firm. Nadmierne obciążenia naszych przedsiębiorstw świadczeniami społecznymi, normami ekologicznymi i prawami konsumenckimi

Transkrypt

1 Dobrze, że Polska została ześć lat temu nasz kraj przystąpił do Wspólnoty Europejskiej na dobrych warunkach traktatu nicejskiego. Popierałem tę akcesję. Polska gospodarka skorzystała na niej, są też jednak zagrożenia. Obecnie najważniejsza jest obrona realnych miejsc pracy w biznesie. tylko, że zagrożone banki zostaną znacjonalizowane, myślałem, że upadną. Kryzys jest jednak tak wielki, że politycy w USA i UE zdecydowali się ratować gospodarki i stabilność społeczną swoich państw, zadłużając się na koszt przyszłych pokoleń. Weszliśmy na globalny rynek W oficjalnych raportach podkreśla się, że w ciągu pierwszych 5 lat napłynęło do Polski z budżetu UE ponad 16 mld euro więcej niż wpłaciliśmy. Chciałbym zwrócić wagę na inne efekty ekonomiczne. Trudniej je oszacować, ale były większe. W ciągu ostatnich 5 lat znacznie wzrósł napływ inwestycji zagranicznych do Polski. Jeżeli założymy, że każdego roku ten wzrost był o 3 mld euro wyższy dzięki akcesji, uzyskamy 15 mld euro napływu kapitału. Za te pieniądze powstały nowe fabryki i firmy, dziesiątki tysięcy nowych miejsc pracy. Kolejne miliardy euro zyskali więc pracownicy i budżety gmin (m.in. z podatków od nieruchomości) i państwa (z podatków dochodowych, VAT i akcyzy). Do pracy za granicę wyjechało 2 mln polskich obywateli, którzy każdego roku transferują do kraju kilka miliardów euro zarobionych pieniędzy. Banki działające w Polsce ściągnęły z zagranicy (głównie od spółek-matek) w ciągu ostatnich lat 115 mld zł więcej niż tam ulokowały. Pieniądze te zainwestowały w kredyty hipoteczne, konsumpcyjne i gospodarcze. Gdyby Polska nie była członkiem Unii, nie ryzykowałyby aż tak wielkiej kwoty na inwestycje w kraju. Dzięki zniesieniu barier celnych nasze firmy mogły rozwinąć skrzydła w eksporcie. Obciążenia konkurencyjności pakietu klimatycznego, bo na mocy traktatu nicejskiego Polska miała prawo weta. Niestety, nie zdecydowali się na taką obronę interesów naszej gospodarki. W rezultacie ceny energii elektrycznej dla biznesu wzrosły w ciągu ostatnich dwóch lat o 100 procent i będą rosły dalej. Bilans gospodarczy akcesji jest mimo to nadal korzystny dla naszego kraju. Unijne elity mają jednak dużo innych pomysłów niekorzystnych dla konkurencyjności europejskich firm. Nadmierne obciążenia naszych przedsiębiorstw świadczeniami społecznymi, normami ekologicznymi i prawami konsumenckimi sprawiają, że europejskie firmy przegrywają walkę na globalnym rynku z konkurentami z Chin, Indii, Malezji, Tajlandii, Wietnamu, Brazylii. Prawdziwym sprawdzianem unijnego modelu gospodarczego będzie wielki kryzys gospodarczy pierwszych lat XXI wieku. Jego początki pokazały, że model ten ma wiele elementów dysfunkcjonalnych. Spadki PKB w większości krajów UE są duże. Największa gospodarka niemiecka ma skurczyła się w 2009 r. aż o 5 procent. Jako jeden z pierwszych w Polsce przewidziałem kryzys. W wrześniu 2008 r. napisałem, że czeka nas globalny krach. W ciągu kilku miesięcy sprawdziło się prawie wszystko, co prognozowałem. Nie przypuszczałem Gdybym był szefem światowego rządu, podpisałbym się bez wahania pod apelem przeciw protekcjonizmowi. Wolny rynek dobrze służy ludziom. Dzięki niemu w ciągu ostatnich 20 lat od demontażu komunizmu w Azji i Europie setki milionów ludzi, szczególnie w Chinach i Indiach, wyrwało się z biedy, a dziesiątki milionów obywateli krajów byłego Układu Warszawskiego poprawiło poziom życia. Obecny kryzys jest rezultatem wielu zjawisk. Jednym z ważniejszych jest właśnie wejście na globalny rynek setek milionów pracowników z Chin, Wietnamu i krajów byłego Układu Warszawskiego. To sprawiło, że dziesiątki milionów miejsc pracy w produkcji i usługach przeniesiono z USA, Europy Zachodniej, Japonii i Korei Południowej do krajów rozwijających się w Azji (Indie, Tajlandia, Malezja) i byłych krajów komunistycznych. Na tym procesie skorzystała i korzysta również Polska. Do wywołania kryzysu przyczyniły się też nieprawidłowości w zachodnich instytucjach finansowych. Część z nich była efektem nacisku polityków, by pobudzać popyt, m.in. za pomocą tanich, łatwo dostępnych kredytów hipotecznych i łatwo dostępnych, ale drogich pożyczek na kartach kredytowych. Największe błędy banki popełniły w USA. Jesienią 2008 r. amery- Gdy napływ inwestycji zagranicznych jest duży, dynamika wzrostu PKB jest większa Niestety, są też minusy gospodarcze akcesji. Wiążą się one głównie z wysokimi standardami unijnymi dotyczącymi ochrony środowiska, co jest bardzo kosztowne. W tym kontekście szczególnie istotna jest kwestia pakietu klimatycznego. W sprawie ocieplenia klimatu większość naukowców jest zdania, że wpływ ludzi na zmiany klimatyczne jest niewielki. Unijne elity chcą jednak wydać setki miliardów euro na walkę z ociepleniem. Jednym z celów jest zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Wielkie koszty ma w związku z tym ponieść nasza gospodarka, której energetyka oparta jest na spalaniu węgla brunatnego i kamiennego. Nasi przywódcy mieli możliwość zablokowania kosztowanego str. 4 Europejska Firma

2 członkiem UE kańska gospodarka doszła do ściany okazało się, że obywatele już dalej nie mogą się zadłużać. Popyt amerykańskich konsumentów był głównym silnikiem globalnej gospodarki. Gdy przestał działać, runęła w dół. Przyczyną obecnego krachu jest klasyczna nadprodukcja, trwające przez wiele lat naruszenia równowagi między popytem a podażą. Wirtualne pieniądze Popyt był w dużej części sztuczny, nakręcany przez kredyty, a zadłużali się obywatele i państwa. Kreowany był nie tylko przez dodruk papierowego pieniądza, głównie przez amerykańskie banki (to już prowadziło do stanu głębokiej nierównowagi między podażą i popytem). Największym zagrożeniem okazały się jednak wirtualne papiery wartościowe tworzone przez specjalistów od instrumentów pochodnych, głównie w amerykańskich bankach inwestycyjnych. Według amerykańskich szacunków wartość instrumentów pochodnych na rynku finansowym to bilionów dolarów. Te biliony dolarów są zapisane w aktywach wielu banków amerykańskich, europejskich, azjatyckich i arabskich. Większość z nich to bezwartościowe śmieci. Banki do tej pory ujawniły tylko ich część. Trudno oszacować, czy kilka czy więcej procent. Szefowie banków już wiedzą, że to śmieci, dlatego wielu z nich błaga państwa, czyli podatników, o pomoc. Państwa są już jednak zadłużone po uszy, by ratować banki, muszą drukować pieniądze, wypuszczać na rynek kolejne śmieci, choć mniej bezwartościowe niż derywaty. To za rok, dwa wywoła inflację i doprowadzi do dewaluacji dolara. W wyniku tworzenia wirtualnych papierów napędzony został sztuczny popyt na domy, mieszkania, samochody i inne dobra na całym świecie. Banki udzielając kredytów na mieszkania nie miały po drugiej stronie depozytów klientów, czyli papierowego pieniądza, tylko wykreowane papiery wartościowe, których wartość była znacznie zawyżona. Zawyżenie wartości tych papierów wzięło się ze sztucznie napędzonego wzrostu cen nieruchomości. Proces ten znacznie przyspieszył po obniżeniu stóp procentowych w USA na początku XXI wieku i