SSF Prowadzący: dr Karolina Gościniak

Transkrypt

1 SSF Prowadzący: dr Karolina Gościniak Wykład 6. Szczególne obszary sprawozdań finansowych Zakres wykładu: 1. MSR 29 Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji 2. MSR 21 Skutki zmian kursów wymiany walut obcych I. MSR 29 SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA W WARUNKACH HIPERINFLACJI 1. Zakres stosowania: Niniejszy standard stosuje się w odniesieniu do sprawozdań finansowych (włącznie ze skonsolidowanymi sprawozdaniami finansowymi) wszystkich jednostek, których walutą funkcjonalną jest waluta gospodarki ogarniętej hiperinflacją. A według UoR? Interpretacje odnoszące się do MSR 29: 2. Określenie hiperinflacji: Standard nie określa żadnej konkretnej stopy inflacji, w obecności której daną gospodarkę można uznać za działającą w warunkach hiperinflacji. Decyzja o tym, czy przekształcenie sprawozdań finansowych jest konieczne na podstawie niniejszego standardu, jest kwestią wymagającą dokonania oceny. Można wskazać pewne cechy charakterystyczne dla środowiska gospodarczego kraju w warunkach hiperinflacji: a).; b) ogół społeczeństwa wyraża kwoty pieniężne nie w walucie lokalnej, ale w innej relatywnie stabilnej walucie obcej. Także ceny mogą być podawane w walucie obcej; c) sprzedaż i kupno na kredyt odbywają się w cenach, które mają kompensować oczekiwaną stratę siły nabywczej, postępującą w okresie kredytowania, nawet jeżeli okres ten jest krótki; d) e) Sopot,

2 3. Przekształcanie sprawozdań finansowych: Sprawozdanie finansowe jednostki, której walutą funkcjonalną jest waluta gospodarki ogarniętej hiperinflacją, niezależnie od tego, czy opiera się na metodzie kosztu historycznego czy na metodzie aktualnej ceny nabycia, wyraża się w jednostkach miary obowiązujących na dzień bilansowy. Dane porównawcze z okresów poprzednich, wymagane zgodnie z MSR 1, oraz wszelkie inne informacje odnoszące się do okresów ubiegłych wyraża się także w jednostkach miary obowiązujących na dzień bilansowy. A. Sprawozdanie finansowe oparte na koszcie historycznym: BILANS: Kwoty bilansowe, które nie zostały jeszcze wyrażone w jednostkach miary obowiązujących na dzień bilansowy, przekształca się na podstawie ogólnego indeksu cen. Pozycje sprawozdania Pieniężne Niepieniężne środki pieniężne w kasie środki na rachunkach bankowych należności zobowiązania kredyty i pożyczki dłużne papiery wartościowe środki trwałe WN zapasy udziały i akcje inwestycje kapitały własne przychody i koszty Pozycje pieniężne to: Pozycje niepieniężne to: Zgodnie z MSR 29 przekształceniu podlegają pozycje (gdy w wartości rynkowej na dzień bilansowy to nie przekształca się). Ich wartość skorygowana musi zostać w Sopot,

