Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli

Transkrypt

1 Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli Raport z badania ilościowego Agata Magda Łukasiewicz dla: Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego, Wydział Nauk Społecznych w Warszawie Warszawa, 18 VII 2011r. 2

2 Projekt Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Priorytet III: Wysoka jakość systemu oświaty. Działanie 3.3: Poprawa jakości kształcenia. Poddziałanie 3.3.2: Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli projekty konkursowe. 3

3 Spis treści Wprowadzenie O projekcie Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5 5 Cel badania Metoda zbierania danych. 9 Dobór próby Możliwe błędy w badaniu. 11 Wyniki badań.. 12 Charakterystyka badanych studentów 12 Umiejętności opiekuńczo-wychowawcze w ocenie badanych studentów Praktyczne umiejętności studentów w zakresie wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych Ocena praktycznych umiejętności dydaktycznych do nauczania i prowadzenia zajęć w opinii studentów. 18 Uczestnictwo w szkoleniach.. 20 Szkolenia z zakresu pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi i młodzieżą Szkolenia z zakresu podstaw udzielania pierwszej pomocy medycznej Szkolenia z zakresu istotnego dla pracy pedagogicznej i dydaktycznej w oświacie Zakres doskonalenia własnego w toku praktycznego przygotowania do zawodu pedagoga i nauczyciela.. 21 Ocena przygotowania do odbywania praktyk Oczekiwania i sugestie studentów dotyczące praktyk pedagogicznych

4 Oczekiwania i sugestie na etapie przygotowań do odbycia praktyk Oczekiwania i sugestie dotyczące opieki organizacyjnej w trakcie odbywania praktyk Oczekiwania i sugestie dotyczące opieki specjalistycznej w trakcie odbywania praktyk Analiza praktyk pedagogicznych względem porównania oczekiwań na etapie przygotowań, opieki organizacyjnej i specjalistycznej.. 31 Ocena przydatności zawodowej odbytych praktyk pedagogicznych. 33 Ocena wsparcia i opieki uzyskanych w miejscu odbywanych praktyk Podsumowanie i rekomendacje Wykaz tabel Wykaz wykresów. 41 Wykaz diagramów. 41 Załączniki Załącznik 1: Kopia kwestionariusza wykorzystanego w badaniu.... Załącznik 2: Szczegółowe wyliczenia statystyk

5 Wprowadzenie O projekcie Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Bazując na wiedzy i doświadczeniu Pani Dyrektor Wydziałów Zarządzania i Nauk Społecznych w Warszawie Agaty Jędrys, wiążącym się z rozwojem dydaktyki i stałym podnoszeniem poziomu jakości kształcenia studentów i absolwentów Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, stwierdzono, że program praktyk pedagogicznych powinien zostać dostosowany do potrzeb współczesnego rynku pracy nauczycieli i pedagogów. Wiąże się to jednoznacznie z tym, iż w Polsce panuje obecnie niż demograficzny zatem oprócz zmniejszającej się stale liczbie uczniów, redukowane będą etaty nauczycieli i pedagogów. W związku z tym uruchomiono projekt, mający za zadanie kształcenie studentów i przyszłych absolwentów pedagogiki pod kątem wykonywanego zawodu, zgodnego z wymogami współczesnych standardów tego zawodu. Istotne było dostosowanie programu praktyk pedagogicznych do potrzeb współczesnego środowiska szkolno-oświatowego, rozwinięcie współpracy z organami prowadzącymi szkoły i placówki oświatowe w Warszawie, zwiększenie motywacji i przygotowania opiekunów praktyk w szkołach, jak również podniesienie kompetencji studentów, którzy przystępują do praktyk po ukończeniu pierwszego roku studiów. Projekt został zaplanowany jako innowacyjny i ulepszony program studiów na kierunku pedagogika z wykorzystaniem dotychczasowej współpracy z dzielnicą Białołęka miasta stołecznego Warszawy. W związku z tym, zdecydowana większość działań projektowych odbywa się na linii: siedziba Wydziału Nauk Społecznych w Warszawie Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego - a stołeczna dzielnica Białołęka. Głównym celem projektu jest nabycie wysokich kwalifikacji praktycznych wypracowanych nową metodą praktyk przez co najmniej 410 studentów kierunku pedagogika na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie w Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Projekt jest skierowany do studentów pedagogiki studiów licencjackich w trybie 6

6 stacjonarnym i niestacjonarnym, opiekunów praktyk hospitacyjnych i ciągłych oraz szkół i placówek, w których realizowana będzie praktyka. Ponadto, cele projektu skupiają się wokół: zwiększenia atrakcyjności praktyk pedagogicznych poprzez unowocześnienie i wzbogacenie sfery merytorycznej i technicznej; wypracowania stałych form współpracy w zakresie organizacji i monitorowania praktyk między Uczelnią i Urzędem Dzielnicy Białołęka (jako jednym z organów prowadzących placówki edukacyjne w Warszawie); podniesienia kwalifikacji i motywacji 60 opiekunów praktyk z placówek i szkół - dzięki szkoleniom, warsztatom oraz wsparciu konsultacyjnemu w ramach powołanego Biura Praktyk Nauczycielskich; poszerzeniu i udoskonaleniu kompetencji nauczycielskich pośród 410 studentów biorących udział w projekcie poprzez warsztaty i seminaria oraz poznanie specyficznych i innowacyjnych metod i form pracy w odmiennych typach placówek w ramach praktyk hospitacyjnych oraz ciągłych. Wykonanie całego projektu Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli obejmuje łącznie sześć zadań: 1. przygotowanie modelu praktyk pedagogicznych; 2. wybór i przygotowanie szkół i placówek do wdrożenia wypracowanego modelu praktyk; 3. przeszkolenie opiekunów praktyk ze szkół oraz otwarcie Biura Praktyk Nauczycielskich; 4. wdrożenie modelu praktyk pedagogicznych w program kształcenia na kierunku pedagogika w warszawskim Wydziale Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, jak również w szkołach i placówkach współpracujących z Uczelnią; 5. uruchomienie seminarium podsumowującego wdrożenie modelu praktyk pedagogicznych i upowszechniającego spostrzeżenia i prezentację wyników ewaluacji wśród studentów i opiekunów praktyk; 7