rozluźnieniu polityki kredytowej przez banki. Mamy niezłych przywódców Na naszych przywódców ostatnio jakoś specjalnie nie musimy narzekać, bo w gospodarce działają rozsądnie. Leszek Balcerowicz, jako prezes NBP, i inni członkowie Rady Polityki Pieniężnej, podwyższając stopy procentowe w 2000 r., mieli sporo racji, bo uratowali nas i nasze banki przed prawdziwą katastrofą finansową przed wielką pułapką zadłużeniową. Po spadku stóp procentowych banki komercyjne w latach znacznie obniżyły marże kredytów hipotecznych, by rozbujać rynek mieszkaniowy w Polsce. Tańsze kredyty miały zwiększyć popyt na mieszkania, to miało przyczynić się do wzrostu cen mieszkań i zachęcić kolejne osoby do brania kredytów hipotecznych (trzeba jak najszybciej kupić mieszkanie, bo ich ceny szybko idą do góry). Taki mechanizm przez wiele lat działał w innych krajach, wywołując boom na rynku mieszkaniowym i w całej gospodarce. Było to życie na kredyt. Banki na kredytach hipotecznych świetnie zarabiały. Aż przyszedł krach i wszystko się posypało. Bankrutami są nie tylko ludzie, ale również banki, a z nimi państwa, takie jak Irlandia, Łotwa czy Estonia. W Polsce bankom komercyjnym zabrakło czasu na wpędzenie nas w pułapkę zadłużeniową. W 2008 r. ściągnęły z zagranicy 90 mld zł i zainwestowały głównie w kredyty hipoteczne i konsumpcyjne. W 2009 r. przetransferowałayby pewnie ponad 100 mld zł, gdyby nie to, że przyszedł kryzys i wszyscy dostrzegli, że kredyty hipoteczne to nie jest maszynka do zarabiania pieniędzy, że wiąże się z nimi ryzyko dla banków i klientów. Gdyby Rada Polityki Pieniężnej nie podwyższyła stóp w 2000 r., dziś wielkie kłopoty z kredytami miałyby nie tylko banki, ale setki tysięcy polskich rodzin i firm. Nawet politycy mają w naszym kraju zasługi dla biznesu. Koalicja PiS-Samoobrona-LPR znacznie ograniczyła podatek spadkowy (w kręgu najbliższej rodziny zniosła go), zmniejszyła stawki podatku PIT oraz niektóre stawki VAT, obniżyła składki rentowe, wprowadziła ulgę podatkową na dzieci (tu brawa dla LPR, która wspólnie z PO podwoiła tę ulgę) i zmniejszyła biurokrację podatkową (np. nie trzeba już co miesiąc składać deklaracji PIT 4 i CIT, wystarczy raz w roku). Koalicja PO-PSL o połowę obniżyła opłaty pobierane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne. Reformuje KRUS. Wzrost pozycji w świecie Nasza gospodarka dzięki niższym płacom zyskała i zyskuje na przepływie miejsc pracy z Europy Zachodniej, Korei, Japonii i USA. Biznes w Polsce jest mocno zdywersyfikowany. Fabryki mamy nowoczesne i wydajne. Przedsiębiorców aktywnych, kreatywnych, odważnych i skutecznych. System bankowy zdrowy, choć problemy mogą ujawnić się w przyszłości. Społeczeństwo dość odporne na populistyczną demagogię, bo już przeszło etap zachłyśnięcia się nią, i mało zadłużone. Możliwe, że recesja przyjdzie do Polski, ale nie będzie tak głęboka, jak w Japonii, USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech czy Francji. Być może globalni inwestorzy zrozumieli to, dlatego rosną kursy akcji na giełdzie w Warszawie, a złoty się wzmacnia. Po kryzysie pozycja Polski na międzynarodowej arenie wzmocni się. Ucierpimy bowiem mniej niż inne kraje wysoko rozwinięte. Trudno uniknąć protekcjonizmu Z punktu widzenia interesów Polski protekcjonizm nie jest dobry. Nasz kraj korzysta bowiem na tym, że zagraniczne koncerny budują u nas fabryki i tworzą centra usługowe. W ostatnich kilku latach liczba realnych miejsc pracy (w efektywnych firmach, a nie administracji) w Polsce zwiększyła się. Dobrze, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, wielkiego obszaru celnego. To unijne władze podejmują decyzje o ochronie unijnego rynku przed zagraniczną konkurencją. Liberałowie, np. Vaclav Klaus, zżymają się na wprowadzanie ceł, np. chroniących rynek UE przed tanimi świecami z Chin. Protekcjonizm na Zachodzie będzie jednak narastał. Wyborcy tracący pracę i biedniejący z dnia na dzień zmuszą władze do stawiania kolejnych barier. Znajdą się politycy, którzy postawią na protekcjonizm i zyskają poparcie obywateli. W Komisji Europejskiej są już zwolennicy protekcjonizmu. Gdy kryzys będzie narastał, będą tworzyli nowe bariery celne i administracyjne. Polskie firmy będą przez te bariery chronione. Zasady wolnego handlu są mi bliskie. Uważam jednak, że zachowując je, można lekko, administracyjnie wspierać lokalne podmioty gospodarcze banki spółdzielcze, spółdzielnie oraz małe i średnie firmy. Pomogłoby im na przykład administracyjne hamowanie ekspansji super- i hipermarketów w małych miastach. Jedno miejsce pracy w supermarkecie oznacza bowiem utratę kilku miejsc pracy w małych i średnich firmach handlowych i produkcyjnych. Przydałoby się też blokowanie ekspansji globokoncernów finansowych w naszym państwie oraz wsparcie dla banków spółdzielczych, np. przez preferowanie ich przez samorządy i firmy państwowe przy wyborze dostawcy usług finansowych. Czy to jest protekcjonizm? W pewnym sensie tak. Obecnie najcenniejszą rzeczą na świecie są realne miejsca pracy w biznesie. Trzeba więc je chronić, zachowując elementarne zasady wolnego handlu. JERZY KRAJEWSKI Europejska Firma str. 5

3 Brońmy lokalnego ładze samorządowe mogą bez żadnej nowej ustawy hamować rozwój sieci supermarketów. Wystarczy, że będą opóźniały wydawanie pozwoleń na ich budowę. Mogą to robić w imię solidaryzmu społecznego, by bronić miejsc pracy w małych i średnich firmach handlowych i produkcyjnych. Po amerykańskich doświadczeniach z fatalnymi skutkami ekspansji sieci supermarketów dla małych i średnich amerykańskich firm i miast, Instytut Lokalnego Biznesu zachęca lokalne samorządy do hamowania rozwoju sieci supermarketów na ich terenie przynajmniej w czasach kryzysu. Jedno miejsce pracy w supermarkecie oznacza bowiem utratę kilku miejsc pracy w lokalnych małych i średnich firmach handlowych i produkcyjnych. Supermarkety jak buldożery str. 6 Europejska Firma Proces ten dobrze pokazuje amerykański film Wysoki koszt niskich cen. Ciekawa recenzja tego filmu ukazała się w Gazecie Wyborczej w czerwcu 2007 r. Jak wyludnić przeciętne amerykańskie miasteczko w ciągu roku? Nie trzeba do tego żadnej katastrofy naturalnej. Wystarczy zbudować jeden z hipermarketów Wal-Mart. Z powodu niskich cen upadają lokalne sklepy, zakłady, a mali przedsiębiorcy idą na bezrobocie. To inwazja bez wojska. Wal-Mart to legenda: najniższe ceny w USA, najwięcej pracowników, wszystko dla klienta. Ale ta legenda ma swoje drugie oblicze, brzydkie oblicze. Budowaliśmy go czterdzieści lat, a teraz jedyne, co nam zostało, to wynieść się i spłacić długi, mówi jeden z właścicieli lokalnego sklepiku, który musiał zamknąć interes po otwarciu giganta. Jestem republikaninem, wierzę w wolny rynek i kocham wolność, ale coś tu nie gra. Kiedyś byłem przeciw związkom zawodowym, teraz nie myślę, że są złe. Trzeba działać, inaczej ta firma nas zje, dodaje. Wysoki koszt niskich cen to zaangażowany film paradokumentalny, który pokazuje kulisy działania jednej z największych korporacji. Paradokumentalny, bo przedstawia racje jednej ze stron. Wal-Mart nie komentuje tego, co się o nim mówi (być może nie chce: mówi się tak źle, że trudno znaleźć ripostę, ale tego z filmu się nie