponieważ ich negatywny bądź pozytywny wpływ na wynik finansowy może się odwrócić do dnia faktycznej realizacji transakcji, to jest do dnia zapłaty zobowiązania, wpływu należności, wymiany środków pieniężnych, itp. Kursy walutowe do celów podatku VAT Wg stanu na dzień 1 kwietnia 2014 roku, zasady przeliczania kwot wyrażonych w walutach obcych, określone w art. 31a., stanowią, że dla transakcji innych niż import towarów, przeliczenia na złote dokonuje się wg według kursu średniego 19

20 danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego, lub na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury, w przypadku, gdy podatnik wystawia fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego. Podatnik zamiast kursów ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski może zastosować kursy wymiany opublikowane przez Europejski Bank Centralny. W przypadku importu towarów przeliczenia na złote dokonuje się zgodnie z przepisami celnymi. Moment powstania obowiązku podatkowego zdefiniowany jest w art. 19a. W zależności od rodzaju transakcji może to być: - dokonanie dostawy towarów lub wykonanie usługi (zasada ogólna); - otrzymanie zapłaty lub jej części; - wystawienie faktury; - otrzymanie zaliczki, przedpłaty, zadatku, raty, itp.; - powstanie długu celnego; - upływ terminu płatności; - nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru (o ile terminowo nie wystawiono faktury); oraz szeregu innych wyjątków zależnych od rodzaju transakcji lub typu podatnika (np. w przypadku małych podatników). Taka różnorodność powstawania obowiązku podatkowego w VAT powoduje również szereg rozbieżności z zasadami bilansowymi w odniesieniu do użycia właściwego kursu walutowego. Powstaje zatem pytanie, czy dla uproszczeń rozliczeń można przyjąć jeden kurs, np. kurs wykorzystywany do celów VAT? Niestety takie uproszczenie nie spotyka się z akceptacją organów skarbowych. Niejednokrotnie stosowane systemy finansowo-księgowe nie dają nawet możliwości stosowania do tej samej transakcji różnych kursów walut, odrębnie 20

21 dla potrzeb PDOP i VAT. Tym samym podatnicy muszą dokonać wyboru mniejszego zła i wybrać jeden z kursów regulowanych przepisami prawa podatkowego. Jednak stosowanie uproszczeń, polegające na stosowaniu jednego kursu do celów VAT i bilansowych nie jest prawidłowe i spółka naraża się na ryzyko sankcji. Kursy walutowe do celów podatku dochodowego Zasadniczą regulację dotyczącą stosowania kursów walutowych zawierają art. 12 ust. 2 oraz 15 ust. 1 ustawy CIT 9, wg których przychody (koszty uzyskania przychodów) w walutach obcych przelicza się na złote wg kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu (poniesienia kosztu). Dla przychodów związanych z działalnością gospodarczą uznaje się, że dniem powstania przychodu jest dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury lub uregulowania należności 10. Za dzień poniesienia kosztu 11 uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku) Kursy walutowe w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych Jeśli w obcym kraju obowiązuje waluta inna niż w kraju jednostki macierzystej, a jak na razie jest tak w przypadku wszystkich jednostek macierzystych mających siedzibę w Polsce, wówczas pojawia się problem przeliczenia sprawozdań finansowych jednostek lub oddziałów zagranicznych na walutę grupy, w celu ich 9 odpowiednio art. 14 ust. 1a oraz 22 ust. 1ustawy PIT 10 art. 12 ust. 3 i 3a ustawy CIT lub art. 14 ust. 1 i 1c ustawy PIT 11 zgodnie z def. art. 15 ust. 4e ustawy CIT lub art. 14 ust. 1c ustawy PIT 21

22 połączenia lub konsolidacji. Problem przeliczenia może dotyczyć również jednostek mających siedzibę w Polsce, jeśli walutą sprawozdawczą grupy nie jest złoty, lecz inna waluta, np. euro. W literaturze przedmiotu można spotkać następujące metody przeliczania 12 : 1. metoda kursu bieżącego, 2. metoda czasowa, 3. metoda trwałych / bieżących pozycji, 4. metoda nominalno rzeczowa. Metoda kursu bieżącego, nazywana jest często również metodą kursu zamknięcia. Wstępuje ona często w dwóch wariantach: czysta metoda kursu zamknięcia i zmodyfikowana metoda kursu zamknięcia 13. W pierwszym wariancie wszystkie pozycje bilansu i rachunku zysków i strat są przeliczane po jednolitym kursie, określonym dla danej waluty na dzień bilansowy. Metoda ta wychodzi z założenia, że zagraniczne jednostki podporządkowane działają relatywnie niezależnie od jednostki dominującej. Poprzez liniową transformację poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego struktura poszczególnych jego pozycji pozostaje niezmieniona, co jest korzystne dla celów analizy takiego sprawozdania na dzień bilansowy. Takie podejście jest jedynym, w wyniku którego nie powstaną żadne różnice kursowe z przeliczenia sprawozdania finansowego. O ile w danym kraju nie występują ograniczenia w transferze dochodów, przeliczony zgodnie z tą metodą wynik finansowy informuje kierownictwo jednostki dominującej o wartości możliwej do rozdysponowania dywidendy. Takie podejście ma również swoje wady. Po pierwsze przeliczony wg tej metody wynik finansowy zawiera w znacznym stopniu efekt zmian kursu danej waluty w ostatnim okresie roku obrotowego, przez co może zniekształcać jego wartość, rozumiana jako 12 M. Remlein, Sprawozdawczość finansowa holdingów, Centrum Kreowania Liderów, Ponań 1996, za Samuels, Rickwood, Piper, Advanced Financial Accounting, London H Kirsch, Konzernabschluss unter berücksichtigung von IAS, Shaker Verlag, Aachen,