7 6. promocja i wsparcie rekrutacji oraz materiałów promocyjnych Uczelni, monitoring i ewaluacja zmian, jakie zajdą w toku kształcenia studentów według innowacyjnego programu praktyk pedagogicznych. Jednym z pierwszych etapów projektu Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli było badanie ilościowe, przeprowadzone na studentach wszystkich specjalności kierunku pedagogika z warszawskiego Wydziału Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Osoby te, z racji studiowanego kierunku i specjalności, stanowiły źródło praktycznej wiedzy, łączącej się w prosty sposób z założeniami projektu. Celem badania było rozpoznanie głównych potrzeb studentów - dotyczących organizacji oraz zakresu praktycznego przygotowania do wykonywania zawodu. Wyniki badania mają wpływ na opracowanie efektywnych edukacyjnie programów praktyk pedagogicznych zgodnie z uruchomionymi specjalizacjami na kierunku pedagogika. Niniejszy raport z ilościowego badania studentów pedagogiki, studiujących na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego oprócz statystycznych danych dotyczących oceny realizowanego programu edukacyjnego bazującej na opinii respondentów, zawiera rzetelne dane, które mogą zostać wykorzystane do dalszych działań skupiających się na stałym podnoszeniu jakości kształcenia. Wnioski z badania mogą zostać wykorzystane do podnoszenia standardów dydaktycznych w zakresie specjalności kierunku pedagogika w pozostałych wydziałach zamiejscowych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Raport podzielony jest na trzy części. Pierwsza część stanowi teoretyczne tło, stanowiące uzasadnienie wstępnych założeń, na jakich opiera się realizowany program studiów na kierunku pedagogika - zgodny z misją Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Część druga raportu zawiera charakterystykę badanych studentów i subiektywną ocenę przebadanych studentów na temat ich praktycznych umiejętności dydaktycznych, opiekuńczo-wychowawczych, psychologicznych oraz planistyczno-organizacyjnych do wykonywanego zawodu. Podrozdział ten uzupełniony jest sugestiami respondentów co do realizowanych na uczelni praktyk pedagogicznych, niezbędnych do zdobycia formalnych uprawnień zawodu nauczyciela. Zawiera też uwagi co do przydatności zawodowej realizowanych już praktyk. Ten moduł zawiera statystyczne analizy z badanych 8

8 zagadnień. Dane zostały wyliczone w pakiecie statystycznym programu SPSS, przez co możliwe jest liczbowe ujęcie analizowanych problemów badawczych. Część ostatnia skupia się wokół rekomendacji i wniosków na przyszłość. Pozwolą one na perspektywiczne spojrzenie na realizowane praktyki pedagogiczne w ocenie samych studentów, czyli bezpośrednich odbiorców realizowanego projektu. Rekomendacje i wnioski wynikają ściśle z przeprowadzonych wcześniej analiz. Analizy zawarte w poniższym raporcie przedstawione są na tyle szczegółowo, na ile było to możliwe. Wnioski i rekomendacje zawierają w sobie pakiet pewnych jednoznacznych i stanowczych rozstrzygnięć aby zachować etykę badania i nie sugerować pewnych rozwiązań, autorka raportu zleciła analizę statystyczną wyspecjalizowanej grupie badawczej. W procesie realizowanych przez poszczególne Wydziały Zamiejscowe Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego projektów badawczych, mających wpływ na ogólne podnoszenie jakości kształcenia na proponowanych kierunkach, podjęto pewne założenie, wpływające na realizowane działania. Mianowicie przyjęto, że zmiana (dotycząca programów kształcenia, jak i realizowanych w ich trakcie działań) traktowana jest wyłącznie jako kategoria oceny pozytywnej, konsekwencja zastanej rzeczywistości, mająca za zadanie polepszenie standardów wypracowanych w toku działalności dydaktycznej. Ocena jednakże zależy zawsze od perspektywy, jaką przybierze oceniający. Z tego powodu, każde omawiane zagadnienie w raporcie jest analizowane zarówno od strony pozytywnej, jak i negatywnej. Uwzględniono również elementy ryzyka, wiążące się z wdrażaniem innowacyjnych sugestii respondentów. Niemniej jednak głównym założeniem raportu jest omówienie różnorodności opinii i ocen respondentów, mających w przyszłości pozytywnie wpłynąć na realizowane programy praktyk pedagogicznych. Cel badania Problem badawczy został ustalony przed rozpoczęciem badania i skupiał się wokół zagadnień związanych z praktycznym kształceniem nauczycieli, dotykając kwestii niedostosowania programu praktyk do potrzeb współczesnego środowiska szkolnego, 9

9 niewystarczająco rozwiniętej współpracy z organami prowadzącymi szkoły i placówki oświatowe na terenie Warszawy, niedostatecznego przygotowania i niskiej motywacji opiekunów praktyk w szkołach oraz braku wystarczających kompetencji studentów, przystępujących do praktyk. Celem badania było sprawdzenie i określenie potrzeb i motywacji studentów pedagogiki z warszawskiego Wydziału Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego w zakresie praktyk pedagogicznych głównie dotyczących organizacji oraz zakresu praktycznego przygotowania do wykonywania zawodu. Ponadto, cele badania skupiały się wokół oceny badanych studentów i ich umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, psychologicznych, organizacyjno-planistycznych oraz dydaktycznych, wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych, jak też przydatności odbytych szkoleń. Istotne było także poznanie oczekiwań i sugestii dotyczących praktyk pedagogicznych żeby podjąć konkretne działania, zmierzające ulepszeniu programów nie tylko względem formalnych wytycznych, ale także odpowiadających bezpośrednim odbiorcom praktyk pedagogicznych. Na podstawie wyników badania dokonać będzie można stworzenia swoistego modelu programu praktyk studenckich, odpowiadającemu rzeczywistym zapotrzebowaniom rynkowym w zakresie nauczycielskiego kształcenia praktycznego, na opracowanie efektywnych edukacyjnie programów studiów oraz wprowadzenia innowacyjnych zmian jakościowych, takich jak: formy szkoleniowe i kursowe w zakresie mediacji, skutecznej komunikacji, udzielania pierwszej pomocy, zachowania w czasie wyjazdów na wycieczki. Raport z przeprowadzonego badania studentów pedagogiki zawiera dane statystyczne dotyczące oceny realizowanego programu edukacyjnego. Dane te mogą zostać wykorzystane do dalszych działań skupiających się na stałym podnoszeniu jakości kształcenia w Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Wnioski z badania mogą zostać wykorzystane do podnoszenia standardów dydaktycznych w zakresie specjalności kierunku pedagogika - zarówno na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie, jak i w pozostałych wydziałach zamiejscowych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. 10