dowiemy). Zaangażowany bo pokazuje, jak wielkie sklepy niczym buldożery atakują małe amerykańskie miasteczka, niszcząc tradycyjne lokalne społeczności i zmieniając pełne etaty w lokalnych sklepikach na pół etatu w Wal- Mart. To nie pozwala się utrzymać. Robimy nadgodziny, ale nie możemy zarobić tyle, żeby udało się nam ubezpieczyć na wypadek choroby. Za nadgodziny nie płacą, opowiadają byli pracownicy. Roczna płaca dla szeregowych pracowników to średnio 13 tys. dol. w USA poniżej progu ubóstwa; więcej pieniędzy dostają ci, którzy korzystają z pomocy społecznej. Sam sklep namawia, żeby pracownicy uzupełniali pensje darmowymi posiłkami czy państwowymi dopłatami do mieszkań. A to tylko początek praktyk, o których opowiadają zatrudnieni. Rasizm, szpiegowanie związków zawodowych, arogancja wobec ekologii, zaniżanie liczby godzin na paskach wypłat reżyser opowiada, że to wszystko robi firma, która należy do Waltonów, najbogatszej rodziny w USA. Reżyser dotarł też do menedżerów wyższego szczebla, którzy potwierdzają wersje tych ze sklepu. To wyzysk w imię niskich cen, mówi jeden z nich. Kamera wędruje do Chin, Hondurasu, Bangladeszu i pokazuje, że Wal-Mart płaci grosze i oszukuje tych, którzy dla niego produkują. Wielbiciele wolnego rynku powinni obejrzeć historię o Wal-Mart. Być może zastanowią się, jak to możliwe, że w ich hipermarketach pojawiają się superokazje. Film wyświetliła w Polsce niszowa telewizja Planete. Żaden z popularnych polskich programów telewizji publicznej i prywatnych nie odważył się go pokazać telewidzom. Zastraszające tempo bezrobocia W czerwcu 2007 r. na stronie napisałem komentarz broniący prawa sieci supermarketów do swobodnego rozwoju. Wtedy nie było jednak tak wyraźnie, jak dziś, widać skutków ich ekspansji. Latem 2007 r. amerykańska gospodarka wydawała się kwitnąca. Jesienią 2008 r. okazało się jednak, że tak naprawdę jest bankrutem. A jedynym ratunkiem przed gwałtownym krachem jest wpompowanie bilionów dolarów do wielkich amerykańskich banków i towarzystw ubezpieczeniowych. Do kryzysu na pewno przyczyniły się nieodpowiedzialne działania banków, szczególnie rozdawanie kredytów na lewo i prawo. Ale winowajcą są też wielkie sieci handlowe i korporacje, które pozbawiły dobrej pracy dziesiątki milionów Amerykanów. Obecnie bezrobocie rośnie w USA w zastraszającym tempie. Sieci hipermarketów niszczą small business w prosty sposób. Małym i średnim firmom handlowym odbierają klientów, a produkcyjnym zabierają kanały dystrybucji. Upadają bowiem firmy handlowe, w których te produkty sprzedawały, a sieci supermarketów na swoje półki nie chcą ich wziąć, bo wolą reklamowane w telewizji towary korporacji produkcyjnych lub tanie z krajów niskokosztowych. Liczba małych i średnich firm handlowych i produkcyjnych z roku na rok systematycznie więc spada. Można zaobserwować wyraźną zależność im więcej w danym kraju jest supermarketów, tym mniej jest małych i średnich firm handlowych i produkcyjnych, mniej jest więc niezależnych przedsiębiorców, przedstawicieli klasy średniej. Z konieczności rośnie liczba firm w usługach. Przykład wydarzeń z ostatnich lat w USA pokazuje jednak, że rozwój oparty głównie na usługach ma swoje ograniczenia. Z tego powodu amerykańska gospodarka jest w poważnych tarapatach w kryzysie najpoważniejszym od 80 lat. Rozlał się on już na cały świat. W imię solidaryzmu społecznego Amerykanie sięgnęli już po lewicowe metody walki z kryzysem pomoc publiczną na wielką skalę. W imię solidaryzmu społecznego, by bronić miejsc pracy w małych i średnich firmach handlowych i produkcyjnych, również w Polsce trzeba sięgnąć po administracyjne rozwiązania wyhamować politycznymi decyzjami ekspansję sieci supermarketów przynajmniej na czas kryzysu. Za kilka lat, gdy sieci będą miały proc. handlu w Polsce, będzie za późno. W tym czasie nasz kraj w wyniku ich ekspansji straci kilkaset tysięcy miejsc pracy w małych i średnich firmach handlowych i produkcyjnych. W wyniku tego znacznie zmniejszy się klasa średnia, która jest ostoją demokracji. Niezależnych właścicieli małych i średnich firm w klasie średniej nie zastąpią kierownicy, bo to pracownicy najemni bez właściwego dla klasy średniej poczucia wolności. Supermarkety zmieniają niezależnych przedsiębiorców w pracowników najemnych na całym świecie. Zmuszają ludzi do pracy w święta i niedziele. Potrzebna jest więc ustawa o zrównoważonym rozwoju handlu, hamująca nieco

4 TRENDY biznesu ekspansję supermarketów w małych miastach, bo w średnich i dużych już panują. Sprawa jest kontrowersyjna, budzi wiele emocji. Trybunał Konstytucyjny 8 lipca 2008 r. wydał wyrok, że ustawa o tworzeniu i działaniu wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, hamująca nieco ekspansję hipermarketów, jest niezgodna z konstytucją. Większość ekonomistów i polityków uważa, że nie wolno tak mocno ingerować w rynek. W czasach kryzysu wielu jednak zmieniło zdanie w sprawie wsparcia dla instytucji finansowych ze środków publicznych. Z liberałów stali się socjalistami. Podobnie może być z ekspansją sieci handlowych, gdy bezrobocie skoczy do 20 proc. Wtedy może jednak być za późno. Przyjazne władze samorządowe Sojusznikiem małych i średnich firm mogą być władze samorządowe. One mogą bez żad- przywódców (władz samorządowych, liderów opinii, mediów) zdobywają za pomocą drobnych lub większych prezentów, np. wpłat dla lokalnej fundacji charytatywnej lub instytutu badawczego. Gdy opanują przyczółek jest zgoda na budowę hipermarketu, do boju rzucają wielki kapitał na budowę i najlepszych fachowców do zmagań z lokalną konkurencją. Walka jest na wykończenie, więc podnosi się krzyk najsłabszych przeciwników, którzy nie wytrzymują w boju. Wtedy korporacji osłonę dają działania z zakresu public relations i polityki społecznej. Gdy najsłabsi padną, głosy oburzenia powoli cichną. Hipermarket w spokoju panuje nad terenem. Nie mniej morderczą walkę sieci handlowe toczą z dostawcami. W niektórych przypadkach traktują ich jak dyktatorzy poddanych. Im mniejszy dostawca, tym bardziej jest dociskany. W Polsce zdarzają się przypadki, że przedstawiciele potencjalnych dostawców są specjalnie przed negocjacjami przetrzymywani godzinami w gorących biurach (czekają na opóźniają- Sieci supermarketów niszczą małe i średnie firmy handlowe i produkcyjne. nej nowej ustawy hamować rozwój sieci supermarketów. Wystarczy, że będą opóźniały wydawanie pozwoleń na ich budowę na własnym terenie. Właściciele supermarketów to groźni przeciwnicy lokalnego biznesu. Doświadczeni w bojach na całym świecie. Najpierw na nowy rynek wysyłają swoich szpiegów i agentów wpływu, by rozpoznali teren działań wojennych. Przychylność lokalnych ce się spotkanie), by byli bardziej skorzy do ustępstw. Większych dostawców przedstawiciele sieci traktują lepiej, ale też negocjacje prowadzą twardo. Czasami nie dogadują się i w sieci nie ma produktów znanych producentów. Sieci supermarketów podbijają jeden kraj po drugim. Majątki ich właścicieli liczone są w dziesiątkach miliardów dolarów. Miesięcznik Forbes w 2008 r. majątek rodziny Wal- tonów, właścicieli Wal-Mart, oszacował na ponad 90 mld dolarów. To najbogatsza rodzina na świecie. Ale im ciągle mało. Całych czas ich