3 oparciu o dynamikę ogólnego indeksu cen. Wskaźnik ten odzwierciedla zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych. SPRAWOZDANIE Z ZYSKÓW I STRAT I INNYCH CAŁKOWITYCH DOCHODÓW: W analogiczny sposób przekształcone zostać powinny wszystkie pozycje przychodów i kosztów. Pozycji pieniężnych. Przykład 1. (MSR 21) Jednostka Alfa nabyła i oddała do użytkowania środek trwały w marcu 200X roku. Jego bilansowa wartość początkowa wynosiła zł, roczna stopa amortyzacji 20%. Należy przekształcić wartość początkową środka trwałego według stanu na dzień X w warunkach hiperinflacji przy założeniu, że ogólny indeks cen na dzień nabycia wynosił 300, a na dzień bilansowy 450. Przekształcenie wartości aktywów w oparciu o ogólne indeksy cen na przykładzie środka trwałego. Indeks na Indeks na Współczynnik Wartość nominalna dzień dzień przeliczeniowy nabycia bilansowy Wartość początkowa Umorzenie Wartość bieżąca /12*0,2*20 000= = Wartość przekształcona B. Pozycje oparte na aktualnej cenie nabycia BILANS - SPRAWOZDANIE Z ZYSKÓW I STRAT I INNYCH CAŁKOWITYCH DOCHODÓW - W rachunku zysków i strat sporządzanym na podstawie aktualnych cen nabycia przed przekształceniem generalnie wykazuje się aktualne ceny nabycia na dzień, w którym miały miejsce odnośne transakcje lub zdarzenia. Koszt własny sprzedaży oraz amortyzację ujmuje się w wartościach aktualnych w momencie zużycia, natomiast sprzedaż i inne koszty ujmuje się w kwotach pieniężnych określonych na chwilę ich dokonania/poniesienia. Dlatego też wszystkie kwoty przekształca się na jednostki miary obowiązujące na dzień bilansowy, z zastosowaniem ogólnego indeksu cen. C. Metody obliczania wyniku na pozycjach pieniężnych W wyniku oddziaływania inflacji nie zmienia się fizyczna liczba jednostek pieniężnych, pozycje pieniężne nie są więc w bilansie przekształcane i występują w wartości nominalnej. Jako jednak, że zmienia się ich siła Sopot,

4 nabywcza pieniądza, utrzymywanie środków pieniężnych, należności czy zobowiązań generuje powstawanie zysków czy strat, które muszą zostać odniesione poprzez rachunek zysków i strat na wynik finansowy jednostki. Wynik na pozycjach pieniężnych skalkulować można poprzez skorygowanie wszystkich zapisów zwiększających i zmniejszających pozycje pieniężne przy zastosowaniu odpowiednich, miesięcznych ogólnych indeksów cen, a następnie odniesienie uzyskanej różnicy na wynik finansowy. Metoda ta jednak jest w praktyce wysoce pracochłonna, dlatego standard dopuszcza pośredni sposób jego kalkulacji, z wykorzystaniem przekształconych wcześniej pozycji niepieniężnych. Zysk lub stratę wynikającą z sytuacji pieniężnej netto ujmuje się w zysku lub stracie i oddzielnie ujawnia. Kalkulacja wyniku na sytuacji pieniężnej netto. Zysk/strata na sytuacji pieniężnej netto = Przekształcone aktywa niepieniężne - Przekształcone kapitały własne + - Przekształcone pozycje rachunku zysków i strat + - Korekty indeksowanych aktywów i zobowiązań Źródło: S. Sojak, P. Kozak, str. 65. II. MSR 21 SKUTKI ZMIAN KURSÓW WYMIANY WALUT OBCYCH 1. Cel Określenie, w jaki sposób ujmować transakcje w walutach obcych i jednostki działające za granicą w sprawozdaniach finansowych jednostki oraz w jaki sposób przeliczać sprawozdania finansowe na walutę prezentacji ( 1). Najważniejsze kwestie to wybór kursu (lub kursów) wymiany walut obcych, który należy zastosować, i ustalenie sposobu, w jaki należy wykazywać skutki zmian kursów wymiany walut obcych w sprawozdaniu finansowym. 1. Zakres: Niniejszy standard stosuje się do: a) ujmowania transakcji i sald w walutach obcych, z wyjątkiem transakcji i sald dotyczących instrumentów pochodnych objętych zakresem MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena; b) przeliczania wyników finansowych oraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostek działających za granicą, włączonych do sprawozdań finansowych jednostki w drodze konsolidacji pełnej, konsolidacji proporcjonalnej lub wyceny metodą praw własności; oraz c) do przeliczania wyników finansowych oraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki na walutę prezentacji. MSR 21 nie ma zastosowania do: a) rachunkowości zabezpieczeń pozycji w walutach obcych, w tym zabezpieczeń inwestycji netto w jednostce działajacej za granicą (MSR 39), Sopot,