10 Metoda zbierania danych W badaniu zastosowano ilościową metodę zbierania i analizy danych. Oznacza to, że badanie zostało ukierunkowane na ilościowy opis i szczegółowe wyjaśnienie postawionego problemu i celu badawczego, wykorzystano dużą grupę respondentów, zastosowano precyzyjną metodę statystyczną na etapie kalkulowania wyników badań (pakiet SPSS), użyto wystandaryzowanego narzędzia badawczego (kwestionariusz ankiety) oraz, że wnioski z badania zorientowane są na rozstrzygające konkluzje badawcze. Badania ilościowe pozwalają uzyskać odpowiedź na pytanie co? kto? ile? i stosowane są wtedy, gdy celem badania jest uzyskanie informacji na temat wielkości i częstości badanego zjawiska. Respondentom rozdano ankietę audytoryjną, która cechuje się tym, że jest wręczana do samodzielnego wypełnienia grupie osób zgromadzonych w jednym miejscu (tutaj: studentom pedagogiki, w sali ćwiczeniowej Wydziału Nauk Społecznych w Warszawie), ankieta po wypełnieniu była zebrana przez upoważnioną osobę - która wcześniej, w trakcie trwania badania, mogła udzielać uczestnikom badania dodatkowych wyjaśnień i instrukcji związanych z prawidłowym sposobem wypełnienia ankiety. Dane uzyskane ze 122 wypełnionych kwestionariuszy ankiety audytoryjnej zostały wprowadzone do arkusza kalkulacyjnego, a następnie zliczone za pomocą pakietu statystycznego SPSS. Aby uniknąć błędów metodologicznych, mogących mieć jakikolwiek wpływ na wyniki badania, wyliczenia statystyczne zostały wykonane przez osoby nie uczestniczące we wcześniejszych etapach procesu badawczego. Dobór próby. Liczebność i charakterystyka respondentów Bezpośrednią grupą docelową badania byli studenci studiów licencjackich trybu dziennego i zaocznego na kierunku pedagogika na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie w Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Osoby te, z racji studiowanego kierunku 11

11 i specjalności, stanowiły źródło praktycznej wiedzy, łączącej się w prosty sposób z założeniami projektu. Do badania wybrano wszystkich studentów pedagogiki, którzy od trzeciego semestru nauki są zobligowani do wyboru studiowanej specjalności w zakresie kierunku. Zatem dobór próby do badania przebiegał metodą doboru celowego podyktowanego celem projektowym. Łącznie w badaniu udział wzięło 122 studentów pedagogiki z czego zdecydowaną większość stanowiły kobiety, studiujące w trybie zaocznym (ogółem na kierunku pedagogika na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego mężczyźni stanowią 6% studentów). Możliwe błędy w badaniu W czasie analizy zebranych danych napotkano na jedną drobną przeszkodę, która miała swoje źródło na etapie realizacji badania. Pomimo tego, badanie przebiegało bez problemów. Pierwszy błąd w badaniu, to pozostawienie przez ok. 6% badanych pytań bez odpowiedzi po zrekodowaniu pytań otwartych, wyniki te analizowane są jako odmowa odpowiedzi. Na 122 zrealizowane kwestionariusze ankiety audytoryjnej, 115 wypełnili studenci zaoczni (co stanowi 94,3% wszystkich badanych studentów) pozostałe 7 osób (5,7% respondentów) odmówiło udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Zostało to zaznaczone przy każdej indywidualnej interpretacji poszczególnych wyników. Opisany wyżej błąd w badaniu nie wpływa w znaczący sposób na wyniki badania. 12

12 Wyniki badania Charakterystyka badanych studentów Z odpowiedzi uzyskanych od studentów za pomocą kwestionariusza ankiety można sporządzić modelową sylwetkę studenta pedagogiki, biorącego udział w projekcie Praktyki pedagogiczne gwarantem skutecznego kształcenia przyszłych nauczycieli. Modelowy student jest kobietą (83,6% odpowiedzi według deklaracji w ankiecie), studentką zaoczną (94,3% odpowiedzi) drugiego semestru pedagogiki (49,2% odpowiedzi). Pośród studentów drugiego i trzeciego roku (semestr trzeci, czwarty, piąty i szósty) największą popularnością cieszy się specjalność pedagogika wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym wybrało ją 88,3% studentów. Szczegółowy rozkład semestru studiów oraz studiowanej specjalizacji przedstawiają poniższe wykresy: Wykres 1: Studiowana specjalność [dane w %]: ,3 N= pedagogika wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym 11,7 pedagogika socjalna z resocjalizacją Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q10]. 13

13 Analizowano wyłącznie odpowiedzi tych studentów, którzy ukończyli pierwszy rok studiów i wybrali już specjalizację, stąd próba udzielająca odpowiedzi sumuje się do 77. Wykres 2: Semestr studiów [dane w %]: ,2 50 TOTAL kobiety mężczyźni N=122 N=102 N= ,624, ,7 2,9 4,1 3,9 4,9 5,9 4,9 5,9 6,6 6,9 0 odmowa odpowiedzi Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q8]. Jak widać na powyższym wykresie, większość studentów biorących udział w badaniu to kobiety. Mężczyzn według deklaracji najwięcej jest na drugim semestrze. Analizując wyniki studiowanego semestru, można dojść do wniosku, że mężczyźni decydują się na studia od semestru zimowego, rozpoczynającego się we wrześniu. Kolejnym pytaniem charakteryzującym badanych studentów było pytanie o odbycie praktyk pedagogicznych, które realizowane są w ramach programu studiów od początku drugiego roku studiów. Co trzeci respondent odbył praktyki pedagogiczne (34,4%). Może mieć to związek z tym, że zdecydowana większość badanych jest według deklaracji na drugim semestrze studiów do zrealizowania obowiązkowych praktyk pedagogicznych w szkole lub placówce oświatowej student zobligowany jest na trzecim i czwartym semestrze studiów. 14

14 Wśród studentów, którzy odbyli praktyki pedagogiczne w szkole lub placówce oświatowej, największy odsetek badanych realizował praktyki w przedszkolu lub szkole podstawowej. Prawdopodobnie ma to związek z tym, że najczęściej deklarowaną (88,3% wskazań) specjalnością jest pedagogika wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym i studenci odbywali praktyki zgodnie z kierunkiem studiów. Większość studentów odbywała praktyki w przedszkolu niepublicznym oraz szkole podstawowej publicznej, co przedstawia wykres 3. Dane nie sumują się do 100, ponieważ każdy student pedagogiki warszawskiego Wydziału Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego może realizować praktyki pedagogiczne w kilku placówkach. Wykres 3: Odbyta praktyka: przedszkole [dane w %]: N=33 N=26 80, , , , przedszkole niepubliczne przedszkole publiczne szkoła podstawowa niepubliczna szkoła podstawowa publiczna Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q12_1 i Q12_2]. Jedna studentka trybu zaocznego realizowała praktyki w gimnazjum państwowym i zaledwie jedna studentka, również studiująca zaocznie odbyła praktykę w państwowym liceum. Trzech studentów (stanowili 2% całej badanej populacji, która zrealizowała już praktyki) ze studiów zaocznych kierunku pedagogika odbywała praktyki w ośrodku pomocy społecznej, PCPR (Państwowym Centrum Pomocy Rodzinie), poradni pedagogiczno- 15