23 efekt działalności jednostki w całym okresie sprawozdawczym. Po drugie przeliczenie wartości kapitału własnego w dniu nabycia jednostki po innym kursie niż obowiązującym w tym dniu może powodować problemy na każdy następny dzień bilansowy na etapie konsolidacji kapitału. Problemy te są częściowo rozwiązywane w zmodyfikowanym wariancie metody kursu zamknięcia. Zgodnie z nim pozycje aktywów i zobowiązań przeliczane są po kursie zamknięcia obowiązującym na dzień bilansowy, pozycje rachunku zysków i strat oraz pozycja wynik finansowy w kapitale własnym po kursie średniorocznym, natomiast pozostałe pozycje kapitału własnego wg stanu z dnia objęcia kontroli nad jednostką podporządkowaną po kursie historycznym z tego dnia. Zastosowanie takiego podejścia powoduje rozwiązuje problem z konsolidacją kapitału własnego jednostek grupy. Ponadto niweluje nieco wpływ zmian kursów waluty w ciągu roku, choć nie rozwiązuje problemu do końca, bowiem zakłada, że zarówno przychody jak i koszty, a przez to również i wynik finansowy wzrastały liniowo w ciągu roku. Dodatkowo przy zastosowaniu zmodyfikowanej metody kursu bieżącego powstaje trudna do zinterpretowania pozycja różnic kursowych z przeliczenia, powstająca w wyniku zastosowania różnych kursów walut. Ponadto stosowanie różnych kursów na kolejne dni bilansowe może naruszać regułę porównywalności. Istota reguły porównywalności wynika z faktu, że użytkownicy informacji księgowych muszą być w stanie porównywać sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa w czasie w celu rozpoznania trendów jego sytuacji finansowej (i majątkowej przyp. autora) i osiąganych wynikach finansowych 14. Jeśli więc na koniec poprzedniego roku finansowego dana jednostka posiadała np. nieruchomości czy zaciągnięte pożyczki, to zakładając, że metody wyceny tych składników nie uległy zmianie oraz nie poczyniono żadnych nakładów i nie spłacono ani nie zaciągnięto dodatkowej pożyczki, to na koniec bieżącego roku zmiany tych pozycji bilansu powinny informować o wysokości odpisu amortyzacyjnego za okres oraz ewentualnie o naliczeniu 14 M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, I. Olchowicz, Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa, 1999, s

24 odsetek za ten okres. Tymczasem po przeliczeniu sprawozdania finansowego jednostki przy zastosowaniu metody kursu zamknięcia może informować o wzroście wartości danej pozycji, o braku zmian tej wartości jak również o jej spadku. Przy tym jest mało prawdopodobne, aby spadek wartości nieruchomości czy wzrost wartości pożyczki były zgodne co do wartości odpowiednio z dokonanym odpisem amortyzacyjnym czy z naliczonymi odsetkami. Przeliczony w taki sposób bilans zamiast rzetelnie informować o zmianach wartości majątku czy zobowiązań, informuje o zmianach kursów walut. W celu uniknięcia problemów związanych z przeliczaniem sprawozdań finansowych jednostek należących do grupy zgodnie z metodą kursu bieżącego, wykształcono w nauce i w praktyce alternatywne do niej metody. Opierają się one o zróżnicowane kursy stosowane do przeliczenia poszczególnych pozycji aktywów i pasywów oraz przychodów i kosztów, przede wszystkim o kursy historyczne, kursy zamknięcia oraz kursy średnie. Jedną z nich jest metoda czasowa. Metoda ta zakłada, że cała grupa działa na jednym obszarze gospodarczym, na którym obowiązuje jednolita waluta 15. Z tego punktu widzenia zarówno jednostki krajowe jak i zagraniczne traktowane są jak zakłady jednostki dominującej, a zdarzenia gospodarcze mające miejsce we wszystkich jednostkach traktowane są w taki sposób, jakby dokonała ich bezpośrednio we własnym imieniu i na własne ryzyko jednostka dominująca. Na dzień bilansowy wycenia się aktywa i zobowiązania każdej z jednostek na zasadach obowiązujących jednostkę dominującą. Dla przeliczenia sprawozdań finansowych jednostek zagranicznych ma to takie znaczenie, że wszystkie zdarzenia gospodarcze mające w tych sprawozdaniach swoje odzwierciedlenie należy w taki sposób przeliczyć, jakby jednostki zagraniczne od początku prowadziły księgi rachunkowe w walucie sprawozdawczej grupy. Na dzień bilansowy natomiast należy wycenić aktywa i zobowiązania, stosując metody wyceny, w tym metody wyceny aktywów i zobowiązań wyrażonych w walutach 15 Busse von Colbe, Konzernabschlüsse, Olderheide, Wiesbaden, 1993, str