najemni menedżerowie szukają sposobów, jak więcej wycisnąć z pracowników, jak mocniej przydusić dostawców. Instytut Lokalnego Biznesu prosi więc władze samorządowe, by chroniły lokalne małe i średnie firmy i miejsca pracy w nich. Wiem, że to w sumie nie jest zadanie dla władz samorządowych, by dbać o zrównoważony rozwój całej gospodarki. One odpowiadają za swoje gminy, miasta i powiaty. A ich mieszkańcy chcą kupować w supermarketach i dyskontach, w których ceny bywają niższe niż w małych sklepach. Centra handlowe kojarzone są z nowoczesnością. Ludzie ich chcą. Prezydent Słupska Maciej Kobyliński chwali się tym, że jego miasto stało się handlowym centrum Pomorza Środkowego. Polimeni International i Mayland Real Esteta wybudowały u nas dwa centra handlowe. Niebawem powstanie trzecie wybudowane przez firmę Echo Investment. Duże obiekty handlowe powstają także na obrzeżach miasta, mówi Maciej Kobyliński. Doskonale wiem tych centrach, bo mam drugi dom niedaleko Słupska i w czasie wakacji robię w nich zakupy. Zachwycona nimi jest moja mama. Mój kochany Kaufland, powiedział w zeszłym roku, gdy zawiozłem ją do tego supermarketu. Nawoływanie do hamowania rozwój sieci handlowych brzmi więc niedorzecznie. Warto jednak pomyśleć o drugiej stronie zagadnienia upadku małych i średnich firm handlowych i produkcyjnych oraz miejscach pracy w nich. Na Zachodzie tylko w Japonii są duże ograniczenia administracyjne w rozwoju sieci hipermarketów ; powiedział Grzegorz W. Kołodko, były wicepremier i minister finansów, na naszym III Kongresie Zarządzania Należnościami 19 grudnia 2008 r. Sprzeciwił się jednak wprowadzeniu podobnych ograniczeń w Polsce. Skoro nasze elity polityczne nie chcą pomóc lokalnemu biznesowi w zmaganiach z sieciami handlowymi, to może problem podejmą władze samorządowe. JERZY KRAJEWSKI Europejska Firma str. 7

5 Na inwestycjach z OFE latach ZUS przelał do PTE 139,3 mld zł. Inwestycje prowadziliśmy na kredyt, od którego zapłaciliśmy 41 mld zł odsetek. Nasze aktywa w OFE w końca 2009 r. to 180 mld zł, czyli o 2 mld zł mniej niż nasze koszty. Państwo, by je sfinansować, zabiera z rynku pieniądze, które mogłyby wesprzeć firmy i rozwój gospodarczy. Na wysokie opłaty dystrybucyjne pobierane przez powszechne towarzystwa emerytalne, które zarządzają OFE, zwróciłem uwagę już w 1999 r. Przez kilka lat najwyższą brało PTE Commercial Union 10 proc. Jesienią 2000 r., jako redaktorem naczelnym miesięcznika Twój Pieniądz, policzyłem, że w OFE po roku ich działania aktywa są mniejsze niż składki, jakie wpłaciliśmy. Zapytałem o wysokie opłaty Cezarego Mecha, wówczas prezesa Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Odpowiedział, że konkurencja między PTE rozwiąże ten problem. Wiosną 2002 r. pytałem o to wiceministra pracy Krzysztofa Patera z SLD. Nieoficjalnie mówił o konieczności ustawowego obniżenia opłat, ale w autoryzowanym wywiadzie w Twoim Pieniądzu nr 4/kwiecień 2002 powiedział, że rząd nie przewiduje ustalenia maksymalnej wysokości opłaty manipulacyjnej. W czerwcu 2008 r. zapytałem posła Platformy Obywatelskiej Jakuba Szulca: Czy koalicja PO-PSL zmierza szybko obniżyć bardzo wysokie prowizje pobierane przez powszechne towarzystwa emerytalne od ich klientów - przyszłych emerytów?. Odpowiedział: Prowizje są rzeczywiście wysokie. Trzeba jednak pamiętać, że część pieniędzy pobieranych przez PTE przeznaczana jest na gwarantowanie wypłat dla klientów. Jeżeli fundusz emerytalny osiąga dla klientów zyski niższe niż średnie, PTE musi z własnych str. 8 Europejska Firma pieniędzy dopłacić do kont klientów. Przyjrzymy się jednak dokładniej sytuacji i ocenimy, czy prowizje muszą być tak wysokie.. Wywiad z nim opublikowałem w magazynie Europejski Bank Spółdzielczy. Nikt nie pytał o sumę opłat W tym samym czasie wysłałem do rzecznika prasowego Komisji Nadzoru Finansowego mejla z prośbą dane o oplatach pobieranych przez PTE. Przez kilka tygodni nie odpowiadał. Gdy upomniałem się, poinformował, że nie ma zbiorczych danych, a cząstkowe są w tabelach na stronie internetowej KNF i mogę sobie sam policzyć. Zrobiłem to. Wyszło 9,4 mld zł. Byłem zdumiony. Rzecznik KNF powiedział mi, że żaden dziennikarz nie pytał o sumę opłat. W październiku 2008 r. napisałem artykuł pt. Fatalne rezultaty reformy emerytalnej. Zamieściłem go na naszych stronach internetowych ( i wysłałem mejlem do 400 dziennikarzy, zajmujących się sprawami ekonomicznymi w mediach. Jako pierwszy w Polsce podałem do publicznej wiadomości, że PTE zdarły z nas aż 9,4 mld zł opłat. Informacja ta jednak nie mogła przebić się do szerszej opinii publicznej. Mignęła na portalach internetowych Interia i Wirtualna Polska. W prasie, radiu i telewizji nie trafiłem na Podstawowe opłaty pobrane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne w mln zł Lata Od wpłacanych składek 207,8 701,1 727,4 624,5 634,3 699,6 818,6 960, , , ,2 8957,9 Za zarządzanie 2,3 35,0 83,4 150,7 227,8 285,8 381,0 491,1 586,6 585,7 639,7 3466,8 dwie opłaty 210,1 736,1 810,8 775,2 862,1 985, , , , , , ,0 źródło: Biuro prasowe KNF nią. Jakby działała cenzura. Dopiero pół roku później, w marcu 2009 r., gdy sprawą zainteresował się rząd, informacje o kwocie opłat pobranych przez PTE podały nie tylko portale Interia i Wirtualna Polska, które przedrukowały moją nową analizę, ale również Gazeta Prawna i TVN. Sejm, m.in. pod wpływem krytyki mediów, postanowił od 2010 r. ustawowo obniżyć maksymalne opłaty dystrybucyjne o połowę z 7 proc. do 3,5 proc. i zmniejszyć opłaty za zarządzanie. Jestem przekonany, że przyczyniły się do tego również moje publikacje w latach W niektórych z nich mocno krytykowałem polityków. Wszystko na kredyt Wcześniej przy analizowaniu efektywności II filaru systemu emerytalnego porównywałem zyski osiągane przez OFE do dochodów, jakie ubezpieczony mógłby sam mieć, lokując składki samodzielnie, na przykład na długoterminowym depozycie w banku. Takie porównanie było błędne, bowiem 139,3 mld zł, jakie przekazaliśmy do powszechnych towarzystw emerytalnych w latach na inwestycje, to nie były nasze nadwyżki finansowe. Wszystko finansowane było z kredytu, który nasze państwo zaciągnęło na rynku kapitałowym. Przez cały okres deficyt budżetu państwa był bowiem większy niż wpłaty z ZUS do powszechnych towarzystw emerytalnych. W takiej sytuacji porównanie trzeba prowadzić inaczej, tworząc bilans zysków i strat z przedsięwzięcia dla całego społeczeństwa. System emerytalny to jest bowiem obecnie sprawa społeczna. Zobowiązania, jakie zaciąga państwo, będziemy musieli spłacić my, dając mu większe podatki. Nikt inny za nas tego nie zrobi. Należy policzyć nie tylko składki wpłacone przez ZUS do PTE, ale również odsetki od kredytu, jaki państwo zaciągnęło, by móc przelać te składki do PTE. Przez kilkanaście lat te odsetki potrafią być wyższe niż składki. Z taką sytuacją mamy do czynienie jeśli chodzi o odsetki od składek wpłaconych do PTE w latach Dokładne policzenie tych odsetek wymaga sporego wysiłku. Należałoby ustalić dzień i kwotę każdego przelewu z ZUS do PTE i policzyć co do dnia odsetki od pożyczenia