15 psychologicznej oraz w akademii opieki i rozwoju. Akademia opieki i rozwoju była jedyną instytucją niepubliczną wśród tych studentów. Umiejętności opiekuńczo-wychowawcze w ocenie badanych studentów Badani studenci pedagogiki zostali poproszeni o ocenienie poziomu swoich umiejętności opiekuńczo-wychowawczych. Zastosowano sześciostopniową skalę od zera do pięciu, gdzie 0 oznaczało brak umiejętności, a 5 równało się z bardzo dobrymi umiejętnościami. Połowa respondentów (50%) oceniła swoje umiejętności opiekuńczowychowawcze na 4, a 2,5% studentów deklaruje brak umiejętności opiekuńczowychowawczych. Ponad połowa, bo 51% studentek ocenia swoje umiejętności opiekuńczowychowawcze dobrze i jest to największa grupa wśród kobiet udzielających odpowiedzi na to pytanie. Wśród mężczyzn również największą grupą są ci, którzy swoje umiejętności oceniają dobrze stanowią oni 40% wszystkich badanych mężczyzn, którzy udzielili odpowiedzi na to pytanie. Rozkład kolejnych ocen zadeklarowanych przez badanych studentów przedstawiono na Wykresie 4. Wykres 4: Umiejętności opiekuńczo-wychowawcze [dane w %]: N= ,7 19, ,5 brak umiejętności 4, bardzo dobre umiejętności Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q1]. 16

16 Dzieląc sześciostopniową skalę według odpowiedzi pozytywnych, neutralnych i negatywnych, łatwiej jest zauważyć tendencję oceniania własnych umiejętności opiekuńczo-wychowawczych przez studentów. Tabela 1: Poziom umiejętności opiekuńczo-wychowawczych: Poziom umiejętności % odpowiedzi brak (0) 2,5 Odpowiedzi negatywne, suma braku umiejętności i bardzo słabych umiejętności: 2,5% 1 brak odpowiedzi 2 4,1 3 23,7 Odpowiedzi neutralne, suma słabych i średnich umiejętności: 27,8% 4 50 bardzo dobrze (5) 19,7 Odpowiedzi pozytywne, suma dobrych i bardzo dobrych umiejętności: 69,7% Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q1, N=122]. Dzięki takiej analizie umiejętności opiekuńczo-wychowawczych w ocenie studentów wyraźnie widać, że większość (niemal 70%) badanych ocenia swoje przygotowanie opiekuńczo-wychowawcze dobrze i bardzo dobrze, co może optymistycznie wpływać na ocenę Wydziału Nauk Społeczny w Warszawie zarówno pod względem przygotowania studentów, którzy rekrutują na studia, jak i atmosferę panującą na Wydziale, która może wpływać na taką tendencję. Zaledwie 2,5% studentów biorących udział w badaniu deklaruje brak lub bardzo słabe umiejętności opiekuńczo-wychowawcze. Oceny te można również podzielić wyłącznie pod względem oceny pozytywnej i negatywnej, czyli posiadania lub braku umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, jednak nadal ocena pozytywna przoduje 1. 1 Oceny negatywne są sumą ocen: 0, 1 i 2 co daje 6,6%; oceny pozytywne są sumą ocen 3, 4 i 5 93,4% - przyp. AMŁ. 17

17 Praktyczne umiejętności studentów w zakresie wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych Respondentów poproszono również o ocenę posiadanych umiejętności wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych takich jak dokumentowanie własnej pracy, elektroniczny system oceniania czy obsługa programów edukacyjnych. Zastosowano jak poprzednio, o czym mowa była wyżej sześciostopniową skalę, którą można analizować zarówno pod kątem pojedynczych ocen, jak i na podstawie ocen pozytywnych i negatywnych. Własne umiejętności w zakresie wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych studenci oceniają poprawnie największą grupę badanych (39,3%) stanowią osoby, które stawiają sobie czwórkę. Nie ma znaczących różnic w wysokim ocenianiu swoich umiejętności informacyjnotechnologicznych pomiędzy kobietami i mężczyznami, jednak to mężczyźni wydają się czuć pewniej w kwestiach komputerowych według danych uzyskanych z ankiet, 60% mężczyzn ocenia się dobrze i bardzo dobrze. Taką notę wystawia sobie nieznacznie mniej kobiet 53%. Również gdyby analizować najsłabsze oceny technologii informacyjnych, nie widać dużego kontrastu pomiędzy płciami słabo i niżej ocenia się 16,6% badanych kobiet i 20% badanych mężczyzn. Różnica jest widoczna przy średniej ocenie trójkę postawiło sobie 30,4% kobiet i 20% mężczyzn. Zatem zarówno słabo, jak i średnio oceniają się takie same grupy mężczyzn (co piąty w każdej kategorii). Analizując umiejętności wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych, ponad połowa (55,7%) studentów trybu zaocznego ocenia je jako dobre i bardzo dobre. Niemal co trzeci badany (34,8% deklaracji według ankiet) ocenia swoje umiejętności w tym zakresie słabo i przeciętnie, a niespełna 10% respondentów (9,6%) twierdzi, że nie ma takich umiejętności, lub posiada je w stopniu bardzo słabym. Rozkład poszczególnych odpowiedzi został przedstawiony na wykresie poniżej: 18

18 Wykres 5: Umiejętności wykorzystywania technologii informacyjnych [dane w %]: brak umiejętności 5,7 N= ,3 17,2% 2 8,2 82,8% ,4 bardzo dobre umiejętności 16, Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q2]. Oceniając rozkład dopowiedzi badanych pod względem posiadania umiejętności lub braku umiejętności wykorzystywania technologii informacyjnych w sytuacjach zawodowych, zdecydowana większość badanych (82,8%) 2 deklaruje, że przynajmniej w stopniu średnim posiada takie umiejętności. Dobrze i bardzo dobrze posługuje się w sytuacjach zawodowych technologiami informacyjnymi ponad połowa studentów - 55,8% - pedagogiki z Wydziału Nauk Społecznych w Warszawie Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Ocena praktycznych umiejętności dydaktycznych do nauczania i prowadzenia zajęć w opinii studentów Kolejnym pytaniem o ocenę subiektywną badanych studentów było pytanie o praktyczne umiejętności dydaktyczne do nauczania i prowadzenia zajęć. Studenci mieli ocenić własne umiejętności dydaktyczne na skali oceny od zera do pięciu, gdzie zero oznaczało brak takich umiejętności, a pięć równało się z bardzo dobrymi umiejętnościami 2 Suma odpowiedzi 3, 4 i 5 przyp. AMŁ. 19