25 obcych, określone dla grupy 16. Stosowanie tego podejścia w czystej formie, czyli tak, jakby zagraniczna jednostka prowadziła swoje księgi w walucie grupy, jest praktycznie niemożliwe do osiągnięcia w większości jednostek, ponieważ wiązałoby się to z prowadzeniem drugiego działu księgowości lub takim zorganizowaniem systemu finansowo księgowego, które umożliwiłoby bieżące przeliczanie wszelkich księgowań. W sytuacji takiej nie wystąpią różnice kursowe z przeliczenia sprawozdania finansowego na walutę grupy. Nie jest praktycznie możliwe takie przeliczenie sprawozdania finansowego, które dałoby wyżej opisany efekt. Szczególną trudność stanowiłoby ustalenie wartości wyrobów gotowych, wyprodukowanych z materiałów wycenionych po kursach z dnia ich nabycia oraz przeliczenie poszczególnych kosztów w rachunku zysków i strat po kursach z dnia ich poniesienia. Ponadto należałoby również przyporządkować zrealizowane różnice kursowe wynikające z różnych kursów na dzień powstania zobowiązania czy należności oraz na dzień ich zapłaty do poszczególnych pozycji aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów z nimi związanych. Dlatego metoda ta dopuszcza pewne uproszczenia. W sprawozdaniu finansowym pozycje bilansu ujmowane w księgach w cenie nabycie bądź koszcie wytworzenia (wartości niematerialne i prawne, rzeczowy majątek trwały, zapasy) oraz kapitał własny przelicza się po kursie historycznym, tj. z dnia np. przyjęcia środka trwałego do używania czy zakupu towarów. Ze względów praktycznych stosuje się jednak często kurs przybliżony do rzeczywistego kursu z dnia transakcji. Można na przykład stosować średni kurs tygodniowy lub kurs miesięczny dla wszystkich transakcji odbywających się we wszystkich walutach właśnie w tym okresie czasu. Jeżeli jednak kursy wymiany podlegają znaczącym wahaniom, stosowanie średniego kursu za dany okres nie jest wiarygodne 17. Natomiast pozycje rachunku zysków i strat ściśle powiązane z pozycjami bilansu (jak na przykład amortyzacja, wartość zlikwidowanych lub sprzedanych środków trwałych, podatek odroczony, zmiana stanu produktów, koszty / przychody 16 Na podst. A. G. Coenenberg, Jahresabschluss und jahresabschlussanalyse, Verlag Moderne Industrie, Landsberg Am Lech, 2001, str MSR

26 związane ze zmiana stanu rezerw czy odpisów aktualizujących itp.) są przeliczane w oparciu o kurs obrany dla tych pozycji bilansu, pozostałe przychody i koszty po kursie średniorocznym (z początku i końca roku, kwartalnym, miesięcznym, dziennym, itp.) 18. W razie potrzeby przeprowadza się odpowiednie testy na utratę wartości aktywów, których pozytywny wynik jest podstawą dokonania odpowiedniego odpisu aktualizującego 19. Metoda trwałych / bieżących pozycji uzależnia zastosowanie odpowiedniego kursu od przewidywanego terminu realizacji korzyści z aktywa lub zapłaty zobowiązania, czyli od kryterium ich terminowości. Zaleca ona stosowanie następujących kursów: Długoterminowe pozycje bilansu (wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, inwestycje, należności i zobowiązania długoterminowe oraz kapitał własny) kurs historyczny; Krótkoterminowe pozycje bilansu (zapasy, należności i zobowiązania krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, w tym środki pieniężne) kurs zamknięcia; Pozycje rachunku zysków i strat związane bezpośrednio ze składnikami bilansu o charakterze długoterminowym (amortyzacja, aktualizacja aktywów długoterminowych kurs historyczny; Pozostałe pozycje rachunku zysków i strat kurs średnioroczny. Metoda ta wychodzi z założenia, że w długim okresie kursy wymiany ulegają wahaniom w górę i w dół wokół pewnego średniego kursu, z czego wynika, że w długim okresie zmiany wartości pozycji długoterminowych, związane ze zmianami kursu przeliczenia, wzajemnie się neutralizują. Krótkoterminowe pozycje bilansu, w związku z faktem, że uzyskanie z nich korzyści nastąpi w krótkim okresie czasu, przelicza się po przybliżonym do kursu dnia realizacji kursie zamknięcia H. Kirsch, Konzernabschluss unter Berücksichtigung von IAS, Shaker Verlag, Aachen 2000, str na podst. T. Schildbach, Der Konzernabschluss nach HGB, IAS und US-GAAP, Oldenbourg Verlag, München, 1998, str. 125, za Busse von Colbe 20 Hanno Kirsch Konzernabschluss unter Berücksichtigung von IAS, Shaker Verlag, Aachen 2000, str