6 nadal tracimy tych kwot według np. oprocentowania 10-letnich obligacji skarbowych albo stawki WIBOR, bo przecież ZUS zaciągał też kredyty komercyjne na swoją działalność. Dla potrzeby tej analizy użyłem uproszczonego sposobu. Jako cenę pieniądza w czasie przyjąłem w przybliżeniu średnią stopę redyskonta weksli w NBP dla poszczególnych lat. Korzystając z niej, liczyłem odsetki od kwoty wpłaconej w całym poprzednim roku. Dla roku, w którym wpływały składki, do wyliczeń brałem połowę stopy redyskonta weksli. Dla nas same straty, zyski dla PTE Lata Wyliczenia przeprowadziłem dla dwóch okresów: od 1999 r. do końca 2008 i 2009 r. Za każdym razem, jako społeczeństwo, mieliśmy straty w II filarze systemu emerytalnego. W 2008 r. te straty wyniosły 15 mld zł, a w końcu 2009 r., po wzroście indeksów giełdowych o kilkadziesiąt procent, zmniejszyły się do 2 mld zł. Aktywa zgromadzone przez nas w OFE w końcu 2008 r. miały wartość 138,2 mld zł, a my od 1999 roku do końca 2008 r. przekazaliśmy do PTE 118,2 mld zł składek. Może wydawać się, że zarobiliśmy na tej transakcji 20 mld zł. Ale tak nie jest. Od 118,2 mld zł przekazanych do PTE zapłaciliśmy bowiem na rynku kapitałowym 35 mld zł odsetek. Straciliśmy więc w II filarze od 1999 roku do końca 2008 r. aż 15 mld zł. W ciągu 2009 r., dzięki dużym zwyżkom cen akcji na giełdzie, PTE zmniejszyły nasze straty do 2 mld zł. Co będzie dalej? Nie wiemy. Jeżeli kursy akcji zaczną spadać, nasze straty znowu się powiększą. Z kredytu w akcje inwestują tylko najwięksi ryzykanci. Czy nasi politycy mają prawo narażać los milionów Polaków na tak wielkie ryzyko strat? Największymi beneficjentami reformy emerytalnej są Powszechne Towarzystwa Emerytalne, które w latach pobrały podstawowych opłat aż 12,4 mld zł. Jedna trzecia całego długu publicznego Z tej analizy wynika, że w latach z powodu uruchomienia II filaru systemu emerytalnego zadłużenie państwa wzrosło o 181 mld zł (139,3 mld zł wpłat z ZUS do OFE i 41,6 mld zł odsetek od tej kwoty). Taką kwotę budżet pozyskał na rynku kapitałowym, zabierając w ten sposób z niego pieniądze, które mogłyby zasilić firmy i rozwój gospodarczy. To prawie jedna trzecia całego długu publicznego naszego państwa. Efekty działania systemu OFE dla polskiego społeczeństwa w latach w mln zł Składki przelane przez ZUS do PTE *) Stopa redyskonta weksli Same odsetki 2976,6 8912,7 6265,7 4963,3 4457,9 3293,2 3531,3 3012,2 2302,6 1460,0 420,9 Składki plus odsetki do końca 2009 r. 5261, , , , , , , , , , , , ,3 Wartość aktywów OFE w końcu 2009 r ,8 Straty polskiego społeczeństwa w końcu 2009 r. 1834,5 *) źródło danych: Z powodu wpłat do PTE zadłużenie państwa zbliżyło się do konstytucyjnych granic. To powoduje obawy inwestorów o wypłacalność naszego państwa i zwiększa koszt finansowania deficytu budżetowego, bo Skarb Państwa musi płacić zaniepokojonym inwestorom wyższe odsetki, by kupowali obligacje. Rząd, by uspokoić inwestorów, w 2009 r. porozumiał się w sprawie awaryjnego finansowania z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Za samą gotowość do pomocy trzeba jednak MFW płacić. Po ustawowym obniżeniu od 1 stycznia 2010 r. opłat pobieranych przez PTE o połowę, za ich funkcjonowanie płacimy znacznie mniej, ale nadal będzie to miliard złotych rocznie. Inwestowanie z kredytu w obligacje skarbowe za pośrednictwem PTE, które biorą za to 3,5 proc. prowizji, jest nadal jawną głupotą. Nie można bowiem zarobić na takiej operacji. Natomiast inwestowanie w akcje z kredytu jest bardzo ryzykowne, co pokazały wyniki 2008 r. A przyszłość rynków akcji jest bardzo niepewna. Istotniejszym problemem staje się jednak rosnący dług publiczny i malejąca wiarygodność kredytowa naszego państwa. Marnym pocieszeniem jest, że w innych państwach, szczególnie z grupy PIIGS, jest jeszcze gorzej. Rozsądna jest koncepcja zaproponowana na początku 2010 r. przez minister pracy Jolantę Fedak, by ograniczyć wysokość składek wpłacanych przez ZUS do PTE o 66 proc. Dzięki temu ZUS przelewałby do PTE nie mld zł rocznie, lecz 7 8 mld zł. Pamiętać jednak należy, że jawny polski dług publiczny to już 700 mld zł, a w tym roku może wzrosnąć o kolejne 100 mld zł. Do tego trzeba dodać 2 3 biliony złotych zobowiązań emerytalnych i rentowych w ciągu najbliższych 50 lat. Pozostawienie 180 mld zł aktywów w PTE finansowanych długiem publicznym generuje dodatkowe koszty odsetkowe dla Skarbu Państwa w wysokości 10 mld zł w 2010 r. i rosnące w następnych latach. Dawanie PTE po 7 8 mld zł rocznie będzie zwiększało o taką kwotę dług publiczny i tworzyło dodatkowe jego koszty. Trzeba zabrać aktywa z PTE Lepsze jest inne rozwiązanie, które postuluję od października 2008 r. Trzeba uchwalić ustawę, która jak najszybciej przeniesie aktywa obowiązkowo ubezpieczonych z powszechnych towarzystw emerytalnych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wraz z zapisami na indywidualnych kontach emerytalnych. Właściciele PTE nie będą zadowoleni ze zmian. Część może domagać się odszkodowań, a to najpotężniejsze w UE grupy bankowo-ubezpieczeniowe. Wystarczająco dużo jednak już zdarli z przyszłych emerytów do połowy marca 2010 r. łącznie 13 mld zł. To kilka razy więcej niż wyłożyli na utworzenie PTE i ich kampanie reklamowe. Państwo ma wystarczająco dużo instrumentów, by nie wystraszyć się reakcji właścicieli PTE, którzy wiedzieli, że biorą udział w politycznym przedsięwzięciu, jakim była reforma emerytalna, że w przyszłości politycy mogą z niej się wycofać. To ryzyko polityczne pewnie uwzględnili w wysokości pobieranych opłat. Nie należą się im więc żadne odszkodowania. Suweren (polskie społeczeństwo) za pośrednictwem Sejmu, Senatu i prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zmieni przepisy i trzeba będzie je respektować. Teraz jest właściwy czas na wnioski z doświadczeń. Po 11 latach okazało się, że inwestowanie z kredytu za pośrednictwem PTE przyniosło nam straty, m.in. dlatego, że one dla siebie zgarnęły 13 mld zł opłat. Część elementów reformy emerytalnej trzeba więc zmienić. Europejska Firma str. 9

7 TRENDY Jeżeli zapiszemy w ustawie, że ZUS prowadzi indywidualne konta emerytalne, a pieniądze na nich księgowane są waloryzowane według oprocentowania obligacji skarbowych, interesy przyszłych emerytów będą dostatecznie chronione. Długoterminowe zyski z akcji są niepewne. Zdarza się, że nawet przez kilkadziesiąt lat ich kursy nie wracają do poprzednich wysokich poziomu, jak zdarzyło się w drugiej połowie XX wieku w Japonii. Nie ma więc co mamić przyszłych emerytów niepewnymi dochodami. Podobnie jest z argumentem, że pieniądze z OFE zasilają nowe firmy. OFE rzadko inwestują w akcje niedużych spółek. Zaprowadzenie nowego porządku emerytalnego nie będzie kosztowne. Pozwoli przyszłym emerytom zaoszczędzić miliard złotych rocznie na opłatach dla PTE, a państwu umożliwi zwiększenie wiarygodności finansowej i obniżenie kosztów finansowania długu publicznego. Gdyby wszystkie aktywa z PTE wróciły do ZUS i zostały spieniężone, oficjalny dług publiczny Polski spadłby do 44 proc. PKB, jak ujawnił minister finansów wywiadzie w Rzeczpospolitej. Poprawiłoby to pozycję naszego państwa na rynkach finansowych. Spadłyby koszty finansowania długu publicznego. Więcej zagranicznych firm chciałoby inwestować w tak stabilnym finansowo kraju. Przedsiębiorstwa w Polsce miałyby lepszy dostęp do kredytów, bo państwo nie konkurowałoby z nim o kapitał tak mocno jak obecnie. Z drugiej strony wzrosłyby zobowiązania ukryte. Warto jednak podkreślić, że od nich nie płaci się realnych odsetek. Trzeba zabrać wszystkie aktywa z PTE. To jest rozwiązanie najkorzystniejsze dla nas oraz dla naszych dzieci i wnuków. 