19 w tym zakresie. Ponad połowa respondentów (54,1%) ocenia swoje umiejętności dydaktyczne do nauczania i prowadzenia zajęć dobrze i bardzo dobrze. Następna grupa badanych pod względem wielkości 41% wszystkich odpowiedzi ocenia swoje umiejętności do nauczania i prowadzenia zajęć średnio (oceny 3 i 2 ), i niemal 5% respondentów udzielających odpowiedzi na to pytanie (4,9%) deklaruje, że nie posiada takich umiejętności, lub posiada je w stopniu bardzo słabym. Istotnym wydaje się być fakt, iż żaden z badanych mężczyzn nie ocenił swoich umiejętności dydaktycznych w kwestii nauczania i prowadzenia zajęć jako bardzo dobrych. Szczegółowe dane odnośnie poszczególnych ocen pod względem płci przedstawione zostały w poniższym wykresie: Wykres 6: Umiejętności dydaktyczne [dane w %]: kobiety mężczyźni N= , ,8 5,9 0 brak umiejętności i bardzo słabe umiejętności bardzo dobre umiejętności Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q3]. Prawie połowa (48,7%) badanych studentów pedagogiki w trybie zaocznym ocenia swoje umiejętności dydaktyczne względem nauczania i prowadzenia zajęć dobrze. Gdyby jednak analizować te umiejętności pod kątem posiadania lub ich braku, zdecydowana większość 86,1% respondentów 3 deklaruje, że posiada wystarczające umiejętności dydaktyczne do nauczania i prowadzenia zajęć. 3 Suma odpowiedzi 3 i wyżej według trybu studiowania przyp. AMŁ. 20

20 Uczestnictwo w szkoleniach Większość badanych studentów nie uczestniczyła w żadnych formach szkoleniowych. Wyjątek stanowią szkolenia z udzielania pierwszej pomocy medycznej, które odbyła ponad połowa studentów pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych w Warszawie Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Szkoła organizuje szkolenia, w których mogą brać udział studenci cyklicznie organizowane są na przykład kursy dla opiekunów kolonii. Szkolenia odbywają się stacjonarnie, w siedzibie uczelni. Limity miejsc są ograniczone, jednak pierwszeństwo mają studenci Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Szkolenia z zakresu pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi i młodzieżą Nikt z badanych, kto nie zadeklarował trybu studiowania nie uczestniczył w szkoleniu z pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi i młodzieżą. Spośród wszystkich studentów udzielających odpowiedzi na pytanie o szkolenie z zakresu pracy opiekuńczo-wychowawczej 18,9% brało udział w kursach wychowawców kolonijnych lub innych formach szkoleń. Dane te przedstawia poniższy diagram: Diagram 1: Szkolenia z zakresu pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi lub młodzieżą 4 : Forma szkolenia z zakresu pracy opiekuńczo-wychowawczej 18,9% Kursy wychowawcy kolonijnego 12,3% Inne formy szkoleń 6,6% muzykotera pia i wychowani e muzyczne szkolenie w przedszkolu rozwój poznawczy psychologia ogólna i rozwojowa kurs opiekunki dziecięcej Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q4_1, N=23]. 4 Dane nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli wymienić więcej niż jedną formę odbytego szkolenia przyp. AMŁ. 21

21 Szkolenia z zakresu podstaw udzielania pierwszej pomocy medycznej Uczestnictwo w szkoleniu z podstaw udzielania pierwszej pomocy deklaruje 60,7% badanych studentów pedagogiki. Kurs taki odbyło 59,8% kobiet i 60% mężczyzn studiujących w warszawskim Wydziale Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego. 61,7% spośród wszystkich osób udzielających odpowiedzi na to pytanie studiuje w trybie zaocznym. Kurs z zakresu podstaw udzielania pierwszej pomocy medycznej studenci pedagogiki mogą ukończyć w ramach warsztatów i seminariów organizowanych na terenie uczelni. Szkolenia z zakresu istotnego dla pracy pedagogicznej i dydaktycznej w oświacie Inny zakres odbytych przez studentów szkoleń skupia się wokół warsztatów pedagogicznych dla rodziców dzieci w wieku 2-6 lat, kursów metody ruchu rozwijającego/sherborne 5, współpraca z kuratorem sądowym, BHP bezpieczeństwo i higiena pracy, bajkoterapia, bezpieczny przedszkolak oraz inne. Jednak szkolenia z tego zakresu ukończyło zaledwie 8% wszystkich badanych studentów, wszyscy byli studentami trybu zaocznego. Zakres doskonalenia własnego w toku praktycznego przygotowania do zawodu pedagoga i nauczyciela Respondentów poproszono o określenie zakresu, wokół którego przede wszystkim chcieliby się doskonalić w toku praktycznego przygotowania do zawodu nauczyciela. Każdy badany student miał skupić się na jednym zakresie i wskazać w wypełnionym przez 5 Kurs Weroniki Sherborne Metoda Ruchu Rozwijającego. Czterostopniowy kurs mający przekazać wiedzę i praktyczne doświadczenia w zakresie posługiwania się ruchem - narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka o prawidłowym rozwoju oraz zastosowania ruchu w terapii zaburzeń rozwojowych przyp. AMŁ. 22

22 siebie kwestionariuszu ankiety jedną odpowiedź jednak niektórzy badani wskazali więcej niż jedną odpowiedź, stąd też dane nie sumują się do ,4% studentów udzielających odpowiedzi na to pytanie, podało, że jest studentem trybu zaocznego z czego 83,6% stanowią kobiety. Połowa studentów, jako główny zakres doskonalenia wskazało zakres opiekuńczowychowawczy, najmniej wskazań dotyczyło zakresu organizacyjno-planistycznego i innych. Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera się w poniższym wykresie: Wykres 7: Zakres doskonalenia w toku praktycznego przygotowania do zawodu pedagoga i nauczyciela [dane w %] 6 : N=122 zakres opiekuńczo-wychowawczy 51,6 zakres dydaktyczny w zakresie specjalności 36,9 zakres psychologiczny 13,1 zakres planistyczno-organizacyjny 3,3 inny zakres 2, Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q5_1]. Największym zainteresowaniem wokół własnego doskonalenia cieszy się zakres opiekuńczo-wychowawczy (51,6%). Jednak drugie miejsce pod względem deklarowanego obszaru doskonalenia zajmuje dydaktyka w zakresie specjalności (36,9%) największą grupą wśród badanych byli studenci pedagogiki o specjalności pedagogika wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym, można zatem stwierdzić, że oba wskazania jednoznacznie łączą się ze sobą i dotyczą jednego zagadnienia. 6 Dane nie sumują się do 100, wyjaśnienie w treści rozdziału przyp. AMŁ. 23

23 Te dwa wskazania są najpopularniejszymi deklaracjami wśród studentów trybu zaocznego i stanowią zdecydowaną większość odpowiedzi (87,8%): zainteresowanie doskonaleniem w toku praktycznego przygotowania do zawodu pedagoga i nauczyciela w zakresie opiekuńczo-wychowawczym wyraża 50,4% spośród wszystkich badanych studentów, a rozwój dydaktyczny w zakresie studiowanej specjalności deklaruje co trzeci badany stanowi to 37,4% studentów. Rozkład odpowiedzi dotyczących własnego doskonalenia w konkretnym zakresie pod względem płci przedstawia kolejny wykres. Wykres 8: Zakres doskonalenia: rozkład względem płci [dane w %] 7 : N =107 zakres opiekuńczo-wychowawczy zakres dydaktyczny w zakresie specjalności 20 36,3 zakres psychologiczny 12,7 20 zakres organizacyjno-planistyczny 2,9 inny zakres 1 20 mężczyźni kobiety Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q5_1]. Rozkład odpowiedzi według płci - dotyczących doskonalenia w konkretnym rozkładzie zdaje się potwierdzać wcześniejsze wnioski co do wyboru obszaru doskonalenia w toku przygotowania do zawodu nauczyciela i pedagoga. 2,5% badanych studentów zadeklarowało, że chciałoby się doskonalić w zakresie, który nie został wyszczegółowiony w odpowiedziach do wyboru. 3 studentów trybu 7 Dane nie sumują się do 100, wyjaśnienie w treści rozdziału przyp. AMŁ. 24