27 Metoda nominalno rzeczowa podobnie jak poprzednia metoda dzieli pozycje bilansu w oparciu o określone kryterium i proponuje dla nich kurs historyczny lub kurs zamknięcia. Dla aktywów rzeczowych (aktywa trwałe bez pożyczek, zapasy, krótkoterminowe papiery wartościowe) i kapitału własnego oraz związanych z nimi bezpośrednio pozycjami rachunku zysków i strat zakłada przeliczenie ich wartości przy użyciu kursu z dnia ich powstania (historycznego). Pozostałe pozycje bilansu (szeroko rozumiane należności i zobowiązania oraz środki pieniężne) należy przeliczyć po kursie zamknięcia na dzień bilansowy, natomiast pozostałe pozycje rachunku zysków i strat po kursie średniorocznym. Metoda ta zakłada, że zmiany kursu walut wpływają bezpośrednio na wartość nierzeczowych aktywów i zobowiązania. W przypadku rzeczowych składników majątku zakłada, że ich wartość zmienia się w wyniku inflacji wprost proporcjonalnie do zmiany kursu walut. Wyjaśnia to następujący przykład: W dniu t1 jednostka posiada w kasie 1000 PLN oraz właśnie zakupione za granicą towary za kwotę 250 EUR po kursie 4,0 PLN/EUR, a więc również 1000 PLN. Na koniec roku sytuacja nie uległa zmianie za wyjątkiem kursu, który wynosi 5,0 PLN. Przeliczając aktywa po kursie z dnia zamknięcia wykaże gotówkę o wartości 200 EUR oraz zapasy o wartości również 200 EUR. Jednak należy zauważyć, że gdyby chciała zakupić w dniu zamknięcia takie same zapasy, musiałaby zapłacić za nie 250 EUR. Stąd w tym modelowym przypadku bardziej odpowiednia jest metoda nominalno -rzeczowa, zgodnie z która w aktywach wykaże środki pieniężne wartości 200 EUR oraz zapasy o wartości 250 EUR (a więc wartość 1000 PLN przeliczy po kursie historycznym 4,0 PLN/EUR). Sposoby przeliczania sprawozdań finansowych na walutę grupy zgodnie z wyżej wymienionymi metodami przedstawiono w tabeli 21 : 21 opracowanie własne 27

28 pozycja bilansu lub rachunku zysków i strat metoda przeliczenia metoda kursu bieżącego metoda czasowa metoda trwałych / bieżących pozycji metoda nominalno - rzeczowa rzeczowy majątek trwały + WNiP zamknięcia historyczny historyczny historyczny finansowy maj. trw. - akcje i udziały zamknięcia historyczny historyczny historyczny finansowy majątek trwały - pożyczki zamknięcia historyczny historyczny zamknięcia zapasy + RMK zamknięcia historyczny zamknięcia historyczny należności krótkoterminowe zamknięcia historyczny zamknięcia zamknięcia inw. krótkoterm. - akcje i udziały zamknięcia historyczny zamknięcia historyczny inw. krótkoterm. - pożyczki zamknięcia historyczny zamknięcia zamknięcia środki pieniężne zamknięcia historyczny zamknięcia zamknięcia kapitał własny historyczny historyczny historyczny historyczny różnice kursowe z przeliczenia TAK NIE TAK TAK zobowiązania długoterminowe zamknięcia historyczny historyczny zamknięcia zobowiązania krótkoterminowe zamknięcia historyczny zamknięcia zamknięcia przychody i koszty ściśle przyjęty do średnioroczny historyczny przyjęty do bilansu powiązane z bilansem bilansu inne przychody i koszty średnioroczny historyczny średnioroczny średnioroczny Najczęściej stosowane są jednak dwie metody przeliczania sprawozdań finansowych jednostek podporządkowanych na walutę kraju jednostki dominującej, mianowicie: metoda kursu bieżącego i metoda czasowa. 22 Każda z wymienionych metod ma swoje zalety i wady. W określonych sytuacjach jedne są bardziej odpowiednie do zastosowania niż inne. W polskich przepisach dotyczących skonsolidowanych sprawozdań finansowych, podlegające konsolidacji sprawozdania finansowe wyrażone w walutach obcych 22 R. Ignatowski R.,Marcinkowska M., Marcinkowski J., Sprawozdawczość finansowa firm w 1995 roku, ODDK, Gdańsk 1995 r., str

29 przelicza się według zasad określonych dla celów włączenia danych sprawozdań oddziałów (zakładów) do sprawozdania zbiorczego jednostki 23 : - w zakresie bilansów - po obowiązującym na dany dzień bilansowy średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski - w zakresie rachunku zysków i strat - po kursie stanowiącym średnią arytmetyczną średnich kursów na dzień kończący każdy miesiąc roku obrotowego. W uzasadnionych wypadkach może to być średnia arytmetyczna średnich kursów na dzień kończący poprzedni rok obrotowy i na dzień kończący bieżący rok obrotowy, ustalonych, podobnie jak wyżej, przez Narodowy Bank Polski. Pozycje rachunku zysków i strat jednostki zagranicznej teoretycznie należy przeliczać po kursie, jaki obowiązywał w dniu dokonania transakcji, jednak byłoby to dla podmiotu macierzystego bardzo czasochłonne i skomplikowane, gdyż wymagałoby wiedzy na temat: 24 - każdej indywidualnej transakcji dokonanej przez jednostkę zagraniczną oraz - kursów, jakie obowiązywały w momencie dokonania transakcji. W związku z tymi utrudnieniami przyjęto, iż na potrzeby przeliczania przychodów i kosztów na walutę sprawozdawczą podmiotu macierzystego można przyjąć kurs średni za okres sprawozdawczy (na przykład kurs stanowiący średnią kursów miesięcznych w danym roku). Na skutek przeliczania pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat po różnych kursach: zamknięcia, historycznym i średnim powstają różnice kursowe. Różnice kursowe wykazuje się bezpośrednio jako składnik kapitałów własnych (nie zaś jako przychody lub koszty okresu, w którym różnice te powstały). Różnice, o których mowa, powinny być ujmowane w kapitałach do momentu zbycia 23 Art. 55 ust. 6 oraz art. 51 ust. 2 Ustawy o rachunkowości 24 M. Mazur, Konsolidacja sprawozdań finansowych jednostek krajowych i zagranicznych, Serwis Finansowo Księgowy (F-K) 23/2001 z dnia (str. 8), Infor 29