31 grudnia 2009 r. w portfelu inwestycyjnym OFE były papiery dłużne Skarbu Państwa i instytucji państwowych (BGK) wartości 115,6 mld zł i lokaty w polskich bankach wartości 3,2 mld zł. O te kwoty łatwo byłoby zmniejszyć zadłużenie państwa odebrać depozyty z banków i umorzyć (wykupić) obligacje. W końcu 2009 r. OFE miały też akcje notowane na GPW w Warszawie (53,5 mld zł) i na giełdach państw obcych (0,9 mld zł). Te aktywa można przekazać do Funduszu Rezerwy Demograficznej, którym zarządzają specjaliści zatrudnienie przez ZUS, którzy w ostatnich latach osiągnęli lepsze wyniki inwestycyjne niż OFE. Fundusz Rezerwy Demograficznej z aktywami powyżej 50 mld zł spełniałby rolę, dla której został powołany. Przekazanie mu akcji nie zaszkodziłoby bardzo ich kursom na giełdzie. Wszelkie inne rozwiązania problemu OFE są bardziej kosztowne dla nas oraz dla naszych dzieci i wnuków. JERZY KRAJEWSKI str. 10 Europejska Firma Promujemy aszym celem jest wspieranie rozwoju polskich firm, banków, gmin, miast i powiatów oraz przekonywanie ich do tego, by same siebie nawzajem wspierały. Pokazujemy podmioty dynamiczne, efektywne i przyjazne, by dać wzór do naśladowania. W czasach kryzysu słowo biznes nie jest trendy. My jednak je podkreślamy, bo biznes jest bazą cywilizacji i kultury, zamożności i potęgi państw. Bez efektywnych firm, które tworzą realne miejsca pracy, przynoszące dochody na globalnym rynku, żaden kraj nie odniesie sukcesu. Promujemy biznes na różne sposoby w naszych czasopismach, w internecie i na konferencjach. Organizujemy kilka konkursów, by pokazać dynamiczne firmy i banki oraz przyjazne im gminy, miasta i powiaty. Metodologia oceny Kilka statuetek wręczył podmiotom wyróżnionym w Konkursie Gepardy Biznesu prof. Grzegorz W. Kołodko, były wicepremier i minister finansów. Prezes firmy Krismar, Ludmila Mikheikina, otrzymała również piękną maskotkę geparda. Celem Konkursu Gepardy Biznesu Pierwszy od lewej Jerzy Krajewski, dyrektor ILB. jest wyłonienie najdynamiczniej rozwijających się przedsiębiorstw. Wykorzystywana w główniać. Wartość rynkowa firmy jest średnią z trzech wynej analizie metodologia pokazuje, ile warta byłaby fircen osiągniętych z wykorzystaniem tych trzech wskaźma, gdyby była notowana na Giełdzie Papierów Wartoników. Następnie porównywana jest dynamika średściowych w Warszawie. niej wartości rynkowej z kilku lat. Metodologia jest W ciągu kilku lat oszacowaliśmy wartość rynkową prosta, co jest jej zaletą. Pozwala szybko policzyć warkilkunastu tysięcy podmiotów. Do jej obliczania wytość tysięcy firm. Jeżeli założymy, że giełda jest racjokorzystujemy wskaźniki C/Z (cena do zysku netto), nalna, oddaje wiernie wyceny rynkowe. Jej cechą jest to, C/WK (cena do wartości księgowej, czyli cena do sumy że podąża za trendami i modami na giełdzie, co promufunduszy własnych i zysku netto) i C/PG (cena do przeje niektóre branże. pływów gotówkowych, czyli cena do sumy amortyzaw trzeciej edycji Konkursu Gepardy Biznesu 2008, cji i zysku netto) dla giełdowych branż z ostatnich dni którą obecnie podsumowujemy, w okresie marzec roboczych marca, które podają nam analitycy z dzien2006 marzec 2008 inwestorzy giełdowi docenili bunika Rzeczpospolita. Przyjęcie ostatniego dnia robodownictwo, gdzie wskaźniki w ciągu dwóch lat wzroczego marca jako terminu porównań jest umowne. Tego sły średnio o 39 proc., i branżę materiałów budowladnia znane są już wyniki finansowe spółek za lata ponych wzrost o 29 proc. Za mniej perspektywiczne przednie, wyceny spółek powinny więc już je uwzględuznawali przemysł drzewny i papierniczy, gdzie wskaźniki spadły o 38 proc., informatykę spadek o 34 proc. i przemysł lekki spadek o 32 proc. Ta zmiana nastawienia inwestorów giełdowych przekłada się na zmianę wycen firm. Wysoką pozycję w konkursie zapewnia jednak głównie dynamiczny wzrost zysku netto, wartości księgowej i amortyzacji. Z analizy rankingów wynika, że inwestorzy giełdowi słusznie stawiali na budownictwo. W czołówkach zestawień jest wiele firm Niektórzy uczestnicy Konferencji Lokalnego Biznesu Wojewódz- związanych z budownictwem kotwa Mazowieckiego w Warszawie 24 czerwca 2009 r. mercyjnym i mieszkaniowym,

8 lokalny biznes wielu zarządców nieruchomości i producentów materiałów budowlanych. Posiadając dane finansowe z 15 tysięcy firm i ich wyceny, próbujemy wskazać też najcenniejsze i najbardziej efektywne firmy w poszczególnych województwach i branżach. Przyznajemy im Złote Skarbonki. Na ogół jest tak, że te statuetki trafiają do firm, które mają wysoki stosunek zysku netto do przychodów operacyjnych, a więc są efektywne, ale w badanym okresie nie były wystarczająco dynamiczne, by zostać Gepardami Biznesu. W Polsce północnej przeanalizowaliśmy wyniki finansowe 2836 firm: w województwie kujawsko-pomorskim 843, pomorskim 702, podlaskim 462, zachodniopomorskim 434, a warmińsko-mazurskim 395. Danych dostarczyła nam Wywiadownia Gospodarcza Infocredit, która pozyskała je z Krajowego Rejestru Sądowego. Zapłaciliśmy za nie głównie gotówką. Bardziej aktualne dane z kilkudziesięciu firm otrzymaliśmy od nich lub za pośrednictwem banków spółdzielczych. Te firmy są oceniane w kolejnych edycjach Konkursu Gepardy Biznesu według uproszczonej metodologii liczona jest tylko średnia z dynamik wzrostu zysku netto i przychodów. Przyjazne banki i samorządy Banki spółdzielcze startują w konkursach Najdynamiczniejszy Bank Spółdzielczy, Bank Przyjazny Biznesowi oraz Najpiękniejszy Bank Spółdzielczy i Najlepsza Kampania Marketingowa Banku Spółdzielczego. W pierwszym są ocenianie ze względu na dynamikę przychodów, zysku netto i aktywów. W drugim logo promocyjne Bank Przyjazny Biznesowi jest przyznawane na podstawie ankiet od klientów biznesowych. Prawo do jego używania ma oddział banku i bank, który zdobędzie średnią minimum 4 punkty na 6 możliwych. W dwóch ostatnich konkursach zwycięzców wyłaniają kapituły. W 2010 r. zostaną podsumowane na III Konferencji Bankowości Spółdzielczej, która ma być jesienią. Celem konkursów dla gmin, miast i powiatów jest zachęcanie władz samorządowych do wspierania lokalnego biznesu i ochrony miejsc pracy w lokalnych firmach i bankach. Tytuł Gmina Przyjazna Biznesowi, Miasto Przyjazne Biznesowi lub Powiat Przyjazny Biznesowi przysługuje tym samorządom, na terenie których na 10 tys. mieszkańców znajdziemy więcej niż dwa podmioty wyróżnione w konkursach Gepardy Biznesu, Złota Skarbonka i Najdynamiczniejszy Bank Spółdzielczy. Gminy mogą otrzymać logo promocyjne Gmina Przyjazna Biznesowi także wtedy, gdy na podstawie ankiet od firm i banków zdobędą średnią minimum 4 punkty na 6 możliwych. Spotkania na konferencjach W pierwszej edycji Konkursu Gepardy Biznesu był tylko jeden finał ogólnopolski, w Warszawie 9 czerwca 2006 r. Wzięło w nim udział 120 osób. W drugiej zorganizowaliśmy 15 wojewódzkich Konferencji Gepardów Biznesu i jedną