24 zaocznego twierdzi, że chciałoby się doskonalić w zakresie komunikacji z klientem, zakresie penitencjarno-wychowawczym oraz w obszarze art-terapii. Ocena przygotowania do odbywania praktyk Studentów poproszono o ocenienie własnego przygotowania do odbywania praktyk ocenę mieli zaznaczyć na skali od 0 do 5 (gdzie zero równało się z brakiem przygotowania, a 5 oznaczało bardzo dobre przygotowanie). Prawie co trzeci badany student (38,5% wszystkich odpowiedzi) ocenia swoje umiejętności do odbywania praktyk dobrze ocenia się na 4. Tylko 8,2% respondentów deklaruje brak takich umiejętności. Szczegółowy rozkład ocen przedstawia poniższy wykres: Wykres 9: Przygotowanie do odbycia praktyk [dane w %]: 60 N= , ,8 24, ,2 brak umiejętności 0,8 4, bardzo dobre umiejętności Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q6]. Analizując odpowiedzi respondentów wskazujące dobre i bardzo dobre przygotowanie do odbywania praktyk, można stwierdzić, że ponad połowa badanych ocenia swoje przygotowanie w stopniu pozytywnym stanowią oni 63,1% wszystkich studentów pedagogiki. 25

25 Bardzo dobre przygotowanie do odbycia praktyk pedagogicznych deklaruje co czwarty (26,1% wskazań) student trybu zaocznego. Co istotne, żaden badany mężczyzna nie ocenia swojego stopnia przygotowania do odbywania praktyk pedagogicznych jako bardzo dobrych lub całkowitego ich braku. Studenci odpowiadający na to pytanie mieli uzasadnić swoją odpowiedź. Ponad połowa badanych (58,2) nie uzasadniła swojej odpowiedzi. Spośród pozostałych odpowiedzi można wyróżnić pięć kategorii uzasadnień: posiadanie doświadczenia w pracy z dziećmi (klub malucha, żłobek, przedszkole) 13,9% wskazań; prawdopodobnie takie uzasadnienie podawali studenci studiujący specjalizację cieszącą się największym zainteresowaniem, czyli pedagogikę wczesnoszkolną z wychowaniem przedszkolnym ; zbyt mała ilość wykładów i brak przygotowania teoretycznego 12,3% odpowiedzi; takie odpowiedzi mogli podawać studenci, którzy ocenili swoje przygotowanie do odbywania praktyk pedagogicznych w stopniu średnim (na 3 ); posiadanie wystarczającej wiedzy, chęci i gotowości do pracy zgodnie ze specjalizacją 7,4% odpowiedzi; własne doświadczenie zdobyte w toku wychowywania własnych dzieci 4,1% wskazań; pośrednie przygotowanie 3,3% uzasadnień; Zarówno badane kobiety, jak i badani mężczyźni najczęściej wskazywali, odpowiedź doświadczenie w pracy z dziećmi u kobiet było to 15,7% wszystkich odpowiedzi, u mężczyzn 20%. Oczekiwania i sugestie studentów dotyczące praktyk pedagogicznych Jednym z pytań w kwestionariuszu było pytanie o oczekiwania i sugestie dotyczące praktyk pedagogicznych poproszono badanych o swoistą ocenę ich satysfakcji z praktyk pedagogicznych w trzech sferach: na etapie przygotowania do odbywania praktyk, pod 26

26 względem opieki organizacyjnej w trakcie odbywania praktyk oraz pod kątem opieki specjalistycznej w trakcie odbywania praktyk. Oczekiwania i sugestie na etapie przygotowań do odbycia praktyk W pierwszej kolejności chciano poznać opinię studentów pedagogiki na temat przygotowania do odbycia praktyk które są wpisane w program studiów na etapie informowania, udzielania wskazówek i kierowania do odpowiednich placówek. Zdecydowana większość badanych studentów (72,1% według deklaracji w ankietach) nie ma żadnych oczekiwań i sugestii co do tego etapu praktyk. Może to świadczyć o tym, że studenci czują się dobrze poinformowani w kwestii przygotowań do odbycia praktyk pedagogicznych wiedzą od kogo uzyskać wiedzę na temat placówek, w których można odbyć praktyki, jakie formalności trzeba przeprowadzić, otrzymują szeroką i wyczerpującą wiedzę. Niemal 2% badanych udzielających odpowiedzi na to pytanie zadeklarowało, że nie wie, jakie ma sugestie do tego etapu odbywania praktyk. Pozostałe osoby (prawie co trzeci badany student pedagogiki) wskazały bloki zagadnień, wokół których chciałyby otrzymywać pogłębioną wiedzę. Dane te przedstawia poniższy wykres: 27

27 Wykres 10: Oczekiwania i sugestie dotyczące praktyk etap przygotowań [dane w %] 8 : szersza informacja o przebiegu i organizacji praktyk większe zainteresowanie, lepsze przygotowanie studenta do praktyk pomoc w skierowaniu do placówki, omówienie placówek dostosowanie wymiaru praktyk, miesięczna praktyka pomoc przy wyborze miejsca praktyk, praktyki kierunkowe dostępność kontaktu z opiekunem praktyk i pomocy od niego w czasie praktyk stworzenie odpowiednich warunków, bardziej przyjazne nastawienie do studenta 5,7 4,9 3,3 3,3 2,5 0,8 15,6 36,1 N=122 nie wiem 1,6 brak oczekiwań i sugestii 72, Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q7_1]. Wśród studentów, którzy podali propozycje zagadnień, które w ich opinii powinny być szczerzej realizowane na etapie przygotowań do odbycia praktyk, najczęściej podawaną sugestią było szersze informowanie i przebiegu i organizacji praktyk deklarował tak niemal co siódmy student trybu zaocznego (14,8% wszystkich wskazań). Żaden mężczyzna nie podał takiego oczekiwania. Podobnie sytuacja ma się z kolejnym wskazaniem, dotyczącym lepszego przygotowania studenta do praktyk (5,7%) takie wskazania deklarują wyłącznie kobiety ze studiów zaocznych. 8 Odpowiedzi nie sumują się do 100, ponieważ respondenci wskazywali więcej niż jedną odpowiedź przyp. AMŁ. 28