5 b) ujętej w rachunku przepływów pieniężnych prezentacji przepływów środków pieniężnych z transakcji przeprowadzanych w walutach obcych ani przeliczania przepływów środków pieniężnych jednostek działających za granicą (zob. MSR 7 Rachunek przepływów pieniężnych). Według UoR: Zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ujmowania transakcji walutach obcych reguluje art.30 ustawy. Przeliczanie sprawozdań jednostek działających za granicą reguluje art. 51 ust.2. Zagadnienia konsolidacji regulują art. 51 ust.2 oraz art. 63 ust.2 Interprertacje odnoszące się do MSR 21: 2. Definicje: Kurs zamknięcia stanowi natychmiastowy kurs wymiany na dzień bilansowy. Kurs wymiany - wskaźnik stosowany przy wymianie dwóch walut. Waluta obca jest walutą inną niż waluta funkcjonalna jednostki. Waluta funkcjonalna jest walutą podstawowego środowiska gospodarczego, w którym działa jednostka. Podstawowym środowiskiem gospodarczym, w którym działa jednostka, jest z reguły środowisko, w którym głównie generuje ona i wydatkuje środki pieniężne. Przy ustalaniu swojej waluty funkcjonalnej jednostka bierze pod uwagę następujące czynniki: a) walutę: b) walutę, która wywiera główny wpływ na koszty robocizny i materiałów oraz na pozostałe koszty związane z dostarczaniem towarów lub świadczeniem usług (często jest to waluta, w której koszty te są wyrażane lub regulowane). W ustaleniu waluty funkcjonalnej jednostki mogą być również pomocne następujące czynniki: Jeżeli waluta funkcjonalna jest walutą gospodarki hiperinflacyjnej, sprawozdanie finansowe jednostki zostaje przekształcone zgodnie z MSR 29 Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji." Przykład 1 (waluta funkcjonalna) (M. Madejska, s. 24) Jednostka A jest importerem oraz dystrybutorem samochodów w Polsce. Samochody te wytwarzane są przez jednego ze znaczących producentów w Europie. Połowa klientów jednostki A to podmioty działające w Polsce, reszta osoby prywatne mieszkające w Polsce. Sprzedaż samochodów podmiotom gospodarczym jest fakturowana w euro, natomiast osobom prywatnym w złotych. Wyrażone w euro ceny sprzedaży samochodów w Polsce różnią się od cen w innych krajach europejskich. Ceny zakupu samochodów są wyrażone w euro, ponieważ producent zlokalizowany jest w strefie euro. Pozostała część kosztów operacyjnych jednostki A jest wyrażona w złotych. Jaka jest waluta funkcjonalna jednostki A? Sopot,