30 udziałów w jednostce zagranicznej dopiero wówczas powstałe na przestrzeni lat zakumulowane różnice należy odnieść do rachunku zysków i strat. Problem przeliczania na walutę polską sprawozdań finansowych jednostek zagranicznych dla potrzeb konsolidacji reguluje Rozporządzenie Ministra finansów w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych (rozporządzenie w sprawie konsolidacji) stanowi, że: a) poszczególne pozycje aktywów i pasywów bilansu, z wyjątkiem kapitałów własnych, przelicza się na walutę polską według ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski kursu średniego na dzień bilansowy b) poszczególne pozycje rachunku zysków i strat przelicza się na walutę polską po kursie stanowiącym średnią arytmetyczną średnich kursów ustalonych dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na dzień kończący każdy miesiąc roku obrotowego, a w uzasadnionych przypadkach po kursie będącym średnią arytmetyczną średnich kursów z dnia kończącego bieżący i poprzedni rok obrotowy c) kapitały własne, według stanu na dzień objęcia kontroli lub rozpoczęcia wywierania znacznego wpływu przez jednostkę dominującą, przelicza się według kursu średniego ustalonego dla danej waluty na ten dzień przez Narodowy Bank Polski. W przypadku emisji dodatkowych akcji lub udziałów do ich przeliczenia stosuje się średni kurs dla danej waluty z dnia wpisu podwyższenia do rejestru. 25 Dz. U. Nr 152, poz

31 W skrócie przedstawia to poniższa tabela 26 : POZYCJA Aktywa Pasywa (oprócz kapitałów) Kapitały (oprócz wyniku finansowego netto) Wynik finansowy netto Rachunek zysków i strat KURS WALUTOWY średni kurs NBP na dzień bilansowy średni kurs NBP na dzień bilansowy - kurs historyczny, po jakim pozycja została pierwotnie ujęta w pasywach bilansu - kurs zastosowany do przeliczenia pozycji rachunku zysków i strat - średnia arytmetyczna średnich kursów NBP z ostatniego dnia każdego miesiąca roku obrotowego Powstałe przy przeliczeniach różnice kursowe wykazywane są w odrębnej pozycji w kapitałach własnych. Obejmują one: - różnice pomiędzy wynikiem finansowym netto przeliczonym według kursu odpowiedniego dla rachunku zysków i strat a wynikiem finansowym netto przeliczonym według kursu bilansowego - różnice pomiędzy kursem historycznym, po jakim zostały przeliczone pozostałe pozycje kapitałów, a kursem bilansowym. Powyższe różnice kursowe podlegają odpisaniu na rachunek zysków i strat tylko w przypadku sprzedaży akcji (udziałów) jednostki objętej konsolidacją. Polskie przepisy o rachunkowości w zakresie przeliczania sprawozdań finansowych podmiotów zagranicznych na walutę polską zaadoptowały zmodyfikowaną metodę kursu zamknięcia. Jak jednak wcześniej wspomniano przy omawianiu tej metody, takie podejście ma ogromne wady. Być może jest dobre dla przeliczenia jednostkowego sprawozdania finansowego sporządzonego na określony dzień lub za dany okres w celu jego analizy, i to bardziej statycznej niż dynamicznej. Nie przystaje jednak do określania wartości księgowej majątku, zobowiązań, przychodów i kosztów, szczególnie dla celów konsolidacji. Podejście takie uniemożliwia uzgodnienie 26 Konsolidacja sprawozdań finansowych, Dodatek do Zeszytów Metodycznych Rachunkowości Nr 22(70), Gofin, Gorzów Wlkp.,

32 zmian wartości aktywów i zobowiązań, szczególnie długoterminowych z powiązanymi z nimi pozycjami rachunku zysków i strat (np. środki trwałe i amortyzacja, czy zobowiązania i koszty finansowe-odsetki). O ile dla potrzeb analizy jednostkowego sprawozdania finansowego nie ma to istotnego znaczenia, to dla potrzeb konsolidacji takiego sprawozdania z innymi sprawozdaniami grupy jest ogromnym utrudnieniem. Proces konsolidacji, w przepisach ustawy błaho określony jako sumowanie jednostkowych sprawozdań finansowych oraz dokonywanie korekt i wyłączeń, w rzeczywistości wiąże się z zestawianiem wielu różnego rodzaju danych w formie relatywnie skomplikowanych tabel, których wzajemna zgodność ma odbicie w jakości procesu konsolidacji a docelowo również w jakości skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy. Zgodność ta dotyczy zarówno danych w pojedynczym sprawozdaniu finansowym (np. wzrost umorzenia i amortyzacja) jak i danych pomiędzy jednostkowymi sprawozdaniami finansowymi (np. jedna z jednostek sprzedała środek trwały innej jednostce, mającej siedzibę za granicą, na dzień bilansowy przychody jednej z jednostek muszą być zgodne z wartością brutto środka trwałego w drugiej jednostce w celu wyłączenia wzajemnych obrotów). Nieprawidłowość tą nieco łagodzi rozporządzenie w sprawie konsolidacji. Zezwala ono na przeliczanie wszystkich przeprowadzonych pomiędzy jednostkami grupy transakcji wyrażonych w walucie obcej, odpowiednio po kursie sprzedaży lub kupna, obowiązującym w dniu rozliczenia transakcji, stosowanym dla danej waluty przez bank, z którego usług korzysta jednostka. Dopuszcza również stosowanie kursów średnich. Rozporządzenie, mówiąc o kursie kupna lub sprzedaży, wydaje się nie do końca dostosowane do ostatnich nowelizacji ustawy, które dopuszczają przeliczanie na dzień bilansowy składników aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski Art. 30 ust. 1 ustawy o rachunkowości 32