28 Oczekiwania i sugestie dotyczące opieki organizacyjnej w trakcie odbywania praktyk Drugą kategorią pytania o oczekiwania i sugestie względem praktyk pedagogicznych było zagadnienie dotyczące opieki organizacyjnej zarówno na Uczelni, jak i w placówce, w której realizowane są praktyki. Zdecydowana większość badanych (84,4% wszystkich odpowiedzi) nie ma dodatkowych oczekiwań i sugestii co do organizacji odbywanych praktyk (odpowiedzi brak, nie wiem i inne ). Osoby, które odmówiły deklaracji odnośnie trybu studiowania nie mają żadnych sugestii co do opieki organizacyjnej w czasie realizacji praktyk (odpowiedź brak sugestii wynosi 100% tej grupy badanych). Pozostali studenci deklarują swoje oczekiwania jednak żadna z podanych odpowiedzi nie przekracza 7% wskazań (czyli, że nie wskazało jej więcej niż ośmiu badanych studentów). Sugestie studentów co do ogólnej opieki organizacyjnej w trakcie trwania praktyki obejmują grupę prawie 20% wskazań jednak nie każdy student wskazał tylko jedną sugestię, zatem odpowiedzi nie sumują się do stu. Rozkład odpowiedzi przedstawiano na wykresie

29 Wykres 11: Oczekiwania i sugestie dotyczące praktyk opieka organizacyjna [dane w %] 9 : dostępność kontaktu z opiekunem praktyk i jego pomocy podczas praktyk szersza informacja o przebiegu i organizacji praktyk 6,6 4,1 N=122 stworzenie odpowiednich warunków, bardziej przyjazne nastawienie do studenta pomoc w skierowaniu do placówki, omówienie placówek większe zainteresowanie, lepsze przygotowanie studenta dostosowanie wymiaru praktyk - miesięczna praktyka praktyki kierunkowe/ miejsce praktyk inne nie wiem 2,5 2,5 1,6 1,6 0,8 0,8 1,6 19,7 brak oczekiwań i sugestii Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q7_2]. Studenci wskazujący propozycje własnych sugestii i oczekiwań względem opieki organizacyjnej w czasie odbywania praktyk wskazują głównie (6,6% wszystkich wskazań) zwiększenie możliwości kontaktu z opiekunem praktyk i jego pomocy podczas realizowanej praktyki. Badani życzyliby sobie również szerszej informacji o przebiegu i organizacji praktyk (4,1% deklaracji) zależy im na wiedzy dotyczącej kwestii formalnych i praktycznych, przydatnych w toku odbywania obowiązkowej praktyki pedagogicznej. Drobna grupa badanych (2,5% badanych) oczekuje bardziej przyjaznego nastawienia od opiekunów praktyk oraz pomocy przy wyborze placówki, w której realizowane będzie praktyka (2,5% studentów). Studenci oczekiwaliby także wymiaru obowiązkowych praktyk nie w godzinach, a w kategorii miesięcznej (1,6%). 9 Odpowiedzi nie sumują się do 100, ponieważ respondenci wskazywali więcej niż jedną odpowiedź przyp. AMŁ. 30

30 Co istotne, żaden z badanych studentów nie wskazał jednoznacznie żadnych sugestii i oczekiwań związanych z opieką organizacyjną względem placówki, w której realizowana jest praktyka pedagogiczna. Według deklaracji, żaden z badanych, który odmówił odpowiedzi o trybie studiowania, nie ma żadnych uwag co do opieki organizacyjnej. Również zdecydowana większość mężczyzn udzielających odpowiedzi (80%) nie ma żadnych sugestii dotyczących opieki organizacyjnej względem opiekuna praktyk ani placówki, w której realizowana jest praktyka. Oczekiwania i sugestie dotyczące opieki specjalistycznej w trakcie odbywania praktyk W toku badania chciano również poznać zdanie studentów pedagogiki na temat opieki specjalistycznej w trakcie odbywania praktyk pod kątem opieki uczelnianej, jak i opieki w szkole i innych placówkach edukacyjnych. Niemal wszyscy badani (91%) nie deklarują żadnych sugestii względem opieki specjalistycznej. Co istotne, pozostałe wskazania nie przekraczają 3,5% wszystkich odpowiedzi. 3,3% wszystkich badanych studentów oczekuje szerszej informacji o przebiegu i organizacji praktyk. 2,5% respondentów jako sugestie względem opieki specjalistycznej wskazuje zwiększenie dostępności kontaktu z opiekunem praktyk. Taka sama grupa badanych oczekuje przyjaźniejszego nastawienia do studentów oraz większego zainteresowania i lepszego przygotowania do praktyk. Analiza praktyk pedagogicznych względem porównania oczekiwań na etapie przygotowań, opieki organizacyjnej i specjalistycznej Ponieważ poszczególne wskazania trzech analizowanych płaszczyzn oczekiwań i sugestii co do praktyk pedagogicznych nieznanie różnią się między sobą, postanowiono 31

31 dokonać porównania danych z etapu przygotowań do realizacji praktyk, etapu opieki organizacyjnej oraz etapu opieki specjalistycznej. Analizę przedstawia poniższa tabela: Tabela 1: Porównanie oczekiwań i sugestii dotyczących praktyk pedagogicznych [dane w %] 10 : etap przygotowań opieka organizacyjna opieka specjalistyczna szersza informacja o przebiegu i organizacji praktyk pomoc w skierowaniu do placówki, omówienie placówek dostępność kontaktu z opiekunem praktyk, pomocy podczas praktyk 15,6 4,1 3,3 2,5 2,5 0,8 4,9 6,6 2,5 praktyki kierunkowe, miejsce praktyk 3,3 0,8 - dostosowanie wymiaru praktyk miesięczna praktyka stworzenie odpowiednich warunków, bardziej przyjazne nastawienie do studentów większe zainteresowanie i lepsze przygotowanie studenta do praktyk 3,3 1,6-0,8 2,5 2,5 5,7 1,6 2,5 brak sugestii 72, ,7 inne - 0,8 - nie wiem 1,6 1,6 3,3 Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q7_1, Q7_2, Q7_3, N=122]. Z powyższej tabeli jednoznacznie wynika, na którym etapie praktyk pedagogicznych badani studenci deklarują najwięcej sugestii i propozycji zmian: 10 Dane nie sumują się do 100, ponieważ respondenci wskazywali więcej niż jedną odpowiedź przyp. AMŁ. 32