ogólnopolską, w których wzięło udział tysiąc osób. W trzeciej edycji były już 4 regionalne Konferencje Lokalnego Biznesu w 2009 r. wiosną w Łodzi i Warszawie, a jesienią w Katowicach i Poznaniu. Wzięło w nich udział trzysta osób. Wiosną 2010 r. zamierzamy zorganizować 9 wojewódzkich Konferencji Lokalnego Biznesu, a jesienią ogólnopolską. Zmieniliśmy nazwę naszych konferencji, by podkreślić znacznie lokalnych firm i banków dla gospodarki i rynku pracy. Okres podsumowania III edycji Konkursu Gepardy Biznesu wydłużył się, bowiem do promowania naszego projektu uruchomiliśmy Magazyn Przedsiębiorców Firmy w Konkursie Gepardy Biznesu 2008 Województwo Liczba firm *) Liczba Gepardów Biznesu **) kujawsko-pomorskie pomorskie podalskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie *) Liczba firm, których wyniki finansowe za lata zostały przeanalizowane i policzona ich wartość rynkowa na koniec marca 2006, 2007 r. i 2008 r. **) Liczba Gepardów Biznesu, czyli firm, których wartość rynkowa wzrosła o 20 proc. i więcej w okresie między 31 maraca 2006 r, a 31 marca 2008 r. źródło: Instytut Lokalnego Biznesu Europejska Firma, którego przygotowanie wymaga dużo czasu. Nasze konferencje mają charakter szkoleniowo-referencyjny. Główne tematy to pozyskanie środków unijnych w nowym okresie rozliczeniowym oraz źródła informacji o wiarygodności podmiotów gospodarczych. Na naszych konferencjach dyplomy i statuetki odbierają prezesi firm i banków oraz wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Często wręczają je marszałkowie województw lub przewodniczący sejmików wojewódzkich. Konferencje są okazją do spotkania i poznania osób, które decydują o rozwoju biznesu na lokalnym rynku. Uczestnicy konferencji mogli zaprezentować siebie i swoje produkty. Kilkadziesiąt firm oraz kilka banków spółdzielczych i samorządów przygotowało prezentacje multimedialne. Wskaźniki giełdowe do wyliczania wartości rynkowej firm na koniec marca danego roku MICHAŁ ŻABIŃSKI Nazwa branży Handel Budownictwo Materiały budowlane Przemysł lekki Przemysł spożywczy Przemysł chemiczny Przemysł elekromaszynowy Telekomunikacja Informatyka Przemysł drzewny i papierniczy Media Inna branża Zmiana wskaźników od końca marca 2006 C/Z *) C/WK *) C/PG *) C/Z C/WK C/PG C/Z C/WK C/PG do końca marca 2008 **) 29,8 23,0 18,7 25,1 21,7 16,5 27,8 19,1 27,2 22,4 28,0 30,5 3,1 3,5 2,5 5,1 2,3 2,0 2,2 1,7 3,1 2,9 5,5 1,4 16,9 19,1 11,1 17,8 12,5 9,6 13,5 5,5 17,1 14,0 19,3 10,9 32,1 29,9 44,1 139,4 20,7 44,4 26,4 22,2 36,2 26,9 41,0 42,1 4,4 6,2 5,1 3,4 3,6 2,9 3,6 1,8 4,2 4,7 5,4 2,8 21,3 27,3 24,2 29,9 12,4 19,3 17,6 5,8 23,8 17,5 24,3 19,4 17,9 35,8 27,7 25,4 15,1 10,8 19,5 16,9 17,6 12,2 27,4 19,9 2,8 4,2 2,8 1,8 3,1 1,8 2,4 1,6 1,9 2,2 3,9 2,0 14,5 27,3 14,3 12,3 9,1 7,4 16,7 4,9 12,4 7,9 16,8 8, *) C cena akcji, Z zysk netto na jedną akcję, WK wartość księgowa na jedną akcję, a PG=zysk netto + amortyzacja na jedną akcję **) Średnia zmiana 3 wskaźników ( C/Z, C/WK i C/PG) od końca marca 2006 do końca marca 2008 w procentach źródło danych: Rzeczpospolita Europejska Firma str. 11

9 Banki spółdzielcze trzymają się mocno czasach kryzysu gospodarczego okazało się, że banki spółdzielcze są w lepszej kondycji finansowej niż potężne ponadnarodowe banki komercyjne, że członkowie zarządów banków z małych miasteczek są o niebo lepsi i bardziej odpowiedzialni niż menedżerowie z nowojorskiego czy londyńskiego City. Województwo kujawsko-pomorskie podlaskie pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie Polska Północna Zrzeszenie SGB MR Bank MR Bank SGB MR Bank SGB MR Bank SGB SGB MR Bank str. 12 Europejska Firma Liczba banków spółdzielczych Wiele banków spółdzielczych ma stuletnie i dłuższe tradycje. Ich szefowie sporo przeżyli, zdobyli duże doświadczenie, nauczyli się rozwagi. Wiedzieli, że prosperity nie trwa wiecznie, że może przyjść załamanie. Dlatego w czasach kryzysu gospodarczego okazało się, że banki spółdzielcze są w lepszej kondycji finansowej niż potężne ponadnarodowe banki komercyjne. Nie wpędziły swoich klientów w kłopoty przez opcje walutowe, kredyty hipoteczne udzielane osobom o niepewnej przyszłości finansowej czy rozdawanie kart kredytowych komu popadnie. Wyszło na to, że członkowie zarządów banków z małych miasteczek są o niebo lepsi i bardziej odpowiedzialni niż menedżerowie z nowojorskiego czy londyńskiego City, którym chciwość odebrała rozum i sumienie. Co różni banki spółdzielcze od komercyjnych? Przede wszystkim ich lokalny charakter i bliskość klientów. Na przykład na kartach kredytowych banki komercyjne zarabiają krocie, szczególnie na klientach, którzy spóźniają się ze spłatą zadłużenia. Świadomie rozdają więc takie karty tym, którzy mogą mieć kłopoty ze spłatą, bo zyski z nich są największe. W swój biznes wkalkulowują, że część takich osób wpadnie w pułapki zadłużeniowe i pójdzie z torbami. Banki spółdzielcze nie robią takich numerów. Ich klienci to często krewni i znajomi pracowników i członków banków spółdzielczych. A bliskich osób nie wpuszcza się w maliny. W kryzysie okazało się też, że banki na kartach kredytowych mogo dużo stracić, co boleśnie w USA odczuł Citibank. Spora grupa banków spółdzielczych w ostatnim dwudziestoleciu urosła w siłę, rozwijając się samodzielnie lub łącząc. W dużych bankach spółdzielczych bliskość klienta nie odgrywa już tak wielkiej roli, jak w małych. Nadal są tam jednak żywe idee samopomocy. 31 grudnia 2009 r. w Polsce działało 576 banków spółdzielczych, miały aktywa wartości 61,7 Banki spółdzielcze w Polsce północnej 31 grudnia 2009 r. Suma Fundusze Wynik finansowy bilansowa *) własne *) netto *) Liczba placówek Zatrudnienie *) dane w tys. zł źródło danych: banki zrzeszające mld zł, fundusze własne 6 mld zł, 698 mln zysku netto, 4319 placówek i zatrudniały pracowników. Współpracują ze sobą w ramach trzech zrzeszeń: Banku Polskiej Spółdzielczości (), Spółdzielczej Grupy Bankowej (SGB) oraz Mazowieckiego Banku Regionalnego (MR Banku), które zwiększają bezpieczeństwo i płynność sektora BS oraz promują go. Pod pewnymi względami banki spółdzielcze są potęgą. Mają jedną trzecią placówek sektora bankowego, jedną czwartą bankomatów i kilkanaście procent pracowników. Gorzej jest w przypadku aktywów i kapitałów. Na koniec 2009 r. udział BS-ów w aktywach sektora bankowego wynosił 6 proc. W 2009 r. zyski banków komercyjnych spadały znacznie bardziej niż banków spółdzielczych. Spodziewać się więc należy, że po kryzysie pozycja banków spółdzielczych się wzmocni. W Polsce północnej najmocniejsza jest SGB, która ma tam 69 banków z 514 placówkami i aktywami wartości 7,2 mld zł. To najbardziej zintegrowane zrzeszenie, działające ze wspólnym logo. Druga jest Grupa, która w 2009 r. wzmocniła swoją pozycję pozyskując Gospodarczy Bank Spółdzielczy w Barlinku, który zmienił zrzeszenie. Ekspansja Grupy w całej Polsce skłoniła SGB do współpracy ze Zrzeszeniem MR Banku, które jest najmniejsze. Zarówno banki spółdzielcze, jak i zrzeszające, współdziałają ze sobą, a jednocześnie konkurują ku zadowoleniu klientów. Warto zwrócić uwagę, że prawie połową z nich z powodzeniem kierują kobiety. Większość nowo powołanych od czerwca 2006 r. 75 prezesów banków spółdzielczych to przedstawicielki płci pięknej 41 osób. W sektorze banków spółdzielczych zasada parytetu jest więc już stosowana. JERZY KRAJEWSKI