6 Rozwiązanie: Waluta prezentacji jest walutą, której używa się do prezentacji sprawozdań finansowych. Pozycje pieniężne stanowią posiadane jednostki waluty oraz należności i zobowiązania przypadające do otrzymania lub zapłaty, w ustalonej lub możliwej do ustalenia liczbie jednostek waluty. Natychmiastowy kurs wymiany stanowi kurs wymiany natychmiastowego wykonania. 4. Procedura przeliczania: I. Ujęcie początkowe MSR 21 A. Wykazywanie transakcji w walutach obcych w walucie funkcjonalnej II. Ujęcie na dzień bilansowy pozycje pieniężne w walucie obcej przelicza się przy zastosowaniu kursu zamknięcia; pozycje niepieniężne wyceniane według historycznej ceny nabycia lub kosztu wytworzenia wyrażonego w walucie obcej przelicza się przy zastosowaniu kursu wymiany z dnia transakcji; pozycje niepieniężne wyceniane w wartości godziwej wyrażonej w walucie obcej przelicza się przy zastosowaniu kursów wymiany na dzień, w którym ustalono wartość godziwą. UoR 1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań, 2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji. 1) składniki aktywów (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności) i pasywów - po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski, z zastrzeżeniem pkt 2, 2) gotówkę znajdującą się w jednostkach prowadzących kupno i sprzedaż walut obcych - po kursie, po którym nastąpił jej zakup, jednak w wysokości nie wyższej od średniego kursu ogłoszonego na dzień wyceny dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. III. Ujmowanie różnic kursowych.... zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych, a w uzasadnionych przypadkach - do kosztu wytworzenia produktów lub ceny nabycia towarów, a także ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i prawnych B. Stosowanie waluty prezentacji innej niż waluta funkcjonalna I. Przeliczenie na walutę prezentacji a) gdy waluta funkcjonalna jednostki nie jest walutą hiperinflacji: Nie dotyczy Sopot,

7 aktywa i zobowiązania każdego prezentowanego bilansu (tj. z uwzględnieniem danych porównawczych) przelicza się po kursie zamknięcia na dany dzień bilansowy; kapitały własne i rezerwy po kursie historycznym przychody i koszty w każdym sprawozdaniu z zysków i strat i innych całkowitych dochodów (tj. z uwzględnieniem danych porównawczych) przelicza się po kursach wymiany na dzień zawarcia transakcji; oraz wszystkie powstałe różnice kursowe ujmuje się w innych całkowitych dochodach. b) gdy waluta funkcjonalna jest walutą hiperinflacji (po przekształceniu sprawozdania zgodnie z MSR 29): wszystkie kwoty (tj. aktywa, zobowiązania, pozycje kapitału własnego, przychody i koszty, w tym dane porównawcze) przelicza się po kursie zamknięcia obowiązującym na ostatni dzień bilansowy; jednakże w sytuacji, gdy kwoty przeliczane są na walutę gospodarki nie będącej gospodarką hiperinflacyjną, danymi porównawczymi będą dane przedstawione jako kwoty za rok bieżący w sprawozdaniu finansowym za rok poprzedzający (tj. nieskorygowane o późniejsze zmiany poziomu cen lub późniejsze zmiany kursów wymiany). a) gdy waluta funkcjonalna jednostki nie jest walutą hiperinflacji: aktywa i zobowiązania (pieniężne i niepieniężne) należy przeliczyć według kursu zamknięcia, kapitały własne i rezerwy po kursie historycznym pozycje przychodów i kosztów podmiotu zagranicznego należy przeliczyć po kursie wymiany na dzień zawarcia transakcji w praktyce stosujemy roczny kurs średni, wszystkie powstałe różnice kursowe należy zaliczyć do innych całkowitych dochodów jako odrębną pozycję aż do momentu sprzedaży inwestycji. b) gdy waluta funkcjonalna jest walutą hiperinflacji (po przekształceniu sprawozdania zgodnie z MSR 29) jak w przypadku stosowania waluty prezentacji innej niż waluta funkcjonalna C. Przeliczanie jednostki działającej za granicą 1. Pozycje bilansu po kursie średnim NBP na dzień bilansowy, 2. Pozycje RZiS - po kursie stanowiącym średnią arytmetyczną średnich kursów na dzień kończący każdy miesiąc roku obrotowego, a w uzasadnionych przypadkach - po kursie będącym średnią arytmetyczną średnich kursów na dzień kończący poprzedni rok obrotowy i dzień kończący bieżący rok obrotowy, ogłoszonych dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. 3. Powstałe na skutek tych przeliczeń różnice wykazuje się w łącznym sprawozdaniu finansowym jednostki, w pozycji "Różnice kursowe z przeliczenia", jako składnik kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny. Przykład 2 (MSR 21 różnice kursowe stanowiace korektę kosztu odsetek) (M. Madejska, s. 27) Jednostka A sfinansowała budowę budynku kredytem w walucie obcej. Zarząd jednostki miał do wyboru: kredyt w złotych polskich (jest to waluta funkjonalna jednostki) przy stopie 15% lub kredyt w euro przy oprocentowaniu 8%. Różnica pomiędzy oprocentowaniem tych kredytów odzwierciedla oczekiwaną utratę wartości waluty lokalnej w stosunku do waluty obcej przez okres kredytowania. Zarząd wybrał kredyt w euro. Kredyt w kwocie euro otrzymano X r., gdy kurs wymiany wynosił 1 euro = 4,0 zł. Na koniec roku obrotowego, tj Xr., kurs wymiany wynoisł 1 euro = 4,50 zł. Strata z tytułu różnic kursowych od kredytu wyniosła więc zł. Koszty Sopot,