33 Znacznie bardziej kompleksowo problem traktował MSR 21 Skutki zmian walut obcych. Podejście do przeliczania sprawozdań finansowych wyrażonych w walucie obcej w nim zaprezentowane określa się w literaturze niemieckojęzycznej 28 funkcjonalne przeliczanie walut 29. jako Koncepcja ta jest wypadkową ww. metod przeliczania, dopasowującą je do określonych jednostek w zależności od integracji ich działalności z działalnością jednostki dominującej. Zakłada ona, że znaczenie zmian kursów walut dla grupy jednostek powiązanych jest zależne od ekonomicznych stosunków łączących jedną z jednostek z pozostałymi jednostkami grupy. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się podmioty zagraniczne i jednostki działające za granicą, których działalność stanowi integralną część działalności jednostki sporządzającej skonsolidowane sprawozdanie finansowe. Z językowego punktu widzenia drugie z pojęć zawiera się w pierwszym, z punktu widzenia odzwierciedlenia w rachunkowości rzeczywistości gospodarczej są to odmienne pojęcia, a różnica między nimi ma ogromny wpływ na sprawozdanie finansowe. Jednostka działająca za granicą, której działalność stanowi integralną część działalności jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe prowadzi swoją działalność w taki sposób, jakby stanowiła ona przedłużenie działalności jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe 30. MSR za przykład podawał jednostkę sprzedającą towary importowane z jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe oraz przekazującą jej osiągnięte z tego tytułu wpływy. Za przykład można podać jednak również jednostki produkcyjne, gdzie pierwsza jednostka sprzedaje drugiej materiały, ta wytwarza z nich produkty, które sprzedaje ponownie pierwszej jednostce, lub innej jednostce również należącej do grupy. Bardzo wiele tego typu przykładów można znaleźć w krajach nie należących do najbardziej rozwiniętych krajów na świecie, również w Polsce. W tego typu sytuacjach mówi się często, że ze względy na niższe koszty pracy jakaś 28 np. Coenenberg str. 549, Kirsch str. 115, Hinz str Funktionale Währungsumrechnung 30 MSR

34 jednostka przenosi swoją produkcją lub jej najbardziej pracochłonną część do innego kraju. Pozapłacowe i pozamateriałowe wydatki w tych przedsiębiorstwach na rzecz jednostek lokalnych spoza grupy ogranicza się do minimum a transakcje w zakresie zakupu materiałów od jednostek spoza grupy odbywają się na takich samych warunkach, jakby zakupów tych dokonywała jednostka macierzysta. Druga grupa jednostek, podmioty zagraniczne, to jednostki bardziej samodzielne. Gromadzą one środki pieniężne oraz inne pozycje pieniężne, ponoszą koszty, wytwarzają przychód oraz zaciągają pożyczki. Wszystkie te działania prowadzą przeważnie w walucie lokalnej 31, choć mogą również zawierać transakcje w walutach obcych, w tym także w walucie sprawozdawczej. Wystąpienie zmiany kursów wymiany między walutą sprawozdawczą a walutą lokalną nie wywołuje istotnego wpływu na obecne lub przyszłe przepływy środków pieniężnych z tytułu operacji podmiotu zagranicznego oraz jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe. Najważniejsze jednak jest to, że zmiana kursów wymiany wpływa w głównej mierze na inwestycję netto w podmiocie zagranicznym, a nie na poszczególne pieniężne i niepieniężne pozycje znajdujące się w posiadaniu podmiotu zagranicznego. 31 MSR

35 Typy jednostek a przeliczanie sprawozdania finansowego wg MSR jednostki działające za granicą, których działalność stanowi Kategoria siła wpływu na działalność operacyjną jednostki zagranicznej rola transakcji z jednostkami powiązanymi sposób finansowania waluta płatności za zakupy materiałów i towarów oraz waluta przychodów ze sprzedaży wyrobów kontrola przepływów działalności operacyjnej jednostki zagranicznej podmioty zagraniczne integralną część działalności jednostki sporządzającej skonsolidowane sprawozdanie - niezależne - silnie zintegrowane, zależne - na równi z jednostkami spoza - dominująca grupy - zobowiązania wobec jednostek lokalnych, spoza grupy, - zobowiązania wobec jednostek zaciągane na rynku lokalnym czy grupy regionalnym - waluta kraju jednostki - waluta kraju jednostki zagranicznej dominującej - samodzielnie, oddzielnie od - bezpośredni wpływ działalności przepływów jednostki jednostki dominującej dominującej metoda przeliczenia zmodyfikowana metoda kursu bieżącego metoda czasowa Sprawozdanie finansowe jednostek działających za granicą, która jest integralną częścią jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe powinno być przeliczone przy użyciu metody czasowej, tak, jak gdyby transakcje jednostki działającej za granicą były transakcjami samej jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe. Z zasady należy zastosować czystą formę metody czasowej, to znaczy całe sprawozdanie finansowe powinno być tak sporządzone, 32 Opracowanie własne na podstawie MSR 21 35