32 szersza informacja o przebiegu i organizacji praktyk jest najczęściej deklarowaną sugestią dotyczącą praktyk pedagogicznych na etapie przygotowania do odbycia praktyk; pomoc w skierowaniu do placówki, omówienie placówek, w których realizowana będzie praktyka wskazywana jest na etapie przygotowania do odbycia praktyk oraz na etapie opieki organizacyjnej; zwiększenie dostępności kontaktu z opiekunem praktyk, pomocy podczas praktyk oczekiwane jest głównie na etapie opieki organizacyjnej w trakcie odbywania praktyk; sugestia odnośnie praktyki kierunkowej i samego miejsca realizowania praktyk oczekiwana jest na etapie przygotowywania się przez studenta do odbycia praktyki; dostosowanie wymiaru praktyk do okresu rozliczeniowego miesięcznego (a nie godzinowego ) jest najczęściej deklarowanym oczekiwaniem na etapie przygotowań do odbycia praktyk; stworzenie odpowiednich warunków w zakresie bardziej przyjaznego nastawienie do studentów jest najbardziej pożądane przez badanych studentów na etapie opieki organizacyjnej i specjalistycznej w trakcie realizacji praktyk; większe zainteresowanie i lepsze przygotowanie studenta do praktyk jest najbardziej oczekiwanym działaniem na etapie przygotowań do odbycia praktyki; najmniej sugestii i oczekiwań co do praktyk pedagogicznych studenci deklarują na etapie opieki specjalistycznej w trakcie odbywania praktyk. Ocena przydatności zawodowej odbytych praktyk pedagogicznych Ostatnia część kwestionariusza ankiety skierowana była do studentów warszawskiego Wydziału Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, którzy odbyli są w trakcie odbywania praktyk pedagogicznych. Osoby te poproszono o ocenę stopnia przydatności zawodowej odbytych dotychczas praktyk. Ocena miała zostać dokonana na sześciostopniowej skali (od 0 do 5, gdzie zero było jednoznaczne z brakiem przydatności, a pięć równało się bardzo dobrze ocenianej przydatności). 33

33 Niemal połowa (42,9% wszystkich wskazań) badanych studentów oceniła przydatność zawodową realizowanych praktyk na 5 czyli najwyższy możliwy stopień na skali. Co ósmy badany student (11,9% deklaracji) ocenił przydatność zawodową praktyk w kategorii braku przydatności. Wszyscy badani mężczyźni, którzy byli w trakcie odbywania praktyk pedagogicznych, lub mieli je już zrealizowane, ocenili ich przydatność bardzo dobrze. Prawie połowa osób, studiujących w trybie zaocznym oceniła przydatność zawodową odbywanych praktyk na najwyższy stopień. Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia się na poniższym wykresie: Wykres 12: Przydatność zawodowa odbytych praktyk [dane w %]: ,1 42,9 N= , ,9 16,6 0 brak przydatności bardzo dobra przydatność Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q13]. Analizując dane dotyczące przydatności zawodowej realizowanych lub zrealizowanych już praktyk, można przyjąć podział skali na oceny pozytywne i negatywne. Trzy pierwsze, najniższe stopnie na skali tworzyłyby ocenę negatywną, a trzy najwyższe stopnie ocenę pozytywną. W takiej sytuacji większość studentów (88,1% wskazań), którzy udzielali odpowiedzi na to pytanie deklaruje przydatność zawodową praktyk pedagogicznych, przy 11,9% deklaracji o braku przydatności zawodowej. 34

34 Gdyby badać oceny studentów pod względem braku i bardzo słabej przydatności, średniej przydatności i dobrej oceny przydatności praktyk pedagogicznych 77,8% wskazań 11 przedstawia dobrą i bardzo dobrą przydatność zawodową odbytych praktyk (przy zaledwie co szóstym studencie 16,6% odpowiedzi oceniającym średnio przydatność zawodową realizowanych praktyk. Niestety, większość badanych studentów (82,8% deklaracji) nie uzasadniło swojej oceny. Najczęstszą odpowiedzią 12,3% wskazań uzasadniającą stopień przydatności zawodowej odbytych dotychczas praktyk było doświadczenie praktyczne, poznanie wychowanków i nowych ludzi oraz poznanie organizacji i funkcjonowania pracy placówki (tak stwierdziło 8,2% studentów, którzy udzielali odpowiedzi na to pytanie). Zaledwie 2,5% respondentów uzasadniło swoją ocenę obserwacją zachowania uczniów i nauczycieli w trudnych sytuacjach. Odpowiedzi na to pytanie udzieliło 34% całej badanej populacji, to jest 42 osoby, które są aktualnie w trakcie odbywania lub odbyły już praktykę pedagogiczną. Ocena wsparcia i opieki uzyskanych w miejscu odbywanych praktyk Ostatnie pytanie zadane studentom w czasie badania dotyczyło oceny wsparcia i opieki uzyskanej w miejscu odbywania praktyk. Zadaniem studentów było wskazanie oceny na sześciostopniowej skali i uzasadnienie swojej odpowiedzi. Odpowiedzi na to pytanie udzieliło 34% wszystkich poddanych badaniu studentów. Szczegółowy rozkład oceny uzyskanego wsparcia i opieki w miejscu odbywanych praktyk pedagogicznych w opinii badanych studentów pedagogiki warszawskiego Wydziału Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego zawiera się w wykresie 13: 11 Suma odpowiedzi 4 i 5 przyp. AMŁ. 35

35 Wykres 13: Wsparcie i opieka uzyskane w miejscu odbywania praktyki [dane w %]: N= , , ,1 brak opieki i wsparcia 2,4 7, bardzo dobra opieka i wsparcie Źródło: opracowanie własne, na podstawie wyników ankiety [Q14]. Prawie połowa wszystkich badanych studentów (47,7%) oceniła otrzymane wsparcie i opiekę w placówce, w której realizowana była praktyka pedagogiczna jako bardzo duże wsparcie i opieka. Odpowiedzi takiej udzielili wszyscy badani mężczyźni oraz 48,6% badanych kobiet. 50% osób, które odmówiły odpowiedzi o tryb studiowania również ocenia wsparcie uzyskane w miejscu odbywania praktyk jako bardzo dobre. Analizując odsetek odpowiedzi studentów, udzielających odpowiedzi na to pytanie i oceniających je na bardzo dobra opieka i wsparcie (47,7%) i dobra opieka i wsparcie (35,7%), łączna ocena stanowi zdecydowaną większość odpowiedzi 83,4% wszystkich odpowiedzi. Całkowity brak wsparcia i opieki w miejscu odbywania praktyk pedagogicznych deklaruje 7,1% wszystkich badanych przy czym odpowiedzi takiej dzieło 5,4% wszystkich poddanych badaniu kobiet. Nikt z badanych nie udzielił odpowiedzi wskazującej na bardzo słabe wsparcie w placówce, w której realizowane były praktyki pedagogiczne. Jako główne uzasadnienie swojej oceny studenci wskazują wsparcie, zainteresowanie studentem (10,7% wszystkich odpowiedzi) oraz uzyskanie wielu wiadomości praktycznych (4,9%). 2,5% badanych podkreśliło pomoc opiekuna praktyk oraz taka sama grupa badanych deklaruje zapoznanie z organizacją i dokumentacją 36