8 odsetek za rok wyniosły zł (1mln euro x 8% x 4,25), przy przeliczeniu średnim kursem wymiany za rok, tj. (4+4,5)/2. Jaką wysokość kosztów jednostka może kapitalizować zgodnie z MSR 23. Rozwiązanie: Przykład 3 (MSR 21): Apako Co jest spółką amerykańską, posiadającą jednostkę zależną w Polsce, która rozpoczęła działalność 1 stycznia 200X roku. Dane na temat kursów wymiany i inne dane dotyczące spółki są następujące: - 1 stycznia 200X roku 0,25126 USD, - 31 grudnia 200X roku 0,28986 USD - roczny kurs średni 0,28090 USD - kurs na 30 czerwca 0,28090 USD - jednostka zależna wypłaciła 30 czerwca 200X roku dywidendy w kwocie zł, - wszystkie akcje zostały wyemitowane, zaś aktywa trwałe zostały zakupione 1 stycznia 200X roku, - zyski zatrzymane na 1 stycznia 200X roku wynosiły 0. Bilans na 31/12/200X (w zł): Środki pieniężne Należności z tytułu dostaw Zapasy Aktywa trwałe netto Zobowiązania z tytułu dostaw Zadłużenie długoterminowe Kapitał akcyjny Zyski zatrzymane Rachunek zysków i strat za 200X rok (w zł): Sprzedaż Koszt sprzedanych towarów ( ) Amortyzacja ( ) Podatek ( ) Zysk netto Rozwiązanie: BILANS KURS KWOTA PO PRZELICZENIU Środki pieniężne Należności z tytułu dostaw Zapasy Aktywa trwałe netto Zobowiązania z tytułu dostaw Zadłużenie długoterminowe Kapitał akcyjny Zyski zatrzymane Przykład 4 (MSR 21 wpływ zmian kursów wymiany walut na wartość bilansową aktywa niepieniężnego wycenianego według kosztu) (M. Madejska, s. 28) Jednostka nabyła nieruchomość za kwotę $. Walutą funkcjonalną jednostki jest. Kurs wymiany na dzień nabycia nieruchomości wyniósł 1 = 1,30 $. Nieruchomość została zaklasyfikowana jako nieruchomość Sopot,

9 inwestycyjna; do jej wyceny przyjęto model kosztowy. Na dzień bilansowy stwierdzono wystąpienie przesłanek wskazujących na utratę wartości. Przeprowadzony test na utratę wartości wykazał, że wartość odzyskiwana nieruchomości wynosi $. Kurs wymiany na dzień bilansowy wyniósł 1 = 1,4$. Rozwiązanie: Literatura: 1. MSR 29 Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji 2. MSR 21 Skutki zmian kursów wymiany walut obcych 3. S. Sojak, P. Kozak, MSR 29. Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji, Difin, Warszawa M. Madejska, Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 21 Skutki zmian kursów wymiany walut obcych, MONITOR Rachunkowości i Finansów nr 5/2006. Sopot,