36 jak gdyby księgi rachunkowe jednostki zagranicznej były prowadzone w walucie sprawozdawczej. Ze względów praktycznych MSR 29 dopuszcza jednak uproszczenia, o ile kursy nie podlegają znaczącym wahaniom. Przeliczenie jednostki zagranicznej, którą na podstawie ww. kryteriów można określić jako podmiot zagraniczny powinno się odbyć przy użyciu zmodyfikowanej metody kursu zamknięcia, tj. aktywa i zobowiązania po kursie zamknięcia, kapitały bez wyniku finansowego po kursie historycznym, natomiast rachunek zysków i strat oraz wynik finansowy z zasady po kursie historycznym, jednak dla uproszczenia można przyjąć kurs średnioroczny. Takie, tzn. przyjęte w MSR 21, podejście wydaje się odpowiadać w większym stopniu zasadzie prezentacji wiernego i rzetelnego obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki w sprawozdaniu finansowym. Jednostki, które inwestują środki w jednostki zagraniczne w celu uzyskania z nich korzyści finansowych w postaci dywidendy czy wzrostu wartości aktywów netto jednostki, dla których jednostki zależne nie stanowią części ich działalności gospodarczej, lecz przede wszystkim lokatę środków pieniężnych będą zainteresowane wartością aktywów netto wyliczoną przy użyciu kursów bieżących, z dnia bilansowego (kursu z dnia tego wyliczenia). Pozostałe jednostki, które prowadzą część swojej działalności gospodarczej w formie zagranicznych jednostek podporządkowanych, czerpiące z zagranicznej jednostki podporządkowanej przede wszystkim korzyści gospodarcze a nie finansowe, będą zainteresowane takimi informacjami, jakby to one same prowadziły tą działalność na własny rachunek i we własnym imieniu a więc wartościami historycznymi. Od dnia 1 stycznia 2005 roku obowiązuje jednak jedna metoda przeliczeń kursowych związanych z działalnością zagraniczną. Do przeliczenia wyników i sald jednostek działających za granicą na walutę prezentacji stosowaną przez jednostkę raportującą w celu jednostki działającej za granicą do sprawozdania 36

37 finansowego stosuje się takie zasady, jak zalecane przez ustawę o rachunkowości A. Helin, Sprawozdanie finansowe według MSSF. Zasady sporządzania i prezentacji, BDO CH Beck, Warszawa, 2006, str

38 Rozdział 3 Analiza wpływu zmian kursu EUR w latach na przykładzie Spółki Vi Opis jednostki Grupa Vi jest jednym z wiodących, międzynarodowych producentów systemów techniki grzewczej, chłodniczej i klimatyzacyjnej. Rodzinna firma założona w 1917 roku, zatrudnia obecnie około pracowników. Obrót całej grupy wynosi 2,2 mld euro. Ponad 56 procent sprzedaży urządzeń marki Vi jest generowane poza granicami Niemiec. Działalność firmy Vi ma wybitnie międzynarodowy charakter, o czym świadczą 22 zakłady produkcyjne w 11 krajach, biura handlowe w 74 państwach oraz sieć dystrybucyjna 120 oddziałów handlowych na całym świecie. Vi sp. z o. o. jest jedną ze spółek należącą do koncernu. Jej zadaniem jest dystrybucja produktów na terenie Polski. Spółka posiada centralę we Wrocławiu oraz cztery oddziały: w Komornikach koło Poznania, w Mysłowicach, Mysłowicach Piasecznie oraz w Rusocinie koło Gdańska Wpływ zmian kursu walut na marżę Spółki Spółka nabywa oferowane towary głównie od spółek produkcyjnych należących do grupy oraz w mniejszym stopniu od jednostek nie należących do grupy. Jednostki powiązane mają swoje siedziby w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Francji oraz w Turcji. Dostawcy nie należący do grupy mają swoje siedziby w Polsce w Niemczech i w Czechach. 34 Spółka nie zezwoliła na użycie jej nazwy, w związku z czym w niniejszej pracy używane będzie określenie Spółka bądź spółka Vi 38

39 Z dostawcami krajowymi Spółka rozlicza się w PLN. Ze wszystkimi innymi dostawcami ( powiązanymi i niepowiązanymi) Spółka rozlicza się w EUR. Struktura zakupów Kraj wartość zakupów w TPLN % Niemcy ,8% Polska ,0% Turcja ,3% Szwajcaria ,4% Austria ,5% Francja 3 0,0% ,0% Klientami Spółki są wyłącznie podmioty krajowe. Spółka przyjęła dwu- lub trzystopniową strategię sprzedaży, to znaczy, że jej towary dystrybuuje poprzez hurtownie lokalne do instalatorów a następnie do użytkowników końcowych (trzystopniowa strategia sprzedaży) bądź z pominięciem hurtowni lokalnych (dwustopniowa strategia sprzedaży). Spółka posiada ustabilizowane udziały rynkowe w większości grup asortymentowych, więc wielkość sprzedaży z roku na rok jest stabilna, a jedynym czynnikiem mającym na nią istotny wpływ są wahania koniunktury w budownictwie. W celu dywersyfikacji ryzyka z tym związanego spółka koncentruje swoje działania na sprzedaży dla nowego budownictwa jak również dla potrzeb modernizacji, przez udaje jej się osiągnąć relatywnie dużą stabilność sprzedaży. Ze względu na to, że jej odbiorcami są wyłącznie mniejsze podmioty krajowe, przychody ze sprzedaży generowane są w PLN. Specyfika rynku, na którym działa wymusza również na spółce stosowanie cennika w PLN. Cena ustalana jest przeważnie raz w roku i jest niezmienna do 39