10 Najdynamiczniejsze banki spółdzielcze w Polsce północnej Lp. Nazwa banku Przychody w tys. zł Zysk netto w tys. zł Aktywa w tys. zł Przychodów Dynamika w procentach Zysku netto Aktywów Suma dynamik Średnia dynamik ROA *) w proc. KUJAWSKO-POMORSKIE 1. Bank Spółdzielczy w Toruniu 2. Bank Spółdzielczy w Lipnie 3. Kujawski BS w Aleksandrowie Kuj. 4. Piastowski BSy w Janikowie 5. Bank Spółdzielczy w Piotrkowie Kuj. 6. Bank Spółdzielczy Pałuki w Żninie 7. Bank Spółdzielczy w Brodnicy 8. Bank Spółdzielczy w Nowem nad Wisłą ,0 67,5 59,4 45,8 49,0 38,7 34,6 36,4 137,2 65,9 65,7 67,7 50,5 17,3 22,1 48,5 60,9 75,2 60,1 61,5 61,3 77,0 75,2 43,7 268,1 208,6 185,2 175,0 160,9 133,0 131,9 128,6 89,4 69,5 61,7 58,3 53,6 44,3 44,0 42,9 1,58 2,04 1,49 1,78 2,10 1,24 1,03 2,56 PODLASKIE 1. Bank Spółdzielczy w Sokółce 2. Bank Spółdzielczy w Szczuczynie 3. Bank Spółdzielczy w Sejnach 4. Bank Spółdzielczy w Brańsku 5. Bank Spółdzielczy w Kolnie 6. Bank Spółdzielczy w Zambrowie 7. Bank Spółdzielczy w Jedwabnem 8. Bank Spółdzielczy w Wysokiem Maz ,1 93,3 52,4 59,5 27,7 56,3 49,7 77,9 125,5 125,9 114,8 74,5 101,0 66,5 41,5-22,5 100,6 74,4 69,6 80,4 82,4 61,4 52,4 76,1 298,1 293,6 236,8 214,5 211,1 184,2 143,6 131,5 99,4 97,9 78,9 71,5 70,4 61,4 47,9 43,8 2,37 2,19 2,13 2,38 2,64 1,16 2,60 0,39 POMORSKIE 1. Bank Spółdzielczy Rumia 2. BS w Pruszczu Gdańskim 3. Powiślański BS w Kwidzynie 4. Bank Spółdzielczy w Kościerzynie 5. Bank Spółdzielczy w Sierakowicach 6. Bank Spółdzielczy w Skórczu 7. Kaszubski BS w Wejherowie 8. BS w Starogardzie Gdańskim 9. Bank Spółdzielczy w Łebie 10. Bank Spółdzielczy w Sztumie 11. Bank Spółdzielczy w Bytowie 12. Bank Spółdzielczy w Tczewie 13. Bank Spółdzielczy w Pucku 14. Bank Spółdzielczy w Prabutach ,3 158,3 87,3 80,9 81,6 58,7 83,8 55,7 54,1 16,4 34,6 38,1 28,5 7,9 239,0 107,0 105,0 75,9 112,0 142,3 68,7 86,1 42,9 104,9 86,5 84,6 45,6-15,2 87,9 98,8 121,5 141,8 96,8 72,9 91,5 70,1 101,9 66,8 62,8 56,9 35,3 42,0 429,2 364,0 313,8 298,6 290,3 273,9 244,0 211,9 198,9 188,1 183,9 179,6 109,3 34,7 143,1 121,3 104,6 99,5 96,8 91,3 81,3 70,6 66,3 62,7 61,3 59,9 36,4 11,6 1,82 1,73 1,69 1,64 2,41 1,65 0,96 1,79 1,44 1,56 2,19 1,50 1,73 1,40 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 1. Bank Spółdzielczy w Szczytnie 2. Warmiński Bank Spółdzielczy 3. Bank Spółdzielczy w Lubawie 4. Bank Spółdzielczy w Olsztynku 5. Bank Spółdzielczy w Nowym Tomyślu ,5 76,9 73,6 35,8 40,0 124,1 35,6 57,0 9,9 45,3 75,7 104,3 69,7 54,3 49,5 259,3 216,8 200,4 100,0 134,8 86,4 72,3 66,8 33,3 44,9 2,12 2,05 1,76 1,42 1,84 ZACHODNIOPOMORSKIE 1. Bank Spółdzielczy w Darłowie 2. Gospodarczy BS w Choszcznie 3. Pomorski BS w Świdwinie 4. Bank Spółdzielczy w Gryficach 5. Gospodarczy BS w Barlinku ,7 42,9 51,5 63,7 84,0 219,2 145,7 43,8 117,4 76,4 128,1 114,9 88,2 97,6 129,3 501,0 303,5 183,5 278,7 289,7 167,0 101,2 61,2 92,9 96,6 0,92 2,00 0,43 2,54 1,19 *) Średnia z dynamik 3 lub 2 parametrów źródło: magazyn Europejski Bank Spółdzielczy Europejska Firma str. 13

11 MARKETING Program Rabatowy Tęcza apraszamy hotele, pensjonaty, centra konferencyjne, drukarnie, producentów oprogramowania i mebli, sklepy, punkty usługowe, przychodnie lekarskie i kliniki oraz inne firmy do udziału w Programie Rabatowym Tęcza w roli partnerów. Głównym jego celem jest promowanie produktów i usług jego partnerów firm i banków oraz zachęcanie do wstępowania do Klubu Lokalnego Biznesu i Klubu Gepardów Biznesu. Klienci dowiadują się o partnerach Programu Rabatowego Tęcza z magazynów Europejska Firma, Europejski Bank Spółdzielczy i stron internetowych oraz na Konferencjach Lokalnego Biznesu. Wystarczy, że klient pokaże kartę członkowską Klubu Gepardów Biznesu, Klubu Lokalnego Biznesu lub kartę płatniczą wydaną przez bank, który podpisał umowę z organizatorem programu, a będzie miał prawo do rabatu uzgodnionego z partnerem. Klub Gepardów Biznesu wydał kilkaset kart członkowskich. Trafiły one do właścicieli i menedżerów najdynamiczniejszych firm w Polsce. Ich lista dostępna jest na stronie Informacje o partnerach programu są dostępne na stronach i publikowane w czasopismach, które wydaje spółka ULAN, m.in. w magazynie Europejski Bank Spółdzielczy i magazynie Europejska Firma. Są też wysyłane newsletterem do członków Klubu Gepardów Biznesu. Opłaty za udział w Programie Rabatowym Tęcza ponoszone przez partnerów programu wynoszą 600 zł netto rocznie. Członkowie Klubu Lokalnego Biznesu mogą stać się partnerami programu za 400 zł netto rocznie. Minimalny rabat udzielany w programie to 5 proc. Regulamin programu dostępny jest na stronie MICHAŁ ŻABIŃSKI Partnerzy Programu Rabatowego Tęcza InfoCredit Wywiadownia Gospodarcza z Warszawy ( przyznaje 20 proc. rabatu na raporty o firmach, pomagające w podejmowaniu decyzji biznesowych. Wydawnictwo Arkady Sp. z o.o. z Warszawy ( oferuje 15 proc. rabatu na swoje książki. PPUH Podkowa z Warszawy ( daje 10 proc. rabatu. Oferuje projektowanie, budowę, modernizację i konserwację sygnalizacji świetlnej oraz projektowanie, budowę i modernizację urządzeń elektroenergetycznych i oświetlenia zewnętrznego. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe KOSZ Sp. z o.o. w Lublińcu ( handlujące materiałami budowlanymi, proponuje 10 proc. rabatu. Zaprasza do Centrum Handlowego w Lublińcu oraz do hurtowni w Lublińcu i w Strzelcach Opolskich. PHU METAL-ZBYT w Świdnicy ( oferuje 10 proc. rabatu. Zaprasza do swoich punktów handlowych w Świdnicy, Legnicy, Wrocławiu i Lubinie. EJA Sp. z o.o. z Warszawy ( daje 10 proc. rabatu przy zakupie nasion warzyw. DREWNOSTYL ( oferuje 6 proc. rabatu. Zajmuje się produkcją mebli z litego drewna sosnowego. Są to meble ekologiczne, przyjazne środowisku naturalnemu (brak szkodliwych substancji), przeznaczone dla szerokiej grupy odbiorców ceniących sobie prostotę, estetykę i naturalność. ABM SA z Krakowa ( daje 5 proc. rabatu. Jest dostawcą wyposażania sklepów, produkuje i sprzedaje meble. Przedsiębiorstwo Handlowe CYBINA ( oferuje 5 proc. rabatu w swoich salonach mody w Swarzędzu i Poznaniu. Sanatorium Uzdrowiskowe Pod Tężniami w Ciechocinku ( daje 5 proc. rabatu. Położone jest na Kujawach, w pradolinie Wisły, w sąsiedztwie unikatowych tężni solankowych. Oferuje odbudowę sił witalnych dzięki szerokiej gamie zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych oraz rekreacji. Sanatorium specjalizuje się w leczeniu schorzeń układu ruchu, dolegliwości układu krążenia, górnych dróg oddechowych, a także otyłości i chorób przemiany materii. Ośrodek słynie z terapii manualnej, zabiegu polegającego na nieinwazyjnym przywracaniu prawidłowej ruchliwości mięśni i stawów. Warszawska firma Tonel ( daje 5 proc. rabatu na usługi i towary. Ma ofertę wspomagania prac biurowych w zakresie wykonywania usług poligraficznych oraz dostarczania artykułów papierniczo-biurowych. Od 13 lat specjalizuje się w zaopatrywaniu w wyżej wymienione produkty podmioty gospodarcze. PRINTMAX SJ ze Starych Babic ( oferuje 5 proc. rabatu na druk broszur i opakowań. Sanatorium Uzdrowiskowe Pod Tężniami w Ciechocinku. str. 14 Europejska Firma