40 kolejnej aktualizacji. W branży działają podmioty mające swoje cenniki w EUR i przeliczające cenę po aktualnym na moment sprzedaży kursie, jednak przypadki te mają raczej marginalny charakter i mają zastosowanie do podmiotów specjalizujących się w towarach nietypowych, na indywidualne zamówienie klienta. Spółka raz w roku, w ramach planowania wyniku finansowego na następny roku przyjmuje kurs planowy i w oparciu o niego konstruuje cennik. Nie oznacza to, że Spółka jest w stanie przerzucić na klientów prognozowany efekt wzrostu kursu EUR na rynku funkcjonuje wielu konkurentów krajowych, dla których zmiany kursu nie wpływają na rentowność, przez co nie reagują cenowo na zmiany kursów. W obliczu znaczącej zmiany kursu spółka jest jedynie w nieznacznym stopniu w stanie zmienić swoje ceny w przeciwnym przypadku ceny jej produktów przestaną być konkurencyjne. Ceny w ciągu roku są niezależne od kursu EUR. Przychody w latach 2008 do 2012 kształtowały się następująco: Rok Obrót w PLN , , , , ,2 Jak widać pomimo dotkliwego dla gospodarki, a w szczególności dla budownictwa kryzysu finansowego z roku 2009 przychody nie uległy istotnemu zmniejszeniu. Co prawda widoczny jest spadek obrotu w roku 2010, ale za to odbicie nastąpiło w roku Jest to efektem przesunięcia rozpoczęcia inwestycji z roku 2009 na 2010, co w efekcie skutkuje przesunięciem momentu zakupu urządzenia grzewczego po 12 miesiącach od planowanego rozpoczęcia inwestycji. Również od strony kosztowej można zauważyć znaczącą stabilizację. Ze względu na stabilną pozycję rynkową koszty stałe Spółki takie jak koszty marketingu, 40

41 wynagrodzeń, utrzymania nieruchomości i ruchomości, floty samochodowej, itp. utrzymują się na stałym poziomie również w długim okresie. W przypadku kosztów zmiennych, jak już wcześniej wspomniano, dostawcami są przede wszystkim jednostki powiązane. typ dostawcy % udział w zakupach powiązani 75,0% niepowiązani zagraniczni 5,0% niepowiązani krajowi 20,0% 100,0% Zarówno dostawcy powiązani jak i niepowiązani stosują stabilne polityki cenowe, a zmiany cen przez nich stosowane są uwzględniane w podwyżce cen Spółki. W przypadku jednostek powiązanych można mówić nawet o przeniesieniu 1:1 planowanej podwyżki, to znaczy wzrost ceny o 1 % powinien znaleźć swoje odzwierciedlenie w 1 %-owej podwyżce cen tego produktu przez Spółkę. W przypadku jednostek niepowiązanych nie jest to regułą, jednak odstępstwa od tej zasady mają charakter marginalny, nie wpływający istotnie na ogólnie przyjętą zasadę. Oczywiście zarówno podwyżka cen przez dostawców jak i jej przełożenie na klientów Spółki jest wspólnie z tymi dostawcami negocjowana, ponieważ obu stronom jednakowo zależy, aby pozycjonowanie cenowe nie odbiegało istotnie od cen rynkowych. Podsumowując charakterystykę Spółki od strony przychodów ze sprzedaży można stwierdzić w uproszczeniu, iż: - spółka działa na stabilnym rynku, stąd wielkość sprzedaży jest również stabilna, - polityka cen jest stała i zakłada niewielkie coroczne podwyżki. Cennik jest w PLN, - generowane przychody ze sprzedaży są stabilne i nie podlegają istotnym wahaniom; 41

42 - dostawcy stabilnie stosują analogiczne polityki cenowe, przy czym zakupy dokonywane są przeważnie w EUR, stąd można oczekiwać, że zarówno marża pierwszego stopnia jak również (w dalszej perspektywie) wynik finansowy będą także stabilne, bliskie wartościom oczekiwanym przez Spółkę, lub przynajmniej, że będzie istniała zależność pomiędzy tymi wartościami a przychodami ze sprzedaży. Tak jednak nie jest, a przyczyna są znaczące wahania kursu walutowego. Ze względu na to, że Spółka kupuje towary w EUR a sprzedaje w PLN narażona jest w ogromnym stopniu na ryzyko kursowe. Wyklucza to również naturalny hedging Spółka nie eksportuje swoich towarów ani nie rozlicza się z podmiotami krajowymi w EUR. Średni kurs EUR na przestrzeni lat 2006 do 2011 kształtował się następująco 35 : Jak widać wahania kursu są bardzo znaczące. Od najniższego w połowie roku 2008 na poziomie ok. 3,2 PLN/EUR do maksymalnego na poziomie ok. 4,9 PLN/EUR na początku roku Na dodatek tak znacząca (o 1,7 PLN/EUR) zmiana